BVG     Atrás

LABORATORIO DE SOMBRAS

Uma espécie de anteneurose do que serei quando já não for gela-me corpo e alma. Uma como que lembrança da minha morte futura arrepia-me de dentro. Numa névoa de intuição sinto-me matéria morta, cálix na chuva, gemido pelo vento. E o frio do que não sentirei morde o coração actual.                                  Fernando Pessoa, LIVRO DO DESSASOSSEGO.

 

Esta pared empalidecida, volteada en el cántico de la luz que ve el agua, la volumetría del agua ... esta pared votiva y rebosada por el nombre cirial del otoño y su llave incorrecta. Pared claustra ... recetario de la luz convocable delante del dia, encordelada a un burgo. Esta pared, numeral de la vela de ingestuales marinos, contigua de los vivos, contigua de los muertos, volteada en el cántico.                        Jaime Vaello, ADEONA.

          Abriron a porta sen ruído e entraron as sombras, unha detrás doutra, no meu laboratorio de sombras. Entraron pouqueniño e pouco, dubidosas a pisar en bicos de pés e de vagar achegáronse á miña cadeira mentres iniciaban unha conversa en voz baixa, as sombras dos amigos da nenez, as sombras da xente que coñecín e se foi. Preguntei: ¿é que xa estou morto?, e unha delas levou un dedo ós labios, ¡sssss!, esquece as preguntas e fálanos, está ben, respondín, falareivos logo dos tempos aqueles cando conxuraba as sombras emerxidas dos libros de contos e das novelas de aventuras e viaxaba por África da man de Stanley e atopaba a Tarzán e ó Home Enmascarado no máis intricado da selva e camiñaba con Mowgli a outras selvas da India e con Kim, acompañados do Santón, peregrinaba ó Himalaia, non, dixeron, esas só son sombras de sombras, son agora outras sombras as que require a túa lembranza, ¿daquela xa estou morto?, volvín preguntar, ningunha me respondeu, a sorriren en silencio, e no seu riso tratei de verme, máis novo, máis vivo e feliz, aínda que cheo de temor, cando me escondía na cama, envolto nas sabáns, montaña doméstica erguida no medio do cuarto, transfiguración mineral ou vexetal oculto debaixo das mantas, protexido, afastado de todo, invisible, creaba a natureza ó meu capricho e soñaba mundos ocultos no mundo cerrado daquel tobo cálido, enfrentado a min, soidade tépeda e escura de ventre materno, felicidade inmóbil, mudo, un vulto emerxente a penas, cego debaixo das mantas, Himalaia doméstico a agardar a miña escalada no medio do cuarto nas mañás mornas de vrao, cando na casa só se escoitaba o latexo da soidade, meu pai e miña nai fóra, todo o edificio nun silencio soleado e coma un limpa parabrisas de luz o resplandor reflexado dos coches abaixo na rúa a varrer a penumbra do teito, unha liña de sol a través das fírgoas das contras, que se movía en sentido contrario ó do sonido da marcha dos coches alá no outro mundo, fóra da casa, no balcón os caixóns con pensamentos, o recendo vermello dos caraveis, a través das paredes chegaban de vez en cando unhas voces nas casas veciñas, o nome dunha rapaza, un sonido de louza que cae e escacha, un cantar distraído, unha ráfaga de música a varrerse no dial dun aparato de radio, e logo a riada de sol ó abrir de par en par as portas do balcón, ou a galería alta e branca, a luminosidade das paredes caleadas, o testo coa planta coma folla de millo na esquina, as táboas do piso esbrancuxadas de tanta lixivia, a casa de bonecas e o armariño con porta de espello, o leito e as cadeiras de xoguete, na cama grande un recendo de misterio, o corpo ausente de Helena no que empezaban a agromar formas de muller, abaixo a rúa coma un mundo alleo e a consciencia vertixinosa da casa deserta, o perfume embriagante do prohibido na inmobilidade das bonecas, ollar pasmado, brazos detidos nun eterno saúdo conxelado, nas meniñas unha interrogación inconcreta que non reclamaba resposta, e o vrao, as bicicletas de aluguer, as fazañas de longas etapas domésticas, Delios en miniatura subiamos as revoltas do Pousadoiro, o músculo en agraz forzando o pedal e desde o alto Vilagarcía ó fondo, o milagre do mar, o milagre azul do mar, o milagre con velas e ondas e gaivotas do mar, alto, alto, amplo de inmensidades que bebían os nosos ollos, o mar manso do vrao e as areas finísimas que cantan debaixo dos pés descalzos, acompañamento ó rumor somnolento das ondas, a praia en dunas e o corpo espido frente ó perfume caloroso das flores amarelas arracimadas a medrar entre as dunas, regresaban a porto co solpor os barcos da pesca, de un en un, de dous en dous, perseguidos por un ronsel de gaivotas, mínimos sobre o lombo das ondas, como crianzas que voltan ó fogar despois de enredar todo o día cos ventos e as derrotas, bailaba a lúa entre os piñeiros unha danza de incendios e sombras engruñadas antes de se erguer espida no ceu, ou tal vez esoutro mar de inverno, gris frío e néboa a borrar os confíns, chiar metálico das píllaras, no peirao a piques de desatracar un barco con destino ó misterio, dous homes facían subir unha parella de bois, amarelo-laranxa poderoso e sumiso, litúrxica imaxe que se esvaería na brétema camiño de Santa Uxía, tan lonxe, e noutra Ribeira un cruceiro de pedra cunha serpe de panza gorda enroscada na haste, a serpe do pecado, o río da Ulla escorría de vagar coma unha cobra adormecida ó sol, azul e dourada de escamas, pasabamos camiño de Santiago no coche da feira de todos os xoves, unha parada aquí, outra acolá, lentitude de carro de bois, soñaba con voar coma un home-aguia e deixar atrás o coche e os feirantes a subir años e porcos e galiñas, meu pai debía estar a punto de aparecer co seu coche, meu pai sempre de viaxe, co seu coche, estaba a punto de chegar no meu desexo para me levar con el e pasarmos a toda velocidade, asombro das leiteiras enriba dos burros en riola camiño da cidade santa, as pernas sobre as caldeiretas, vía láctea, pano á cabeza e conversa lercha, guiadas polo camiño de Santiago dos fíos da luz, un poste detrás doutro, enormes cheos de estrelas as cazoletas de vidro dos aisladores nas que escintila coma ouro o sol da mañá, primeira estación, pasabamos veloces no coche de meu pai, alá detrás dun monte as torres da catedral, Santiago, no alto dun outeiro un cabalo atado a un poste no que ondea unha bandeira, o cabalo de Santiago, segunda estación, quero baixar e montalo, o cabalo de Santiago no que cabalgará o Apóstolo, brandida en alto a espada que co corte do seu gume fará rodar cabezas de mouros infieis para maior gloria da Igrexa, xa non quero coche, montar a cabalo e non seguir a bandeira, teña as cores que teña, demasiadas as bandeiras, trapos coloreados que ondean, non me deixarei guiar, moitos os homes que berran consignas encontradas, tampouco detrás deles hei ir, explorarei o silencio e endereitareime polo camiño que el me marque, bucearei na miña dor, afondarei nela, furarei ata o fondo e liberareime, xinete polos espacios sen horizontes dos desertos mexicanos, polas longas chairas da Pampa, dúas pistolas ó cinto e unha guitarra ás costas, contradictorio, terceira estación, xinete libre e solitario, asombro de todos os rapaces, xa non quero ir a Santiago e regreso no coche da feira renqueante, unha hora, dúas horas de camiño, o tempo non pasa, parada aquí e acolá, trafego de cuxas e bacoriños arriba e abaixo, cestas con ovos, sacos de patacas e ti a roerte de impaciencia por chegar, pensa, pensa, pensa, non existen as palabras, non existe nada arredor de ti, estás só no mundo e telo que inventar todo, pensa pensa, pensar que pensas sen pensar en nada, eternízase o coche en cada parada e xa non sabes o que imaxinar para evadirte, ¿en que consiste o acto de pensar?, sentimento que che medra por dentro sen poder expresalo, quero non estar aquí, un sentimento que che medra, leveda, coma o pan no forno, formento que incha, acabará por afogarte e non es capaz de comprendelo, de explicalo, botalo fóra, acabará por afogarte, o pensamento non é nada, só poderás ser feliz cando acades o momento definitivo de non pensar, porque ¿que é en fin a felicidade?, repaso aqueles minutos gozosos que permanecen como fitos na lembranza e penso se, só para eso, pagou a pena a sucesión de momentos que conforman a vida, tomo un vaso de viño, sinto a súa caricia na boca, o seu calor gorxa abaixo, o seu efluvio cerebro arriba, e intento deter o tempo, conseguir que cada segundo se faga eterno para revivir os poucos instantes que poderían xustificar un certo amor á vida, aqueles breves intermedios, non de felicidade, só de beatitude, de maior ou menor alegría, de ausencia de dor ou sufrimento, tan só o rombar arrolante dunhas ondas nun mediodía de sol, areas brancas e planeos de gaivota, ou un solpor de sombras nun banco baixo os lamigueiros e unha man presa na túa, ou tantos abrentes confusos co canto do paspallás polas searas, o trigo acariciado de leve polo vento da chaira, ou o recendo do mosto e o zumbir das nespras arredor do lagar entre risos de rapaces, ou..., acomódome na cadeira, desisto, trato de non pensar, ven a noite coma un cabalo de sombra, bebo outro vaso e a percepción mental que se amplía nun efecto contrario, pecho os ollos, téñome que preguntar ¿está a vida cara adiante, no que nos falta por vivir, ou cara atrás?, ¿é a vida -insisto- o que aínda non vivimos ou só pode ser vida o que do pasado nos fica na memoria, asolagado ou emerxente, pero aí?, tomo un novo vaso, a vida é o que queda rexistrado, anotado, certificado neste papel no que estou a escaravellar logo de encher outro vaso máis, chegará mañán e non será outro día, senón o mesmo, só é vida a que se viviu e agora se pensa e se lembra, e vivireina tantas veces como a volva lembrar, tantas veces como a escriba, e tantas veces estaredes vós a vivila tamén como eu vos nomee, sombras que xa ninguén, só eu, pode ver, sombras da cidade adolescente, o río unha presencia oculta, os longos invernos de néboa, os domingos inacabables, o paseo triste dos seminaristas en fileira, o negro das sotanas remarcado polas estolas vermellas ou as faixas azuis que os distinguían, o paseo dos nenos do