BVG     Atrás

 

Os meus primeiros anos transcorreron nunha humilde granxa ovina do departamento de Avellaneda, na provincia de Santiago del Estero. Naquelas bisbarras, escondido entre cactos e chañares, vaguei tras da veceira de pequeno. As crías novas eran os meus enredos preferidos e as viaxes a Santiago ou á enorme San Miguel unha inmersión efémera nun mundo deslumbrante, que acababa desencantado as máis das veces no pequeno balón de coiro que me mercaban.      A nosa familia contábase entre as escasas da redonda que permanecían empregando con orgullo o quechua, lingua na que o avó Manuel, o único que coñecín, recreaba a miúdo antigos mitos incaicos e falábame calmoso sobre os poderes que acochaban as plantas silvestres e os animais.      Mentres o avó tivo folgos para apacentar as ovellas, o gando conservou mallados e sen maleza os carreiros ancestrais. Pero, despois da súa desaparición, a nosa facenda empezou a tambalear e, por acompañala, semellaba que o resto do país ía ser merecente de idéntico destino. Eran tempos en que os noticieiros se pragaban de palabras como crise, cazolada, banca...      Aquel día o papá ergueuse coa alba, cargou a anada de roxelos na furgoneta e partiu, coma tantas veces, cara a San Miguel de Tucumán. Nestes casos, non me chistaba nin moito nin pouco acompañalo, porque na operación de buscar compradores, pesar e cobrar empregaba a xornada e eu acababa aburríndome de tanto negocio.      ¡Canto nós nos asustamos ó aparecernos á deshora da noite coas meixelas denegridas e o labio fendido! "Eran varios...; imposible defenderse...; deixáronme sen un can" comentou. "Buscaremos outros mundos" oín que falou cara á mamá moi resolto ó tempo que nos abrazaba e eu me perdía neste labirinto de só tres palabras.      Así como os meus devanceiros por parte de nai estou seguro de que endexamais cruzaran as augas do Salado e do Dulce, os antepasados paternos acenderan lume en Europa durante o século pasado. Meu pai sabe dun seu bisavó que marchou en busca de fortuna á Arxentina, sen lle importar que quedase ó ermo o pequeno bacelo que non daba para vivir, e acabou cortando madeira nos bosques tucumanos.      A lembranza do pasado europeo, o asalto en San Miguel e a situación política que vivía o país incidiron de maneira decisiva en que retomásemos as raíces europeas que nos xacían escondidas. Un bo día, sacamos dun vello baúl uns títulos de propiedade ilexibles e demos en esculcar na parentela que permanecía destoutro lado do Atlántico. Posteriormente, malvendemos as propiedades de Avellaneda e compramos os billetes do avión.      Unha vez aquí, principiamos por teitar a casa petrucial aproveitando as catro paredes que permanecían en pé. Pero, por máis que foramos donos dun silveiro e unha morea de ruínas, ningún membro da familia posuía a nacionalidade española. Así que viñemos a engrosar o número dos sempapeis; a miña nai facendo limpezas, o meu pai descargando camións e eu normalizando a asistencia á escola.      Hoxe en día, podo dicir que, a pesar das penalidades iniciais, sen decatármonos, o noroeste ibérico axiña acabou por desprazar das nosas vidas aquel familiar noroeste arxentino. Agora xa sei chamarlles balocas ás patacas e tallanta á estrela de mar, un abismo de lonxe en comparanza cos primeiros tempos.      En realidade, se me afixen tanto a esta terra foi, en parte, gracias a Elsa, a miña moza. Ó pouco de coñecérmonos, puxémonos un polo outro. Elsa sempre me falou en galego; non coma os demais, que, ó identificaren o meu deixe arxentino, soen mudar de idioma.      Elsa é diferente; atenta, guapa, simpática... Ela aprendeume a terlle querencia á nova lingua; a min, que viña afeito ó castelán e ó quechua da área tucumana. Agora ben sabes que non teño a menor dificultade para utilizar verbas como araña, parrulo, vagalume...; a pesar de que siga imaxinando ó lonxe a voz do avó cando me falaba destes animais; apasanka, ñuñuma, kuru-kancha... Pero, nun principio, non era de estrañar que me causaran algún que outro conflito as queridas voces de Avellaneda; basta con lembrar o que me ocorreu cando pintei a pancarta.      Verás, eu sempre fun amante da natureza. O avó aprendeume desde ben noviño os segredos dos brañais e das terras áridas que nos sostiñan. Con razón cando empezamos a instalarnos aquí sentín a necesidade de establecer os meus lazos cos animais que nos rodean. E resultou precisamente un destes animais ser o causante dunha anécdota lingüística que me fixo famoso.      Tan presto subiu ó poder o actual equipo municipal déronse a coñecer unha serie de proxectos que intentaban cambiar a fisonomía da vila. A transformación da antiga conserveira nun moderno centro de exposicións e congresos foi especialmente celebrado polos veciños. Os operarios comezaron por limpar a maleza das ruínas, restaurar o tellado e darlle un cambio de imaxe á pedra de gra.      Daquela, aínda ninguén reparara na colonia temporeira que aniñaba baixo a cornixa norte. De repente, decateime da ameaza que caería sobre ela de seren completados os labores de limpeza, pero preferín non comentalo con ninguén. Aquela mesma noite pillei un rotulador groso e unha sabela que usabamos de rolla, escribín con maiúsculas grandes SALVEMOS AS CHULILLAS e, procurando non ser descuberto, funa cravar na porta da fábrica.      Á mañá erguinme con ansia para comprobar a revolución que provocaba a lectura da pancarta. Pero, para asombro meu, parecía pasar sen pena nin gloria.      -¡Salvemos as chulillas...! ¿Que andarán agora reivindicando...? -comentoume unha muller, ignorando o significado da frase.      Eu, por unha vergonza parva, non quixen confesarme autor da proclama e preferín que se me subiran as colores antes que abrir a boca. A continuación, fun buscar a Elsa para mostrarlle o escrito, pero leuno e quedou impasible, coma se non lle dixera nada. Desconcertado, escapóuseme en gurgullón toda a carraxe que me invadía:      -¡Parece mentira! ¡Esperaba algo máis do teu idealismo...! -e ela miroume con cara coma de acabar de recibir unha labazada coa miña reacción violenta.      Ofendido por tanta ignoracia e procurando sosegar o ánimo, vinme obrigado a facerlle as oportunas consideracións sobre o motivo que me impelera a escribir tal mensaxe. Pero ela, incomprensiblemente, ó oír as miñas razóns, sorprendeume cun repentino ataque de gargalladas. E eu, co rostro demudado e estupefacto, permanecía sen saber a qué se debía tan estúpida risa.      Elsa, xa serena, non me quixo dar nin miga de explicación. En cambio, agarroume da man, levoume onda a pancarta, descolgouna e arrastroume en silencio cara á casa. Alí, tan pronto como ela corrixiu a última palabra, de contado se me desvelaron tódolos malentendidos que provocara a miña caligrafía. Unha vez aclarada a comprensión do texto, fomos entre os dous, a plena luz do día, penduralo no mesmo lugar.      Ó albiscaren os veciños que ANDORIÑAS substituíra a CHULILLAS armouse un trebolín e os transeúntes dirixiron a mirada cara ós niños que esperaban ó abrigo da cornixa a que aparecesen as aves migratorias tan queridas por todos. Nestas, xa só faltaba por limpar a franxa superior, pero, antes de que os obreiros dirixiran o chorro a presión, improvisouse unha pequena manifestación de espontáneos para impedilo.      En resumo, que se detiveron os labores de adecentamento ata que un pleno do Concello decidise acabar de vez coa colonia de andoriñas ou, pola contra, seguilas mantendo na parede onde aniñaban desde tempos inmemoriais.      Os artigos dos naturistas na presa local e as cartas ó director non só foron creando na opinión pública, ó longo da semana, un clima proclive a manter a reserva de paxaros senón que tamén contribuíu a que resultase doada de adoptar unha postura por parte do alcalde e dos concelleiros.      Decretouse, xa que logo, respectar un friso ó longo do beiril do tellado para que os barros vellos non sufrisen ningún dano e, deste xeito, podermos celebrar cada ano o San Xosé con trilos renovados. Así que, como ben ves, despois da lea que montei, endexamais se me esquecerá como lles chamamos aquí ás andoriñas.      E ti... ¿sabes o que é unha baloca..., un vagalume... e unha andoriña?   Autoría: Xoán Babarro

© 2006 Biblioteca Virtual Galega