BVG     Atrás

—E ¿Cantos anos ten?                                    —¿Marta de Roque? ¡Os anos...! ¡Ay, meu fillo! ¿Que-n-o sabe Gárda-n-os as mulleres n'unha ucha, E si un os quer contar... "¡Perdeus'a chave!"    O mesmo que corenta... vintacinco... Elo, inda n-aposóu, n-as trenzas negras. A neve, os seus fiiños bellouqueiros; O corpo, recio e san, non se dobrega:    N'hay engurras n-a sen: sombras n-os ollos; E post'a travallar, contenta e farta, O sach'ou o gavilo removendo... D-a forza de dous homes se ri Marta!    —Ela... sei que falou c'o vinculeiro?    —Catro anos.                —¿E-a deixou?                                    —¡Mal pocadiño!    Herdou, dún seu curman, casa e fertuna, E... ll'esponsou a Vioda, de camiño    —¡Qué n-a vira chorar!                                    —!Nengún dos nados! ¡Perguntall'a-os veciños d-a ruada! Veu enterrá-l-os pais. ¡C'os ollos secos! ¡A porta das bagullas ten pechada!    ¿Mala filla...? ¡Canté! ¡D-as milloriñas! Con nada lles faltou; e respetounos: Botóulles un enterro...! ¡Ni-n-o Alcalde! Pagoulles responsorios, e misóunos!    Pró ¿Qué n-a viu gemir? Sint'ou non sinte? A vaca ll'enfermou... y ela... ¡tan tesa! S'a anada ven ruín, á náid'o pide! Se ten pan a Dios dar... ¡péchao n-a artesa!    —E... ¡Diga, tio Xan! Con tal valía... (Unha muller calada, e que non chora...!) ¡Non val a cortexa-l-a os miores mozos? —¡Non! Porque saben ben qu'os bota fora!    Xa conoscedes a Marta: Mart'a que nunca chorou! A que ri d-os desinganos E bota pecho a-o delor!    E a Nai (¡E non hay mais que unha) Sen bagullas enterrou! ¡Marta; "curazon de ferro"! ¿Quén trubará seu tesón...?    S'os interesa meu conto, (¡Porqu'as vidas contos son!) Seguídeme, leutoriños, E vid'a vé-l-a millor.    Agacháde-vos un pouco; (Non afuxan os avións, A-os que Marta lles fai befa, Remedándolles seu son).    Imonos (moi recatados) Pra non lle faguer temor Axexa-l'antr'os salgueiros; D-as silveiras a carón.    Relumbrant'o seu gavilo, D'espelliño sirv'a-o sol: E-n-o bugallo d-os ollos, Topan refrexo-l-os dous.    O refaixo, a media perna; Tan vermello de coor. Com'a frol d-o granadeiro; Cal cereixe: cal fresón.    ¿Xustillo? Anaco de Ceu Qu'o seu corpo aprisionou; E d-as herbas odorentas, A camisa ten frescor.    Colar, de vellos corales, Pechadiño c'un bretón: E-os rizos, xilgarateiros, Sen curarse d-o labor.    ¿Coidás qu'e-a roupa d-o trinque? ¡Pra segar...! ¡Erache bo! Sempre foi ela, hosnestiña; Sempre cursidosa foi.    ¡Ou, negado vinculeiro! ¡Ou, vinculeiro babión! ¡Ind'has de tirar d-a orella...! So-unha Marta Dios criou!    Apricóu sópeto a orella, A-o berro de moitas voces: Oíndo unha tapuxada, Como de xentes que corren.    Brinca po-l-o esqueiro enriba Inda sen soltá-l-o fouce, E ve un fato de veciños, Qu'arrodean a unha pobre.    —¡Tia Farruca...! ¿Qu'é o que pasa? Non fai pouco tole tole! —¡Ay, Marta d-os meus pecados! ¡Non se viu outra, en Montrove!    —¿Qué ten esa mulleriña? ¿Porqu'os veciños ll'acoden? ¿Quén é?¿Que fai no rueiro? ¿Porqué d-o chan non se move?    