hospicio, mandilón de cadriños, cabezas rapadas, ollos desamparados, as mans mortas ó longo do corpo ou devotamente cruzadas por riba do ventre baixo a ollada vixilante das monxas carceleiras, os lombos afastados das montañas a marcar os confíns do mundo, arredondados na mansedume poderosa dunha reste de paquidermos deitados que, rematada a función de circo, rumían a chegada da noite mentres unha luz diminuta se abre camiño nas trevas, na inmensidade azulmariño das trevas onde medran as fantasmas e o medo, ese medo que quero esquecer e non podo, érguese a lúa sobre o horizonte, fría e branca, esparexendo orballo sobre as leiras esborralladas, humidade das paisaxes de outono, o nome evocador do heliotropo, crisantemos, friaxe de campa e cogumelo, angustiantes solpores e sombras de misterio polos carreiros entre cómaros nos que vespertinos fiapos de néboa sementan o xermolo de santas compañas referidas con medos orgásmicos a carón do lume mentres ó sur se perden os esvoazares das derradeiras aves migratorias, apoio a fronte no vidro e ollo ó exterior ata que nun momento dado xa non vexo nada diante meu e deixo de sentirme no corpo para saberme xa parte daquela árbore que non albisco, do río entre freixos e ameneiros que non está, do vento que asubía sobre a chaira inexistente onde cantaba un paspallás acochado no trigo verde, dos ollos fermosísimos daquel rostro tal vez invento meu, imposible no mundo a existencia de tal perfección, dunha beleza sobrehumana que me doe na alma, rostro da única muller a quen poderei amar, rostro que fomos modelando, rasgo a rasgo, palabra a palabra, naquelas demoradas conversas de soñadores ignorantes á percura da princesa encantada dos contos que máis que ler inventabamos, e acabo por ver aquel homiño abandonado que intenta esquecer entre lembranzas, coa fronte apoiada no cristal, que son eu anque xa non son eu, que estou fóra e miro ó exterior ata que nun momento dado deixo de ver para navegar libre polo mundo dos soños a ollarme a min, incorpóreo, ollándome a min, vacío de min, arrimado á xanela, a fronte no cristal, sen ver como, nenos, xogabamos un detrás do outro na rúa, chuca-chuca, pasimisí-pasimisá, xogabamos sen pensar en nada porque aínda non estabamos a vivir, palabras sen significado que nada traducían, mamá do fío verde, o dono da acera, chorro, morro, pico, taina, borremos do mundo o acto de pensar, non existe o futuro, o coche nunca dará chegado de volta á casa, cuarta estación, bebo un vaso de viño máis, e estaba Pilís a esperar por min, quedaramos en ir apañar castañas na artesa da casa dos seus pais, as brancas e duras castañas traídas de Luíntra onde son os afiadores, a cociña afumada e escura, verde verduxo dun patio no que se reflexaba un sol irreal a través da xanela alta, sol enfermo de tuberculose postguérrica, a artesa das castañas na cociña escura e vén Pilís e cóntame unha historia de pozos de petróleo en Sant Carles de la Rápita, non te coñezo, estás moi vello e non te coñezo, Pilís, teño que volver beber, unha historia moi longa e moi triste, estás vello, ¿tanto tempo pasou?, e vexo no teu ollar gris azulado o vello que tamén eu debo ser e contra o que me revolvo, pozos de petróleo, camións por Europa adiante, un cheiro de pés que sobe desde debaixo da mesa do café onde os dous estamos sentados, roupas enrugadas, suxas de cunetas e días sen comer, camións, petróleo no mar, montaxe de grandes industrias, a ilusión camiña máis lixeira que o desalento, cando te queres decatar alá vai diante, inalcanzable, mentres ti quedas atrás coa única compañía da desesperación, estás moi vello, Pilís, mellor non pensar, un vaso de viño máis e tan pronto como chegase iriamos á túa casa apañar as castañas, a túa casa que era a de todos, as portas sempre abertas, non había chaves para ninguén na túa casa, agora perdido, vagabundo, a roupa enrugada, cozada, suxa e cheirenta, estás enfrente de min naquel café en penumbra e fálasme de empresarios holandeses, de transportes internacionais, de prospeccións de petróleo no Mediterráneo de Sant Carles de la Rápita, ó final todas esas fantasías millonarias resolveranse nunha cativa esmola, acalarei a conciencia cun par de billetes que paguen aqueles días da infancia e despois de vaciar a botella correremos pola praia para finxirnos nenos outra volta, ou subiremos de cara á lagoa onde pousan os patos bravos mentres a néboa se licúa en auga leve, poalla que abrillanta os impermeables, medran xestas arborescentes arredor do camiño enlamado polo que carrandean pousonas enormes vacas de ollada sumisa con recendo a leite e cortello, os paxaros invernais, pardaos e lavandeiras, o grallar dos corvos, o voo saltitado dos chascos na máis alta espiña da toxeira, anduriñas que xa non hai, saudade do arrolo das rulas estrizado de sol, o silencio da lagoa redondo coma un berro amordazado, reflexo da grisura dun ceu sen confíns no que se funden todos os elementos, como cando eramos nenos chorro, morro, pico, taina, ¿que importa o significado das palabras?, tal vez apareza algún bacallaeiro no que poidas embarcar para Terranova e fuxir por un tempo ás noites envolto en cartón nun anco de calquera portal sen esixir ningunha indemnización por todos eses anos que che foron roubados, pasimisí-pasimisá, iremos logo rillar castañas á cociña da túa casa e nun futuro que aínda non podemos adiviñar volverás para morrer de cirrose nun leito sen compaña de hospital, nin fillos, nin muller, abandonado de todos, esa era a vida que nos esperaba mentres íamos con María buscar o leite, na man a caldeireta, eu pola acera, ti por baixo, para equilibrar as alturas, e remataba a acera e iniciábase o campo e as trevas, vía láctea, o medo na escuridade, collido eu da man de María, na outra a caldeireta do leite, un bafo manso, alimenticio, a corte e a vaca e herba segada, o milagre en fíos brancos a zurrichar do teto á canada, na noite poderosa e calma un ceu mecho de estrelas, vía láctea, vía láctea, ceu desde onde non nos miran os anxos, íamos da man de María, recendo de vaca mansa na corte, era o porvir que nos esperaba e queriamos facer zoar o coche, que chegase antes de volta, que nos adiantase o futuro para irmos á casa de Pilís, a rillar as castañas ou ó enterro do irmán descoñecido, quinta estación, o enterro do irmán recén nado, festa sen música, catro rapaces a levarmos a caixa branca, outros catro ó extremo de cadansúa fita azul, non pesaba nada, ¿de onde viñera aquel irmán?, ¿quen o trouxera para que nós o levásemos, solemnes, conscientes da nosa importancia de portadores da morte a paso de vello nunha caixa de xoguete?, festa sen foguetes nin música, sen xantar no longo comedor escuro das celebracións rituais, xente descoñecida con traxe de domingo e gravata, ¿por que tiñamos que poñer semblante triste se eramos felices co protagonismo de portadores do morto?, as picadas das campanas, as rezas do crego, contemplo aquela foto vella e decátome de canto pesa a memoria, como é agre e paralizadora a lembranza, Pilís, estás diante de min, os teus ollos azuis de neno nun rostro avellado e suxo no que apousa a premonición doutra morte, fazulas de enfermo chupadas sen barbear, son aquel neno e velaquí aquí me tes desamparado, dime sen falar, cheiro de suor e miseria, tantas noites de estómago vacío e durmidas no fondo de calquera portal, son aquel mesmo neno e xa é demasiado tarde cando me decato de que medrar foi unha equivocación, canto mellor daquela que fose eu o morto e non chegar a este momento, María, quero ficar aquí, engruñado a carón do recendo maternal da vaca, levábasnos da man na escuridade coa caldeireta do leite á casa de onde viña a morte, un ollar negro, líquido e brillante coma espello de escornabois erguíase instantáneo a mirarte, uns ollos grandes como a noite que espetaban en ti unha interrogación arrepiante, algún día durmirá a morte e pasaremos polo seu lado en bicos de pés, sen que nos escoite, Pilís, ollos de neno, cadáver ambulante, xa non iremos pasear pola horta, alí a avelaneira, as maceiras retortas, as peras urracas, a sebe de buxo recendente a cemiterio e paz tranquila, non iremos pasear de mans ás costas pola horta, o exemplo dos nenos bos, as leccións morais dos libros da escola, exemplares rapaces das Lecturas de Ouro, O Camarada, Nosoutros, urbanos saúdos con inclinación de cabeza e torso a señores de sombreiro, levita e barba recortada, aquela xente amiga da familia de Xesús, serios, campanudos, educados e relixiosos intelectuais, Xesús tan distinto a nós, sometido, condenado a ser un neno brillante, un alumno brillante, un número un, e detrás de Pilís volvíchesme aparecer ti tamén coma aquela tarde en bicicleta subindo desde Valga co teu curmán a visitarme nas vacacións de vrao, ¿como pode ser certo o que me dixeron, Xesús?, pregúntoche a ti agora, e ti co teu sorriso de suicida bo, aparecido tamén diante de min despois de tantos anos, a cabeza afirmadora, como cando me referías aquelas lecturas excitantes que me negaba a crer extraídas de libro ningún, senón invento teu, eran outros os libros ó meu alcance, libros didácticos, novelas extractadas e expurgadas nas que nunca podería aparecer ningún cortesán que fose polas mañás remexer nas sabáns do rei de Francia en percura de restos sanguíneos e seminais para saber se o real matrimonio fora consumado ou non, ¿pero é certo o que me dixeron, Xesús?, e ti arrandeabas a cabeza nun sorriso afirmador e desculpativo, si, é certo, xa non estou, e eu, pero ti, o exemplo, a envexa dos demais pais, aquel a quen todos quereriamos parecernos, non o podo crer, e ti, créeo e deprende para que nunca máis desexes ser coma min, a ollarte desde fóra de ti para advertir o eterno ridículo da túa situación diante do mundo, porque nunca puideches imaxinar o terrible que é verse obrigado a ser un número un e saber que non o es, nunca puideches darte unha idea do insoportable que é estar continuamente a interrogarte ¿que pensarán os demais de min? ¿que pensan, os demais, de min?, sempre paralizado a intentar adiviñar como