BVG     Atrás

     ¿De quen era fillo? Non se sabía nin quen era o pai, nin siquer a nai, inda que se sospeitaba que era unha muller que se tiña deitado con varios homes na bisbarra de Vimianzo. Tampouco era coñecido o lugar do seu nacemento.
     O único que a xente sabía era que o meniño que non tiña moito máis cunha semán cando apareceu envolto con roupas de abrigo, a pesar de que xa viñera a primavera, ao pé dun rústico muro de pedra que separaba o camiño das silveiras. ¿Onde? Había quen dicía que nas terras de Vimianzo. Pero outros afirmaban que fora preto da parroquia de San Tirso de Oseiro, onde nacera Manuel Murguía, na belida terra cuxa paisaxe vén a ser unha suave transición hacia a terra bergantiñán, cantada por Pondal. Incluso había quen aseguraba que o picariño fora deixado ó abrigo da "Pena Forcada", situada nada menos que nos míticos Montes de Traba.
     O único certo era que ó "fillo do vento" recollérano uns labregos do val de Vimianzo e que coidaron del ata que foi levado ao hospicio da cidade de Santiago de Compostela, onde foi bautizado poñéndolle o nome de Manuel. Criouse no hospicio e, naturalmente, o seu apelido era Expósito.

---------------

     Ben sei que me chaman o "fillo do vento". ¿Por que? Porque non saben quenes foron os meus pais. A miña nai concebiume ao ser fodida polo vento este tolo preto de Fisterra. Tamén din que nacín nun palleiro e fun atopado á beira dunha silveira, ao pé dun valado. ¿E que? Non me importa nada o que diga de min a xente. Eu son o Manoliño. Fun criado nun hospicio e, cando tiña catro anos, adoptoume o que considero meu pai, don Fernando Filgueira Fernández, que rexenta a parroquia que está á beira de Vimianzo, vila que me é moi querida.
     Don Fernando sempre me tratou moi ben. E tamén a súa ama de chaves, a señora Remigia. Comía o mesmo que eles. O porco era a base da nosa alimentación. Pero na casa do cura tamén se comía bastante a miúdo carne de vitela, que en Vimianzo sempre foi de calidade superior. Na bisbarra hai vacas tolas de dúas patas. Pero as de catro están todas cordas.
     Frei Filgueira dábame libertade e algúns cartos cada semán ata que cheguei á idade de facer o ingreso no Instituto de ensino Medio, en Compostela, onde igoalmente fixen os estudios do Bacherelato, aloxado nunha pensión da cidade do Apóstolo. Don Fernando Filgueira corría con tódolos gastos e nunca me faltou nada. Si, foi para min como un pai, como o mellor dos pais.

---------------

     O Manoliño era un rapaz intelixente e cheo de curiosidade. Inda non tiña dez anos e xa coñecía o pobo e a bisbarra de Vimianzo mellor que moitos veciños adultos nados naquelas terras. Recorrera unha e outra vez o belido e rico val que se extende entre os montes Sangro e Faro. Éralle familiar a imaxe da mámoa, a cuxa beira pasara horas e máis horas imaxinando fantásticas aventuras nas que el era o protagonista. Estivera máis dunha vez no castelo de Vimianzo. O seu pai adoptivo -a verdade é que don Fernando, pola súa condición de crego, non o era legalmente, pero sí na práctica- procuraba sempre que tiña ocasión estimular a afección do Manoliño polo devir da historia. Así o neno soubo que no castelo, moi ben conservado por certo, estivera preso por orde de Pedro Madruga o bispo de Tui don Diego de Muros.
     Fora tamén o Manoliño á ermida do alto de Ferreira, desde onde se divisaba a suxestiva paisaxe, na que predominaba unha intensa e bucólica cor verde. Bañárase nas augas do río Xallas, en coiros, nos meses de xullo e agosto. Máis dunha vez fora a Baio. E tamén ás terras de Soñeira.
     Vivíu unha vida verdadeiramente feliz gracias á xenerosa protección do bondadoso don Fernando.
     Só nunha ocasión sentírase arrepentido o picariño das súas correrías. Fora cando decidira dirixirse cara o litoral para coñecer o mar. Ao estar diante daquela inmensidade de auga azul que batía desfacéndose en branca espuma contra a parede de pedra do acantilado cortado a pico da Costa da Morte, o abraio e medo posuíron o seu espíritu. O Manoliño non poido estar máis que uns poucos minutos ollando o mar. Axiña lle deu as costas e botouse a correr hacia a rectoral da parroquia do seu pai adoptivo.

---------------

     O verán seguinte a ter aprobado en xuño o exame de ingreso no Instituto de Santiago, o meu pai, que se sentiu moi ledo, fíxome un regalo que moito estimei: deume unha importante cantidade de diñeiro e díxome:
     -Vai este verán a dar unhas voltas pola Costa da Morte, que é moi interesante e belida.
     Tiña daquela once anos e unha liberdade que para sí quixeran moitos mozos de máis idade ca que min.

