¡Lenda de horrore! A mitra de ferro ardente

 

Páxinas 1-28

Páxina Seguinte

galosalinaslendadehorrore.html






ADICACIÓN

     A o meu estimadísimo amigo e colaborador Ovidio Murguía de Castro.
     Testimonio de afeuto do Autor

A Cruña,
             Outono de 1894.





SONETO.

A o meu querido amigo e paisano
o Ilustrisimo Señor

D. EDUARDO VINCENTI Y REGUERA,

Direitor General de Istrución
Púbrica


     Non sei, que ventos rigen pol-a altura
Da dicha, do pracer, da benandanza,
Que ô se alcontrar da sorte na privanza
Se esquence da probeza na fartura.
     O que nasceu vulgar jamais percura
Lembrar ô infertunado, e non alcanza
A ver que ô que consúmese na espranza
A morte é preferibre á sua tortura.
     Pro aquel que en nobre peito lle lateja
Bondoso corazón, e non é tardo
En prodigal-o ben, cal vos facedes,
     Ó lle adicar un libro que refrexa
A gratitú da yalma, é pouco, Eduardo,
Que mais que eu dar non poido, merecedes.

                       Galo Salinas Rodríguez.

A Cruña 1894.



PREFACIO



[p. 11]


A FIADA.


     Tiña o señor Jan Cortizas
aquela noite fiada,
e manexando a espadela
con rapidés e con grácea
estaban todal-as mozas
que o mesmo van âs ruadas,
ou asisten âs jaquetas
que se adivirten nas tascas
     Dos feixes do enjoito liño
quedaban poucas brazadas,
e pra, terminarem presto
todas se espirriquitaban;
e cerros guindaba a roca
que o fuso en fios liaba.
     Habían de seren quince
as moziñas congregadas
e con tantas ¡vaiche boa!
non tiña descanso a fala,
e antre contos, mal ou ben,
a aldea despelexaban.


[p. 12]


   —«Que Pepa volvéu da vila
«cuase de todo esmirrada.»
   —«Que Grabiel tamén volvera
feito un endiano, da Habana.»
   —«Que o home da tia Carme
«non lle esquirbira unha carta
«dende que ô sirvicio fora...
«de unha certiña madama.»
   —«Que se casaba Perucho.»
   —«Que se Antona non casaba
«ôs pesares do entropezo
«que elas saben... pro que calan.»
   —«Que o crego; en catorce dias
«cinco criadas cambeara
«porque dis non tiñan geito
«pra lle faguer ... empanadas.»
   —«Que o legoeiro estaba rico
anque soilo tiña en paga
sete reás menos chavos...
«pro, ja se vê... ¡co as contratas...!»
   —«Que o Alcalde nas eleuciós
«á seu geito pucheiraba...»
   —«Que ô Sacretario da vila
«fora preso pol-a guarda,
«por non sei que certos autos
e non séi que certas autas...!»
   —«Que o que paga nunca cobra
«e o que cobra nunca paga,
«sendo paganos, solmentes
«os probes que sempre pandan...»
     
[p. 13]


     En fin, a marmulación
ja chegara á ser tan crara,
que inritado o tio Jan
vendo que non acababan,
erguíuse e berrando dixo:
—«Calaredes, condergadas?»
—«¿E qué quer vosté fagamos?»
lle reprica unha rapaza.
—«¡Que cantedes ou recedes,
«si non poide estar parada
«esa cobra que por lingoa
«nas bocas escaraballa...!»
«¡Jesús..! ¡qué diaño de fémias
«non poiden negal-a raza...!»
—«Se vostede algo nos conta
—dixo outra nena agraceada—
«de esas hestorias que sabe
«e deprendéu nas campañas,
«ja verá coma calamos
«mentras que non chega a parva
«e os mozos non poiden teren
«á caron de nosco entrada.»
«Pro, en de chegando o momento
«de escomenzar jogo e baila
«despois de termos o choyo
«chegado ô fin da jornada,
«vostede acabando a hestoria,
«e nos prencipiando a danza.»
—«Sin!» —por todol-os currunchos
se sintiron da cöadra—


[p. 14]


deixando as nenal-as rocas
pra co as maus baterlle palmas,
e hastra, os candís que as parés
renegridas sostentaban,
asintiron agitando
sua lostregante chamma.
—«Pois, ídevos despoñendo,
—respondéulles o da casa,—
«e nas mentres que a caldeira
«coce a croca co as patacas,
«e no pote o macalao
«refervendo non se abranda,
«e a táboa se vai cobrindo
«con pantrigo e co as garrafas
«de viño, anis o augardente
«pra, remollal-as talladas,
«eu leréivos unha hestoria,
«lênda ou tradición tan rala,
«o mesmo que se non vira
«un cöadro que atistigoara
«no prisbitero da eirexa
«de Monforte, fai somanas,
«a tería por envento
«ou por cöadriño das ánemas,
«pro o sancristán mo contóu,
«é amigo e non me engana,
«e hastra n-un papel, esquirta,
«dóume a hestoria... e Santas Páscoas.»
E o tio Jan desparecéu
volvendo á pouco co a carta.


