Xabier López López

     Teño para min que materializo, coma moitos de vós se o pensades unha miga, o carácter mixto, bicéfalo, paradoxal e esquizofrénico, deste singular país decote confundido, por culpa da homonimia e do global descoñecemento, cun territorio polaco (ou ucraíno). E a dicir verdade non pode nin debe estrañar, sendo como son a converxencia de dúas liñas familiares con cadanseu territorio de referencia: as Mariñas e Ferrolterra. Nacendo como nacín en Bergondo —esa aldea de aldeas que arreda dende o esteiro do Mandeu as vilas de Betanzos e Sada—, a miña familia ferrolá permitiu que dende ben pícaro tivese contacto con esa cidade que naceu coa Ilustración para enfrontar ab aeterno a militares e pollos pera con obreiros e sindicalistas.
     Na aldea nunca me tiveron por un neno da aldea, tal vez por ser o fillo dunha mestra de Ferrol. Na cidade nunca me tiveron por un neno da cidade, se cadra por ser o fillo dun panadeiro de Bergondo. E vaites. Nunca me importou demasiado nin unha cousa nin a outra. Tal vez por iso, a memoria colectiva da que son depositario non se tece cos vimbios dunha única vimbieira. Nesa historia que aínda está por escribir —esta é, necesariamente, unha autobiografía incompleta— comparten igual protagonismo o célebre Castaño, ese nobre cabalo con bolas de pan nas alxabas que facía o percorrido do reparto cos ollos pechos, e o Mini Morris vermello, práctico e ye-yé, pagado coas primeiras nóminas dunha opositora afortunada, que deixaba atrás a ponte das Pías, en cuarta, gañando o tempo que xa logo ía perder nas retencións de Pontedeume.
     Non. Non quero distinguir. Riscar por separado dúas liñas que converxen sería negar a converxencia. En min viven, para ben ou para mal, un seminarista a morrer no seminario, un forno cocendo pan na madrugada, un emigrante a Nova York que casou outra volta alá e nunca máis volveu. Un voluntario da División Azul que cumpriu os dezanove en Lituania. Un vellote estricado, director do Instituto de Soria, que merendaba decote con Antonio Machado, o misterioso e melancólico mestre de francés do seu pequeno claustro. Un xornalista excomungado que reinventou o santoral para as fillas: Laura, Lenina, Xermina...
     A dobre lenda familiar é farturenta e non teño espacio. Algún día, é de supoñer, ficarán para sempre no papel as leiras vesadas e eses terróns compactos con equívoca e antieconómica fasquía de pataca. As lumeiradas do San Xoán nunca campa dende que a se dexerga o cemiterio. O trasfego maquinista das naves de Astano. O comandante da Armada, baixiño e cabezón, que a xente confundía con Franco. O olor agre da mexunxe da empanada. Os panfletos dun corpúsculo maoísta que o goberno predemocrático non quer legalizar. A corte na que barrita, dende o escuro, un cocho que parez un elefante. A heroica escalada a unha montaña de sacos de fariña. Unha nena espelida que representa á Virxe María na escola. O triquetraque das cadeas que arrastran os cans vellos, ladrando no cemento ou na moqueta a historia do seu nome: Lindbergh, Napoleón, Goofy, Trostski. As tres sesións semanais do cine Capitol de Betanzos. O teatro experimental no Ateneo. Os afogados na praia de Doniños. Os adhesivos de "Nucleares non, gracias". Os berberechos no Regueiro en maré baixa. Os libros de Ruedo Ibérico. As varas dos foguetes das verbenas...
     E todo confundido, por suposto. Para ben ou para mal, o 29 de Xaneiro de 1974 certificou o grave sarillo, e dende aquela eu xa non pretendo distinguir. Sería —estou certo— unha horrorosa, estúpida e patética automutilación.
     Nunca, nin sequera no resón dos máis graves desenganos, co asubío do pensamento a me mancar os oídos, destruín un dos meus escritos. Ou poida que si. Non lembro.