Cantigas de escarnho e maldizer

Páxina Anterior

Parte nº 5

Páxina Seguinte

escarnho005.html


ESTEVAN DA GUARDA [B 1312 / V 917]

Rui Gonçalvis, pero vos agravece
porque vos travou en vosso cantar
Joan'Eanes, vej'eu el queixar
de qual deosto lhi de vós recrece:
u lhi fostes trobar de mal dizer
en tal guisa, que ben pod'entender
quen quer o mal que aí lhe parece.

Por én partid'este feito de cedo,
ca de mal dizer non tirades prol;
e como s'én Joan'Eanes dol
ja de vós, perdeu i vergonha e medo,
ca entend'el que se dev'a sentir
de mal dizer que, a seu olho, vir
que pode log'acertar con seu dedo.

Pois sodes entendud'e havedes vista,
sabede agora catar tal razón,
per que venha este feito a perdón;
e por parardes milhor a conquista,
outorgad'ora, senhor, que vos praz,
se mal dizer no vosso cantar jaz,
que o poedes tod'á nossa vista!



ESTEVAN DA GUARDA [B 1316 / V 921]

Martín Gil, un homen vil
se quer de vós querelar:
que o mandastes atar
cruamente a un esteo,
dando-lh'açoutes ben mil;
e aquesto, Martín Gil,
parece a todos mui feo.

Non no posso end'eu partir,
pero que o ja roguei.
que se non queix'end'al Rei:
ca se sente tan maltreito
que non cuida én guarir;
e, Martín Gil, quen no vir,
parece mui laid'e feito.

Tan cruamente e tan mal
diz que foi ferido entón,
que teedes i cajón,
s'ele desto non guarece;
e aqueste feit'é tal,
Martín Gil, tan desigual,
e ja mui peior parece.



ESTEVAN DA GUARDA [B 1318 / V 923]

Do que eu quigi, per sabedoría,
d'Álvar Rodríguiz seer sabedor
e dest'infante mouro mui pastor,
ja end'eu sei quanto saber quería
per maestr'Alí, de que aprendí
que lhi diss'Álvar Rodríguiz assí:
que ja tempo ha que o mouro fodía.

Com'el guardou de frío e de fome
este mouro, poi-lo ten en poder,
mai-lo devera guardar de foder,
pois con el sempre alberga e come;
ca maestr'Alí jura per sa fe
que ja d'Álvar Rodríguiz certo é
que fod'o mouro como fod'outr'home.

Alá guarde toda prol, en seu seo,
Álvar Rodríguiz, que pos en tomar
daqueste mouro, que non quis guardar
de seu foder, a que tan moço veo;
ca maestr'Alí diz que días ha
que sabe d'Álvar Rodríguiz que ja
fod'este mouro a caralho cheo.



ESTEVAN DA GUARDA [B 1320 / V 925]

En tal perfía qual eu nunca vi,
vi eu Don Foán con sa madr'estar;
e, porque os vi ambos perfiar,
cheguei-m'a el e dixi-lhi logu'i:
«Vencede-vos a quanto vos disser,
ca perfiardes non vos é mester
con vossa madr', e perfiar assí!».

E disse-m'el: «Sempre'esto houvemos d'uso,
eu e mia madre, en nosso solaz:
de perfiarmos eno que nos praz;
e quando m'eu de perfiar escuso,
assanha-se e diz-m'o que vos direi:
"Se non perfías, eu te mal direi,
que sejas sempre maldito e confuso"».

E dix'eu: «Senhor, non vos está ben
de perfiardes, mais está-vos mal,
con vossa madre». Diss'el: «Nen mi cal,
poi-lo ela por sa prol assí ten;
ca se lh'eu dig': "Al tenho de fazer",
por ben ou mal tanto m'ha de dizer,
ca, ena cima, perfiar me convén.

E parávoas non han de falecer;
mais tanto havemos de noite a seer,
que é meiada ou mui preto én».



ESTEVAN DA GUARDA [B 1323 / V 928-929]

Ja Martín Vaásquez da estrología
perdeu feúza, polo grand'engano
das planetas, per que veo a dano,
en que tan muito ante s'atrevía;
ca o fezeron sen prol ordinhar
por egreja que lhe non queren dar
e per que lh'é defes'a jograría.

E pois esto, per que ant'el vivía,
lh'é defeso, des que foi ordinhado,
oimais se ten el por desasperado
da prol do mester e da clerizía;
e as planetas o tornaron fol,
sen egreja nen capela de prol
e sen o mester per que guarecía.

E ja de grado el renunçaría
sas ordïis, per quant'eu hei apreso,
por lhe non seer seu mester defeso
nen er ficar en tanta peioría,
como ficar por devaneador
coroado, e (o que é peor)
perder a prol do mester que havía.

Ena coroa, que tapar quería,
leixa crecer a cient'o cabelo
e a vezes a cobre con capelo,
o que ant'el mui d'anvidos faría.
Máis del: quand'el a esperança perdeu
das planetas, des i logu'entendeu
que per coroa prol non tiraría.

