Buscando ao poeta, encontreime o home. Tentanto coñecer o home, encontreime, de cheo, co silenzo. Un silenzo que latexaba tras dos seus versos, tras da vida de exiliado, tras das verbas dos seus amigos. Quizais todo ven da sua traxedia borgiana de non saber ser feliz no mundo que lle tocou vivir, de non saber arrepoñerse diante das cinzas dos seus ideais, que foron quedando espallados nas silvas dunha realidade distinta á que él soñaba. Quizais, porque o seu sino implacábel non lle deixou ser doutro xeito... Quizas, ¿quén o sabe?, porque un home que nace no mar, nun barco acingado por aguas mornas do trópico, que navega cargado de temores, de soidades da terra nai, de mans dispostas para o traballo duro das Américas, tampouco podería ser de moi diferente talante...
     A sua segunda infáncia pasa-a en Galicia, e os seus ollos de rapaz desperto énchense de verdor, de brétema e do ar récio que baixa dos montes de Lugo. Os anos mozos ábrenlle o corazón a ideais nobres, mentres o seu espírito vaise angaiolando cos galegos silandeiros daqueles campos, coas mañáns de luz vestindo de froles aos outeiros, e coas tardes longas que recobren de ouro aos piñeiros... Galicia ficará aí, nas entrañas do home e na alma do poeta, e sempre será un recordo doce envolvendo unha realidade triste, que amornará a frialdade dos anos de exíliio.
     Pero este home xoven queria ser poeta, polo menos queria ser escritor. E chega a Madrid (1934), cun fato acugalado de ilusións, de frescura dos montes aldeanos, con rezume de inxenuidade e de... silenzo.
     En silenzo vai dando os primieros traspés, vai coñecendo o mundo das editoriais, dos escritores, do periodismo. Sabe escoitar aos que lle poden ensinar e axudar. Coñecerá a tristeza angustiada de Cernuda, a ledícia mariña de Alberti, a simpatia cosmopolita de Lorca, o brazo amigo dos paisanos Dieste, Seoane... Vive esas amistades desde a admiración por eles e desde... o silenzo. O camiño non é doado. Van aparecendo os primeiros traballos, periodista, crítico literário, pero todo en publicacións de pouca resoáncia.
     E chegou a guerra. Era o intre axeitado para romper o silenzo, e saíu do seu mutismo tímido e escudriñador. Era mui xoven, eran muitas as esperanzas, era a hora dos grandes ideais de xustícia e igualdade.
     Viviu a loita fraticida das duas Españas desde as trincheiras republicanas, sempre en primeira fila, sempre coa esperanza posta nun mundo diferente ao outro lado da victória.
     As ánsias anégan-se en gáboas, os ideais revolucionários encadénanse en anos de exílio. Os anceios limpos desfarrápanse, outra vez, en anos de silenzo...
     Primeiro foi México (1939-1942), coa creación de Revistas literárias, amistades fraternais (Sánchez Barbudo), esgrévios animadores plara o seu acochado talento poético (Octavio Paz), pero o poeta que leva dentro segue a esperar, a aprender, a madurar... en silenzo.
     Cando chega a Bos Aires, todo se lle antoxa grande. O rio da plata, manso e misterioso, abría diante da sua mocedade unha vida ancha e chea de inquedanzas... O camiño que se insinuaba na prácida espuma do rio, comeza a concretarse en feitos e en actividades: fundación de Editoriais ("Editorial Nova") con Luis Seoane e Arturo Cuadrado, de Revistas literarias ("De mar a mar"), con R. Dieste, Alberti e Francisco Ayala, "Cabalgata", "Nuevo Romance"; publicación do seu primeiro libro (Torres de amor, 1942). Empeza a falar o poeta.
     Pero o silenzo non desaparece: buscará os arquivos íntimos dos versos para ocultarse, para facerse notar desde alí. A sua poesía móstrase irregular, escurridiza, saltando entre o ritmo e os fonemas, do amor á nostalxia, da tristura ao entusiasmo por disfrutar a vida. Pero detrás, mui no fondo de todo isto, lastexa a pena silandeira dunha sorte frustrada, a mágoa dunha guerra perdida, a dor dos compañeiros feridos e a frialdade dos amigos mortos. A pena anidara, xa para sempre, no regazo do seu silenzo.
     Métese, con todo o seu entusiasmo, no mundo do periodismo; convírtese en crítico de Arte —algúns poemas seus poñen un son lene e galego aos récios grabados de L. Seoane—, conferenciante de fácil palabra, vivindo entre a ironía de non encontrarse a si mesmo, a actividade de cotío e o escepticismo conxénito, Lorenzo Varela da a impresión de que olvidou a traxedia, que a vai afogando no paso do tempo e da nova vida deste Bons Aires cosmopolita. Pero todo volve, o que paresce sulagado pola vida activa, rebélase desde o fondo dos recordos enmorrentes...
     


POETA EN GALEGO

    Lonxe é o libro dun poeta galego que sinte a Galicia, o seu drama e a sua história, sin perder ao lexos a realidade semellante de toda España. Fálase da parte pero en relación ao todo.
     As raíces do seu verso hai que buscalas nos troveiros galego-portugueses, na sinxeleza do decir de Gil Vicente, nos cadros naturais de Rosalía e Pondal. A protesta séria é a mesma dos grandes rebeldes, como Castelao, Bergamín ou Cernuda. A xusteza das suas palabras enlázase, tamén, coas dos grandes devanceiros.
     Galicia lonxe, adormecida en longas noites de xelo, a lembranza da sua xente, que está a sofrir o atraso e illamento, os verdes campos nos que sempre trasviu calor de entrega e humanidade. Estes son os temas que se fan poemas, nunha lingua fresca e sinxela.
     Pero, como sempre, en cada remanso desta poesía galega, xurden a corazo do silenzo e o mistério sinuoso en cada palabra lene ou enfebrecida.
     


ESTÉTICA

    Hai poetas que, como mellor poden definirse, é renunciando a facelo. A estética dalguns é a carencia dunha estética determinada e concreta. A Lorenzo Varela cádranlle estas afirmacións. A temática da sua poesía é variada, non hai temas monocordes. A sua sensibilidae poética é capaz de convertir en boa poesía, desde esceas de guerra vividas nas trincheiras, hastra o recordo idílico do mundo helénico, deslumbrante de beleza e de glória, pasando por lenes e tremorosos recordos de amor, ou as sensacións de dor do eixiliado, ou a tristura da lembranza que o leva a falar de Castelao, de Galicia, do seu verdor e da sua xente, da traxédia dos seus emigrantes, da esperanza nos tempos por chegar...
    Poeta, pois, sensíbel a muitos motivos, aberto a todos os ventos poéticos, a todas as frores de todos os hortos.
    Pasou pola vida tentando vivir todo o que lle mostraba importante: a xustícia dos homes cos outros homes, a beleza da sua terra, os sentimentos nobreis do seu corazón, a curiosidade que sentía polo mundo da cultura e do arte. Nunca se olvidou de que era home, e soupo mui ben que os homes sofren, e que padecen desilusións, e que, ás veces, vense anegados por un silenzo denso e pesado. E entón xurden as resoáncias do vacío, os estertores da tristura.
    Este home que nacéu no silenzo dun mar adormilado, que viviu en silenzo un exílio de traballos, e desespranzas, morréu no silenzo de todos frente a sua obra. Que falen agora a entrega da tua vida, a sinceridade dos teus versos, o amor á tua terra e ás suas xentes, Lorenzo Varela.