es ti visto polos outros, non, non caias nese mal, nunca te mires desde fóra, nunca analices coma se fosen alleas as túas palabras, os teus pasos, os teus acenos, non observes con ollada crítica as túas accións, en pequenas doses tal vez podería estar ben, pero a escrutación continua de todos os teus actos desde fóra de ti non conduce a outra cousa que á parálise, ó silencio, á inactividade que logo, por súa vez, ollarás como máis ridícula, de modo que aínda se fará maior, non queiras cair nunca nesa análise hipercrítica que te autoanula, porque se pensas demasiado no que poidan pensar os demais de ti ficarás atado de pés e mans, incapacitado para a acción, anulado, a repetirte non sirvo para nada, salmodia negadora, só sirvo para pensar, ¿ou nin sequera para pensar?, ¿como funcionan os mecanismos que elaboran o pensamento?, meteraste coma min na bañeira e deixarás que a carne se che amoleza, que se che enruguen as xemas dos dedos ata a auga se virar líquido amniótico, seo materno, recatado cubículo no que recollerte sen interrupción e percurar o nirvana, non pensar, afastado do laboratorio de sombras, introducido na fábrica de edéns por outro modo inalcanzables, definitivo repouso polo que, tal vez, aspiras a regresar ó interior do corpo da túa nai, ¿por que sempre te terás que mirar desde fóra de ti?, ¿desde fóra?, ¿e logo ti desde onde te miras, Xesús?, e el arrandeaba cun sorriso a cabeza de suicida resignado, ó longo da miña vida mateime a min mesmo para ser outro eu que por súa vez sería morto por outro eu que morrería ás mans de min mesmo, ¿cantos eus no meu interior levan morto dese modo, sempre a mirarse e anularse uns ós outros cara atrás?, proxectos do que había ser e non fun, tantas veces nonnatos, tantas veces malogrados, tantas veces enterrados, ¿será certo que só permanece o que pasa?, agora non paso nin permanezo, xa non me miro desde lado ningún, ¿pero logo é certo o que me dixeron, Xesús?, ¿como puideches facelo, esquecido o temor de Deus?, Deus, aquel espía instalado no noso propio interior, sempre ó quite para tomar nota dos nosos malos pensamentos e rexistralos no libro polo que acabariamos condenados ó lume eterno, por máis voltas que lle désemos non había maneira de ocultarse ó seu ollo triangular, o mesmo que capciosamente lle preguntaba a Caín polo seu irmán Abel habíanos preguntar se o arrepentimento polas nosas faltas era por medo ó inferno ou por amor a el e aínda que xurásemos que por amor aquel ollo implacable había descubrir o fondo pavor que nos causaba, ¿como se xustifica unha vida, Xesús, cando se toma a decisión de a cancelar?, resposta que non atopei naqueles libros, lectura a lectura, moralexa a moralexa, o premio e o castigo nunha aprendizaxe ascendente para chegarmos a non saber nada, un cantar da radio a penas, unha música que volve a través dos anos nunha canción da infancia e trato de protexerme dela detrás do escudo do esquecemento, ¿é que xa tamén estou morto, Xesús?, unha música que emerxe das sombras, a tentación daquela muller loira, pel branca de leite, só dúas breves pezas brillantes de lentexoulas a lle cubriren ventre e peitos, que interpretaba no metalófono a Marcha Turca e o Para Elisa nunha función de circo, ou unhas estrofas que se abren paso con esforzo polo medio do vulto dos anos, como cando despois da bebedeira, só na casa, poñías en marcha o tocadiscos e escoitabas a melodía desencadeada dos Righteus Brothers, "A Casa do Sol Nacente", ou "Noites de Branco Satén" e esbroábaste sumido na impotencia mentres Cristophe chamaba por Aline en francés e non sabías se a impotencia, o noxo, o esvaemento, era por culpa do viño ou do tempo perdido, dos días solitarios despois do primeiro abrirse das promesas incumpridas, a busca da salvación polo fío da navalla ou o vento nas praias de Malibú, tan inxenuo que soñabas con darlle un sentido á vida, ¿cal era o sentido da túa vida?, as horas que se facían inacabables, sentado man sobre man, a soas no cuarto, sen que se che ocorrese cousa ningunha, o futuro un deserto en branco que nunca había chegar, facíanse e desfacíanse as nubes no ceu, masas amorfas e sen vida, que longo o presente inútil, a mente en branco, angustia de que aquel estancamento nunca había acabar, condenado para sempre á inmobilidade noncreativa, á ociosidade paralizante que non había ter fin, noxo do balbordo da cuadrilla de amigos que quedaban a xogar ós dados o último cubalibre mentres escoitabas ós Beatles e fuxías no cuarto a escuras, ¿por onde se esvaera o amor?, e non, a vida non tiña sentido, ¿por que non había cruzar un coche e levarcha nun estúpido accidente como o que acabara con Camus?, sen valor para forzalo ti, querías chorar e sabíalo ridículo, chorar coma muller polo que coma home non souberas ser, a soas no laboratorio de sombras, a vida só lembranzas frustradas, recordos murchos, vivencias esquecidas, propósitos truncados, iniciativas mortas, ¿que é o que reflexan os espellos cando non nos atopamos diante deles?, vacío, desesperanza, terror, ¿que é o que reflexan os espellos nas estancias valdeiras?, o porvir queda atrás e cada ano é un ano menos, sen máis opción que a fuxida, todas as portas abertas, ó escepticismo, á decepción, á soidade, á impotencia de saberte equivocado cando pensabas que os vinte anos eran eternos como o foran os vraos da infancia, as épicas batallas a pedradas na carballeira, as estampas no libro de misa da túa nai, entre velos e recordatorios piadosos, un perfume doce e inconcreto no caixón da cómoda, cheiro de igrexa ou de santo e predicación de crego na misa, petite, et dabitur vobis, quaerite, et invenietis, pulsate, et aperietur vobis, pedide e darásevos, buscade e atoparedes, batede e abrirásevos, porque todo o que pide, recibe, o que busca, atopa, ó que bate, ábreselle, todas as veces que pedirmos, recibiremos, todas as que buscarmos, atoparemos, todas as que batermos a unha porta, se nos abrirá, triste mundo que xa morriches unha vez e has morrer outra e porque tendo a felicidade de morrer dúas veces non enmendaches na segunda os erros da primeira, na primeira morriches afogado en diluvios, na segunda morrerás abrasado en incendios e ningunha delas che servirá para aprender, e así un ano e outro ano as mesmas historias repetidas, os mesmos domingos, as mesmas predicacións, dixo unha vez Xesús ós discípulos segundo Mateo, o cheiro da cera a arder na igrexa da aldea, o perfume barato das mulleres devotas, tan arranxadiñas, o velo á cabeza, o peiteado con tupé, labios pintados, colorete casto, medias con raia vertical, maiores, fermosas, inalcanzables, perfume barato, docísimo e suave perfume barato, auga de lavanda ou azahar, lembranza adoecida da felicidade inalcanzable, o recendo de alcanfor nos caixóns dos armarios, a forza evocadora dos perfumes da infancia, do espliego entre as sabáns, de mazáns e de marmelos, de rosas de té, fuxías na escada dos aromas cara a aquel raio de luz a través da vidreira coloreada, que doce aquel aroma dos caixóns da cómoda, a marmelo e romeu e incenso e misa cantada, onde se gardaban os velos, os recordatorios dos defuntos e os misais de pastas negras e fitas con medalliñas, fitas azuis que saían do centro da caixa, oito rapaces a levardes o seu peso leve, o pitido dun tren invisible a agrandar as distancias e Pilís aquí, sentado frente a min na mesa do café en penumbra neste presente que xa é pasado, non había ser eu aquel morto para non saber que espero pola morte hoxe, chorro morro pico taina, uni doni teni coteni semani badani, as palabras non significan nada, os couselos que medran nos intersticios do valo, pedra e musgo, parede vexetal, embigo de Venus, embigo, en Vigo, no mar rumoroso das vacacións de vrao, tenues ondas na praia de Alcabre, o baño nocturno e a fosforescencia da auga nas mans, os barcos de Cangas, a alegría luminosa do sol e o mar, unha gaivota prendida no bruar marítimo das sirenas dos grandes vapores, sae silencioso un barco na noite, a súa sombra corta os sucesivos reflexos dos focos dos peiraos mentres esvara coma un patinador sobre a auga mansa do porto á busca das fauces das tebras para alá do palpebrexo temesiño do farol do dique e detrás seu leva as mañás de praia no areal de Samil mentres se afasta, libre de atadallos, unha vela en diagonal sobre o azul cara ó horizonte atlántico, en Vigo, embigo, embigo de Venus, embigo do mundo, couselo verde na pedra escura, dornas no mar de Arousa, barcolongos viquingos, góndolas de Venecia, canalizadas turísticas góndolas funerarias, noxo empalagoso de vaporettos, camisetas a raias, terrazas con orquestra en San Marcos e farois deslizantes no nocturno abaneo tópico dos canais aceitosos con romanzas de tenores de pacotilla, regresamos a nós, forasteiros de nós mesmos, e non temos entrada ós pensamentos que un día pensamos, cercados polo valo do tempo, valo que me afasta do mundo veciño a onde quero regresar, se houbese paraísos nos mares do sur onde nunca chega o inverno só querería ir a eles para poder volver, aquí, único sitio onde se xustifica unha vida que ten posta xa a palabra fin, rezas do crego no enterro, rezas do crego na hora da novena, o mesmo foi pegaren os homes no sono e o demo vir e sementar e en tan breve tempo arreigaron as cizañas tanto como o trigo na terra, seguide o exemplo de Cristo que, neno, cando foi necesario ficar no Templo e asistir ás cousas do servicio de Deus, apartouse dos pais non reparando no sentimento que lle causaba coa súa ausencia, asistencia ó templo en domingo, domingo de advento, domingo de pentecostés, pentecostés, pentesilea, quirieleisón, ora pro nobis, palabras secretas do misterio, embigo de Deus, as palabras non significan nada, non pretendas verquer sangue por elas, que cada un fale as que queira, ergue a cabeza na noite a percurar alá no alto, enriba de ti, vía láctea, a estrela polar que te guíe, afúndete na vertixe da noite para adiviñar máis alá das trevas outras estrelas, e outras estrelas detrás e máis atrás aínda esa negrura definitiva que é Deus, onde se perden todas as palabras, onde nunca atoparán resposta as preguntas, porque nin o eco poderá simular a mentira dunha contestación, olla para o alto na vertixe da noite que te esmaga coa súa inmensitude porque ti es un anano, non fixeches caso do sabio consello que te instaba a mirares ós pés, ás formigas, cascudas, lemáchegas e outros bichos menores que por correspondencia te habían facer sentir xigante, como agora te sentes despachando a Pilís cun par de billetes neste café en penumbra, ese é o pago da infancia infelizmente recuperada, xigante no medio da noite, furando a través das estrelas á percura dun ser inexistente que na igrexa che nomeaban Deus, e Xesús axiña descansará no seu seo, se é que un suicida pode ir repousar alí, repousará no seo da nada e xa non che volverá falar do existencialismo francés mentres ti vas, a bufanda arredor da cara, boca embozada a prevenir miasmas gripais entre a xeada de inverno, ben abrigado, neno, non vaias enfermar, terás que tomar as culleradas de bronco-sana e patear na noite da man de María, a caldeireta do leite na outra man, ou protexido polos teus pais, de regreso á casa baixo un ceu inzado de osas maiores e menores, de carros e liras e tantas constelacións que non sabías ver alá no alto onde non habitaba ningún deus, somos maiores e saímos sós á rúa, afastámonos da casa e da ollada paterna, voan no alto os pedreiros e os seus chíos enchen o ceu cando nos imos sentar no poio de diante da do carpinteiro, recendo a resina e viruta, a forza brava do monte reducida e torneada e domesticada naquel obradoiro, ¿tamén estaba Deus nas árbores do bosque?, o recendo das glicinas enchía a tarde e xogabamos a non xogar, somos xa moi maiores e gústanos dicir parvadas, miña nai chora na sala e non é por causa miña, veñen a avoa e a tía, non hai por que chorar, non foi nada, eu teño que regresar asombrado, xa son maior, ¿que faría agora meu pai?, unha muller ou tal vez un accidente co coche á saída de Vigo, embigo, couselo, e a garda civil cacháralle un cargamento de café de contrabando, está meu avó na porta do torno, eu son maior pero a morte está lonxe aínda, veñen comigo Toño e Pilís e marcho para a aldea, está a esperarme o avó na porta do torno, debaixo da viña o rego que cantarolea na poza onde se afían as gubias e os punzóns e as trenchas, a pucharca na que se emborca a auga cantareira debaixo do sol verde da viña, é vrao e está o meu avó na porta, a gubia na man, vaina mollar na poza para afiala, esconderémonos entre a viruta do torno, desapareceremos, non existimos, é inverno agora, está a camelia en flor e camiño nunha mañá de néboa rara que empeza a levantar, o carreiro cheo de fochancas con auga loda, lama, unhas rodeiras de carro, de vez en cando láiase o vento nas pólas núas dos carballos e dos bidueiros, o xieiro árdeme nas frieiras das orellas e o verde dos campos é gris de xaneiro, pouco e pouco, alá onde o camiño se empeza a esborrallar na brétema, ábrese unha nesga de claridade suxa para facer máis patente a orfandade da paisaxe sen sol, marcho castigado á aldea, ¿castigado?, os meus pais van de viaxe non sei onde e non tiveron a ben levarme a min que tomei o camiño do desterro, lonxe dos amigos, do quentor do braseiro na mesa redonda, da voz dos locutores na radio, do conto de Branca Neves, de Pulgariño, da Carapucha Vermella, das cancións de Irma Vila ou Jorge Sepúlveda, condenado ó desleixo dunha casa con moitos nenos, xieiro nas mañás de lavarte nunha palangana con auga cortante, baixar á cociña e preparar o almorzo, retrasado nogallán, a unha hora na que estabas habituado a permanecer entresoñando no quentor morno das sabáns na túa casa, odio estes días sen luz da aldea, estas noites inacabables de rezas de rosario arredor do lume da lareira, esta chuvia monótona e sen fin, alleo, torpe, quérome deitar e ser como un río, ou erguerme e ser esa rocha que resiste inmóbil o embate do mar, non sei o que quero nin o que facer mentres os meus pais quen sabe onde van, esquecidos de min, e trato de volver o tempo atrás para regresar ó paraíso, a aquela carballeira endexamais reatopada, á sombra das pólas baixas onde meu pai encolgara unha randeeira, miña nai encostada na sebe e por detrás, borrachas de sol, as veigas de millo e os prados azuleantes, o regueiro e os freixos e os ameneiros, única testemuña unha fotografía dunha tarde dominical naquel edén do que nos expulsaron os anos sen deixar nin unha triste memoria consciente, nin unha chave de volta ó lugar, só esa fotografía na que non se atopa meu pai, e meu avó intranquilízame cando máis trata de me tranquilizar, papá tivo un accidente en Vigo e mamá chora na sala, son grande e fanme volver, terei que ir con ela, ¿se morre teu pai tamén nós poderemos levar a caixa?, será moi pesada, pero xa somos grandes, somos grandes e traemos follas secas das fabeiras para facer xarutos con papel de periódico, fumamos e dicimos parvadas, somos grandes e non coñecemos a morte, que non nos vexa ninguén, ela tampouco, pero non é ningún pecado que haxa que confesar, fano os nosos pais, e os nosos tíos, e nós xa case somos coma eles, marchamos sós a enredar lonxe da casa e facemos desesperar ás nosas nais que aínda nos cren crianciñas expostas a todos os perigos e acaban mandándonos para a aldea, á casa do avó outra vez, castigado, non te levaremos con nós, e alí iniciaremos as nosas aventuras a través das selvas africanas, seremos piratas do deserto e salvaremos á nosa amada, prisioneira no harén do cadí, perseguidos polos tuareg, as sombras brancas que nos cercarán nun oasis, onde coa nosa amada entre os brazos, baixo a noite de veludo e as estrelas africanas, loitaremos ata a morte cos destemidos homes do deserto, altivos guerreiros a cabalo de veloces meharis, é vrao, as aventuras que non pasaban de esbozos e indefinidos propósitos cando, ocultos da xente que non nos comprendía, nos xuntabamos no faiado a contar historias, sairán agora da imaxinación á realidade, exploradores dos bosques misteriosos e das terras virxes da aldea, onde é o medo e o lobo e o saca-untos e o home do saco, xa somos grandes e marchamos cheos de decisión a explorar o descoñecido, Toño, Pilís e mais eu, os tres en dúas camas e o ouveo nocturno dun can sen dono, é inverno e as horas da madrugada fanse impasables nesta vixilia entre sabáns húmidas co medo á noite lonxe da casa, o silencio e o negror da aldea sentindo o caír dos minutos, tic, tac, tic, tac no reloxo do comedor, o roer da couza, as pasadiñas leves coma caricias das carreiras dos ratos, canta unha curuxa na carballeira, a lúa quere asomar un corno entre nubes de loito nocturno, emerxe da escuridade un resplandor de milagre que nos fai encoller trementes debaixo dos cobertores, agroma incerto un rosario de illas ó pairo entre as brumas dun mar gris e horizontal, zoa o vento na fraga e os laios das pantasmas, como navíos á deriva, traspasan en ondeos o silencio, pero somos grandes, non temos medo, somos grandes e a morte aínda está lonxe, e en voz moi baixa, sen querérnolo confesar, chamamos polos nosos pais, quedarán sen explorar as selvas africanas, a lúa sobre o oasis non pintará de prata a nosa fronte de aventureiros e se morre meu pai ó mellor véñennos buscar para levar a caixa, na lareira, abaixo, non buligan chispas na borralla, e outro amigo, Santiago, agora feito borralla tamén, cinsa, unha moreíña de po insignificante na caixa de morto que os compañeiros transportaremos na tarde de primavera cara a Liáns, fóra canta a curuxa, teño que volver axiña á miña casa, éme preciso tomar a cullerada de bronco-sana ou tal vez a de iodo-fucol, atópome enfermo e non podo quedar, estou a réxime de aceite de fígado de bacallao e cómpreme volver á escola, a profesora púxonos un traballo para facer e quedoume a mostra na casa, todas as escusas do mundo para escudar o meu valor claudicante na noite da aldea, sen outra luz que a do candil, teño que lle escribir unha carta a meu pai, púxome a mostra diante no pupitre a profesora, querido papá, espero que ó recibo da presente, se quedo aquí non poderá saír a carta e meu pai está enfermo, ou ferido, ou quen sabe se morto, ¿que era a morte daquela para min?, e teño que rematar o prego de papel raiado onde empecei a copiar, a letra moi repinicada, querido papá, espero que ó recibo, teño que marchar axiña, está miña nai a esperar por min, débese atopar preocupada, cando sexas grande volverás e traballarás nun taller, coma Santiago que é electricista, coma teu curmán, torneiro, farto de traballo ata a tarde aquela en que regresará do taller, é polo serán e ti fóralo buscar, xa non traballo máis, este foi o último día, guinda coa trencha, mesturadas alegría e carraxe, guinda coa trencha e espétaa no chao coma un pinchín, xa non traballo máis, alístome na Mariña e navegarei nun barco coma o Alsedo, destructor de refugallo que visitabamos na escola naval, ía o garda-mariña explicándonos as cousas, aquí a metralladora, ou os lanza-torpedos, á nosa beira un vello contáballe a un neno detalles das navegacións de cando el era rapaz, escoitabámolo e parecíanos un relato de tempos prehistóricos, como prehistóricas serán as nosas lembranzas, as nosas vivencias, para un rapaz que hoxe nolas puidese escoitar, regresabamos con Fina do muíño, noite pecha no monte, a escuridade traspasada polo rumor da auga na canal, e o vento alá arriba nos piñeiros, o medo, esta é a noite do lobo, todos a correr para apegármonos á luz do candil, Fina diante, a abrir unha fenda luminosa nas trevas, iamos ás mimosas, a selva inexplorada do Amazonas, as florestas africanas, empoleirados nos elefantes, tres mimosas novas deitadas en arrandeo o noso corcel trotador no que explorabamos camiños xamais tripados polo pé humano, as herbeiras encostadas, o sol, as bolboretas marelas, as bolboretas negras e vermellas, papirio machaon, as bolboretas douradas, as bolboretas azuis, pequenas bolboretas, avelaíñas á volta da luz en espera de cartas por chegar, cartas de amor, cartas do cárcere, cartas de América, emigrantes