E furando n-aquel lío, N'oiu o que lle responde: Pis'a un: rempux'a outro; Crava os ancos n-os mais fortes... E chega, ó medio do cércolo, E... (sen qu'ela v-o-l-o conte, Eu os direi o qu'ollaban, Nenos, mulleres e homes:)    Tombadiña car'o ceo Unha muller inda xoven; D-o cor d-a terra qu'a lixa, E seus cabelos envolve.    D-o coor d-os desventurados! D-o que lles emprest'a morte, Dempois qu'o sangue lles bebe, E n-o curazon os morde!    ¿Foi lindez...? ¡miña xoya! Quen en tal punto o conosce? Xa non é mais... ¡qu'unha morta! ¡Un corpiño que se podre!    Douradiña cabeleira, Cal manto de reina encobre: Tap'amantiña os buratos, Ond-os farrapos lle foxen!    Ó seu lado, unha ovelliña, Qu'a chama con bruar lógrobe; E a chorar, que se partía... O pé d'un albre... mais lonxe... ¡Unha fresca rosiña, desgaxada,           D-os rosales d-o amor! Un cogollo d'azahares: ¡Qué cucada!           ¡Bénia a Virxen qu'a dou! Cando, cansada de chorar, sorríe...           ¡Sint'o amor resquemor! E vai beberlle, tenro, antr'os beiceiños,           Aquel rego dulzón! E corre, amamantal-a negra ovella           Que foi que-na criou: E quen curou a sede d-a enfermiña,           ¡A encravá-l-a o delor! ¡Non hay un soyo peito que non tembre,           E sint'acoración! ¡Non hay unhos olliños sen bagullas!           ¡So Marta non chorou! Pro viron qu'ond'a nena se baixaba;           E c'unha forte vós, (O mesmo qu'a rifar unha galiña...           Esforzas'o pregón...) Dixo á neniña erguendo, que mimosa,           Os brazos lle botou: —"Se naide m'a recrama... ¡Dito e feito!           É miña ¡Dam-a Dios!"    ¿E quén lle vai recrama-l-a, Se n-as conosce ninguén! Se naide soupo dar nome, A infertunada muller!    Pasóu, com'esas estrelas, Qu'a-o lonxe fuxir se ven! Caíu, cal bágoa n-o monte, Ou desfollar de cravel!    S'algún faguedor d'historias, Fragóulla... ¡Tempo perdeu! ¡Leva-l-o dediño a-os abres! Non ten un mort'outro ben,      Quá bandeira de rispetos en qu'o habemos d'envolver! ¿Non tedes muller, ou fillas...? Pois... ¡Cad'un, torne do seu!    Qu'o que lástemas non rega. Caridá n-ha de recoller; Darlle rezos, e unha bágoa Se non fix'o que debeu!    Pra xusgar d-as nosas faltas... ¡Soyo Dios dereito ten! E... ¿Non v-os remord'a y-alma, A asañar n-o que caeu?    Foi soldadiño d-a vida! Tanto loitar... ¡Sen vencer! ¡Folla qu'arrastrou o vento...! ¿Quén n-o camiño a deten? Pois s'o polvo arremuiñado, Dóulle cabezal a sen, Se n-as peras acochouse, E axudaron-a soster...    ¡Non seades vos mais duros! ¡Afondar n-o voso seo! ¡Relembrade as paroliñas, Con qué Cristo reprendeu!    ¿Quén tir'a pedra promeira! ¡Caridá...! ¡D'o Ceu vés! es alma de mulleriña! Un sospiro ao padescer!    ¿E onde, disgracia mais grande? Antr'estranxeiros morreu! ¡Sen unha car'amiguiña! ¡Sen un bico qu'ofrescer!    Sen quen lle pechas'os ollos... ¡Asusiño! ¡Cristo meu! ¡Eso é recibir mil mortes! ¡A tua groria merescer!    E temos a nosa Marta, Nai d'unha pequerrechiña: S'o soupo faguer...? ¡D-o deño! naide miló-l-o faría!    ¡Se xa son nais as mulleres, Abrind'os ollos á vida! ¿Traballaba como sete? ¡Hoxe atafega por trinta!    E a fertuna entra na casa, Trocada en testa fariña; Crece a nena, com'a escuma; ¡E non ha! ¡Ten ben mantida!    Mart'a mira, e di, quediño; "Mais fidalga... qu'as d-a Vila! C'o a-suas pestanas tan longas! ¡E tan branca! ¡Tan feitiña!"    N'aquela casa n'hay choros; ¡Tan soyo s'escoitan risas! ¡Marta é mais nena, qu'a nena! ¡Sempre xuntas! ¡Noit'e día!    Mercou berce, e... ¡desbotou-n-o! ¡A nena non se afaguía! Ha de deita-l-a sua veira; ¡N'aquelas sáboas tan limpas!    ¡Anxeliño! De tal sorte, N-o inverno, non s'arrepía! ¡Ten bó arte pr'alforxa-l-a, Antes qu'esté aterecida!    E n-o vrau s'a nen'acora, Pónlle fresca camisiña; (E fártase de mirala xa despertiñ'ou dormida).    e di-a-os dediños miudos, que po-l-a gorxa lle brincan: —"¿Coidás que son vosa ovella...? Qu'é o que buscas...? ¡larpeiriña!"    ¿Vais sachar? Pois na paxeta, carga'a sua cara linda, fai pouco botous'andare, ¡E os pés se lle magoarían!    ¿Vai pr'o rio...? ¡Pois na veira, Ha de pousar sua reliquia: Po-n-a sombra d'un carballo; A vé xogar c'o-as froliñas...!    E se pasa o Seor Cura, (Úneco a quen Marta obriga) Vello a-o que teñen por Santo, Tod-os d-a feligresia,    Di, rindo: —¡Boas tardes, Marta! S'o contaran... n-o creía! Pra domesticar salvaxes... Millor qu'os cregos, as fillas!    —¡Ay Siñor...! ¡Bén me froléa...! ¿Ela está... ou non está fina? —¿Porque non te casas, Marta...? ¡N'é tarde s'é boa a dita!    —¡Meigas fora, Seor Abade...! Xa ll-os conoz'unha nisca! ¡Son ll'as bestiñas mais tardias, Que se bautizan n-a pía...!    (Con perdón d-a cara sua, E d-os santos que din misa...) O vello, con muita sorna, Docement'a reprendía;    Pro tamen lle cae a baba, Cand'a nena se persiña; Qu'aquel curazon, andado, Tiña tenrezas mansiñas!    Unha noite, ¡Noite negra, En qu'a lua non luscía! Viñeron a despertá-l-o: Dínlle que Marta o percisa.    A-o refrexar dun fachuco, Que c'o ar se desfacía, O vello bótase fora, e canto pode, camiña.    Pro, traspoñend'o suario, Con sentimento sospira; ¡Probe Marta! ¡Probe nena...! ¡Qué tristuras té-n-a vida!    A pequena non toaba! Lle botand'o crego a vista, Xa non percisóu mais nada, Par'afirirll'agunía!    Tamén Marta ¡Moi de preto! Por ollá-l-a, non respira! N'as fortes mans, redondechas, Quenta-ll-as suas, pequechiñas;    E aquelas mans, non rexurden... ¡Vaise quedando esbaicida...! E-o coloriño, morrendo... E seus ollos, sen luciñas...    E cae Marta, de xionllos, Por recoller, d-a boíña, O últemo ollar á terra! ¡A derradeira sorrisa...! ¡Y está petando n-a Groria! ¡E inda coida qu'está viva! ¡Non vé qu'é ros'amarela, A maponla d-a campía!    A apalpa sobre d-o peito... —"¡¡Vives...? ¡Non! ¡Non teño filla...! —¡Valor Marta! ¡Marta... bágoas...! ¡Nome de Dios...! ¡Non maldizas!    —Teño "curazon de ferro...!" Mais tamén o ferro triza...! ¡Y ela os bicos, non retorna...! ¡Non curas de mín, prendiña...!    —¡¡Choras!! —¡Quixera morrere! ¡Ay siñor...! ¿Porqué ma quitan?" ¡E aquel mármore, fundíuse, Como a neve en qu'o sol brila!    E sobr'a negra sotana, Po-l-o vello, acougadiña, ¡Chorou a soberba Marta, Que nunca bágoas vertira!

© 2006 Biblioteca Virtual Galega