A FE QUE COMPROMETE. UNHA NOVA IGREXA GALEGA
Int. A expansión da increnza cuestiona a miña
fe e forza a explicarmos. Labor de empeño, de introspección e de
apertura. A fe encultúrase como relixión. Esta que me rodea, responde
á cultura premoderna coa que formou un todo sólido de mitos, crenzas
e rituais. As igrexas son neste intre o construto premoderno que se
resisten a cambiar e a dialogar a fondo coa sociedade actual. Por qué?
En parte porque se configuraron nunha sociedade que dominaron
culturalmente, e, aínda máis, se inseriron nas institucións estatais
como contrapartida. Unha tarefa de urxencia: que a mensaxe cristiá
dialogue con todos personalmente e coa sociedade.
FE E RELIXION
Se sometemos o feito relixioso en Galiza
a unha análise, vemos deformacións antropolóxicas, fronteiras
imprecisas do relixioso, configuración mítica, máxica e ritualista.
Á vez contestación interna nas igrexas, politización do cristianismo,
manipulacións da fe.
En todo caso, Galiza aparece impregnada de
relixiosidade eclesial desde hai tempo. Os templos, hermidas, cruceiros,
etc. cubren cotos e vales, enchen cidades e espazos lugareños, métense
nas casas e decoran os corpos. Todo isto interroga. ¿En qué medida as
actitudes mentais dos galegos estiveron e están medidas polo discurso
relixioso da Igrexa? ¿Que coincidencia entre o paradigma da fe cristiá
eclesial segundo o Vaticano II e o das comunidades galegas?
Tres preguntas:
¿Ten razón X. L. Segundo que pronostica o
inicio dun cristianismo recuperado e adecuado ás necesidades sociais?
Os 1.700 anos das igrexas galegas, cos seus
acertos e erros, teñen que ser desbotados ou son a crisálida dunha
nova cristianía?
Concretamente na Galiza un novo cristianismo
vai provir da Igrexa e coa Igrexa ou sen esta Igrexa?
Preguntas ás que só despois dun excursus
histórico, me atreverei a contestar.
UN NOVO PARADIGMA
Partimos de Xesús de Nazaré, da súa vida e
da súa palabra. Xesús de Nazaré é o crucificado resucitado: xusto,
bo, home para os demais. Grazas a Xesús temos un coñecemento de Deus
como creador, pai-nai, bondade, amor, salvante, principio e fin. A vida
de Xesús, a súa morte e resurrección son o rescaldo memorial
permanente do ser cristián.
Pertencer a unha Igrexa é pertencer a unha
comunidade fraterna, en diálogo constante cos seres humanos. En aposta
polo reinado de Deus: defensa dos pobres, cóbado con cóbado con eles
fronte as ameazas do "discurso único neoliberal".
Tratamos de traducir a palabra de Xesús de
Nazaré e desenvolver unha teoloxía desde a súa palabra fora das
cosmovisión e crenzas premodernas. Sabemos que o irracional non pode
entrar como "relixioso", tanto máis canto a relixiosidade
actual é coñecemento e experiencia persoal.
A relixiosidade cristiá é "expresión da
busca humana de sentido e, como expresión da busca de sentido,
irredutíbel e incuestionábel como esa mesma busca" (V. Frankl).
Seducidos por Xesús de Nazaré que nos monstra a Deus, cremos nese Deus
que quere salvarnos. A Comunidade cristiá garda a memoria de Xesús e
dá a cada un de nós o agasallo dese Xesús presente: A Igrexa
Católica que é maioritaria na Galiza, forma entre esas comunidades.
Somos —os galegos católicos— membros desta Igrexa.
A Igrexa real que formamos na Galiza non é
monolítica. Por avatares históricos, ten dependencia da Conferencia
Episcopal Española (CEE). Está dirixida por un episcopado de longa
tradición e autodecisión en alianza coa Monarquía, co poder do Estado
español.
Desde o XV houbo galegos cristián insumisos á
dependencia eclesiástica da Igrexa española. Nos anos 1960 aparecen
colectivos "enculturados" da Igrexa galega que critican tal
relación coa Igrexa española v.g. "Irimia". En todas partes
emerxen comunidades dunha nova Igrexa cun novo paradigma:
enculturación, fraternización, mística.
Esta "nova Igrexa" e a tradiciional
visibilizan a "dualidade" dunha igrexa indecisa entre as
orientacións do Vaticano II e a permanencia na organización
premoderna.
Como primeiro e máis constante signo da
presenza de Xesucristo, aqueles crentes "partiron o pan e beberon o
viño". Mesmo gardaban para os enfermos o sobrante. É isto a
eucaristía actual e o culto ao "Sacramento do altar".
