BVG     Atrás

     A fantasía ten surtidas variantes no caso do secuestro e homicidio do meniño Carlos Vicente Vegas Pérez. Existe a teoría de Crime e Castigo, quere dicirse que se planificou un asasinato pra ver como morría un ser humano e pra rexistrar as emociós propias do homicida: do inmortal, anque criminoso Raskolnikov. ¿É a imaxinación literaria aplicable ó caso Vegas Pérez? Certamente, pero é a máis débil das posibilidades. Dificilmente se pode pensar nun chino Cano coas tremendas tribulaciós do heroi de Fedor Dostoievski.
     Roger Enrique pechou iAlarma!, revista de casos policiais, e ergueu os ollos cara as árbores que sombreaban o garaxe do tenente coronel Espejo. Consultou o reloxio con fastío. As 2:30. Levaba desde as once na rúa Pampanito, paseando dun lado pra outro, fumando maría e escurriscando ós pícaros que o rodeaban de curiosidade. Tivera mesmo un incidente cun criado dunha daquelas residencias de ricos que saíra a ordenarlle que abandonase a rúa. Pretextara unha cita e puxera cara seria, o bastante pra que o deixasen tranquilo. Desde que Ile falara o tenente coronel (estivera elocuente ó entregarlle un revólver do 38), había disto unha semana, a súa vida tiña un sul: desertar da Base Aérea Libertador e pasar ó Brasil cun fachuco de bolívares no peto. O seu avó, Enrique Morales, que non fora malandro, senón honrado comerciante de fruta en Ciudad Bolívar, fuxira ó mato brasileiro por causa dun socio que o mandara matar pra señorearse do negocio. A narrativa das andanzas do vello na Amazonia conmovía á familia apertada nun ranchito e remelaba os ollos de Roger neno.
     Don Enrique atravesou chaos e estepes, pasou a facón as serras do macizo das Goianas e, alén dos montes de Pacaraima, coñeceu o deleite de lapexar nun afluente do río Branco, de par de pequenos e mulleres ianomani, riseira humanidade que lavaba as pinturas rancias e preparaba a pelica pra recibir faixas, puntos, ziguezagues negros sobre un fondo ocre. Gozou mulleres cor tella, comeu buniato, fariña de mandioca e anguía eléctrica asada nas brasas. Soneou no vagar interminable da cabana tribal, bambeándose no baloizo.
     Os guerreiros aceptárono como camarada un chisco máis barbudo. Permitíanlle pescar adormecendo o río con seiva narcótica das árbores e cazar anta con frecha pezoñenta. Un día adoeceu, e o feiticeiro prescribiu un enterramento na lama. Atuado endeica o pescozo, apertado polos limos viscosos da barcia, viu a morte nos ollos burleiros do chamán que braceaba e ría arredor da cabeza vencida, co papo repousando no bulleiro. Pero aqueles indios esqueceran a brincadeira de reducir cabezas e o paladar da carne humana, apreciada polos tupinambás de fame lendaria. Querían era sandalo. Os baños de Iodo e o amor practicado sen falta cada noite (a muller telleira celábase e temía infidelidades se sucumbía á desgana) devolvéronlle a saúde e a fe no porvir. Un ianomani (o feiticeiro a cargo da metafísica, o único varón exento de chimpar diario) díxolle que algún día cairía o Ceo sobre o mato pra acabar con todo. Don Enrique Morales concordou -"algún día"-, mais encanto e non se afundía o faiado celeste, debía cumprir o fado da raza. Segundo a Historia do Mundo que Ile foi referida de randeeira a randeeira, na lingua sincrética dos anciás da cabana (suma de catro dialectos indíxenas, portugués dado ó monte e tres ou catro castellanismos achegados polo intruso venezuelano), o home branco, peludo, de barba e fraguiza no peito e ríos de sangue transparecidos na pel, nacera alí, entre árbores degalladas e paxaros verdes, orfo de música instrumental, descoñecedor da roda. Deixara o taparrabos pra marchar alén das montañas selvaxes e das barcias alagadas, mais sentía a necesidade de regresar ó lar dos ancestros.
     Don Enrique tallou ubá e batuxou no río Branco, no río Negro, embocou no Amazonas terroso e alcanzou Manaus. Nunca volveu á cabana ianomani. Anos despois arribaba a Belém do Pará e embarcaba pra costas caraíbas. Non recuperou o negocio, viviu emburricado contra o destino, maldicindo ós magnates e ós seus cabezas de pau -políticos e policías- que o mantiñan encortellado nunha choupana, criando nenos e véndose perdido pra darlle de mandiocar.