que ían gañar o mundo e volver triunfadores e ricos, cartas de xogar á baralla, partidas de brisca nas noites de inverno, as señas, o lume, a chuvia fóra, o ouveo do lobo e de novo, enervante, o recendo denso das mimosas, un corpo que de vagar se ía facendo poderoso a medrar desde os montes amarelos ás rúas da cidade, ó cuarto empapelado de inverno onde soñabas felicidades inconcretas e saudosas, sempre son soñadas as felicidades, e aquel recendo que iluminaba de leve a grisura dos días, entrábache polas ventas do narís para alimentar a alma, promesa de plenitudes primaverais, a felicidade nunca pasa de promesa, corpo envolvente que te acaricia, que te arrola, non volverás estar só, xa non estás só, avelaíñas que sen sabelo buscan a morte arredor da luz, seiva que che circulaba polas veas, presencia aínda non solidificada dun amor emerxido dos fríos invernais que aquel perfume viraba cálidos de tenrura, e ti queríaste esvaer, disiparte no aroma para converterte en nada máis que recendo de mimosa invernal, ían abrir unha confeitería, estaba un pintor a decorar as paredes do local, o milagre dunha árbore seca a medrar no cal branco e o pincel coma un prodixio que a revestía de follas verdes e floriñas amarelas ata rematar todo verdor e ouro, pincelada a pincelada, triunfo da primavera e do día, case recendía a parede a mimosa frente ó pintor, a imaxinación é a que triunfa, fuxiu o medo co abrente, xa non ouvean os lobos e camiño pola rúa lousada entre casas tristes de xanelas pechas e ollos detrás dos cristais, corro coas miñas cinco pesetas no peto a mercar outro libro no garigol estreito da libraría aniñada ós pés da catedral, excrecencia de cemento na parede de perpiaño debaixo do San Martiño pétreo que sen baixar do cabalo parte a capa co pobre de pedir, nos balcóns de enfrente o cartel da emisora onde pola tarde radiarán discos dedicados mentres as costureiras domean o lombo e agachan a cabeza engruñadas no tallo e lle dan á agulla, tempo monótono de primaveravraoutoninverno, xirar da roda dos días, non hai principio nin fin, camiñar polo carreiro que nos foi marcado e pensar que avanzamos por vontade propia nunha descuberta desafiante, dicir que o mundo é mundo porque estamos a crealo cando pasamos por el, que as cousas adquiren entidade só a partir do instante en que nós as ollamos, ¿quen se atreverá a preguntar polos que foron e non están?, camiñabamos pola beira do río, augas arriba, descendía suave a ribeira herbosa, transparencia líquida que nos doía nun afán posesorio de non deixala coar entre as mans, esvaraba a auga corrente abaixo, mansa, silenciosa, transparente coma o desexo que nos mordía o peito, acariciando a herba da ribeira, e queriamos ser un co río, deitarnos no álveo sen respirar e que nos agarimase a corrente, coma unha daquelas herbas alongadas que ondeaban e prateaban e nos enchían de ansiedades inconcretas, presas sempre e sempre en movemento, escorregadíos peixes verdes ancorados, subiamos pola beira do río e queriamos sorber a poderosa calma da auga que baixaba, baixaba sempre, tranquila e forte, terca, allea ás nosas ansias posesivas, eu a ler no meu libro novo, Crime e Castigo, O Idiota, Recordos da Casa dos Mortos, Canción do Amor Triunfante, O Músico Cego da vella Rusia, a Rusia hoxe prohibida nos pasaportes cos que viaxaremos a lugares endexamais pisados polo pé do home, unha música triunfal a abrirnos camiño, cabalgada de valquirias no palco da alameda, mañás frías e ventosas de primavera, paseaba meditativo pola beira da barronca o Don Hamlet de Cunqueiro que mercara por trintecinco pesetas na libraría do Clemente, a banda municipal remata o seu concerto dominical nunha evocación de paraísos cálidos, anticipadores da chegada a Tenerife nunha futura mañá de abril, xente ó sol nas terrazas das cafeterías, exotismo turístico, desde a Orotava a extensión das plataneiras e ó fondo o mar, oculto o Teide por un paraugas de nubes, arriscadas viaxes exploratorias nas selvas africanas, a miña nai choraba, ¿que lle fixo o meu pai?, se miña nai chora, así, os ollos rubios, os saloucos silenciosos, as bágoas a escorrerlle ata o canto da boca, é porque o meu pai lle ten feito algo malo, ¿por que ía chorar se non?, quéroa consolar pero fico paralizado na ombreira da porta, non me podo mover e ela tampouco se move xa, non impa, non salouca, só unha bágoa que acaba de rolar, fazula abaixo, o seu perfil fermosísimo, aínda de rapaza nova, recortado a contraluz na claridade da xanela, unha serenidade falsa a pairar no cuarto, o silencio, mamá, aquí me tes a min, non chores, a tarde faise inacabable e íntima, non quero rompela e mantéñome inmóbil, canto te quero, mamá, mamá que me protexes da morte, mamá, xa non farei máis viaxes exploratorias, non volverei á aldea, nunca máis me afastarei da beira túa e a morte será por fin un momento no que tampouco che poida expresar amor, os dous paralizados, en silencio, sen vernos, sabéndonos ¿sabéndonos que?, fico inmóbil na ombreira, as sombras do solpor alónganse ata o horizonte nunha atmosfera onírica e por fin decídome e entro na casa para sentirme envolto nun cheiro de mofo e friaxe, humidade, abandono e barolo, entro na casa triste onde non hai luz, corredores silenciosos para xanelas que non se abren ó sol, portas entrechoídas para cuartos baldeiros, non vén ningunha lembranza recibirme, mortos todos os recordos, as pedras irtas, o cal caído, arañeiras de abandono, entro na casa e nin a miña sombra me acompaña, non me recoñezo no espello en que tantas veces me mirei a compoñer a figura do heroe, abro fiestras e contras, afasto cortinas ríxidas de poeira para que entre o aire, o sol, a vida, pero nin o verdor soleado da horta se atreve a invadir esta orfandade desamparada de habitantes, incapaz de enfrentarse á morte apousentada en cada cuarto, non me recoñezo e vírolle as costas á xanela para quedar cos ollos postos na parede o mesmo que ti aquel día, Jaime, enfrentado á parede claustra, recetario da luz convocable, encordelada a un burgo, diante miña non hai mariños inxestuais nin praias oceánicas, só, como a túa, esta parede empalidecida contra a que me encerro a carón do mar como podo introducirme nos teus versos agora que non estás, parede na que soño mundos moldeados á medida das miñas ansias, sabáns brancas aglutinadoras das nosas conductas antiquísimas, pecadores temerosos, afectos inventados que nunca encontraremos alén do pensamento, parede numeral das velas deses inxestuais mariños, contigua dos vivos, contigua dos mortos, onde pecho as contras para que se xunte coas outras tres barreiras verticais e se vire nunha cela envolvente que me obriga a concentrarme en min e pensar, no mundo, no pasado, no futuro, convertido nun animal indefenso e sen recursos frente á angustia, vexo de lonxe tres rapaces que camiñan polo porto nunha tarde de domingo, non hai barcos atracados e o mar toma o seu descanso festivo e triste, liso, gris e horizontal, planea unha gaivota aburrida e tres rapaces pasean pola beira da auga que abanea de leve en chumbo e azul con prateos de muxos verdepizarrentos na beira, un sol de tarde de outono doura os tellados en diagonal e tres rapaces pasean á espera da hora do cine pola beira da placidez murcha dos peiraos dominicais mentres estou só neste cuarto que me cerca, cae a mordaza da noite e pouco e pouco empezan a emerxer eses ruídos que lle dan ó silencio a súa verdadeira textura, a súa definitiva significación, un cri temeroso de couza na madeira, o inicio de queixa dunha táboa que renxe, un leve siseo inidentificado e despois, envolvéndoo todo, o rumor da chuvia alá fóra, ese rumor de chuvia nocturna que bate nas vidreiras cegas, que cae dos canalóns sobre as lousas da rúa, que corre cun gurgullar de regueiro urbano cara ós sumidoiros, ata erixirse en presencia principal no cuarto silencioso, corporeizada para envolverte mentres pensas, inmóbil, no borde do leito, permanecen mudos os libros no estante e sentado na soleira agardas e meditas, ¿quen pode dicir: na miña vida non hai ningún morto?, é unha tarde de inverno e brilla un sol desnutrido, enredades na acera os rapaces despois da saída da escola e aparece teu pai de repente, alá pola rúa abaixo, alto e forte, o sombreiro gris sobre os ollos, cunha maleta na man, teu pai, teu pai, que xa nunca volverá e na parede invisible, para afastar a angustia, recuperas aquela tarde de gloria que tan orgulloso o fixo sentir de ti, aquela tarde sobre a pista de cinsa na carreira final dos mil quiñentos metros, de novo rapaz, está tamén Santiago antes de se converter en borralla, Santiago, cronómetro en man, a controlar os teus pases na curva dos douscentos, imos na segunda volta e encabezo o grupo, xa se esvaeu a vergoña que sentía de ver a meu pai entre o público, o único pai que fixo unha viaxe tan longa só por ver correr ó seu fillo, agora vou, seguro de min, marco o meu ritmo, papá e Santiago, ¿onde estades agora, Santiago e papá?, resoan coma un xordo galope as zancadas dos atletas, xordo bater de terra na caixa, palada a palada, Santiago cronómetro en man a controlar, vas ben, e vou, efectivamente, dono da situación e sen forzar, chilra a laverca no aire e hai unha fonte oculta que abrolla na sombra dos carballos, non levo présa, ninguén se atreve a apurar o ritmo do seu galope ata que soa a campaíña dos derradeiros catrocentos metros, cando se produce a desbandada, xa non hai paxaros no ceu, non canta o paspallás na trigueira, desbórdanme na curva tres atletas, pero sigo así e todo cheo de confianza e xa non sinto vergoña de que estea presente meu pai, a zancada larga, enfiamos a recta contraria e apégome ó calcañar dos tres, son consciente da miña forza e Santiago, na beira, abanea as mans, xa non che fai falla control, agora todo depende de ti e eu, poderoso coma un deus, ataco na curva dos douscentos, aberto alá adiante o horizonte sen fin dos páramos, esa chaira sen casas, sen sombra, sen xente, a angustia do que nunca ha acabar, pero xa estou segundo ó entrar na última recta, só me resiste aquel catalán de longas canelas e narís afiado que, tensas as cordas do pescozo, arrandea a cabeza afirmador, como para convencerse de que vai gañar, non se mexe unha palla, treme ó lonxe o bafo dos espellismos sobre a chaira abrasada de calor, sinto as voces dos compañeiros que me animan, hai unha fonte na sombra da carballeira e empezo a sufrir, nun lampo adiviño entre o público o brillo húmido dos ollos do meu pai e apreto o ritmo, apreto ata non poder sincronizar a zancada, os músculos agarrotados, todo o peso do ceu sobre eles, só penso en sacar do fondo de min a última pinga de forza para ultrapasar ó único rival que me queda por diante e non faltan máis que trinta metros cando por fin me sitúo de primeiro, xa non vexo, non sinto romper o fío de la contra o peito no que non entra máis aire, cheguei gañador, son o campión, papá, que futuro de gloria nos espera a Santiago e mais a min, en Tokio, na olimpiada, somos moi novos aínda, ilimitadas as nosas posibilidades, e á volta do tempo estou agora aquí solitario de costas á xanela e intento conxurar á morte frente a esta parede muda e empalidecida a preguntarme por ti, papá, a preguntarme por Santiago que, mellor deportista ca min, ía para campión mundial, a preguntarme por aquela tarde de sol en que o fomos enterrar a Liáns, un pequeno montón de carne chamuscada na que me negaba a identificarte, meu amigo, e anégome nunha tenrura triste por nós os tres, por ti, papá, por Santiago e por min, non houbo ningunha olimpiada, nin Tokio nin Munich nos viron triunfar, papá, Santiago, Pilís e Xesús, Jaime o dos versos incomprendidos, pasaron os anos e estou aquí só, nin sequera o consolo triste doutra compaña perdedora, coma aqueles nenos, un branco e outro negro, que dormen abrazados nun banco da Avenida da Liberdade na mañá setembrina de Lisboa, esquecidos todos os racismos na miseria mutua, mamá, aquí estou, na porta, lévame da man contigo, protectora contra a morte, e cando pase o vendedor de xelados, ou de castañas asadas, ou de churros, mercarasme media ducia e irémolos comer sentados nun banco da alameda, a barronca será o Balcón do Mediterráneo coma naquela mañá outoniza de Tarragona e o Salto do Can unha extensión azul salobre pola que vogaremos embarcados cara a unha Grecia soñada, alá abaixo os pozos de petróleo que explora Pilís, voa unha arcea sobre os canaviais do Delta e nós comeremos os churros nun banco da alameda, despois volverei dar berros no silencio da montaña para escoitar a devolución do eco, a miña voz chegada en ondas de lonxe, telúrico son acrecentado polas rochas e as abaneantes masas vexetais que amansan o vento para que fique durmido no medio das toxeiras, ó abrigo dos penedos, eco devolto a min que o recibo coa predisposición máxica do que se abre ó misterio, voz sen corpo da terra que nos envolve e eu, só, partícula ínfima baixo un ceu indiferente, guindo unha e outra vez o boomerang da miña pregunta para recibir de volta a mensaxe incomprensible da divindade mentres tapo coas mans os ouvidos para non escoitar o porco que cuíncha deitado no banco, o seu gruñir un chío aguniante que atravesa o cristal da mañá de outono, lenes cendais de fume a erguerse das estivadas, os lonxes a remarcar nítidos a profundidade vítrea doutros lonxes cara a onde vai o brado, o home de litúrxico coitelo á percura do corazón do marrau e o sangue que salta ó cabo, chorreante e espeso coma o urro en estertor que se perde na matanza do Sanmartiño, o sangue, o porco, o berro, un eco, Santiago electrocutado, meu amigo, toda vida ó cabo é un fracaso, ¿tamén eu estou xa morto?, berro desesperado unha e outra vez aínda non, aínda non e só de lonxe, de moi lonxe entre os cavorcos, responde a voz en espello do eco, cruza o ceu coma unha flecha un paxaro luminoso, non me deixes dar o salto, coma unha flecha o paxaro luminoso cruza o ceu, cólleme da man que non sinta a soidade, non nacín para soportar o peso de atoparme só e mirar no borde do abismo a raia luminosa dun paxaro que cruza o aire contra a luz do solpor, Pilís está deitado nun leito de hospital, xa sen esperanza, este é o futuro, e bebemos viño os dous nun bar en penumbra ó lado da praia no presente que pasou, mentres do peto me sae envergoñada unha esmola con que acalar a infancia común cando iamos á súa casa roer castañas traídas dos eidos familiares de Luíntra nun pasado que está sempre a volver, despois, cando pase o churreiro, comprarémoslle media ducia de churros para ilos comer sentados nun banco da alameda e non me contes máis historias, meu amigo, ¿amigo?, ¿pero como podo dicir "amigo" e non caírseme a lingua fulminada?, ¿quen foi o que nos fixo medrar e perder para sempre a infancia e a amistade?, aquel galope dos cabalos de madeira do tiovivo nun piafar petrificado entre músicas e luces de cores, titánicas carreiras circulares para regresarmos sempre ó mesmo sitio despois de dispararmos ó alvo nas barracas da festa e soñarmos que a vida tería que ser sempre así, todo canto amamos querémolo posuír, e tamén o que odiamos, para podermos destruílo sen ter que dar conta a ninguén, a miña avoa sachaba as patacas na leira, nós furgabamos cunha palla nos buratos dos grilos para facelos saír, na herba había floriñas de todas as castes, brancas, azuis, amarelas, violadas, buscabamos trevos de catro follas, seguiamos os carreiros laboriosos das formigas, deitabámonos panza arriba, case ocultos entre as herbas altas e axexabamos o paso das nubes, unhas nubes brancas e arredondadas, maxestosas na súa navegación lenta polo azul sen ondas do ceu, satisfeitos de non facer nada mentres os demais curvaban o lombo e lle daban á sacha ó tempo que as nubes se acumulaban pouco e pouco, virábanse grises e rizadas a apoderarse de todo o alto por riba das nosas cabezas, e alá entre elas e o horizonte abríase paso unha fenda apaisada de luz que alongaba as sombras dos sachadores nunha atmosfera irreal, avanzaba coma un río vagaroso, luz palpable e difusa que agarimaba as cousas coas xemas cálidas dos seus dedos entre os que medraban enormes as distancias mentres as sombras se debruzaban polos intersticios das rúas e lambían o chao coas súas linguas nocturnas e de súpeto todo o ceu era vermello, vermellas as nubes, vermello o reflexo das vidreiras nas altas galerías, vermellos os nosos corpos en sombra, a fin do mundo, vén a fin do mundo, aínda é pronto para deixar de soñar, ondas dun mar de sangue que chega desde o Oeste en loita coa noite, o universo en guerra a punto de estoupar no cataclismo final, era vrao e o silencio vestíase dunha sonoridade elástica no zumbir dos moscardos, a preguiza a pesar coma chumbo solar no que todo se adormecía, na serenidade alongada das tardes, detida a marcha do universo na hora da calor, sempre era vrao nas lembranzas felices, a infancia enteira un longo vrao de calmas tensas, sonoridades silenciosas e calor, medraban as mapoulas polas beiras dos camiños, vermello sobre verdes bandeiras de Portugal, ás carreiras polas viñas nas noites de acios en agraz e lúas africanas, da casa derruída que ortigas e silvas defendían saía a chamada fría do misterio e a lúa collíanos da man para animarnos á exploración das trevas, e pola mañá, coas luces do día, erguíase do fondo do horizonte unha voz a cantar, afastada, os seus sons purísimos emparentados co misterio nocturno do pardiñeiro derruído entre silveiras, fluía o río eternamente, as barcas verdes e brancas e vermellas bambeábanse adurmiñadas na súa tona mentres soñaban co bico salobre do mar, un exército de cepas por detrás das ruínas en longas filas ordenadas, a calor, a serenidade, a voz oculta e o misterio, longos días do vrao da infancia, non caben en min todas as sombras e por fin animámonos a explorar a casa misteriosa no silencio da sesta dun mediodía de vrao, non se mexía unha palla no mundo, sobrecollidos a camiñarmos en silencio baixo a protección da parra, atravesamos o cancelo, ortigámonos, abrímonos paso a vareadas entre as silvas, a porta, o que quedaba da porta, caiu nun estrépito afogado ó empurrala, voou un morcego alarmado desde un dos pontóns do teito, sentíase fresco dentro e o mundo só era unha raia de luz a través dunha bufarra na parede, había unhas esqueiras para o sobrado, avanzamos cara a elas, subímolas, diante nosa a desolación dunha estancia valdeira, o piso cuberto de po, de terra, de anacos de tellas, dúas xanelas de contras vencidas, derrancadas cara dentro, a enmarcaren o ceu en pedra, nelas estaba a resposta, a contestación á nosa pregunta informulada, ollado desde alí o mundo tería que verse de forma distinta, avancei o primeiro e de repente afundíuse unha táboa co peso do meu corpo, a queimazón da madeira astelada na pel da coxa e un estrondo instantáneo nas profundidades de debaixo dos pés, un remexer de pedras que caen, de paus que baten, louza que escacha, animal que fuxe, debaixo de nós estaba o misterio, alandillaron todos escorrentados, as súas pernas aceleradas polo medo e eu preso no medio da estancia, afundido nas táboas ata a illarga, sen me poder remexer no medio daquel trasmundo que era o sobrado da casa en ruínas, o meu mundo de alá lonxe do outro lado das xanelas, do outro lado dos acios, das barcas e do sol, desentendido de min, quería chorar, pero os homes, e os exploradores, e os heroes de vrao, non choran, o silencio espeso da sesta enfundado no zumbir dos moscardos que o revestían de solemnidade, todo o mundo, eu noutro mundo, empezaba a medrar o xermolo do laboratorio das sombras, pouco despois tamén a infancia empezaría a fuxir, escaparía a ocultarse nos palacios de xanelas prateadas e portas de ouro, troquelados nos almanaques de cartón que nos deran na tenda de ultramarinos cando foramos comprar o turrón de nadal, palacios de fermosas torres redondas e tellados de pizarra en pico, saíntes balcóns, escalinatas de mármore branco nas que abanea a súa cauda o pavo real, brillantes puntiños de papel de prata colada e purpurina, un neno cunha cana de pescar á beira dun estanque de augas azulísimas, pantalón a media perna, os pés descalzos, debaixo da sedela o cinco de xaneiro e os nosos zapatos brillantes na sala, ó lado do balcón á espera da chegada dos Reis, toda a tarde ás carreiras detrás da cabalgata, o corazón nervioso a saltos no peito en golpes de tambor e ó cabo o sono que vén, e no soño non os reis, nin os cabalos, nin os camelos, nin os paxes, aparecía a pobre de pedir que chegara á porta esfarrapada co seu fardel e a triste historia ó lombo, a pobre aparecida na ombreira cando eu estaba a galopar polo Oeste da par de Texas Bill e me fixo caír do cabalo coa súa ladaíña inesperada e incomprendida, só ó cabo dos anos entendería aquel xesto desvergoñado diante da miña avoa, cando se virou, ergueu a saia e por debaixo dela os pelexos fláccidos, colgantes, noxentos, dunhas nádegas en bolsas sumidas e valdeiras, o antes e o despois, peor que a guerra a posguerra, repulsivo espectáculo dun dobre saco colgante que debeu ser ubérrimo noutrora, opulencia reducida a triste miseria de anos triunfais, imperios soñados por riba de océanos sumisos e pobos heroicos favoritos do Deus das Batallas mentres Santiago me vén buscar cando o soño se desmancha, para esta noite temos convocada unha reunión, tes que te unir a nós, e do outro lado da mesa do café observo en silencio a Pilís que me fala duns tempos, farrapo vencido, varredoiro arrastrado por outros ventos de fame e emigración que de neno ía comigo ás aventuras intrépidas, ás mazáns polas hortas, a buscar niños polas toxeiras, a escoitar as historias do carpinteiro, axexar pola xanela e logo entrar na do reloxeiro, pasiño a paso en silencio, admirados da figura paciente, inclinada do outro lado do mostrador, o sobrancello francido para premer arredor do ollo o tubo negro de baquelita coa lente que ampliaba a maquinaria minuciosa dos reloxos nos que amañaba os desarranxos do paso medido do tempo, as paredes do taller ocultas detrás dun decorado de agullas, esferas, péndulos, as horas paradas, a eternidade a pasar e un badalar de campanadas disformes que emerxían inesperadas de calquera rincón, a hora, todas as horas conxeladas nas maquinarias brillantes, nas esferas repetidas ata o infinito nas catro paredes do local, números árabes e números romanos, a inabarcable infinitude do tempo que non se axustaba a medida naquela infancia na que cabía o universo, ese universo que máis tarde cairía con todo o seu peso enriba de nós mentres aquí o compañeiro le o seu informe e eu pido a palabra para rebatirte, ti fálasme de solidariedade e eu digo meu, todos, no fondo, sen querérmonolo confesar, dicimos noso, falamos de min, a nós, esta nosa figura central, posesiva, a miña casa, os meus principios, a miña patria, a miña obra, os meus fillos, a miña muller, a miña opinión, ¿quen somos, de que materia estamos feitos, que de todo nos queremos apropiar?, xa non son no ser que era no vrao, dicías ti, Jaime, no teu cuarto de paredes claustras, hoxe somos un e mañán seremos outro, ou non seremos, pero seguiremos tentando arrecadalo todo para nós, estou detrás da xanela e vexo caír a chuvia, monótona e terca, a lembrar canto tiven, canto cobicei e canto perdín, de repente unha refolada de vento pasa e prende os seus fíos polo van co brazo para iniciar unha danza arremuíñada, xiran abrazados, baten nos vidros detrás dos que agora permanezo alleo a recordar, brincan, escachan, zoan, pratean, logo o vento prosegue o seu camiño, a chuvia volve caír vertical, triste, esmorecida, e sinto que tamén os ollos se me humedecen na penumbra mentres te escoito neste café á beira da praia e observo a túa pel amarelecida de enfermo do fígado, a navegar por un mar máis gris que os teus ollos nos que anticipadamente vexo reflexado ese hospital no que dentro de pouco has morrer, Pilís, e para borralo pídoche que me contes todas as historias que queiras, as dos días de feira cando iamos escoitar os cantamañás que vendían paraugas a proba de chuvias e ventos, coitelos de Albacete e follas de barbear, as caldeiras de cobre das polbeiras a burbullar, negras do fume de achas de carballo ardendo debaixo da trepia, o cheiro sano do gando na carballeira, o cego desdentado do violín co rostro coma unha paisaxe lunar roída polas vexigas, a muller fea de longas guedellas coa cobra arredor do pescozo a ofrecer as súas unturas milagrosas contra a reuma e a dor de cabeza e a morte, a adiviñadora do pensamento, os ollos tapados cun pano negro e a xente en volta a preguntar, ¿que é do meu home que marchou a Buenos Aires?, ¿ten un bo traballo en Venezuela a miña irmá?, ¿chamarame para onda el o meu fillo?, os tratantes de porcos e cuxos co blusón negro e o bastón flexible, e aqueles cabalos lustrosos do día do Sanmartiño, ou do Martes de Mulas, os pregóns dos vendedores nas mañás de vrao, deitado na cama, a través das contras entreabertas do balcón, o comprador de pelo, o de la, o amañador de colchóns, mel da Alcarria, o chifro do afiador, as competicións matinais no estadio os domingos, as reunións clandestinas, os mil quiñentos metros en competencia Santiago e mais eu, as carracas do día de Xoves Santo cando se apagaban pouco e pouco as velas do monumento, tristes pola morte dun deus, os santos ocultos detrás de cortinados violáceos, perfume de cera queimada e incenso, as trevas, o estremecemento dun mundo incapaz de soportar tanta iniquidade, non sabiamos o que era iniquidade, agora si, cando xa non hai vacas, nin cabalos, nin galiñas, nin ovellas, nin porcos que rillan landras debaixo das pólas xenerosas da carballeira do campo da feira e Pilís e mais eu estamos sentados, tan aparentemente tranquilos, frente a frente diante de cadanseu vaso nesta mesa de café e pasan uns billetes avergoñados das miñas ás túas mans, se non tes máis cartos pódesme facer un cheque e envolto nun pano enrugado e suxo sacas do peto un bolígrafo idéntico a aqueles que vimos por primeira vez de nenos, cando iamos para o exame de ingreso no instituto e entraramos co meu pai a mercalos na Librería Artística, o novo invento, nin pluma estilográfica nin lapis, a cousa máis cómoda, limpa e barata, con estes aparellos tenlle que saír o exame bordado, e o primeiro curso e a excursión para a que tiveramos que abrir os petos nos que gardabamos as propinas, os reás e as pesetas que nos daban as visitas cando nos agarimaban a cabeza e nós baixabamos os ollos, que neno tan guapo, e que simpático, aqueles nenos fomos nós, nós, Pilís, eu e mais ti, que acabas de ter un irmán, ou que che acaba de morrer un irmán, pasou tan pouco tempo entre unha cousa e outra que xa non sei ben, ningún dos rapaces do barrio sabiamos nada dese teu irmán recén nacido, nin como era, nin que nome tiña, nunca o viramos diante, só máis tarde, cando xa non era nada, un inocente camiño do limbo, un anxo, unha cariña cérea de boneco durmido a través do vidro daquela caixa de madeira branca que todos queriamos levar ufanos para sermos protagonistas da longa procesión ó cemiterio, guiados pola vía láctea ó lugar onde podrecen todos os ósos, non tiña angas suficientes a caixa para tanto voluntario, só catro, unha a cada esquina, catro rapaces e unhas fitas habilitadas para seren levadas por outros catro máis, á volta comeriamos castañas traídas das terras descoñecidas de Luíntra de onde teu pai saíra coa tarazana para conquistar o mundo, e nós a paso lento camiño de cemiterio acompañamos hoxe a Santiago que xa non é máis que un anaco de carne chamuscada, para ti non haberá máis reunións, máis debates, nin máis informes, acompañámoste ó cemiterio coma daquela levabamos ó irmán de Pilís, era unha tarde de sol e a terra estaba mollada, o burato pequeniño para meter a caixa e despois o esquecemento, un sol de primavera nun ceu moi azul polo que cruzaban as primeiras andoriñas, os muíños entre herbeiras alá lonxe, preto da estrada de Santiago por onde subía en bicicleta Xesús desde Valga para visitarme aquela tarde de vrao, dous regueiros pequenos que confluían nun "y" grego bordeado de ameneiros a onde teriamos que volver e mentres Dores agardaba pola maquía subiriamos descalzos polo medio da auga coma cristal, entre coios verdosos, as troitas escorrentadas pola nosa presencia fuxirían a acocharse no medio das raíces das beiras, navegariamos ata debaixo da ponte para escoitarmos desde alí o pasar ruidoso dun coche, ocultos do mundo, o sol brillante, os seus reflexos ondeantes na tona da auga a bailaricar coma cobras de luz nas pedras do arco da ponte, preto de onde os rapaces da aldea pillaban as troitas a man coa súa arte envexable que nunca chegariamos a acadar e agora estou só a ollar coa fronte arrimada á xanela ata que o alento embaza os cristais e me impide ver, debuxo unha raia cun índice distraído e non quero pensar en nada, estou só no camiño á saída da vila, ¿serán estas as sombras de Xesús, Jaime, Santiago e Pilís?, ¿virá por acolá ó fondo, coma aquela tarde soleada de inverno, co sombreiro sobre os ollos e a maleta na man, o meu pai con algún xoguete para min?, estou só no camiño, encostado nunha ribanceira herbosa, pasan as nubes de vagar, panzudos navíos poderosos inchados polo mar azul do ceu, recórtanse nidios os montes ó fondo, as tenzas traballadas coma remendos na roupa dun pobre, cando medre hei ser pintor e pintarei este cadro e todo o mundo ficará abraiado diante da súa beleza, acolá a terra negra, aínda húmida, dunha anovada, máis acó o ouro amarelo dunha leira de centeo xa case maduro para a seitura, por debaixo aínda o verde tenro dunha herbeira entre o verde hirsuto das toxeiras e outros verdes de piñeiros, ucedos, violáceos de carpazas en flor, todas as cores que comporán ese cadro no que resumirei o mundo, un cadro no que se verán os silencios apracibles, e os ventos mainos, e os primeiros namoros, e os amigos que xa non estades, cos que axiña terei que volverme reunir, e os meus pensamentos aquí deitado na ribanceira verde, ás costas da vila, onde un instante se fai eterno, sen principio nin fin, porque toda a eternidade cabe na infancia e se o chegase saber a tempo nunca querería medrar e agora que o sei choro egoísta, non por vós que vos fostes, senón por min que vos perdín, porque a vosa marcha deixoume un vacío que me morde, que arrinca a pedazos anacos do meu ser e cada vez fáltanme máis cousas e o único recurso para paliar a súa perda é inventar outras vidas no laboratorio de sombras para seguir aquí sentado de costas á xanela e escoitar no silencio da tarde o bater pausado dos cascos de dous cabalos no empedrado, correr á fiestra e axexar o paso maxestático, a ollada á frente, da parella da garda civil, un nun cabalo branco, outro nun roano, ambos de pel lustrosa, poderosas ancas, ollos de acibeche líquido, mentres a rúa se encolle sobre si e máis alá, onde rematan as casas e é campo aberto, detense o abaneo maino das pólas dos lamigueiros no vento e o son rítmico das pisadas das monturas viaxa ata o horizonte en percura dun eco que non se atreve a responder, detense humilde na esquina o neno que viña do campo da feira, pucha á cabeza, sacha ó ombro, encolgado nela o cesto da bosta, hai un recendo de mazáns que empezan a podrecer e a avoa na leira abre os regos nos que as miñas tías depositan en reverencia as patacas, alá lonxe, no outro horizonte a onde non chega o bater dos cascos dos cabalos da parella, recórtanse no lombo dos montes arredondados os remendos multicolores que contemplo encostado na ribanceira soñando con que algún día, admiración dos meus amigos, os pintarei, centeo maduro, centeo verde, touzas anovadas, toxeiras en flor, como pesa o mundo enriba de nós nesta tarde de silencio, pasa a parella da garda civil a cabalo e todas as linguas enmudecen, só o pensamento libre voga polo ceu, entre as nubes de brancas panzas arredondadas que son navíos e serras cubertas de neve e dragóns e bolboretas de asas que se desfán e cabalos que galopan cara ó Oeste onde vive as súas aventuras Texas Bill, a xente a esperar nos peiraos da Gomera, intrépidos argonautas, viaxeiros marítimos de toda unha reste de noites en branco na panza do monstro mariño, voces como ecos doutras voces de xente no molle a esperar, o atraque por fin e o desembarco do heroe Xasón, nós perdidos na selva inextricable do grande cráter, o máis grande do mundo, Porto de Naos, cabaleiro no seu alazán baixaría do avión Texas Bill para ir ó rescate da expedición extraviada no labirinto de Taburiente, arrolados pola voz de Harry Belafonte os negros a turrar ritmicamente das redes na praia tropical dunha illa ó sol mentres o muecín chamaba desde o alto á oración, cristal transparente o aire antes da poeira vespertina, cando o siroco empeza a queimar e os camelos erguen o narís para que Texas Bill non se atreva a cabalgalos, só nós -ti, Pilís, ti, Santiago, Xesús e mais eu-, cabaleiros nos veloces meharis cara á illa-oasis onde cimbreantes hurís de ollos mouros prometían felicidade eterna detrás do misterio dos seus velos e as palmeiras ofertaban o mel duns exóticos froitos uvoides, unha gacela asustada ocultaba as ancas en brinco á volta das dunas mentres a gloria se axustaba a unha procesión detrás dunha caixa, sempre unha caixa, negra unhas veces, branca outras, de peso levián, vía láctea, camiño de Santiago, cemiterio onde se enterran as alegrías, laboratorio de sombras que agora medran arredor de nós, os vasos empuñados nesta mesa de café en penumbra frente á praia onde enredan cans e nenos en primavera, ignorantes de que hai caixas negras e caixas brancas e angas douradas e fitas azuis, soñadores de chairas alongadas e cabalos ó galope, calquera forno eléctrico, calquera cuarto de baño, calquera bacallaeiro nas costas de Terranova, nos arredores da Coruña, no centro de Madrid, calquera sala de estar cunha parede empalidecida frente a ti, é bo sitio para agardar a morte, preparémonos para a procesión, iremos á casa de Saiáns onde son as palmeiras sen froito e coma un oasis en movemento camiñaremos coas palmas na man o domingo de Ramos, palmas bendecidas que os nosos pais encolgarán ata que sequen, amarelas, no balcón e volveremos á Derrasa naquel domingo cos ramos de loureiro os mozos a paus na celebración gozosa e brutal da semana anterior a aquela en que negarás a Cristo tres veces antes do canto do galo, pola rúa de San Pedro o paseo solitario nas noites de néboa e inverno, escuras casas pétreas con xanelas alongadas detrás das que soñar personaxes de Dostoiewsky rezando o rosario en familia como recomenda o Padre Peyton, e irmos logo ás procesións de Fátima mentres o río da Ulla galopaba desbocado coa chea camiño de Arousa por riba da ponte de Sarandón, a casa pequena, de tellas esverdeadas entre a fronda das camelias onde nas noitiñas de inverno se acollía o rebumbio arredondado dos chíos dos pardaos, a escola onde a mestra nos ensinaba a entender a hora no reloxo, os números romanos en circuliños verdes, a agulla grande, a agulla pequena, floreadas en corazón, a hora do recreo e a pía da fonte con aquela cara disforme a botar auga por un xaruto de ferro, a fotografía na que vexo a meu pai que non está, pero asumo o seu posto detrás da cámara, desde aquí a mirar e vexo ese estraño, ese neno que son eu sentado no colo da miña nai, e estou de novo só na entrada do xardín nun mediodía de vrao, os paseos desertos entre as sebes de buxo baixo o sol, empeza a medrar diante dos meus ollos unha impresión de desolación só frente á verxa que rodea o parque sen atreverme a pasar e unha refolada de vento quente ergue un remuíño de poeira que acabará por afogarse na auga do estanque, logo volverá a quietude en torno a min, ¿onde vos fostes todos?, non hai ninguén en toda a extensión que acada a vista baixo o sol deste mediodía de vrao e pouco a pouco síntome invadir pola angustia mentres soño un amor imposible aquí na porta de entrada ó xardín, a soidade será o meu futuro, coma sombras fóstesvos todos e fiquei só, aquí parado na entrada do xardín, diante miña aquela que fora pista de patinaxe pola que se deslizaban veloces as rapazas que amaba en segredo, gráciles patinadoras a exhibírense en acrobacias circenses, en piruetas de bailarinas de ballet admiradas polos rapaces do instituto que xa non están, marcharon todos da cidade, estamos en vacacións e alá debaixo das árbores miaña un pavo real, coma unha protesta queixosa que se espeta no peito miaña un pavo real e eu sigo alí parado na porta do parque sen saber o que facer mentres na imaxinación se me empeza a formar unha presencia, tal vez a de Xesús suicida nas aulas do instituto ás miñas costas, tal vez a de Santiago, atleta que ía para campión mundial, tal vez a do vello Jaime, poeta inédito e descoñecido, tal vez a de Pilís, alcohólico vagabundo do Mediterráneo a Terranova, quen sabe se a de meu pai, chegado das Américas onde nacera, a voz angustiosa da monxa afónica que me ensinou o aeiou, e saio de min para verme desde fóra, pasará o tempo e volverei estar só nesa porta de entrada ó xardín nunha mañá de sol e lembrarei este instante como xa vivido, pero ¿estareino realmente a vivir?, ¿non será todo unha falsa lembranza que acabo de inventar?, estou só na porta do xardín baixo o sol dun mediodía do vrao caloroso de Ourense e falo para min e dígome: este instante xa o vivín e desfágome, afógome en angustia futura por un pasado que estou a inventar, non hai rapaces do instituto, non hai patinadoras na pista de cemento, aquelas irmás que tanto amei, os amigos que foron e non son, só o sol da canícula e o miañar dun pavo real na ramaxe dos tilos que enchen a tarde coa fragancia quente da súa flor, volveremos, Pilís, algún día, e traerannos coellos para criar nunha xaula, grilos ós que lle daremos leituga para comer e no alto arrolará de novo o canto das pombas no pombal mentres o gato rosna de ollos cerrados nunha indiferencia estudiada coa barriga ó sol, e iremos ó tiro de pichón nas tardes de festa con cheiros de viño e pólvora queimada, volveremos á carballeira das fazañas heroicas onde apolicabamos polos carballos montados a cabaliño na póla dos equilibrios a imitarmos a Tarzán, ¡non es capaz, non es capaz!, berraremos de novo e ti pegarás un brinco sen lianas, as túas mans prenderanse, precisas, matemáticas, na póla máis longa do carballo esgueirado, todos co alento en suspenso ata que nos retes co teu aturuxo triunfador, aínda non nos saía ben o urro de Tarzán, pero nós berraremos tamén a chamada do rei da selva e ó lonxe, máis alá do fondo misterioso da carballeira, responderanos por fin o brado do Home-mono e ás altas pólas dos carballos medraranlle lianas e pendurado delas, péndulo do reloxo dos heroes, chegará nun lóstrego Tarzán, un son lento de campana a paralizar o serán, único sonido a repetirse eternizado no silencio, tam-tam africano, picadas a morto, a prolongación inextinguible do diapasón, as reunións clandestinas nas que sempre había un compañeiro que lía un informe ata chegar á primeira nevada do inverno, tellados negros, tellados brancos, fume que se ergue ó ceu, caixa branca ou negra, os montes do horizonte brancos e arredondados, a neve suxa tripada polos coches na rúa e o soliño morno cun frío cortante na cara, por riba da bufanda envolta ó pescozo coma aquel espadachín enmascarado que soñabas emular, o solpor na ermida do alto do monte, o horizonte en serra que agora ocultaron os eucaliptos, detrás o misterio soñado do mar, pola beira do Miño a viaxe máis feliz, Ribadavia ó lonxe alén das cepas azuleantes de sulfato e unha tópica rapaza de guedella loira e ollos azuis, o recendo dulzón dos lagares no outono, as viñas coloreadas de amarelo, vermello e marrón arredor da auga brincadoira á que se enfrentaban as proas pétreas das aceas, o cheiro do garaxe nas mañás en que colliamos o coche para a grande aventura dunha excursión dominical, ¿pero é que xa estou morto, teño que volver preguntar?, e as sombras mistúranse, fanse unha soa sombra que me envolve na súa negrura e non atopo ningunha resposta, só o silencio medrando ó meu arredor. 

Á memoria dos amigos que xa non son. Xosé M. Martínez Oca

© 2006 Biblioteca Virtual Galega