E no seu livro, per que aprendeu
astrología, logu'i prometeu
que nunca per el máis estudaría.



ESTEVAN DA GUARDA [B 1324 / V 930]

Com'avëeo a Merlín de morrer
per seu gran saber, que el foi mostrar
a tal molher, que o soub'enganar,
per essa guisa se foi cofonder
Martín Vaásquez, per quanto lh'eu oí
que o ten mort'üa molher assí,
a que mostrou por seu mal seu saber.

E tal coita diz que lhe faz sofrer
no coraçón, que se quer afogar,
nen er pode, u a non vir, durar
e, u torna d'i, o faz esmorecer;
e, per saber que lh'el mostrou, o ten
tan coitado, que a morrer convén
de mort'estrãia, que ha padecer.

E, o que lh'é máis grave de temer,
per aquelo que lh'el foi ensinar,
diz que sabe que o pod'ensarrar
en tal logar u convén d'atender
atal morte de qual morreu Merlín,
u dará vozes, fazendo sa fin,
ca non pod'el tal mort'estraecer.



ESTEVAN DA GUARDA [B 1325 / V 931]

Ora é ja Martín Vaásquez certo
das planetas que tragía erradas,
Mars e Saturno, mal aventuradas,
cujo poder trax en si encoberto:
ca per Mars foi mal chagad'en peleja,
e per Saturno cobrou tal egreja
sen prol nen üa en logar deserto.

Outras planetas de boa ventura
achou per vezes en seu calandairo;
mais das outras que lh'andan en contrairo,
cujo poder aínda sobr'el dura,
per üa delas foi mui mal chagado
e pela outra cobrou priorado,
u ten lazeira en logar de cura.

El rapou barva e fez gran coroa
e cerceou seu topete espartido
e os cabelos cabo do oído,
cuidand'haver per i egreja boa;
mais Saturno lha guisou de tal renda,
u non ha pan nen vinho d'oferenda
nen de herdade milho pera borõa.

E pois el é prior de tal prevenda,
convén que leix'a cura e atenda
a capela igual da sa pessoa.



ESTEVAN FAIÁN [B 1561]

Fernán Díaz, fazen-vos entender
que casariades desta dona ben;
e nós teemos que vos é mal sén
per quant'esto que vos quero dizer:
porque a dona é de terra tal,
Don Fernando, que, per ben nen per mal,
non poderedes i un hom'haver

ante; faredes i vosso prazer
en quererdes con tal dona casar,
Fernan Díaz? Ca é de tal logar
que non podedes, per nen un poder,
haver nulh'home, ca as gentes son
de tal natura, se Deus mi pardón,
que non querran i su vós guarecer.

E sei, Don Fernando, per quant'aprendí,
non poderedes esta dona haver,
ca seus vassalos, com'ouço dizer,
non queren hom'estranho sobre si;
ca dizen que sabedes lousinhar
home deant'e sabedes buscar
gran mal detrás a muitos, com'oí.



ESTEVAN FERNÁNDEZ BARRETO [B 1611 / V 1144]

Don Estev'Eanes, por Deus mandade
a Roí Paáez, logo este día,
que, se quiser ir a Santa María,
que se non vaa pela Trïidade,
ca mi dizen que lhe ten Fernán Dade
ciada feita pela Gafaría.

Se a romaría fazer quiser,
como a sempre fazer el soía,
outro caminho cate toda vía;
ca o da Trïidade non lh'é mester,
ca dizen que Fernán Dade lhe quer
meter ciada pela Gafaría.

E, cada que el vén a Santarén,
sempre aló vai fazer romaría;
e da Trïidade, per u soía
d'ir, mandade que se guard'el mui ben,
ca dizen que Fernán Dade lhe ten
ciada feita pela Gafaría.



FERNÁN GARCÍA ESGARAVUNHA [B 1510]

Nenguén-min, que vistes mal doente
de mao mal, ond'houver'a morrer,
eu puj'a mão en el, e caente
o achei muit', e mandei-lhi fazer
mui boa cama, e adormeceu;
e espertou-s'e cobriu-s'e peeu,
e ora jamais guarido se sente.

Achei-o eu jazer desacordado,
que non cuidei que podesse guarir;
e, pois eu vi que era mal coitado,
mandei-o ben caentar e cobrir;
e, des que s'el ben coberto sentiu,
estornudou tres peidos e guariu
ja-quanto máis, e é máis arriçado.

Achei-o eu mal doente, u jazía
desacordado todo con o mal;
e non cuidava que guarecería;
mais a mercee de Deus quanto val!
que, u sa gente del desasperou,
feriu tres peidos e determinhou
e conhoceu, ca ja non conhocía.

Deste mal non cuidei que guarecesse,
pero mandei-lhi fazer üa ren:
que aquel día per ren non comesse
e se deitasse e se cobrisse ben;
e el deitou-se e cobriu-s'entón,
e peeu ben e houve coraçón
pois de bever, e dix'eu que bevesse.



FERNÁN GARCÍA ESGARAVUNHA [B 1511]

Esta ama, cuj'é Joán Coelho,
per bõas manhas que soub'aprender,
cada u for, achará bon conselho:
ca sabe ben fiar e ben tecer
e talha mui ben bragas e camisa;
e nunca vistes molher de sa guisa
que máis limpia vida sabia fazer;

ant', é hoje das molheres preçadas
que nós sabemos en nosso logar,
ca lava ben e faz bõas queijadas
e sabe ben moer e amassar
e sabe muito de bõa leiteira.
Esto non digu'eu por ben que lhi queira,
mais porque ést'assí, a meu cuidar.

E seu marido, de crastar verrões,
non lh'achan par, de Burgos a Carrión,
nen a ela de capar galiões
fremosament', assí Deus mi pardón.
Tod'esto faz; e cata ben argueiro
e escanta ben per olh'e per calheiro
e sabe muito bõa escantaçón.

Non acharedes, en toda Castela,
graças a Deus, de que mi agora praz,
melhor ventrulho nen melhor morcela
do que a ama con sa mão faz;
e al faz ben, como diz seu marido;
faz bon souriç'e lava ben transsido
e deita ben galinha choca assaz.



FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS [B 1334 / V 941]

Jograr Saco, non tenh'eu que fez razón
quen vos pos nome jograr e vos deu don;
máis guisado fora saqu'e jograr non.
     Assí Deus m'ampar,
vosso nome vos dirá quen vos chamar
     Saqu'e non jograr.

Rodrig'Airas vo-lo diss'e fez mal sén,
pois que vós non citolades nulha ren;
ar havede nome saqu', e será ben.
     Assí Deus m'ampar,
vosso nome vos dirá quen vos chamar
     Saqu'e non jograr.

Quen vos Saco chamar, prazerá a nós;
e dira-vo-lo ben lheu quen vos en cos
vir tirá-los nadigões após vós.
     Assí Deus m'ampar,
vosso nome vos dirá quen vos chamar
     Saqu'e non jograr.

Quen a vós chamou jograr a pran mentiu,
ca vej'eu que citolar non vos oíu
nen os vossos nadigões non os viu.
     Assí Deus m'ampar,
vosso nome vos dirá quen vos chamar
     Saqu'e non jograr.



FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS [B 74]

Con vossa graça, mia senhor
fremosa, ca me quer'eu ir
e venho-me vos espedir,
porque mi fostes traedor:
ca, havendo-mi vós desamor,
u vos amei, sempr'a servir,
des que vos vi, e des entón,
m'houvestes mal no coraçón.

Pero de vós é a min peor,
porque vos vej'assí falir:
que eu ben poderei guarir
oimais sen vós, ca mui milhor
dona ca vós hei por senhor
e que non sabe assí mentir;
que fara adur tal traïçón
sobre seu home, sen razón.

E veeredes qual amor
vos eu fazía, pois partir
me vin de vós; e descobrir-
-vos-hei dun voss'entendedor
vilão, de quen vós sabor
havedes, e a quen pedir
foste-la cinta; por én non
vos amarei nulha sazón.



FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS [B 75 e 1336 / V 943]

Non sei dona que podesse
valé-la que eu amei,
nen que eu tanto quisesse
por senhor, das que eu sei,
se a cinta non presesse,
de que mi lh'eu despaguei:
e por esto a cambei.

Pero mi ora dar quisesse
quant'eu dela desejei
e mi aquel amor fezesse,
por que a sempr'aguardei,
cuido que lho non quisesse,
tan muito me despaguei
dela, poi-la cinta achei.

Nen ar sei prol que m'houvesse
seu ben; e al vos direi:
se a por atal tevesse,
quando m'a ela tornei,
juro que o non fezesse,
ca tenho que baratei
ben, pois me dela quitei,

ca muito per hei a messe
con melhor senhor; e sei
de mí que a servirei.



FERNÁN PÁEZ DE TAMALANCOS [B 1337 / V 994]

Quand'eu passei per Dormãa
preguntei por mia coirmãa,
a salva e paaçãa.
     Disseron: «Non é aquí essa,
     alhur buscade vós essa;
     mais é aquí a abadessa».

Preguntei: «Per caridade,
u é d'aquí salvidade,
que sempr'amou castidade?».
     Disseron: «Non é aquí essa,
     alhur buscade vós essa;
     mais é aquí a abadessa».



FERNÁN RODRÍGUEZ DE CALHEIROS [B 1332 / V 939]

Agora oí düa dona falar,
que quero ben, pero a nunca vi,
por tan muito que fez por se guardar:
pois molher, que nunca fora guardada,
por se guardar de maa nomeada,
fechou-s'e poso Vela sobre si.

Aínda d'al o fezo mui melhor,
que lhi devemos máis a gradecer:
que nunca end'houve seu padre sabor
nen lho mandou nunca, pois que foi nado;
e, a pesar dele, sen o seu grado,
non quer Vela de sobre si tolher.

Páxina Anterior

Ir ao índice de Páxinas

Páxina Seguinte


logoDeputación logoBVG © 2006 Biblioteca Virtual Galega