---------------

     O primeiro que fixo o Manoliño aquel verán foi ir ao pintoresco pobo de Fisterra, siuado preto do cabo do mesmo nome. Sentiuse engaiolado pola suxestiva estructura. O mar xa non lle deu medo. Sentíase abraiado e atraído ao mesmo tempo polo seu misterio. Trátase dunha vila chea de engado. O rapaz sabía que Fisterra fora un dos fitos imprescindibles das peregrinacións xacobeas da Idade Media. Admirou a igrexa, situada nun típico barrio -románica do século XII-, na que se conserva a imaxe dun Cristo de devoción moi popular, o "Santo da barba dourada" da cantiga. Sabía tamén o picariño que unha lenda dicía que a cidade de Duyo estaba mergullada fronte ó emplazamento de Fisterra.
     Tampouco ignoraba -don Fernando Filgueira faláralle de isto- que Fisterra xogara un papel estelar dentro da mitoloxía europea do Medievo. Era o fin do mundo coñecido. Alén de Fisterra espallábanse as augas e o misterioso abismo das néboas ultraterrenais.
     Segundo a lenda, fronte ao Promontorium Nerum, o emplazamento de Fisterra, estaba, baixo as augas, a cidade coñecida polo nome de Duyo.
     O neno, xa sen medo ao mar, bañouse nas augas da praia chamada de "Area do mar de Fora", unha espléndida praia situada ao noroeste do cabo de Fisterra.

---------------

     A finais do mes de setembro o meu pai, don Fernando, foi comigo a Santiago. Tiña once anos e ó seguinte mes cumpriría os doce. Ía a escomenzar os estudios do Bacharelato. Quedaban xa lonxe os meus tempos de hospiciano. Agora hospedaríame nunha fonda, cuxa dona, que era de Vimianzo, coñecía ó meu pai. Recomendoulle que cuidara de min. Ela, que se chamaba Fermina, díxolle que non se preocupara. Era unha señora duns cincoenta anos, e moi faladora. Tiña un bo corazón e non daba mal de comer, inda que comíase mellor na casa de don Fernando Filgueira. Os meus compañeiros de hospedaxe, sete, eran todos maiores ca min. Seis ían tamén ao Instituto. Un cursaba segundo ano e os outros xa estaban rematando o Bacherelato. O outro compañeiro chamábase Miguel e e tiña xa vinte anos. Estaba matriculado na Facultade de Ciencias da Información, no primeiro curso. A min resultoume antipático polo ar de superioridade que se daba. Escribía de cando en vez algún artigo no xornal "O Correo Galego". A min non me gustaba ningúns dos que lera. Tiña un estilo rebuscado, que ás veces facía que non se entendera ben o que escribía.
     As conversacións que tíñamos ao xantar ou ó cear xiraban xeralmente sobre temas sexuais, cando non estaba presente a señora Fermina. Os meus compañeiros falaban como se foran donxuanes experimentados. A min semellábame que farfallaban e que nada do que dicían era certo. Pero non deixaban de me excitar aquelas charlas de sobremesa.
     Eu era virxe. Pero xa fixera máis dunha palla. E cada vez facía máis.

---------------

     Don Fernando Filgueira xa estaba enterado de que dicían que era o pai do Manoliño e que se deitara nun palleiro coa muller que o parira e que ninguén coñecía. Na misa dun domingo dixo no sermón que era verdade, que el era o pai do "fillo do vento". Houbo unha pequena pausa. Os fregueses mirábanse uns aos outros en silencio. O crego volveu a falar. Engadiu que era o pai do Manoliño e tamén de tódolos nenos, en sentido cristián. Pero os fregueses non lle deron creto. Seguíu o equívoco. ¿Era ou non pai do "fillo do vento"? A maioría da xente dicía pola bisbarra de Vimianzo que don Fernando era o pai do neno, non no sentido figurado relixioso, senón o real.

---------------

     Fun aprobando tódolos cursos sen suspender ningunha asignatura e con varias calificacións de notable e de sobresaliente. Agora estaba xa no derradeiro do Bacherelato. Que empezaría no mes de outubro. Facía polos veráns excursións pola Costa da Morte. Tiven a primeira noiva, unha rapaza da miña idade filla do mestre de Vimianzo. Era nena xa con feituras de muller. Chamábase Margarida. Os dous creíamos que estábamos tolamente namorados. Era o sangue novo que nos fervía nas veas. Sentíamos desexos sexuais supoño que moi similares.
     Eu facía todo o posible por conseguir que aceptara foder comigo. Pero ela resistíase. Era virxe. Tamén eu. ¿Masturbaríase coma min? Unha tardiña, nas aforas de Vimianzo, fixemos o amor, acochados nunhas xestas. Ela botouse a chorar ó ver o sangue que lle corría polas coxas. Procurei tranquilizala, pero non o conseguín máis que a medias. Mentras as nenas son inda nenas, ¡que nenas son as nenas!
     Daquela xa tiña leído eu libros de abondo. O meu pai proporcionábamos. A maioría eran de autores do Século de Ouro español. Gustábanme moito San Juan de la Cruz e Lope de Vega. Quevedo, menos. E algunhas cousas, poemas de Santa Teresa e de Frai Luis de León. O Don Quijote resultábame un pouco difícil. Pero íalle metendo o dente pouco a pouco. A medida que avanzaba na lectura, gustábame máis. Tamén don Fernando me consellou a lectura das obras de Rosalía de Castro, que me engaiolaron. De Curros deixoume ler algunhas cousas. O primeiro libro que puxo o meu pai nas miñas mans foi a Virxe de Cristal. Deume tamén a ler varios poemas de Pondal.
     Ao mesmo tempo xa sentía dentro de min a necesidade de escribir. Facía poemas, tanto en castelán como en galego. Case que todos de amor. Á miña noiva de entón dediqueille varios. Gustáronlle, inda que ela non tiña, parecíame a min, sensibilidade poética.
     Que tempos aqueles.
     Ter xuventude é non percatarse un da forza que leva dentro, no corpo e máis na alma.

