BVG     Atrás

"Na luz dos teus ollos puxen eu canto era meu" (M. Murguía)

     A súa figura é garbosa, de modesto porte, pero interesante e con engado. No seu mate semblante fan sombra a ternura e a melancolía. Aclárano as meniñas lumiosas e soñadoiras e o semisorriso que vaga sensitivo. Uns rulos castaños, rebeldes, que semellan agardar o soplo da frente. E o seu espírito... Como muller fidalga, e muller que leva dentro o manantío dun canto de eternidade, ¿non había de ser escollido, elevado, profundamente humán, afable, doce para o triste, misericorde para o desventurado, forte contra a opresión e enérxico contra a inxusticia?
     Esta semblanza feminina ten un nome, expresivo e soave a un tempo. Nome de honor dun pobo, que traspasa fronteiras dende a verdegante e fermosa Galicia: ¡Rosalía!
     Acaba de chegar coa súa nai a Madrid. É no abril do ano 1856. Lonxe quedaron as rúas santiaguesas coa xoia catedralicia. Diante de Pórtico da Gloria extasiaríase para pensar:

"Santos e apóstolos, ¡védeos!, parece que os labios moven, que falan quedo os uns c'os outros, e aló na altura do ceo a música vai dar comezo"...

     Lonxe, tamén, o val padronés coas súas veigas floridas e os pinos cheirosos. Lonxe a vedraña casa solarenga da nenez. E a mar, que na hora suprema pregaría contemplar antes de pechar os ollos para sempre. Lonxe, a terra pola que un día, andando o tempo, suspiraría saudosamente:

"¡Ai, con que aprisa voara toliña de tan contenta para cantar a alborada nos campos da miña terra!"

     Coa súa xuventude, non pode polo de agora presentir a morriña intensa que oprimirá máis adiante o seu corazón apaixoado, dando orixe a cantos de inmortalidade. Case non ten dezaoito ou dezanove anos, e anque ten unha serie de dificultás de orde material, ¿que sinsabores poden aprisoar a este espírito, maturecido xa de intelixente reflexión, e que leva na súa entraña unha profunda voz poética? Por ela se libera, alonxando os crevadeiros, viaxando o seu mundo de evasión. Escribe, canta, —¿como non si é xoven e agarda?— o Amor.
     Rosalía lé as súas composicións na tertulia literaria que se xunta na sala acolledora da súa parenta. Alí está tamén o xoven xornalista e escritor, futuro historiador de Galicia, Manuel Murguía. Cecais coñecera a xentil poetisa das súas estancias na cidade compostelán. Quizais escribira para ela aquel delicado madrigal:
"Cando no pórtico da igrexa vexo pasar a que eu amo
eu quixera dicirlle:
—Quen fora a auga en que mollas os teus dedos,
quen o mármore que bicas antes de encomenzar a túa
oración.
Mais cando ergue os ollos... ¡Ai!, eu quixera ser o doce raio que fire as súas meniñas"

     Murguía escoita con visible interés os poemas que irían enfeitando a primicia da obra rosalián "La Flor", que o escritor comentaría nun artigo cheo de ánimo e simpatía pola autora. El tamén sinte no peito a chama divina da poesía. Descubre na xoven Rosalía un "talento oculto", e síntese conmovido polas "fermosas poesías". ¡Qué loubor para esta muller, que baixo o peso de cansancios físicos e morais "colle a súa lira, a lira do corazón, espontánea, franca, rica de imáxenes, e canta en versos non soamente doados e galáns, senón moitas veces en versos que non desdeñaría o millor dos nosos poetas"! ¡Qué alentos, na pluma do literato coruñés para este corazón feminino, "corazón de poeta", dun poeta "que sinte como poucos"!...
     O home entrou no tesouro lírico que contén a muller que lle interesa, e presinte, coa luz do amor, a forza extraordinaria da súa inspiración, o seu futuro inmoral; "¿Qué diredes senón que con tal maneira, sin pretensións e cecais sen estudos, fala a doce linguaxe da poesía, naceu para ser algo máis que unha muller, cecais pra donar un nome honroso á súa patria?" O tenro sentimento faino ser vidente. ¿Non columbrará na sombra gris do tempo, os —informes e sin xestación aínda— tíduos de Cantares Gallegos, Follas Novas e En las orillas del Sar?
     ¿Qué sentirá a nosa Cantora coa lectura da calurosísima glosa ó seu primeiro libro? As mestas pestañas treman húmidas e encéndense os finos dedos que sosteñen "La Iberia". Tamén ela admira e sinte inexplicable atracción polo home que daba honor e gloria ó seu país. A súa alma é apaixoada, chea de gratitude e de ilusión, pesia a que no seu fondo teña asento cediño, unha malencolía do sensible corazón, que logo será a súa dor:

"O meu mal i o meu sofrir é meu propio corazón quitaimo sin compasión, dimpóis ¡faceime vivir!"

     Outono madrileño do ano 1858... Día de casamento literario. Dúas xovens figuras galegas de escollido corte, xunguiron os seus destinos nun modesto templo. Pola súa vida de maridanza pasarían ó longo —escrebe Murguía— "breves os días de sol, aladas as ditas, fuxidías as alegrías, só constantes e duradeiros os rigores da fortuna".
     Ó seu paso, irían florecendo en realidás os pretéritos agoiros. Xurdirían da lembranza e a tenra saudade Cantares Gallegos; do sofrimento da terra e da íntima alma, Follas Novas; dos marmulos do río En las orillas del Sar. E entre eles, obras en prosa.
     Despois, un día, o home tivo que escribir:

     "Morta querida, de quen teño aínda nos meus labios os bicos da víspera longos, xuvenís, cheos de piedade e de paixón, ¿cómo non lembrarte a cada hora, a cada instante fuxidío, cómo non decirche:

     —Pois é forzoso, ¡vai amada da miña alma!, íspete da túnica e entra pura no coro das inmortais"?...





Nota: as frases entrecomilladas dos textos son traducidas do castelán.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega