PRimavera do 92


     Naquela primavera de 1992 pasaron moitas cousas. Aló por terra dos incas o presidente Fujimori dá un golpe de estado interno para seguir asoballando o seu país baixo a capa da tan sobada democracia, mentras nunha Sevilla bonita pero sobrada de faralaes e pandeireta faise unha celebración caricaturesca daquel encontro de culturas que alguén chamou co rimbombante nome de Descubrimento. O Opus Dei move todos os seus fíos, que non son poucos, para que o seu fundador, Escrivá de Balaguer, inicie o camiño cara os altares nun vieiro moito máis doado có que se ven obrigados a percorrer nas súas mobilizacións os operarios españois para evitar -inutilmente, claro- a segunda reconversión industrial, deshumanizada e salvaxe. Por fin, o apartheid desaparece teoricamente, por referendo, na África do Sur ao tempo que as notas tristes dunha Lili Marlen aínda máis triste avivecen a memoria doutra primavera, a do 45, nun Berlín desfeito e lembrado agora co pasamento de Marlene Dietrich. Na Galiza, o 22 de marzo de 1992, morre o poeta noiés Antón Avilés de Taramancos.
     Avilés era un home pequeno de corpo, xigante de voz, de lombo ancho para cangar coa vida, con mans de labrego cavador e pés esparrados de vello mariñeiro. Un home que levaba “o corazón feito de trigo, de millo temperán, de mel, de viño”, para quen a Patria tiña algo de sabor a centeo e pola que loitou sempre coma un forte soldado que ninguén puido domear. Soamente a Morte conseguiu arrastralo a traizón, non sen antes ter que escoitar as verbas de afouteza do poeta agonizante:

“Anxo da morte, cazador no escuro
que vés flamíxero a me expulsar do souto:
o varal está listo, a andália posta,
o corazón afeito ao longo exílio...”

     Atrás quedaban os primeiros versos e os do exilio colombiano recollidos en O tempo no espello, o libro nerudiano da ausencia invertida que é Cantos Caucanos, a amorosa intimidade de As torres no ar, as bravas e maxistrais descricións de Nova crónica das Indias e a Última fuxida a Harar, derradeira obra e arrepiante enfrontamento á morte coñecida, na compaña do último Rimbaud.
     A comezos daquela primavera do 92, fíxose un silencio na natureza e deixouse de ouvir en Chachahuí “o zunido dos vagalumes, dos cocuios, o canto do turpial e o miar estremecedor do puma negro”. Nos altos cumes dos Andes o cóndor detívose no aire un instante infinito, a gaivota enmudeceu no mar de Taramancos e na faldra do Barbanza o ouriol deixou de tecer o seu niño. “¿Quen avisou a todos os paxaros?”
     Poucas veces Avilés fai alusión á primavera, pois o de Taramancos era poeta bravo máis que adozado, pero cando fala dela a sombra da morte plana ameazadora por riba das estrelas escintilantes. Así ocorre nos Poemas de ausencia, escritos en 1963 en Bogotá:

“Se algunha vez os gringos aproveitan
a primavera para estoupar astros
-e fica todo escuro no universo-
todos os nosos corazóns acaso
canten nesa noite acompañados
para que nos escoiten nas galaxias
que están fóra da man dos asasinos
e nos empresten mistos de esperanza”.

     Pero máis adiante resulta estarrecedor e profético:

“É primavera en Noia, e a noite
será unha longa mina de diamantes”
“É primavera en Noia e ando lonxe
ermo na miña dor diante da morte...”


Papel de Color, Casa da Gramática nº 2, Maio 1998, Noia


© 2003 Biblioteca Virtual Galega