EPÍLOGO DE FAMILIA, MÁIS UN VERSO

     Eramos seis irmáns á mesa e con noso pai sumabamos sete varóns, buligantes, faladores, atentos á vida e ós soños, cheos de soños e de vida. Nosa nai no medio, miúda, fermosísima, risoña, era como un brinquedo, como un barquiño de papel ondeante sobre o balbordo das voces varonís.

     Namentres comiamos –naquel grandeiro, venteadiño comedor que debrocaba as súas fiestras sobre a paz do xardín– os cans de caza agardaban desde fóra o aceno do pai para sorprender no aire a caída dos anacos de pan das sobras que, voando sobre o verdor do xardín como paxariños coas ás recollidas, eran un aviso, un saúdo, un anuncio de que a casa estaba feita, o tempo pasaba alegre e a familia era, Deus diante, perenne...

     Seis irmáns varóns non se sentan tódolos días na mesma mesa, cada quen no seu sitio, cada quen co seu xeito propio de verque-la auga no vaso e dobra-la servilleta no final do ágape, como quen pecha un libro de liño, cheno de paz e fartura, recendente a ese sabor antergo, un chisco acedo e melancólico, que teñen as migallas de pan de un día para outro.

     Levantando o mantel, os seis fillos en roda, tal que un enxame de abellas algareiras, bicabámo-la fronte dos pais, aquelas nobres frontes que eran como albarizas gardadoras do celme da vida, onde nós buscabámo-la paz e a esperanza dos días.

     Pero na hora de sentar á mesa, sempre faltaba Xosé María. Había que chamalo pola horta adiante, pola galería arriba e ás veces saír fóra da casa para recadalo nun camiño, falando cun vello que tomaba o sol como que toma a derradeira cunca do viño da vida.

     Xosé María sempre andaba un algo retrasado, por mor dun libro sen rematar de ler, por mor dunha palabra que atopaba rexistrada, ou –porque toda curiosidade lle cabía no peito– por olla-lo despacioso traballiño dunha araña, que estaba rematando o seu bordado entre ponla e ponla do camelio, aquela peneira de seda colgada que pola mañanciña apañaría a primeira orballada do mes de setembro, cando no xardín pintaba xa o principio da melancolía, porque, ben sabido é, o paso dos días e das noites trae a mudanza do tempo. ¡Setembro, mes das vendimas, das podas, das colleitas, mes da primeira friaxe no carreiro das costas, aquel mes en fque noso Celso querido deixou de sentarse para sempre –adeus gloria, adeus contento– na mesa da familia, porque chegou a casa enfermo de morte, derrotado, non primeiros tempos da guerra dos corenta anos, a mesma guerra que –era tamén outono– matou ó noso pai posto de pe frente a inxusticia, namentres o río Miño pasaba unha seda de amor e de piedade arredor da Alameda de Tui, onde morrían os valerosos, os inocentes homes da Galicia mártir...

     (A patria dos mártires, a verdadeira patria é a terra onde baten ó caer. A patria dos asasinos é o insomnio e só choran por eles as testemuñas falsas. Digo isto hoxe porque o levo no peito desde que perdín ó meu pai, hai agora cincoenta anos xustos, inxustos.)

     Xosé María era, como gostaba de dicir Darío, pasensioso. Aturaba calquera clase de bromas e brincadeiras e aturou a dolor de perde-la rosa máis garrida do seu xardín, unha mociña como unha pintura, a quen meteu nos versos de Roseira do teu mencer como que mete un resiseñor nunha gaiola de gasa, e alí deixou explicado de onde viña a gracia do nome daquela floriña, que murchou cando tiña máis fermosa a color das meixelas, máis azuis os ollos azuis, máis chea de vida a vida:

"Como andábamos a rir

–¡ventureiriña do monte–!

chamámoste Colorín..."

     Pasensioso, sí. Sufriu desterro, persecución, inxusticia, cativezas e seguiu namorado dos versos, dos libros, da historia, das descubertas, das edicións, da amistade, do traballo.

     Cando era somentes un neno escomenzou nun caderno escolar a traxectoria do seu traballo lírico e xa nunca quebrou a liña do seu camiñar cara á luz dos versos, ese resplandor que de día e de noite decor, como unha paisaxe transparente, a fronte dos poetas, louvado sexa el Señor. [...]

Emilio Álvarez Blázquez
      Vigo-A Guía

Outeiro das azaleas.

Outono, 1986.

[En Xosé M.ª Álvarez Blázquez. Poesía galega completa, Xerais, 1987]