     Roger Enrique soñaba con repetir o periplo do vello, coa diferencia de que el había pasar o mato con diñeiro suficiente pra queimar o Brasil. Soñaba con alcanzar as troulas de Río de Xaneiro, salvando as inmensidades amazónicas en barcos ou avionetas, sen probar bocado de indios nin mirrar co diluvio que molla as lendas e as chouzas de vergas dos selvaxes. Sería rico en carros, en iates amarrados na baía de Guanabara, sería socio do Flamengo e recrutaría mulatas que camiñan pegando fogo.
     Sobre a taipa constreñida polas buganvilias trepadeiras, alzábanse os ramos de xacarandá coallados de flores azuis. O tenente coronel Simón Espejo fixera unha formosa aniñada pra atraer á súa esposa, cunha acusada tendencia monocromática, pois tanto o local do garaxe como a vivenda estaban pintados en diferentes gamas de azul. Tiña o gusto da ave do paraíso, cuxo macho decora un lar no tempo da parada nupcial, expoñendo obxectos -flores, frutos- da mesma cor. Se a paxariña desprecia a exposición, cambia de colorido e decorado. Dona Eyde Antonieta Vargas aceptara a seducción azulina con dazanove anos, catorce menos que o militar, deixara de modelar pra entrar no paraíso de aves encopetadas do Country Club e concibiu dous fillos que, coas medras, se volveron piratas guedelludos amigos de practicar o nudismo e de fumar herba nun artístico cachimbo.
     Roger Enrique tiña a fotografía sobre unha perneira das calzas, entre as páxinas da revista de sucesos. Unha muller de corenta e tal, bonita malia as pregas que asedian a boca grande, de groso labio inferior sobre o que voa unha anduriña de asas abertas. Outras dúas penas finas pairan por cima das pálpebras, subliñando os ollos grandes, espectantes ata un certo punto onde comeza a melancolía. Case todo o retrato, de medio corpo, está ocupado polo cabelo á solta e sabiamente despeiteado. Os fiaños da melena empatan coa pelame hirsuta dunha cazadora revestida de pel endeica o embigo e os cóbados. Un prolongado decote triangular revela abandas de montes vellos e gastos.
     Non Ile quere mal á dona, pero está decidido que non seguirá aturando abusos cuartelarios na base de Palo Negro nin desexa retornar á vida que levaba antes de ingresar na milicia, de ladrón de areperas rexentadas con ánimo fraco por avarentos portugueses, desta feita vai dar o golpe. Agarra un guizo e deseña, entre os pés, un mapa e unha frecha coa empenaxe en Maracay e a ferida en Boa Vista, xa ben fóra do contorno venezuelano.
     A risada trala taipa das buganvilias interrompe o fastío de debuxar na terra mollada polo suor que Ile pinga da testa. Unha señora que non se parece á da foto abre a grade de ferro, botándolle unha ollada distraída ó vagabundo toucado cun chapeu tecido a base de páxinas de Alarma, unha ollada distraída desde o xardín. É gordota, de cara morena un tantiño empolada, con volume acusado polo cabelo recollido en moño cinxido.
     Roger Enrique captou incluso as pencas do pescozo e do arranque dos peitos exhibidos polo círculo do decote, e as apetitosas mamoeiras que inchaban a tea leviana do vestido de pétalas verdes e amarelas estampadas sobre branco.
     Botou a correr e chantouse diante da cancela. Un Volkswagen escarabello, de ton café con leite, freou rozándolle as pernas. Dirixiuse á xaneliña da conductora, da muller que, con indumentaria máis lixeira que a do retrato -chambra branca desabotoada ata deixar ver o sostén-, coincidía así e todo cos sinais de Eydé Antonieta Vargas de Espejo. Non contaba coa compañeira gordota, que aínda non entrara no carro e Ile cortou o paso decidida: "¿Qué haces, drogómano?", sentiulle dicir, e reparou nos seus dentes branquísimos e regañados. Levantou o revólver emboscado entre papel da revista e disparou na regaña dentífrica. O Volkswagen arrincou cun pinote e saíu á rúa Pampanito erguendo poeiras, derrapando pra enfiar a avenida e afastarse a toda velocidade.
     A Roger Enrique pareceulle que abalaba a terra, como nun sismo, e fuxiu temeroso de que Ile caísen enriba as árbores do xardín. Polo bairro de San Miguel adormecido na raxeira, por descampados de herba ruín e cadáveres de autos enferruxados, galopou perseguindo o plano fantástico de vivir como rei do Brasil. Non cumprira a primeira parte da encarga do tenente coronel, acaso a principal, pero aínda podía rematar a segunda encomenda. Lamentou, iso si, non dispor do escarabello pra acudir ó seguinte punto de batalla, na urbanización Las Moritas. Ninguén o viu escoarse polos predios abandonados. El miraba de esguello as xanelas dos edificios, pechadas ó calor inmisericorde, e tamén espiaba o ceo límpido, sen un triste guedello de la promisorio de frescor.

     Certo día de maio de mil novecentos sesenta e oito anos, nunha hora indecisa da tarde, saía Aldemio Chamochín da quinta Mamá Vilma, na rúa principal de El Castaño, moi ufano coa súa carteira de pel baixo o brazo e certo aire pillabán que adoptaba ó vender rendosas apólices de seguros. Xustamente viña de pechar o trato dun seguro de vida co patriarca dunha familia millonaria con ramificaciós na banca, as eléctricas e a avogacía de altas minutas.
     Ó entrar no Dodge branco, de dúas portas e teito de vinilo, botou unha vista de ollos ó diario inzado de titulares estarrecentes ou maliciosos: Cobrou a vida dun pasaxeiro por unha carreira de taxi; Verushka adoecida polas falcatrúas dos melenudos do Country Club; Verushka modelando; O amor nos campos nudistas de California; En Maiquetía decomisan 300 cachimbos pra voar; Abortos crus. Pasou sen borrifarse por estas chapacuñas. A penas se detivo segundos coa viñeta de parvice gráfica, na que se vía a un tipo esmagado por un mamut e a outro con maleta de corretor de seguros que se desculpa: Síntollo ben, señor Manrique, a súa apólice non cobre que un sirva de asento a un paquidermo. Impacientouse co dameiro (Horizontais: Árbore sapotácea de madeira compacta) e consultou con ansia os resultados das carreiras de cabalos. Estaba eufórico e con caprichos de doce. Mesmo Ile provocaba unha goiabada.
     Mirou o reloxio e besbellou: "¡Pra que tanto apuro de chancas!". Acorda suspender as visitas previstas, mesmo renuncia a volver polo escritorio, chamado pola súa casa fresca de Las Moritas, coa ventoíña zunindo e a cadela agardando por el, impando de verse soa e farta de lamentar (aínda non aprendeu a latir) a ausencia de quen non dá chegado. O cachorriño, medio quilo de efusión sentimental, hao recibir cunha humedén de censura e recoñecemento no seu único ollo -o outro perdeuno no parto, ficou apegado ás libraciós-, e Aldemio daralle a morder un dedo. Brincando coa princesiña de Éboli, acordarase de cando baixaba á capital da provincia de ultramar, montado no burro branco cargado de rianxo prá praza de abastos, á competencia con outras bestas máis lucidas, apertándolle os calcañares nas illargas e destacándose na carreira malia o hándicap das alforxas acuguladas de pexegos. A cadeliña setter é un tirarrollas que destapa as lembranzas, porque tamén ela bota en falta as aves do Paraíso: a galiñola nas fragas outonizas, o macho de perdiz grandeiro como zapato que se levantaba no agro ó paso do trepetel das cabalarías.
     Alegre como unha mañá de perdices, descargaba a fruta nos postos da praza e regresaba, co burro polo ramal, ós pendellos do limiar da cidade onde traballaba o ferrador. Nun punto da rúa do Progreso parouse a admirar a disposición da rapariga que apañaba o cisco das bestas, limpando o pavimento por unhos patacos de dádiva municipal. Os pasos do agarrado que a mozota bailaba coa vasoira de xesta, superaban polca e mazurca e habanera, desdeñaban o pasodobre pra insinuar o escándalo dun tango. Era baixa de estatura, o ollo crítico de Aldemio, afeito a calcular toradas de nogueira antes de meterlle o tronzador, notou a cortedade das canelas entre xoello e tornecelo; pero reparou antes de nada no cabelo negro, recollido de calquera maneira polas pinzas, que se enroscaba nas orellas miúdas e tiraba flocos sobre a testa. Fixouse na pel morena, visible na mazá das pernas, nos brazos e na améndoa do rostro. Mancouse na esgrima cos ollos pillos, verdes, da cor dun ribeiro ladeado de árbores. Amoleceu ante o tremor do nariz rubio, castigado por paniño de mao con flores rendadas. Naufragou á vista da boca de cantos decaídos, semellante a unha barca virada. A chambra milagrosamente branca da rapaza avergoñouno un bocado, por contraste coas propias roupas pasadas: camisa tabaco abotoada deica a cima, de colariño recachado remedando asas rotas de paxaro, calzas de pana, chancas relativamente novas (ó que saía da cidade, descalzábase e colgábaas arredor do pescozo, atadas polas agulletas). Emocionouse case tanto como cando entraba ás carreiras na casa de comidas A Rexedora, esquivando as losquiadas dos camareiros, pra contemplar a marabilla das fontes de feitío de dornas, rasas de lava amarela polvillada de canela roxiza. A varredora era apetitosa como nata do ceo e o seu nome -Elina- non menos comestible. Nese encontro primeirizo contentouse con saber dela: cómo se chamaba e se asistiría as festas do San Roque.