Aumentaron as expresións "sacramentos": bautismo,
confirmación, orde, matrimonio, penitencia e unción dos enfermos.
Ademais a liturxia cristiá está chea de símbolos: auga, cirio pascual, lume, aceite, etc. Son símbolos en acción, que a comunidade
realiza, son "perfomances" que pretenden modificar a práctica
humana de acordo coa palabra. Ben di Chao Rego (Na fronteira do
misterio, 1995, 367): «existen dúas clases de discurso ou fala: o
que ten función simplemente informativa, que declara algo con
intención "constatativa", e o que leva ademais a intención
de eficacia e que algúns lingüístas denominan linguaxe
"performativa" porque tende a ser eficaz, levar a acción do
que fala ao seu cumprimento».
K. Barth insiste: «a igrexa é o lugar, a
comunidade a quen se encargou, deu en coidado, o obxecto e a actividade
de predicar o Evanxeo». A igrexa é sacramento primordial e Xesucristo,
sacramento orixinal, fonte de todos os sacramentos. A Igrexa ten de ser
sempre o sinal e sacramento de liberdade nese máis alá á relixión, e
debe diariamente examinarse para non converterse ela en "forma de
relixiosidade exclusiva". Nese caso, se convertería en
"mediatizadora", obstaculizadora da salvación. (J. A.
Estrada, "Reto á humanizfación da Igrexa", en Encrucillada
nº 140, 473).
¿Como é a sociedade coa que dialogar? É moi
plural no aspecto relixioso. Abundan os desafectos á institución
eclesial e os "sen relixión". ¿Como actuar?
Primeiro, aceptando a "situación de
desafección, agnose ou arrelixión". Desde esa situación cabe o
paso á afección e á fe cristiá. Para os casos de agnosticismo e de
ateísmo o proceso está descrito en múltiples historias personais:
quen desperta ao absoluto, quen se encontra con Xesús ao ler os
Evanxeos ou excelentes "Vidas de Xesús", quen acepta
incorporarse a grupos de crentes fascinado pola súa actividade
altruísta e desde esas circusntancias dan o paso á fe.
O ser humano busca; as "obras"
significativas da presenza de Deus e do paso de Xesús existen. Unha
catedral pode ensimismar e interrogar; certa música eleva. Todo arte
fascina. Serve de ponte á "verdade cristiá".
No caso dos desafectos, o retorno ou
reiniciación comunitaria está en dependencia das modificacións da
igrexa ou de accións ministeriais de quecemento anímico. A Igrexa debe
modificar a súa organización, ten que superar a dualidade dunha
organización inadecuada e dar relevo ás suxestións do Vaticano II,
segundo o paradigma que estamos a descreber. De vez en cando algunhas
actuacións de animacións, v.g. acontecementos como os de "Todos santos,
2004" de París, xornadas de misión, etc., dexelan o frío da
desafección.
Un diálogo, polo tanto, persoal, mais coa
comunidade e cara a comunidade.
OFERTA A TODOS
O envío dos apóstolos por Xesús, repítese
cada día. A Igrexa é a enviada e os cristiáns —uns dunha forma,
outros doutra— somos invitados a proclamar o Evanxeo. Mais isto só
é real se conseguimos unha inserción nos colectivos que configuran a
sociedade.
Cada país ten a súa configuración social.
Occidente é diverso segundo os países, mais con unidade de lineamentos
sociais. Os colectivos máis dinámicos son os económicos, sindicatos,
empresas, ongs; os culturais, escolas, mass media; os políticos,
partidos, asociacións veciñais; os deportivos, etc. Da suma de todos
procede a entidade, a expresión, o estereotipo de cada nación. Estes
colectivos son a "multitude á recibir o lévedo cristián".
A visibilidade dos cristiáns é evanxelizadora
se actúan ética e profesionalmente con enteireza e engaden o grao de
fortaleza que postula unha persoa de fe. Unha presenza, logo, de
compromiso cos valores humanos e coa súa superación desde a fe
cristiá: no perdón, na opción polos máis pobres, na non violencia,
nunha integridade moral ata ao heroísmo, na gratuidade, na compasión,
paz, vida, etc.
Daquela surxirá a pregunta por tal
comportamento; a resposta é: ven e ve, oie e decide. Aí tes unha
comunidade que se confesa de Xesuscristo.
A igrexa precisa tamén presencia institucional
que recibe postulantes, educa neófitos, dá madurece aos seus fieis e
así é testemuña do poder de Deus e da presenza de Xesucristo que a
envía.
|
BVG
Atrás