[p. 15]


     Coma é costume na aldea,
dende acabando as fiadas,
que os mozos na porta esperen
á que termine a ceada
pra logo, co as raparigas,
troulear drento das cöadras
onde se tascou o liño,
os que n-esa noite estaban
atendendo á que o petrucio
dera primiso pra a entrada,
na porta, antre os aturuxos
ô vento dábanlle cántegas
que as mozas as recollían
e pechábanas na yalma,
facendo un tal troupeleo
que as cacholas toleaban.
     —«¡Que déngaros de rapaces...!
—diz o tio Jan con rabea,—
«co os seus berridos non van
«me deixar seguir na fala...»
«¡Eih!—lles guirtóu se asomando—
«si, pormete á gente brava
«estar con sosegamento,
«vaia entrando de ringlada
«e escoitarán á leitura
«ô cabo da gente mansa;
«pro con órden e respeto,
«que á primeira desmandada,
«arreo tan forte lapo
«que alguén tornarase lapa


[p. 16]


     Oferceron se calar
e cando tomaron praza,
o tio Jan toséu, cuspiu,
colocóuse as antiparras,
rascóu de presa a cachola,
se impuxo pol-as olladas,
tomou asento n-un tallo,
puxo á carón a aguillada,
e comenzóu a leitura
da narración que sin tachas,
e soilo co algús froleos
eu vos paro á relatala.


[p. 17]


                         LENDA




[p. 19]


           A MITRA DE FERRO ARDENTE.



                               I.




                        A PARTIDA.


                                 I.

     Seis sigros van pasados que na España
Terra das lêndas de folgente hestoria,
O sabio Rei Alfonso, anque sin maña,
Dos mouros recramóu, pra a pátrea groria,
Que depuxesen a inconada saña
Que odëosos fáinos seren pra a mamoria,
Pro o Rei Sabio que a Lei ditóu pra as terras
Se un genio foi pra a paz, no ó foi pra as guerras.


[p. 20]


                                   II.

     Sen gentes se atopar pra a boa defensa
Do reino que cadráralle por sorte,
Despóis de cavilar, pensa que pensa,
Chamóu os fillosdalgo pra a sua Corte,
E pra lïal vingal-a moura ofensa,
Seus homes concentróu o de Monforte,
O nobre Don Bertrán, de Lemus Conde,
Cuya prosápea â hestoria non se esconde.

                                   III.

     Era o de Lemus rudo anque bondoso,
Senor dos que lle din forca e coitelo,
E estando antre as mesnadas, arguloso,
Moraba retirado no castelo
Amado da sua filla, e tan gozoso,
Que ô seu amor se daba sin recelo,
Que era do ceo a musa que legraba
O pazo en que o velliño repousaba.

                                   IV.

     Se o Dante á Beatriz non coñecera,
Se do Petrarca a Laura no eisistira,
Se en Verona Giulieta non morrera,
E se á Cleopatra o ásped no a firira,
O genio da poesía as gráceas dera
Todas juntiñas, na exemprar Elvira,
Que era un angel, do corpo na lindeza;
E na yalma tesouros de pureza.


[p. 21]


                                   V.

     Pro forza era o deixar tanto feitizo
Que anque agunice o esprito que ben ama,
Non hai pra os bôs patrizos sacrefizo
Que no ademitan cando a Pátrea chama;
Porque é da mente nobre o craro juizo
O sostentar do nome a limpa fama.
Asin, do corazón matando o afeuto
Dixo Lemus ô Rei: «Señor, aceuto.»

                                   VI.

     Había ô pé do pazo unha Abadía
E da congregación era o Abade
Un deudo de Bertrán, á quen debía
O sere, non guerreiro, pro sin frade,
O Don Ramiro que na paz vivía
Rigindo os istatutos da irmandade;
E no antes de partír, o de Monforte,
Chamóuno e lle falóu de aquesta sorte:

                                   VII.

     —Ouh Ramiro!, sabés que o Rei precisa
«As ajudas dos nobres pra a pelea,
«Sabés que do deber a lïal devisa
«É non amostrarse ô chamamento allea,
«E sen sental-a mais leve premisa
«Eu vóu á conquerir miña presea...
«Pro a miña filla, orfa ja de nai
«Soila se queda sen o amor do pai.»


[p. 22]


                                   VIII.

    « Vos, que ja de anos leés na sua concencia
«E coñecés canto ela é dina e pura,
«Quedade pra drígir a sua enocencia
«E a encamiñar, por vredas de ventura.
«Gardádea con honrada inteligencía,
«Nas mentres que eu combato con bravura
«Ó fin que a santa cruz dos bôs cristianos
«Abata a medea lüa dos tiranos.»

                                   IX.

     —« Andade en paz ¡Ouh, Conde!, que eu vos ,juro
«Que trunfante tornando vos da guerra
«Eiquí a toparedes, no siguro
«De esta tan fiel e pundorosa terra.
«Tratade de vencer ô röin perjuro
«Que os ceos o nome ô pernunciar se aterra;
«E as nosas oraciós irán â Groria
«Pra que tornades cheo de vitoria.»

                                   X.

     Tranquilo o Conde co do Abade a oferta
Chamóu â filla que no lar deixaba,
E confundidos en amante aperta
Do pai nos brazos a infelís choraba.
A probe virge pol-a dôr coberta
En dispidil-o pai ja no acertaba,
Porque non sei que atroz presintimento
Lle penetrara, empio, o pensamento.


[p. 23]


                                   XI.

     Rinchaban os cabalos no rastrelo
E as buguinas söaban nas almeas;
Os vasalos chegaban ô castelo
Que do ponte chirraban as cadeas;
Nos sembrantes notábase o anhelo
Que a noticia vöara pra as aldeas,
E o Conde ô fin se foi... ¡Deus con él vaia
E presto ô seu condado e á filla ó traia...!

                                   XII.

     Tras él unha cohorte se formaba
De nobres, de soldados, de pecheiros:
A prata nos arneses centellaba,
As côres se locir nos escudeiros,
E a fe do patreotismo latejava
Nos servos, nos soldás, nos cabaleiros,
E ja esforzados co a de honor albricia
Daban un ¡Viva! á España, ¡outro á Galicia!...






[p. 24]


                  II.



¡Santiago e cerra España!


    
    Guerreiros, vöade:
fincade as espolas
no ventre dos poltros
hastra os estoupar,
e ceiben suas ventas
regatos de escuma,
seus lombos süores,
seus cascos zis-zás.

                     —

     Aló, nos curutos,
nos desfiadeiros,
no val e nas veigas 
están á montós,
os mouros que coidan
correr ôs cristianos
supondoós, ¡cobardes!,
de istinto traidor.

                  —


[p. 25]


     Chegade e decirlles
que a fe fai milagres,
que o peito rispira 
de Cristo ô sostén, 
que o fillo da Söevia 
se loita e non vence, 
nas veas ten sangue 
e â pátrea lla ofrez.

                 — 

     Ás lanzas e âs gúmias 
con que eles defenden 
da sua conquista 
o dreito mais vil, 
opóñanse o escudo, 
o hercúlio mandobre, 
a atroz catapulta, 
o ariete de eiquí.

               —

     E cando revoltos
os brazos lazados, 
dos rostros o alento 
se chegue á juntar, 
facede das bocas 
teazas que apresen, 
dos pés maza e crava, 
e dardos das maus.

                 —


[p. 26]


    O polvo dos campos 
nos aires se espalle 
formando unha nube 
que cegue hastra o sol, 
e envoltos na névoa 
matade, feride, 
mordede, estrozade 
con rábea e furor.

                 —  

     No espazo resöe 
o béleco atruxo, 
dos celtas herdado, 
da vitoria augur, 
e luza a bandeira 
ô cabo da lanza, 
sobre a médea lüa
o sino da cruz.

               —

     ¡Valentes caláicos 
de ardentes entranas, 
de nervos de aceiro, 
de fortes cadrís; 
correde e pujantes 
domëade os enfieles 
baixándolle as testas 
co o jugo servil!

                  —


[p. 27]


    Ja síntese o rüido
do arreo guerreante, 
no centro da torre
framea o pendón... 
¡adiânte, galegos, 
carrage indomabre,
se o demo é co os mouros 
con vosco está Dios...!

                   —

     E cando tornados
â terra de novo 
despóis da batalla 
os trunfos ganar, 
eiquí toparedes 
patrizos que gaben, 
mulleres que queiran, 
filliños e pais.

                    —

     En vindo groriosos 
espello seredes 
no que mirarase 
a prole que ven, 
sintindo na yalma 
argulo fundado 
en ser descendente 
de tanto procer.

                    —


[p. 28]


     ¡Sús! ¡eih! por Sant-Iago, 
que as caixas redobran. 
¡Eih! ¡sús!, por Galecia 
que chama o crarin... 
entrada e vencede, 
sen medo, esforzados... 
¡morrer pol-a Pátrea 
é â groria rubir...!


 

Ir ao índice de Páxinas

Páxina Seguinte


logoDeputación logoBVG © 2006 Biblioteca Virtual Galega