BVG     Atrás

A ROSA DA CUNCA

     Cando entramos, había soamente un home tomando un vaso nun recuncho. Enviso, contestou ao noso saúdo sen saír de si. Era seco coma un bacallao e a súa pel tiña a cor moura da terra húmida.
     Nós eramos novos e fortes coma xatos e por eso, véndoas alí tan brancas e fartas, non dubidamos en pedirlle ao taberneiro catro daquelas cuncas regulamentarias, desas que hoxe xa case non se ven e que son capaces de darlle fonda a un cuartillo ben mantido de viño. E abofé que non nos pesou, pois o tinto era de certo larpeiro e sabedor; un auténtico caíño, nome que, segundo di don Álvaro, vén de caliginus, que significa escuro.
     E escuro e mesto si que era, pero sincero e sen mal xorne, polo que, de quecido o beizo, non dubidamos en recuncar, anque eso si, meténdolle uns tacos de xamón polo medio para que fixesen encofrado, non fose ser o demo que lles dese por bandearse aos alicerces.
     Cando demos por repleta a medida, paramos aínda en falas das que se botan máis coma xogo ca con ánimo de razón, tan propias de taberna, e nesas que ao Calín deulle por dicir que era home afortunado, xa que lle saíra unha rosa de moitos pétalos no fondelo da cunca. E o Xusto arrimouse ao seu carro, porque tamén tiña na súa un debuxo moi feito, semellante aos rosetóns que teñen as nosas igrexas. Pola contra, ao Cuco e mais a min non nos aparecera ningunha flor máxica e con tanto que os outros chufaban as súas, por un momento ata nos sentimos un pouco de menos. Pero aínda non pararan de darlle ao beo, unha voz por tras interrompeulles a fachenda.
     - Perdoen que me entremeta no que no me chaman, pero como os sinto falar...
     Era o home mouro e seco, que ademais gastaba unha mirada moi seria e misteriosa. Vendo que pararamos a escoitalo e mesmo lle deramos pé a que seguise, o descoñecido dixo:
     - ... Eso de que ao que lle sae a rosa no fondelo da cunca vai ter sorte, non é máis ca unha media verdade. A sorte pode ser boa ou mala e eso é o que pasa coa rosa. O que ela di non ten que ser necesariamente favorable.
     Quedamos todos coa boca aberta mirando escépticos os uns para os outros. Ao mesmo tempo para nós aquelo non era máis ca un xogo, anque a todo o mundo lle guste quedar ata nos xogos por riba dos demais. Foi o Calín quen falou despois de saír da sorpresa cun ton un tanto descrido e retranqueiro:
     - ¿Entón que pasa cos que non lles sae a rosa?
     - Nada - contestou o descoñecido co mesmo rostro serio - . O único que quere dicir eso é que non lles vai ocorrer nada importante nun futuro próximo. Nin para ben nin para mal.
     E logo foi o Xusto, seguindo co ton retranqueiro do Calín, o que lle dixo:
     - ¿Daquela vostede é capaz de ler o que din os fondelos das cuncas?
     Mirámonos entre nós medio ríndonos, pero o home respondeu sen inmutarse:
     - Se queren, podo intentalo.
     Pasoulle o Calín a súa, con mal contido retintín na cara. Seguidamente o outro púxose a mirar fixamente e ao cabo dun tempo falou así:
     - Aquí di que vostede vai ter dentro de pouco un problema de osamenta.
     A gargallada dos catro non se puido conter por máis tempo e o home mesmo sorriu con nós levemente mentres collía a cunca do Xusto para examinala.
     - Vostede - díxolle case ao momento - vai ter mellor sorte có seu compañeiro. De aquí a pouco terá un ingreso económico inesperado.
     Tampouco neste vaticinio non nos reprimimos de rirnos a cachón nin tampouco desta segunda vez se deu o home por ofendido e mesmo aceptou ser convidado.
     O certo foi que aos poucos días o Calín apareceu cunha perna escaiolada, rompéraa debido a un esvarón polas escaleiras da súa casa e non tardando moito ao Xusto tocoulle un bo belisco na quiniela dunha peña á que pertencía e na que ata entón cando máis sacara fora para gastos.
     Dende aquela teño lido algo sobre mancias, pero nunca atopei nos libros nada sobre a arte de adiviñar a través da floral pegada que ás veces deixa o viño na cunca. Non sei se o nome apropiado sería oinomancia ou konkhemancia, ¿ou talvez habería que chamala caiñomancia?

O ENTENDIDO

     Son normalmente os que máis falan e os que menos din, unha especie á que me atrevería a cualificar como precursora do falabaratismo político, xa que pasan pola vida utilizando coma únicos argumentos a súa verborrea e a súa sufieciencia. Nas tabernas, máis ca en ningún outro sitio, aparece case sempre algún exemplar destes que a maioría serena e temperada acostuma a adxectivar polo baixo e con retranca de "entendidos". Non importa o tema que sexa, eles han querer pontificar, impoñer ou seu criterio e mesmo declararse sen ningunha vergoña e moito menos razón, técnicos na materia.
     O "entendido" érao neste caso sobre o obxecto directo, é dicir, sobre o viño. Sempre que se achegaba a catalo había poñerlle algún pero. Ben cando acendendo o mecheiro e pasándoo polo cu do vaso lle daba por dicir que o viño estaba "avolto", ben cando despois de pasar as súas atrofiadas napias a modo de experto por riba del dictaminaba que estaba "picado" ou "morto" ou ben cando tapando coa palma da man a boca do vaso, batendo coa outra o líquido, logo duns segundos de ulilo determinaba que o viño estaba "encabezado". O día que menos atrabiliario se mostraba contra o producto era aquel no que facendo uns solemnes primeiros grolos con aceno concentrado, rematados sempre cun chasco da lingua contra o padal para atraer a atención sobre si, epilogaba a súa actuación desaprobando o líquido inxerido movendo a testa coa mesma gravidade e firmeza na expresión ca un xuíz ao que lle toca dictar sentencia condenatoria nun sumarísimo.
     Insisto en que non había día que entrase na taberna no que non lle sacase algún defecto ao viño, malia que non por eso deixese de bebelo, pero mentres que ata aquel día a xente de peso non lle fixera máis caso có que se lle fai a un parvo, a un tolo ou a un político en campaña, aquel no que lle deu por dicir que o mol que lle puxeran estaba "augado", optaron todos por darlle polo pao, xa que lla tiñan preparada. Concedéronlle a razón no diagnóstico e pedíronlle ao taberneiro que baixase unha botella etiquetada que tiña na estantería coma continente de viño gran reserva dunha marca de recoñecido prestixio en todo o mundo. Un deles díxolle que sendo como era o seu un padal tan cultivado e exquisito, gustaríalles que aceptase xogar con eles aquela botella ao chinchimonis e os que perdesen haberían de pagala para que puidese degustala soamente o gañador. Aceptou, como era de esperar, así que tal se fixo. E como estaba previsto o gañador foi o "sabichón", que mesmo nun arrouto de xenerosidade ofreceulles se querían probar aquel caldo extraordinario, oferta que, xaora, os outros rexeitaron dicindo que as regras eran as regras e que ademais, malia ter que pagar, incluso quedaran satisfeitos de que aquela gloriosa botella fose degustada por un padal tan educado coma o del.
     Bebeu pois completamente o contido daquel recipiente, elaborado a base de escorras de barrica, dunha boa dose de auga, doutra pequena de azucre e aderezado todo cunha chisca de café descafeinado para darlle unha cor máis exótica e anella. E o que é a suxestión; mesmo saíu algo peneque da taberna chufándose do ben que bebera a conta daqueles paiolos.
     Tiña unha ignorancia tan firme e segura de si mesma que non reparou miga na burla que se estaba a facer del mentres bebía. E incluso cando ao día seguinte lle confesaron o que tomara, negouse en redondo a crer unha palabra.

O XURAFAZ

     O viño cando é bo ten ese don e tódolos que algunha vez transitamos polas tabernas sabemos que arredor del imos atopar xente de moi diversa condición e cultura, xente que sería impensábel ver xunta en calquera outro lugar. Certo é que polo xeral, anque baixo o mesmo teito e degustando o mesmo viño, cada espécime departe cos seus afíns, pero aínda así, dada a proximidade no espacio, ás veces prodúcense intercambios de impresións cos ocasionais veciños que poden chegar a ser o xerme para unha nova amizade ou unha animadversión que, por circunstancial, non tiñamos prevista.
     Do primeiro caso eu podería falar de don Cátulo, un home refinado de conversa divertida e intelixente ao que ás súas costas xente de pouca monta educacional lle dera por alcuñar co sobrenome de O Mencioso, dada a teima - favorable - que tiña polos caldos feitos coa uva que dá ese adxectivo e que tan ben se cría na nosa Ribeira Sacra. A pouco de intercambiar unhas palabras nunha ocasión falando de viño, fixeramos migas, así que en días sucesivos cando cadrabamos xuntos na taberna, viñesemos acompañados ou non, xuntabámonos para gozar da mutua conversa.
     E foi precisamente estando con el un día que aconteceu algo que podería servir de exemplo do segundo caso, xa que estabamos a falar tranquila e sosegadamente e a carón noso pousaron na barra un par de homes dos que un deles, falando de cousas cotiás e intranscendentes, non deixaba de obrarse en canto divino coñecía. Tan pertinaz era a súa diarrea oral, que chegou un punto no que me fixo sentir incómodo, malia que nunca me tiven por un puritano e incluso teña que confesar que algún palabrón ten saído da miña boca en determinados momentos nos que me vin dominado pola énfase ou pola carraxe.
     Comenteille o caso ao meu interlocutor e este, ante a miña sorpresa, dándome unha lección de tolerancia, díxome que el tamén se sentía incómodo, pero que ao mesmo tempo comprendía ao xurafaz.
     - Mire, amigo - explicoume -, todo lle vén dun complexo de inferioridade e por suposto dunha miseria léxica absoluta. Cada blasfemia que bota este pobre home non lle é máis cá substituta dunha palabra que el desgraciadamente non coñece ou non sabe empregar. Con tan ruda artimaña o único que pretende é construír frases que non sabería formar doutra maneira. O seu inconsciente ademais é sabedor da pouca importancia que ten o que está a dicir e por eso coida que canto máis blasfeme, máis reforzará a súa alocución, pero estoulle seguro que o fai sen a menor intención de ofender á divinidade nin de molestarnos a nós. A blasfemia para este tipo de xente, como xa lle dixen, non é máis ca un substituto do léxico. E tamén da sintaxe e incluso dos argumentos, dos que igualmente carecen. Non lle dea máis importancia.
     Deixoume coa boca aberta con esta teoría o bo de don Cátulo e para referendar todo o que viña de dicirme, escoitei ao pouco a aquel da boca escrava recriminando ao taberneiro por ofrecerlle unha tapa de carne, sendo que aquel día era venres, estabamos na coresma e era obriga para os crentes gardar vixilia.
     Aínda así, afastámonos del unha miga para seguir conversando a gusto.

O CHANZO

     Retirado do ferrocarril, tan amábel coma enxoito, gustaba do viño don Florencio e mesmo era un recreo para algúns miralo beber con tanta delicadeza e rito. Collía o vaso, ollaba con paciente satisfacción a color do viño e seguidamente pechaba os ollos aproximando o vaso ao nariz, para que o olfato percibise con maior fondura os aromas. Logo, continuando coa liturxia, abría de novo as pálpebras e poñíase a saborear con fruición lenta cada grolo cunha solemnidade difícil de explicar. Aínda así, non adoitaba don Florencio pasar nunca dos tres vasos nin parar máis aló dunha hora, malia que todo o mundo estivese pendente de convidalo, porque el era dado a facelo cos coñecidos que lle caían a carón.
     Aquel día don Florencio chegou á taberna á mesma hora de sempre, saudou á xente, pediulle viño ao taberneiro e púxose a degustalo como tiña por costume, pero mesmamente cando estaba a darlle paso ao primeiro grolo, alguén abriu a porta violentamente, que casementes a desaconchega, e apareceu un home de enorme corpulencia que sen saudar a ninguén petou no mostrador facendo un ruído provocativo e pediu de malas formas que lle puxesen viño. Obedeceu o taberneiro de mala gana e aínda ben non lle pousara o vaso diante, cando o outro lle berrou cun ton ameazante:
     - ¿Que me pos aquí, lilailas? Esto é un dedal para señoritas e eu son un home de corpo enteiro, ¿ou non me ves, paspán?
     Sen dicir palabra, o taberneiro retiroulle o vaso e púxolle un sanrramón cheo ata o curuto que o langrán bebeu ao momento sen parada nin respiro. Seguidamente pediu outro e outro e outro... Sempre dándolle voces insultantes ao taberneiro e poñendo incómodo a todo o persoal, xa que o Xoncas, que así se chamaba o energúmeno, era violento e amigo de buscar bullas, abeirado naquel corpachón que impoñía a todo o mundo.
     Así llo presentaron a don Florencio polo baixo, xa que o home nunca tivera a desgracia de bater con el na hora que dedicaba a catar o mol.
     Algúns optaron por marchar disimuladamente, parevendo a que se podía armar, e os que quedaron mantivéronse nun silencio incómodo e medoñento couceado polos improperios do bardallas e polas cantigas esfoladas pola súa palleta etílica.
     Nun momento dado, vendo o pouco éxito que tiña coa invitación tácita ao canto, o bóutaro recorreu á intimidación xeral e directa:
     - A ver se nos entendemos, pastráns; o que non faga segundas comigo, sabe xa dende agora que soamente lle vai valer a boca para usar a mamadeira, porque...
     Pero nese instante xurdiu unha voz tan firme como inesperada:
     - ¡Basta xa, besta brava, pare o carro dunha vez!
     Era o enxoito don Florencio quen desafiaba fronte por fronte a aquel homón.
     - ... Non sei se o sabe vostede, pero os animais, anque sexan adultos, non teñen dereito máis ca a beber auga da pía... A vostede, malia a aparencia, aínda lle falta un chanzo para chegar á categoría humana... Poderíase dicir de vostede que é un homínido avanzado polo aspecto, pero está máis preto aínda dunha maseira ca dun vidro translúcido que transmita sensacións co seu contido, así que, váiase e non volva ata que acade o nivel da súa aparencia.
     E todos quedaron coa boca aberta diante de tan ousado e sabio correctivo e máis cando viron que, lonxe de articular palabra, o Xoncas, mirrado, mirou para el uns intres con cara de parvo e seguidamente foise do local deixando caer a porta suavemente.
     Quizais sentiu vergoña de si, caendo na conta de que don Florencio tiña razón ou simplemente se sentiu desconcertado ao ver que un home vello e enxoito se atrevía a facerlle fronte, cousa que ata daquela nunca lle sucedera.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega