O
traballo na pensión era duro, pero tiña momentos especiais...mesmo
enriquecedores: o salón da pensión enchíase a partires das nove da
noite. Pouco a pouco iban chegando o grupo dos obreiros, o grupo dos
pensionistas e máis un pequeniño grupo de anónimos suxeitos en
anónimas tarefas pola vila. O comedor era un comedor modesto, con ese
cheiro característico a madeira vella e coas paredes fendidas dende o
chan ata o tellado. Co paso do tempo, o branco dera paso a unha cor marela
pálida. Catro prantas mal dispostas e coidadas daban unha dubidosa
alegría ó salón, habitado polas voces dos obreiros e polo incesante e
molesto murmullo que o asolagaba á hora da cea.
Os pensionistas mataban o tempo en silencio co
dominó e con historias da súa mozidade. Oservaban —non sen certa
envexa— o vigor dos obreiros xóvenes que eles posuíran tempo atrás e
os miraban con certo aire de modesta superioridade; esa pequena soberbia
que a certos vellos se lles vai pegando no seu tránsito pola vida. Ás
veces facían un pequeno comentario satírico-burlesco ás manías e
ocurrencias dos obreiros máis xóvenes, pero no fondo sabían que eses
xuízos tamén eran os mesmos que os seus xa non presentes avós fixeran
sobre a súa inocente mozidade.
Os obreiros
ceaban e parolaban, totalmente ausentes ós comentarios dos vellos
piratas da vila, vivían ó día con modestia e carecían do inflado
idealismo de quenes ben podían se-los seus avós; idealismo que podía
ser excusado; pois as circunstancias históricas e políticas do seu
tempo —o que eles chamaban sinxelamente,"a vida"— fixeron que
moitos tiveran que sacrifica-la cotidianeidade polas ideas. Os mozos
sabíano, por iso lles perdoaban ese estar de volta de todo, e incluso ás
veces os escoitaban con respeto e curiosidade. O contraste xeracional era
simbólico, podía palparse en apenas vinte metros cadrados, nos que se
xuntaban a saudade dun frustrado idealismo republicán e a inocencia de
quenes viven ó día.
De cando en vez, os obreiros xa entrados en anos acercábanse a parolar cos vellos
raposos, poisque cando un se fai maior e comeza a perde-la inocencia,
precisa falar co seu pasado; ¿e qué mellor portavoz do pasado
ca experiencia e a historia vivida dos avós?. Os vellos apreciaban este
sinceiro acercamento das novas xeracions ás súas vidas; as gañas de
saber e as gañas de contar...son unha perfecta simbiose, na cal
tradición e modernidade xúntanse pra comprenderse mutuamente.Esta
especie de charla interxeracional alongábase ata catro ou mesmo cinco
horas despois da cea, charla amenizada por contos e historias da pasada
cotidianeidade, que alumbraban o espírito dos tempos vividos moito
mellor que a académica charlatanada de certos cadeirádigos de historia
nas universidades. Os mozos asistían —non sen admiración— a ese
retranqueiro e malicioso humor ó que os pensionistas botaban man pra
converti-la tristura dos malos recordos nun inxenio envidiable; onde os
vellos piratas encontraban un irónico sorriso, os xóvenes reaccionaban
cun certo arrepío, poisque pra eles era algo novo iso de trocar o
desacougo en maliciosa creatividade, acostumados a recorrer
exclusivamente ó augardente e máis ó viño en etapas escuras.
Chamaba a
atención a retranca de Don Cosme, pensionista de sesenta e sete anos.
Conservaba a vitalidade e a frescura de moitos homes de trinta,
mesturada co inxenio que o tempo vai pulindo neste tipo de persoas.
Cando algúns mozos lle preguntaban pola cuantía das pensions
percibidas, preocupados polo seu futuro, Cosme respostaba:"tranquilo
home, hoxe as pensions non dependen da cor das ideas".Os camaradas
rían a cachón as respostas do Cosme, máis os obreiros mozos, que
buscaban calma-la ansiedade dun incerto futuro, non recibían de bo grado
a súa retranca; eles buscaban a seguridade que dá a opinión
experimentada...e o que recibían era calqueira cousa menos promesas.
Nestas respostas pode un entender a ambiguedade que caracteriza
a esta terra, sobre todo no seu refraneiro popular, escoitando o
testimonio dos persoeiros que non escribiron nin opinaron do seu tempo;
individuos que estaban fóra e mesmo descoñecían ise termo
saxón tan moderno chamado..."public opinion".
As conversas
remataban ás duas ou ás tres da madrugada, á calor dunha vella
estufa, entre o humo das cigarretas baratas e a lóxica preocupación
polo futuro. Cosme facía dous chistes apresurados pra aliviarlle-la
ansiedade ós mozos, que bosquexaban un sorriso nervoso coa escoita das
súas ocurrencias. As dúas xeracions volvían xuntas ós seus
camastros, aproveitando o corredor que daba ás habitacions pra facer un
último comentario; era alí, entre as estreitas paredes do corredor,
onde
dúas xeracions se recoñecían a sí mesmas, non coma hoxe, nestes
desmemoriados tempos, nos que ninguén recoñece a naide. Será que o
televisor e mailo ordenador se converteu no individualista substitutivo
das persoas...será que a memoria viaxa agora en microchip, bulindo dun
lado á outro, pero sen identidade.
Deixei de
traballar na pensión ós vinte anos, pouco despois de coñecer a
Sabela. Comezei a botar de menos as charlas de Don Cosme a súa retranca
e —sobre todo— o seu admirable descaro; aínda agora o recordo
sen disimula-lo meu desinteresado aprecio.Con Sabela todo iba ben:
pasabamos toda a semana metidos na cama, acendo o amor unha vez sí e
outra tamén, reíamos coma raparigos e recuperabamos toda a inxenuidade
que precisabamos para soporta-lo mundo.Estar con ela era respirar
vitalidade e sinxeleza ó mesmo tempo.Disfrutar da súa compaña era
evadirse do mundo...perderse no verde punzante dos seus ollos, na
intelixencia do seu sorriso...no descaro do seu corpo.Posuía unha
intelixencia descaradamente pragmática; namentres outros se adicaban a
luci-la súa intelixencia e a súa facilidade de palabra, ela aplicábase
a fórmula contraria:Calaba e actuaba, era a súa maneira de mostrar
valentía, sen necesidade de recorrer á fría retórica.
Paseabamos
tódolos días en silencio, comunicándonos a base de apertas e
sorrisos; o mundo non existía pra nós...viviamos na eternidade do
momento, xogando a recuperar unha inocencia perdida. Ter unha oportunidade
para querer...nun país que estaba en guerra, era un regalo de Deus —ou
do azar,quen sabe—.Poder alonxa-lo corpo da envexa e do resentimento era
moi difícil naqueles tempos. Todo o mundo se sentía político, por
tódolos bares abundaban intelectuais de cervexería "five
o'clock". Non se tomaba o té, coma na Gran Bretaña, pero a xente
reuníase pra falar moito e facer pouco...igual cas esposas dos membros
da "cool society" de Inglaterra. A guerra convertiuse nun tema
de conversación máis, nunha oportunidade para darse un pequeno barniz
de intelectualidade...e iso non nos gustaba, non.
A cidade non
tiña nada especial...agás o mar. Ese mar atlántico; teimudo,
caprichoso
e inquedo coma una neno grande. Ese mar que agochaba o conflicto coa súa
aparente calma, que se revolvía de sotaque sen dar explicacions a
ninguén. Ese mar impredecible e bravo, cheo de enerxía, louco e
orguloso.O mar sí era un heroe, e non certos pailans barnizados de
marxismo de Visa Exprés. Diante del pasabamos tódalas tardes, sen
necesidade de cambia-lo mundo desde unha cervexería, compartindo a nosa
soidade e respectando o noso silencio. Mentras o mundo tremía de loucura
e fame, o mar ría connosco, ríase da megalomanía humana, da súa
intrínseca animalidade, da súa atávica paixón pola ignorancia.! Qué
lle importaba ó mar os homes e as súas ideas!, o mar xa estaba no mundo
antes das ideas. Sí, él, o mar.O mar da Coruña era o noso mito
particular, unha especie de Deus panteísta ó cal confia-los nosos
íntimos segredos, un pai adoptivo; sempre orguloso e seguro de sí
mesmo.Confiabamos máis no mar que nos Deuses, porque ó mar podíamos
escoitalo, ós deuses non, os deuses calaban, eran tan covardes coma os
homes. Á noitiña caminabamos sen parar, o vento axudábanos a ignora-lo
cansazo empurrándonos polas costas, a cidade comezaba a durmir...e nós
seguiamos espertos. Os problemas e as persoas refuxiábanse nos rañaceos
ou no tonificante free-jazz dos locais dos arrabaldes. As parellas
bicábanse nas esquinas coa excusa de sacar ó cadelo á rúa. O claxón
dos automóbiles daba paso pouco a pouco ó silencio...e as gaivotas
deixaban de facer slalom entre as antenas dos edificios. A cidade tamén
era un ser vivo, tiña a súa propia dinámica, a súa fisioloxía...o
seu propio sístole-diástole; era un ente rutinario e predecíbel, pero
nós ignorabamolo e seguiamos preguntando ó mar.
Sabela, eu e o mar. Non precisaba nada máis.
Nós concebíamos ós homes coma un misterio, coma un constante bulir de contradictorias
palabras, coma unha
sombra alongada e pluriforme, un cumio de segredos e sentimentos que
buscan o anonimato...pra sobreviviren ó dedo acusador dos "outros".Veiamolos coma o muro de
Berlín:distantes, fríos e herméticos, en perpetua e silenciosa
protesta, sempre á expectativa, nun mundo que —por desgracia—
marca tan so un camiño.Veiamolos empoleirados nunha identidade que bule
cara ningures, medoñenta e ambigua. Loitadores en perpetuo silencio,
heroes de almofada, soñadores
resignados,"outsiders" e iconoclastas por necesidade, pero avergoñados da súa
iconoclastia. Sí, ese era o home do
que o mar nos falaba; columpiándose entre o ser e a nada, entre o querer
e o non poder, entre a secularización dun presente insoportábel e un
medoñento progresismo.
Non cantas veces
o tempo ensínanos que certos "homiños tolos" tiñan máis
razón da que lles dabamos.Cando me acordo de Don Cosme e das súas
palabras, palabras que van adquirindo profundo significado no meu ser, o
calificativo de "homiño tolo" que alguns obreiros
lle adicaban na pensión vai perdendo total significado para min. Don
Cosme morreu fai xa oito anos, pero recordo as súas
palabras: "cando a patria mata, entón só queda a humana
dignidade do individuo". Hoxe por hoxe, esas verbas teñen
carnal significado, incluso na miña vida cotiá e na miña conversa; non
quero saber nada de patrias; o que eu quero é unha gran matria. A patria
é mandona, hermética e viril..exclue a quen non lle obedece. A matria é
meu soño; a matria non esixe condicions pra formar parte dela, acolle a
tódolos seus fillos sen distincions, xúntaos e regáñaos cando se
pelean entre sí, é comprensiva e afábel. A matria non é prostituta;
non
ofrece o seu amor a cambio de cartos; o amor da matria é desinteresado.
Pero a matria tamén se enfada; tórnase en patria cando
algún fillo tenta secuestrala só pra el; vólvese arisca, inestable e
fuxidiza; os fillos da matria enfádanse co seu irmán polo seu egoismo,
e a matria sofre polo seu comportamento. A matria mira ós ollos,
escoita, comprende e abre os seus brazos a todos; ten mirada
serena...sorriso triste e intelixenteA matria ten múltiples caras,
tantas coma fillos son acollidas no seu seo; é un ser
orgullosamente pluriforme, unha cidade xardín..un universo dentro doutro
universo.
Son as dúas da mañán, observo pola fiestra o monocorde paisaxe dos rañaceos
coruñeses, pero só vexo pasado...e o estómago berra saudade. Sabela xa
non está, e as palabras de Don Cosme seguen a bulir no meu interior. A
pesares de viaxar no tempo, de presente a pasado e de pasado a presente,
o
futuro amósaseme coma un orizonte crepuscular. Pero é nestes momentos,
precisamente nestes momentos, cando sinto que son un ser humano; sen caer no erro de facer profecías augurando un caótico ou
prometedor fururo...e vivindo a eternidade do presente. Cando a dor
acude, ríndome ante ela, e deixo que a tormenta pase.
|
BVG
Voltar atrás