---------------

     Tódolos veráns, o Manoliño, ía de excursión polos pobos da Costa da Morte. Deste xeito a súa evolución levábase a cabo por diversos canles, algo que don Fernando Filgueira observaba con compracencia. As esperanzas que puxera no "fillo do vento" cumpríanse todas, unha a unha.
     Estivo en Laxe, pobo pesqueiro de rancio avoengo e admirou a fermosura arquitectónica das mansións que exhibían fachadas blasonadas. A que máis lle gustou foi a nomeada casona "do Arco". Tamén a beleza da igrexa románica, construída no século XIII. Bañouse na magnífica praia cuxo areal extendíase nun kilómetro e medio fronte ó mar. A paisaxe era unha marabilla e enfronte divísabase Corme. A ría leva o nome de ámbolos dous pobos. Corme está situado ao abrigo do monte chamado "A garita de Corme", na desembocadura do río Allones. Pintoresco pobo de pescadores, conta con numerosas e magníficas praias que namora a mirada coa súa beleza. O Manoliño gozou os sete gozares bañándose nas súas augas, ricas en bo peixe e que teñen sona de contar cos mellores percebes da bisbarra.
     O "fillo do vento" non se esqueceu de Caión, outro pintoresco pobo de pescadores, que se ergue derriba dunha península asentada sobre rochas. A parte do seu agreste e suxestivo perfil, Caión ofrece uns peixes e uns mariscos moi apreciados pola súa calidade, ademáis das atractivas praias dos arredores. Visitou tamén o Manoliño o pobo de Carballo, situado en terra adentro, centro da bisbarra de Bergantiños, cantada polo bardo Eduardo Pondal. A 7 kilómetros de Carballo, extendíase o areal da praia de Razo. Foi asimesmo a Soandres, preto da vila bergantiñán, e admirou a beleza da súa igrexa románico-oxival.
     Malpica foi para o "fillo do vento" un descubrimento especial. Sorprendeuno a actividade do pintoresco porto pesqueiro, que se insire ó amparo do cabo de San Adrián, desde onde se sentiu impresionado pola fermosura da panorámica mariñeira que se olla. Sabía que ao seu pé celebrábase, arredor dunha típica ermida, unha romaxe moi popular. A estructura urbana de Malpica, coas súas rúas de singular trazado, polas que zoa un vento rexo, fóronlle particularmente simpáticas porque lle recordaban o seu sobrenome, interesouse especialmente pola igrexa do século XII e as torres medievais de Mens, do XV. Non se esqueceu da Casa do Pescador, na que sabía que había pinturas de Urbano Lugrís, que lle resultaron engaiolantes. O Manoliño bañouse nas augas que hai fronte á praia de Area Maior, cuxa fina area exténdese ao longo de 5 kilómetros.
     Sentiuse moi a gusto o "fillo do vento" cando estivo en Camariñas, aquel vello porto mariñeiro, famoso polos seus fermosos encaixes artesanais. A paisaxe posuía unha belexza moi persoal. O Manoliño bañouse nas augas azuis que hai enfronte da praia de Beira, encantadoramente recollida como as de Bolea e Trese.
     Ao visitar Muxía, engaioláranno os cabos de Vilano e de Touriñán, límites da península na que está ubicado o pintoresco porto pesqueiro. As perspectivas paisaxísticas impresionárono pola súa fermosura. Tamén lle gustou moito a irregular estructura urbana de Muxía. Subiu ao Monte Corpiño, en cuxa faldra érguese o antigo Santuario de Nosa Señora da Barca, ao pé de cuxo adro, bañada pola escuma das bravías ondas, está a chamada "pedra da virxe", que, antes de se romper, movíase e producía un ruído peculiar.O "fillo do vento" coñecía a lenda popular que afirma que aquel ruído adquiría unhas características especiales cando as persoas que se apoiaban sobre aquela pena de abalar estaban en estado de gracia. Coñecía tamén a famosa cantiga galega que fai referencia á Virxe (cuxa festa, que se celebra o 8 de setembro) é unha das máis famosas do país galego e que empeza deste xeito:

Nosa Señora da Barca alá vai pola ribeira con zoquiños e mantelo. ¡Parece unha rianxeira!

     Gustáronlle moito menos a vila mariñeira de Corcubión e o seu porto pesqueiro moi activo, e Cée, que aparece ao fondo a ría que leva o nome de Corcubión. Recoñecía o valor que Cée tiña como importante centro industrial da bisbarra e a súa actividade comercial, os seis asteleiros e a factoría siderometalúrxica.
     O Manoliño tiña que confesarse a sí mesmo que se sentía máis atraído pola historia e a lenda, pola paisaxe e a poesía... Ao fin e ao cabo, el era un poeta.

---------------

     Tiña dezasete anos cando rematei o Bacherelato. O meu pai putativo levou unha grande alegría. Chegara a hora de escoller unha carreira. Eu tiña pensado matricularme na Facultade de Ciencias da Información. Cada vez pesaba máis en min a afección á escritura. Falamos don Fernando e máis eu. El díxome que o meu proxecto non lle parecía atinado. A carreira de xornalista non valía para nada. Ter ou non ter título non influía nada á hora de ser contratado por un xornal ou calquer outro medio de comunicación. As empresas contrataban aos xornalistas independentemente de que tiveran ou non título de tales despois de cursar os estudios correspondentes na Facultade de Ciencias de Información.
     - Eu que tí -díxome don Fernando-, matricularíame na Facultade de Dereito e faríame avogado, que é unha carreira que sempre ten saída e coa que se pode gañar ben a vida. Pénsao ben. Tes todo o verán por diante, antes de te decidir.
     Engadiu que a miña afección á escritura podía mantela tamén si me facía avogado.
     -Por outra banda, se queres ter o título de xornalista, sendo avogado pódelo obter fácilmente. Das asignaturas de Dereito sonche computadas un oitenta por cento ao cursar na Facultade de Ciencias da Información os estudios correspondentes.
     Convenceume. Despois de pasar un verán facendo excursións de aqui para alá, lendo, escribindo, matriculeime na Facultade de Dereito.
     Coa filla do mestre de Vimianzo xa non volvera a ter contactos ningún. Agora era un home feito e dereito e tiña outras e máis altas aspiracións. Xa coñecera o sexo na práctica.
     En Santiago hospedeime na mesma fonda na que o fixera mentres cursaba o Bacherelato. Don Fernando, sempre xeneroso, asignoume unha cantidade maior para os meus gastos personais.
     Empecei a publicar algúns artigos no xornal "O Correo Galego", que firmaba co seudónimo de "Fillo do vento". Eran traballos de índole case que sempre lírica. Algúns eran estampas paisaxísticas, históricas e artísticas das poboacións da Costa da Morte que coñecera. Cursaba inda primeiro de Dereito cando coñecín ao director do xornal, Xosé Manuel Rey Novoa. Era un home aberto, simpático, moi xeneroso, que me acolleu moi ben. Ao principio eu non cobraba polas miñas colaboracións espontáneas no xornal. Pero, pasados uns meses, ofreceume que fixera unha sección fixa, á que lle puxen o título de "O hórreo", e pagoume os artigos que ía publicando. Sentínme cheo de ledicia e de orgullo. Seguín firmando os traballo co seudónimo de "Fillo do Vento".
     Aquelo permitiume facer varias ciaxes pola provincia de A Coruña e a de Lugo.