     Chamochín abriu unha portiñola no cadro de mandos do carro e apañou a gorra de pala, en áspero tecido azul, único vestixio do pasado transoceánico que o acompañaba sempre. Con ese capacete, de uniforme frouxo pingando sobre un corpo enxoito de adolescente, co requinto no labio, tiña dado a alborada por todo o casco antigo da capital recordada, á frente dos cabezudos, da cruz portada por un forzudo, das contrarías danzantes: carniceiros tanguendo o boi, ferreiros coa imaxe do San Miguel, carpinteiros co San Xosé, zapateiros coa Santa Eufemia.
     Á tardiña, subira ó palco da Alameda a facer un pé na banda de Ribela. No descanso aproveitado polos outros músicos pra rillar cadasúa posta de vitela, conseguira localizar a Elina, arrastrada pola cabalgata que invitaba ó xentío á función do Circo Feixoo. Non tiñan con que pagar a entrada, de modo que se consolaron cunhas rosquillas e unha escapada ós bairros, a ver tourada no coso postizo de Mariñamansa, futebol no Campo da Loña e hoquei feminino nas Lagoas. De tornada á Alameda, onde a banda tocaba sen acusar a falta dun número (Aldemio contaba co pescozón do director), abriron a boca ó paso das carruaxes sepultadas en pétalas de rosa, dalia e caravel, empeñadas en incruenta batalla de flores. Aldemio prefería a flor da marcela, réplica silvestre da margarida, e turraba por Elina cara a barronca que cae á ribeira do Barbaña. Ela resistíuse ata o término do número forte dos festexos: lanzamento sobre as cabezas erguidas dos circunstantes dun aguerrido parachutista. Despois, seguiuno ás matogueiras pé do río. Despois, fuxiu el do embarazo e dun casal prematuro, vía transatlántico. Por espacio de vinte anos tentou adiviñar a fisiognomía da filla que enxeitara, atrapando pistas borrosas achegadas por outros emigrantes conterráneos. Aldemio sorpréndese asubiando a Alborada antiga de Ourense e devolve a gorra de músico ó seu sitio cunha rosmadela: "Xa foi". Acelera, cilindrándolle ó Dodge pra alcanzar canto antes o refuxio de Las Moritas.
     Venturosamente, Ligia Lavieri, competente carabina, ten un chalé viciño do seu. Magnífica tapadeira. Ligia sae algunhas tardes coa súa amiga Eydé Antonieta, achéganse a Las Moritas e o idilio traspasa facilmente o valado que separa os xardís. Mal sabe o tenente coronel. Un becerro de moito sandiós o Espejo. Se se malicia algo, cala, porque os individuos destas partes odian as palabras fortes, son delicados de oído e temen a virulencia do hispano peninsular. Porén, custodian as mulleres con celo de capón negro. Chamochín recoloca o espello retrovisor pra comprobar a raia do pelo e a brancura do colariño da camisa. Non pensa na inevitable chega de bois co militar. De momento soña co salón ventilado, co tocadiscos embutido en moble de madeira de cor e as maracas de adorno pousadas na tapa, cos boleros que arrolarán a aperta. Calca o zapato de rede no acelerador e adenta con frenesía a pel da prietita, que se imita na tonalidade ó cartolo centeo. Máis carantoñas dedicadas ó retrovisor, ensaio de beixos rideiros, unha careta de disgusto por non ser máis lindo, porque detesta os nefres hebreus, o papo en resalte sobre a boca, a traza rústica de xentes que deixou atrás sorbendo caldo de nabizas.
     Ó embocar na rúa de loureiros ananos que asombran os paseos entre os chalés, busca coa ollada morriñenta o calvario do seu xardín: dous tamarindos novos e, no medio, a cidreira xa medrada. Tende a vista ó cabo da rúa pero impónselle a sillueta próxima dun home que afirma as pernas esgalladas e apunta coas dúas maos na culatra dun revólver. A contraluz, é difícil distinguir as riscas do rostro, nota a penas a insolencia xuvenil no xesto de chulice. Curiosamente, ve con toda nitidez a fochanquiña no queixo do bandido. Ve que se estrelan os insectos contra o para-brisas. O Dodge deitou dous loureiros do paseo e ergueu unha roda de tras, como se urinase contra a taipa dun xardín. A roda vira no aire, adormecida como pioneta, pouquiño a pouco vanse facendo visibles os parafusos do prato. Aldemio Chamochín, tombado ó longo do asento, coa perneira das calzas claras refucidas endeica o xoello e as faldras da camisa liberadas do cinto, sente pasos e entrevé a sombra que se debruza na xaneliña. Tíranlle certos puntos do peito e quere estarricarse pra librar unha mao, entalada baixo o corpo, da humidade que corre polo pulso provocándolle cóxegas repulsivas como patas de araña. Faise idea de que asubía.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega