Fillos da fronteira - ¡transgredamos!

 

(Texto íntegro)

 

v4franckmeyerfillosdafronteira.html

 


     Vouvos contar un conto. Un conto que non é meu pero que ten algo de min. Vai dun país lonxano que se cadra non coñecedes, un país lonxe de Galicia. Os de peito ardendo entenderanme. É a historia dun home pequeno que viviu a súa pequena vida. Tivo catro fillas e unha é miña nai.
     Aquel home naceu a principios dos anos vinte nunha rexión que daquela por segunda vez en 50 anos pasara a ser parte de Francia, e que vinte anos máis tarde volvería ser alemana outra vez e logo de novo francesa. Entre 1870 e 1945 a xente entón cambiou seis veces de nacionalidade. Uns foran á escola alemana, outros á francesa, non ao mesmo tempo, non, en tempos distintos, con uniformes diferentes e linguas opostas. E evidentemente esta xente eran «franceses» en Alemaña e «alemáns» en Francia. Os que legalmente eran, cada un no seu momento, os seus compatriotas, sen embargo, non os consideraban membros da mesma estirpe. Eran sempre os «outros», estraños sempre no país que lles chamaba os seus cidadáns. Fado da fronteira, voute cantar. Por ti pasaron os exércitos, construíron búnkeres nos teus outeiros, labraron as túas terras con bombas, regaron os teus sucos con sangue de xente que só quería vivir. ¿Cantos mortos levas nas túas entrañas? Pasaron os soldados, as ideoloxías, os gobernadores, pensando no poder e abusando das persoas. E no medio sempre vós, no medio vós, avoíño meu, ¿ti que dis de todo isto?
     Sei que non me vas contar xa nada. Morreches dun cancro banal, silandeiro como sempre fuches na túa vida. Labrego primeiro, mineiro despois, naquela mina onde unha vez quedaras encerrado e enterrado, a mina na fronteira á que unha vez foron axudarvos os da outra banda, mineiros tamén, do Sarre. Os mesmos que na guerra se meteron convosco, intentando demostrar que eran máis alemáns que vós os loreneses. E agora a penas quedan minas. Ti tiñas daquel accidente un punto negro nunha orella, restos de carbón tatuado na túa pel. Pero non fuches un heroe, nunca. Incluso traballaches os días de folga, crebafolgas, avoíño, tiñas que pagar a casa, a túa muller mandouche traballar, e eras o único no autobús que te levaba á mina. Véxote alí, calado, o bolso coa comida ao lado. ¿Que pensaches en momentos así?
     Esa muller túa, a miña avoa, foi a túa salvación cando volviches do campamento ruso de prisioneiros de guerra. Naciches francés, francés de fala alemana, e os nazis metéronte no «servicio de traballo», o Reichsarbeitsdienst, pertencías aos que construían as autoestradas que Hitler necesitaba para mover os seus exércitos. E logo, a guerra, os irmáns maiores da túa moza estaban no exército francés, mentres ti no 39 aínda eras moi novo. Tocouche despois da invasión dos alemáns, a principios dos 40, declaráronvos «arios», a vós e aos alsacianos. E primeiro as autoestradas e logo Rusia. Ao leste. Mandáronvos lonxe da Lorena. Á fronte do leste. Á Rusia infinda. Ao inferno. Leningrado. O inverno. As batallas. A fame. Os cigarros. Daquela empezaches a fumar. E a bala no teu ombreiro. Ensináchesme a cicatriz. Pero contar, non contaches moito.
     Se cadra foi daquela, cando volviches do cativerio (os franceses lograran que os rusos vos puxesen en liberdade antes que aos alemáns), volviches de Rusia á Lorena, á túa pequena aldea, esa aldea a dous kilómetros da fronteira pola que pasabamos sempre que viñamos do Sarre a visitarvos, volviches a unha aldea que xa non existía. ¿Foi daquela cando máis calaches? A casa dos teus pais xa non estaba. O que quedaba era unha morea de pedras e madeira. Pais xa non tiñas. Dixéronche que o teu pai morrera nun ataque aéreo dos americanos. Á túa nai levárona os alemáns ao campo de concentración de Ravensbrück cando quería esconder ao teu irmán, o desertor, este que non quería ir á guerra, este ao que tamén levaron, a Dachau, onde o mataron. No último ano da guerra. Matárono os que te meteron na súa Wehrmacht. Polos que ti fuches a Rusia. Que che ordenaron defender «a patria». Mataron á túa familia. ¿Por que seguiches vivindo? ¿Como fuches capaz? ¿Foi por esa muller que despois te forzou a ir á mina os días de folga? Ti non me contaches nada diso. Ti calaches. Contoumo miña nai, a que casou cun alemán. Querida fronteira.
     ¿E que foi da túa lingua? Nunca falaras outra, en francés tiñas moito acento. Pero os franceses prohibíronvos falala. Ou polo menos estaba mal visto, e na vida pública, era inexistente. Na escola castigaron a miña nai por falala. Era a lingua dos nazis. Dicían. Pero non era dos nazis. É a vosa, a nosa. Dos nazis non é nada, dos nazis só é a morte. E os franceses victoriosos negáronvos esta lingua, a non ser antes das eleccións, cando vos mandan os folletos dos partidos en alemán. Daquela son pragmáticos porque necesitan os vosos votos. Connosco sempre te comunicaches en alemán, no teu idioma. Pero explícome mal, non falamos alemán, este dos libros e da tele, falamos o noso dialecto. Un dialecto que non para na fronteira. Así que connosco, coa parte alemana da familia, o idioma non era ningún problema. E ti sempre preferías as canles alemanas ás francesas. Porque poñen ese teatro pseudo-popular e esa música falsamente tradicional que a ti tanto che gustaba e que a min me horroriza.
     Si, a tele causou máis dunha pelexa cos meus curmáns loreneses: eles querendo ver a francesa e ti e mais a miña avoa a alemana. E o meu curmán máis pequeno corrixíavos ao falardes. Eles chuparon o francés no colexio. E os seus pais dirixíronse a eles en francés desde pequeno, con ese acentiño tan bonito. O dialecto, tan mal visto na grande nation, é para eles algo dos avós. Algo que xa non é tanto do mundo deles. Só cando van á discoteca, en Alemaña. Pero controlar, contrólano. Sae esta mesturanza marabillosa que só entendemos nós os da fronteira, o noso código secreto que tanto desconcerta aos de fóra. Esfórzome en falarlles en francés aos meus curmáns porque me parece arrogancia alemana dirixirme a eles automaticamente na miña lingua materna. E a ti, avoíño, escribinche postais tamén en francés, en dialecto non puiden, en alemán non quixen. É complicado.
     E cando te ingresaron no hospital, na Lorena de fala francesa, a Nancy, ¿entendiches o que che dixeron os médicos? ¿Comprendiches as explicacións? Ao mellor facías como se non entendeses a mala noticia, non sei. Pero verte naquel hospital deume a sensación dun avó dobremente desterrado e senlleiro. Mandáronte a un sitio a máis de cen kilómetros onde non te puidemos visitar a miúdo, en vez de mandarte ao hospital máis cercano. Pero este estaba noutro país. Puta fronteira. Logo, cando a cousa se puxo máis grave aínda, mandáronte a Estrasburgo. Alí, polo menos, puideches falar co teu veciño, un ancián alsaciano, con nome francés e apelido alemán. Como ti. «Valente» quere dicir o teu apelido. Pierre Kuhn, o meu avó.
     Pero cada vez falaches menos. Foi moi triste verte así, calado, encerrando en ti toda a túa vida. ¿Mereceu a pena, avó? Xa non me podes dicir nada. Vives en min e intento aprender algo de ti, aínda hoxe. Nós somos da fronteira e a min non me entra na cabeza que xusto nas zonas raianas a xente puido votar, en porcentaxes por riba da media nacional, á extrema dereita francesa. ¿Acaso non aprenderon nada? Alsacianos do Rin e loreneses do Mosela.
     Que lonxe está todo de Galicia. E non sei se me entendestes o que quería dicir. O meu avó non era de doutrinas e seica non comprendería este artigo que lle dedico aquí. Era un home sinxelo e traballador, gustáballe o viño e sabía contar chistes. De política non sabía moito. De libros tampouco. Se cadra, xa estou moi lonxe del. Pero lévoo canda min, e a distancia pode facer que o importante se vexa mellor. O destino de meu avó dime que cómpre asumir a fronteira como algo positivo, como enriquecemento. Sexamos cosmopolitas, tendo terra.

 

 

 


logoDeputación logoBVG © 2006 Biblioteca Virtual Galega