---------------

     Cando don Fernando se enterou de que aparecían artigos no xornal santiagués "O Correo Galego" firmados por un tal "Fillo do Vento" sentíuse cheo de orgullo. Aquel non podía ser outro que o seu fillo putativo. Suscribíuse ó xornal e, ao ler, o primeiro artigo do Manoliño, sentiuse moi ledo. Gustoulle moito, Como todos os que foi lendo despois.
     O Manoliño, desde que ingresara na Universidade, facía unha vida bastante distinta e variada que cando aínda era estudiante de Bacherelato. Os compañeiros tiñan outros gustos e inquietudes. El tamén ía por outrso carreiros en tódolos sentidos. As súas lecturas eran outras e máis amplas. Empezara a ler libros escritos en lingua galega e atopou algúns moi interesantes. Entre os poetas galegos interesáronlle principalmente Novoneyra -que morrera pouco tempo antes de que o "fillo do vento" descubrira a espida beleza dos seus poemas-, Fernán-Vello, Ramiro Fonte, Darío Xohán Cabana, Salvador García Bodaño, Luz Pozo Garza, Xohana Torres... O contacto coa obra de Méndez Ferrín -tanto poética como narrativa ou ensaística- deslumbrouno. Naqueles intres estaba a ler a súa novela No ventre do silencio, que o engaiolaba. Un compañeiro, uns anos de máis idade que o Manoliño, que coñecía a Xosé Luis Méndez Ferrín, faloulle moito do escritor de Vilanova dos Infantes.
     Prometeulle que llo presentaría cando o autor do Final dun canto fose a Compostela. Tan influído estaba o "Fillo do vento" pola figura ferriniana, que comezou a tomar notas de todo que se refería a ela. Na súa mente naceu o proxecto de escribir un libros sobre a vida e a obra de Méndez Ferrín. Na súa mocedade, segundo lle dixo un amigo de Ferrín, semellábase moito físicamente ao músico grego Teodorakis. Naqueles anos vividos en Madrid, onde rematou a carreira, Méndez-Ferrín cantaba a miúdo unha cantiga cuxo retruso terminaba así: "como la salsa del pomodoro". Era dunha cantiga arxelina. Sabía do Manoliño -a tododiós lle preguntaba cousas que se referiran á súa personalidade humana, literaria e política- que o seu admirado escritor fora detido en 1968 e estivera na cárcere de Vigo, onde fora torturado pola policía. Naquella cadea viguesa Méndez-Ferrín, o crego da prisión prohibíralle a lectura de Los tres mosqueteros. E a outro preso prohibíralle ler un libro de Valle-Inclán que lle mandara a súa muller.
     Chegou a ter moitos datos de primeira man sobre Méndez-Ferrín. Nas celas nas que estivera o escritor facía un frío horrible. Os presos comúns seica cazaban pombas no patio da prisión e cociñábanas como podían. Méndez-Ferrín entrou na cadea en decembro de 1967 e estivo nela 15 días o ano 1968 en Vigo. Ao ser declarado o Estado de Excepción en todo o territorio nacional, moitos presos, entre eles Ferrín, foron rigorosamente perseguidos por un funcionario da prisión chamado Moure. Aos presos políticos prohibíalles ler nas celas, pechaba a escola e levávaos ao patio cando chovía. Pero, cando entrou o teniente-alcalde Barbazán, procesado por un delicto de suborno, abríanlle a cela pola noite e dábanlle café na sala. Os demáis non podían ler máis que o xornal "Marca". Desde Vigo foi trasladado Méndez Ferrín á cárcere de A Coruña, onde o trataron melor. Despois foi a para ás cadeas de León, Carabanchel e Burgos. Cando estaba preso na cárcere de A Coruña fixo unha instancia solicitando cumprir a súa condena nunha prisión na que non houbese presos políticos. Interesáballe coñecer o mundo da chusma. No penal do Dueso coñeceu a T. Pla Masaguer, ex guerrilleiro comunista, detido tardíamente en Andorra nos anos 50, con varias condenas de morte derriba que lle foran conmutadas. A prisión do Dueso era un enorme campo amurallado á beira do mar, desde que se divisaban as gaivotas e un pouco de praia, co Cantábrico ao fondo. Ferrín dicía que se sentía alí certa sensación de liberdade. No Dueso estivo 25 anos o famoso guerrileiro cenetista Alfonso Quintas, que morrería en Vigo o ano 1976 e foi enterrado ao lado de Mella, o teórico do anarquismo español, coas bandeiras da CNT. Ferrín dicía que a historia do penal do Dueso era algo terrible. A súa cela estaba á beira da que ocupara o xeneral Sanjurjo. A cela do militar estaba baleira e chea de recordos do ilustre preso. Un grupo de presos políticos, entre os que se atopaba Ferrín, fixera un Círculo Roxo, con delincuentes conúns, aos que lles explicaban os principios do marxismo. Entre os comúns había cadros xitanos que naqueles momentos estaban no Movimento de xitanos cristiáns. Outros militaban en partidos marxistas e todos eles abandonaron a delincuencia. Ferrín lembrábase de Pepe Rigel, de Jerez de la Frontera, que morreu esnaquizado pola bomba que ían poñer os peóns nunha Delegación dos Sindicatos de Andalucía. Ferrín preocupouse polo fenómeno dos chamados "quinques" e conseguiu ter confianza con algúns. Eles xogaban sempre a pasar desapercibidos. Un deles, que estaba marxinado entre os mesmos "quinques" por líos de faldras, algo que os "quinques" non toleraban, contoulle moitas cousas, entre elas a forma de matrimonio por rapto, que é ritual, as formas de vida. Non formaban un grupo de subcampesinado castelán, senón que eran unha etnia que probablemente estaba vencellada á etnia xitana. Eles chamábanse a sí mesmos "mercheros", é dicir, comerciantes. Non tiñan conviccións ortodoxas relixiosas cristiáns, senón unha crenza na supervivencia dos mortos. Non morren de todo, senón que o morto pode regresar a falar cos vivos sin causarlles molestias xeralmente. É unha crenza xitana. Os "quinques" galegos, os moinantes, falaban un galego puro e eran menos orgullosos, menos duros e máis pobres que os "quinques" non galegos. Son pacíficos e un pouco esguizados físicamente. Son moi morenos. Hai unha xerga dos "quinques" que se chama o "romano mercluzo", do que se negan a dar información algunha. Ferrín dicía que os presos máis antipáticos eran os das estafas inmobiliarias. Todos eran franquistas e colaboradores da Dirección do penal. Eran chivatos. Os individuos mafiosos que fan contrabando saen axiña da prisión, ben por indultos particulares ou ben son trasladados a prisións abertas. Os 700 ou 800 presos que había no Penal do Dueso cando estaba nel Ferrín non tiñan asistencia médica de ningunha crase. O médico non comparecía. Non ía máis que o practicante. Morrían moitos presos por este abandono. A "Célula Roxa" promove unha campaña de denuncias contra o médico, que só conseguiron que foran moitos compañeiros enviados a celas de castigo. Algúns foron amenazados de morte polo propio médico, que era un morfinómano.
     Méndez-Ferrín conta que xa estaba preso cando o famoso proceso de Burgos. Afirmaba que estaba seguro de que si fusilaban aos encartados estaba preparado motín para tomar o penal. A maioría dos presos estaban identificados cos presos de ETA. Tiñan un plan preparado para tomar os muros do penal. Faríanse fortes para sensibilizar co acto á opinión pública internacional. Chamarían a París nos primeiros intres de confusión. Despois a forza pública houbéraos esmagado.
     Todo isto, que formaba parte da vida do escrtor Méndez-Ferrín, era pouco coñecido e o Manoliño tiña o propósito de difundilo no seu libro sobre o admirado escritor galego.
     Cando coñeceu persoalmente a Xosé Luis Méndez-Ferrín non lle dixo nada vencellado co seu proxecto. Somentes lle fixo algunhas preguntas sobre a súa vida na cadea para corroborar a autenticidade dos datos que xa tiña dela.

---------------

     Eu tiven varios ligues con compañeiras universitarias. Todo ía ben ata que eu plantexaba a hora de matar, é dicir, de foder. Entón facíanse as estreitas. Bicos, apalpadelas nos peitos e nas coxas. Co magreo non tiña problemas. Pero de foder, nada. E que tiña mala sorte, ¿ou que? Porque coñecía a bastantes amigos e sabía que se deitaban coas súas mozas. ¿Por que eu non podía facer tamén? Deille voltas máis dunha vez ao asunto e cheguei á conclusión de que o que a min me ocorría era cousa da pensión. Os estudiantes universitarios tiñan o costume de refugar as fondas para se hospedar e alugaban entre dous, tres ou catro un piso, que pagaban conxuntamente. Iso dáballes unha libertade sexual que eu non tiña. As rapazas non tiñan reparo algún en ir a facer o amor co seu noivo nunha habitación dun piso alugado por el e algún compañeiro. Pero endexamáis irían a facer o mesmo a unha pensión. Fora un erro meu. Pero agora xa era tarde. Non lle podía dicir a don Fernando que quería deixar a fonda para alugar un piso cuns compañeiros. O meu pai putativo non era parvo. E axiña se daría conta dos motivos que me impulsaban para decidir este cambio de aloxamento. E non lle faría gracia algunha.
     Decidín tomar outro camiño para aplacar a miña fame sexual.

---------------

     Ao Manoliño gustábanlle moito os callos á galega, con garavanzos, e, inda que tiña a comida pagada na pensión polo seu pai putativo, que lle incrementara a asignación económica desde que ingresara na Universidade e ademáis contaba coa pequena cantidade que recibía do xornal "O Correo Galego" polas súas colaboracións mensuais, decidira máis dunha vez xantar ou cear nun restaurante. Fora xa aos dous "Vilas", o de Paco e o de Moncho, a comer os callos, regados cun tinto de Amandi ou de Barrantes. Tamén os comera no "Alameda", onde os facían moi ben, anque elaborados cunha fórmula algo distinta.
     Algúns fins de semán, o "Fillo do Vento" saía de Compostela e ía de excursión por outros pobos e cidades. A primeira que fixo foi á cidade "na que ninguén é forasteiro", como di o acertado eslógan publicitario, A Coruña. Foi empuxado por arelas eróticas. Oíra que na rúa do Papagaio coruñesa había casas de lenocinio con putas moi prestixiadas dentro do seu oficio. Era a primeira vez que ía a un lupanar...
     E quedou defraudado, anoxado. Aquelo do "amor mercenario" non harmonizaba mínimamente cos seus gustos e anceios sexuais. Aquela primeira experiencia foi como unha vacina. O Manoliño non quixo repetir.
     A seguinte excursión fíxoa a Betanzos, a fermosa cidade que aparece no vértice da ría que leva o seu nome. O "Fillo do Vento" sentiuse entusiasmado ao recorrer a poboación que fora capital dunha das setes provincias que compoñían o antigo Reino de Galicia e así llo dixo a don Fernando nunha carta que lle mandou. Adoitaba a remesarlle cartas ou postais das cidades e vilas que ía coñecendo. O Manoliño non ignoraba que o nome de Betanzos proviña do de Brigantium Flavium romano e que na súa bisbarra houbera, ao parecer, varios asentamentos celtas. Aínda se conservaban vestixios daquel remoto pasado betanceiro.
     Sabía o "Fillo do Vento" -sempre que facía unha excursión documentábase na medida posible da historia das poboacións que quería visitar- que a cidade fora fundada en tempos de Alfonso IX de León e que o seu devir histórico estaba estreitamente vencellado aos Andrade, nobres feudais de forca e coitelo. Betanzos acollera a moitas familias fidalgas, de onde lle viña o sobrenome "dos cabaleiros".
     A estructura urbana, coas súas antigas e recollidas rías que descenden sen presa, graciosamente asimétricas, cara a desembocadura do río Mandeo, atesouraba unha gran riqueza monumental. E desde o seu emplazamento derriba dun castro celta domínase unha belida e ampla paisaxe. O Manoliño detívose alomenos unha hora admirando a igrexa de San Francisco, unha magnífica mostra do gótico so século XIV. No interior do templo deu voltas e máis voltas arredor dos sartegos blasonados, entre os que salientaba o de Fernán Pérez de Andrade. Tamén lle gustou de abondo a igrexa de Santiago, co seu pórtico e as súas fermosas fiestras con oxivas. E igoal lle ocorreu coa igrexa de Santa María do Azogue, conxunto arquitectónico no que chaman a atención o artístico rosetón, a fermosa fachada e as ventás góticas.
     Xa lle houbera gustado estar en Betanzos cando se celebra a orixinal festa dos Caneiros, coas barcas engalanadas, cheas de romeiros que levan a comida e recorren o río desde a cidade ata a ría. Xa iría algún día prometeuse.
     Gardaba un bo recordo das horas que pasara en Mugardos, aquel pintoresco pobo mariñeiro situado na marxe esquerda da ría de Ferrol, que tiña sona de ter un polbo, feito á "amugardesa", moi saboroso. Ao Manoliño costáballe cada vez máis poder aturar as incotacións gastronómicas. Tamén lle compraceron moito as belidas paisaxes próximas a Mugardos e as súas excelentes praias.
     Desde Mugardos foi de excursión a Montefaro e os seus ollos gozaron contemplando as belidas panorámicas que se dominaban desde alí.
     Deixou de lado a cidade de Ferrol. Oirá dicir que perdera o seu antigo dinamismo, sobre todo desde que morrera o xeneral Franco.
     Pero foi a Cedeira, fermosa vila arrodeada de montañas, que forman como un anfiteatro natural. Ubicada na aurela oriental da enseada e do seu porto pesqueiro, Cedeira ofrecia uns suxestivos e pintorescos perfís. A súa praia e magnífica. Ao Manoliño houbéralle gustado asistir á romaxe que se celebra o 9 de setembro arredor do Santuario de San Andrés de Teixido preto de Cedeira, á que acuden, desde hai séculos, multitudinarias peregrinacións de romeiros. A lenda si que á ermida de San Andrés de Teixido "vai de morto o que non foi de vivo". O "Fillo do Vento" prometeuse que iría de vivo cando poidese. Seica os romeiros recollen polo camiño, atravesando a serra, a chamada "herba que namora", como dí a copla galega:

A herba de namorare, a herba de namorare a herba de namorare tráigocha na faltriqueira

     O fillo putativo de don Fernando Filgueira tiña visitado tamén Cariño, un pintoresco e activo porto pesqueiro, que está na aurela esquerda da ría de Santa Marta de Ortigueira, arrodeado dunha paisaxe moi belida, cerca da serra da Capelada e o cabo Ortegal. A paisaxe circundante é moi formosa e a praia, moi extensa, magnífica.
     Non deixou de ir á fermosa vila de Santa Marta de Ortigueira, que se insire á dereita da ría que leva o seu nome, circundada por unha paisaxe singularmente fermosa. A península rematada polo cabo Ortegal esténdese fronte a vila e á dereita está a punta de estaca de Bares, en dirección á marabillosa ría do Barqueiro. Santa Marta conta cunha excelente praia, a de Marouzos, cuxo areal esténdese ao longo de 5 kilómetros. O Manoliño gozou coa mirada, desde o cume preto do monte D'Arnelo, da ampla e fermosa perspectiva da ría.
     Onde o "Fillo do Vento" esgotou a súa capacidade de sorpresa e admiración foi a ó ollar, xunto á punta do monte do Santo, o pequeno e pintoresco porto do Barqueiro, ubicado ao oeste da ría. Desde a estrada, visto alá embaixo, o porto do Barqueiro semellaba unha fantástica invención liliputiana, de irreal, marabillosa fermosura. Despois do Barquerio, a estrada vai xa polo litoral da costa lucense. Moi preto da ría atópase a illa de Conejera. A paisaxe que enmarca o Barqueiro é algo da insuperable fermosura. O belido porto ten dúas praias de area fina, a de Vilela e a de Bares.
     O Manoliño houbera feito polo seu gusto unha excursión polas Rías Altas lucenses e visitar Viveiro, Burela, Foz e Ribadeo, cunha escapada a Mondoñedo, onde nacera o gran poeta Álvaro Cunqueiro, tan admirado por el. Pero faltoulle tempo e só poido dar unha volta por Lugo e contemplar as estupendas murallas romanas.

---------------

     Estou rematando a carreira. Este é o último ano. Todo me foi ben. Non tiña no meu expediente universitario ningún suspenso e levara varios notables e catro sobresaíntes. Ía cumprir vintedous anos e tiña que pensar o que faría o próximo ano.
     Seguín publicando artigos no xornal que dirixía Rey Novoa. Agora abríase para min unha nova etapa. Tiña a cabeza chea de proxectos, quezáis demasiados. Necesitaba aconsellarme con don Fernando para encetar o futuro, cando xa fora avogado. Estou seguro de que o meu pai adoptivo xa tiña pensado no asunto.

---------------

     O Manoliño era xa avogado. Tiña 22 anos. Rematara a carreira brillantemente. Don Fernando Filgueira non cabía en sí de gozo. Cumpríranse tódalas súas esperanzas que puxera no seu fillo putativo. Os esforzos que eu fixera para que fose un home de proveito non foran vanos.
     O primeiro que fixo cando o Manoliño chegou a Vimianzo e lle deu unha aperta embargados os dous por unha fonda emoción, foi dicirlle, con bágoas nos ollos, que lle ía regalar un automóbil.
     -¡Ben o mereces, fillo querido!
     Falaron do futuro.
     Tardaron moi pouco en poñerse de acordo. O Manoliño aceptou compracido a proposta de don Fernando: ir a facer prácticas en Madrid no bufete dun avogado de sona amigo seu.
     Pasado o verán, durante o cal aprendera a conducir, o "Fillo do Vento", saiu no seu automóbil hacia Madrid. Don Cristóbal de la Fuente, o avogado madrileño amigo do seu pai putativo, recibiuno moi ben e deulle instruccións para que o Manoliño se fose familiarizando con traballo dun letrado. Poucos meses despois xa gañaba algúns cartos coa profesión que elixira aconsellado por don Fernando Filgueira.
     Aproveitou o tempo para gozar dos moitos e diversos atractivos que ofrecía capital de España. Foi ao Museo do Prado e sentiuse asombrado visitando aquelas salas cheas de cadros dos mestres da pintura española e da universal. Goya considerouno un verdadeiro xenio, un xenio da pintura. A serenidade da pintura de Velázquez, a plástica vangardista -para a súa época- do Greco, os bodegóns e os cadros de tema relixioso de Zurbarán, os espléndidos retratos de Sánchez Coello, entre os mestres da pintura española, encheron os ollos do Manoliño de abraio e beleza.
     Entre os pintores extranxeiros, sentiuse especialmente atraído pola imaxinativa penetración do Bosco, a inquietante obra de Brueghel, a delicadeza de Botticelli, a sensualidade de Rubens e a perfección dos retratos de Van Dyck, xunto á profundidade de Rebrandt.
     O Manoliño ía pouco a pouco visitando os numerosos museos madrileños enriquecendo e cultivando a súa sensibilidade. Escribíalle a miúdo ao seu pai, que lía as cartas con avidez e o sorriso nos beizos e nos ollos.
     Don Cristóbal de la Fuente buscáralle aloxamento na casa dunha familia amiga súa, onde o "Fillo do Vento" somentes dormía. Comía fora. Soía facelo en restaurantes e tabernas ou casas de comidas máis ben baratas. Había moitos deste establecimentos en Madrid nos que se comía ben. Foinos descubrindo por sí mesmo. Ía moito ao "Mesón do Pastor", que estaba nunha rúa próxima á Praza de Santo Domingo. Facían alí un cocido á madrileña, uns callos tamén á madrileña e un cordeiro asados moi bos. Tamén había na Praza Maior e os seus arredores establecimentos onde se comía ben e barato.
     Pero o Manoliño non se privaba ás veces de xantar en restaurantes de categoría , como, por exemplo, "Casa Botín", o establecimento máis antigo de España do seu gremio, que estaba na rúa de Cuchilleros, ao baixar o arco do mesmo nome, a esquerda. Consideraba o leitón que alí asaban un prato de primeira categoría, que regaba cun valdepeñas tinto. Sempre ía aos comedores dos sótanos, que conservaban a súa estrucutura de finais do século XVII. Tamén lle gustaban moito os afumados de peixe -salmón, anchoas, anguía- que tiñan en "Casa Botín".
     Outro bo restaurante que descubrira e ao que ía bastante era o "Edelweis", que estaba nunha rúa que había detrás do Congreso dos Diputados, onde facían unha cociña centroeuropea de calidade, con pratos moi abundantes.
     Non deixaba de ir tampouco a algún dos estupendos restaurantes galegos que hai na capital de España: "O Combarro", o "Moaña", o "Portonovo".
     Había que recoñecer que o Manoliño sabía vivir e que se daba boa vida en Madrid.
     Ao ano de estar na Vila e Corte, empezou a escribir con certa asiduidade nun importante xornal madrileño e tres anos máis tarde gañou un prestixioso premio de novela dotado con varios millóns de pesetas. A súa novela estaba firmada co seu nome propio e o apelido Filgueira, o do seu pai putativo.
     O "Fillo do Vento" era xa famoso e rico, considerado como unha gloria literaria de Galicia.

     Chegou triunfante uns días despois a Vimianzo. O alcalde, que era do BNG, quixo que fose nomeado fillo predilecto de Vimianzo. A xente opúxose. O Manoliño non era fillo de Vimianzo. Non se sabía sequera onde nacera. Era "fillo do vento". Moita xente sostiña ou sospeitaba que era fillo natural de don Fernando Filgueira. Somentes unha minoría consideraba que era o seu fillo putativo. O alcalde comprendeu a protesta popular e recuou. Decidiu que se lle dese o título fillo adoptivo do pobo. Ninguén se opuxo nin protestou, alomenos abertamente.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega