Follas novas

Páxina Anterior

Varia

Páxina Seguinte

m5rosaliadecastrofolhasnovasvaria.html

[p. 79]



   III



VARIA







[p. 81]


N'HAY PEOR MEIGA QUE UN-HA GRAN PENA



                   I

   —Marianiña, vait'ô rio;
Dei
a ña nay qu'aqui estea,
Qu'eu nòn vea à luz do dia,
Que á luz á min non me vea.
—¿Qu'estás dicindo rapaza?...
—Que onte â mañan n'a debesa
A yaugua se tornou ro
a
Cando me fun lavar n'ela;
Qu'en baio dos meus peíños
Iñanse muchand'as erbas,
Que ô ferirme o sol n'a cara
Tornouma color d'a cera;
Que os ourizos d'os castaños
N'os meus cabelos s'enredan,
Qu'as espiñas d'os espiños
Contra min se volven feras;
Qu'ô pasà-l-as corredoiras
Prenden en min as silveiras;
Que me pican as ortigas;

[p. 82]

Que me mágoan as areas,
Y os paariños ô verme
Din cantand'en son de queia:
¡Vay á morrer Marianiña!...
¡Rezade todos por ela!


   —¡Ay! miña vir
e d'o Carme,
Que á miña filla está enferma!
¡Ay Dios! que m'a enfeitizaron...
¡Ay! qu'a abafou un-ha meiga! 
Non foras ti tan bonita, 
Naide envidia che tivera.
Prenda d'as miñas entrañas,
Ven á min, non tomes pena,
Que has d'ir á San Pedro Martir,
Mais que boys e vacas venda...
—Mi madriña, mi madriña,
Levaime a donde qui
eras,
Mas para min n'hay remedio
En todo o redor d'a terra,
Sinon é n'un corazon
Que m'oprime antre cadeas,
Si n'é n'un-ha mala boca
Que me pragueou maldicenta...

   —¿Quen te pragueou, ña filla? 
¿Que males, meu ben, fi
eras?
—Non mo preguntés, mi madre,
Vale mais que nunca o sepas.
Secretos d'esta feitura

[p. 83]

Deben dormir antr'as pedras.
—Fala, rapaza, que sinto
Ferverme o sangre n'as venas.
—Qu'eu non ve
a a luz d'o dia,
Que á luz à min non me vea...
Mi madriña, mi madriña,
Non me maldizás cal ela.
Deixám'ir co meu sacreto
Dormir n'o fondo d'a terra.
—Non irás co teu sacreto.
Non irás, anque ben queiras;
Qu'alí á preguntarcho fora
Tu madre, e alí responderas.
—¡Ay, mi madre! era bonito
Coma os an
os d'as igresias,
Era en falas amoroso,
Muito, muito, mais que as sedas,
Era doce... muito, muito,
Mas que a mel que say d'a cera.
Olía á rosas de Mayo,
Seus ollos eran estrelas,
E tiña cal ouro puro
A enrisada cabeleira...
—Acaba, Mariana, acaba,
Que o corazon se m'aperta...
¿De quen falas? dimo, dimo..
¿Ou quizais soñaches, nena?
—Non soñei, mi má, non soño,
Anque soñar ben qui
era.
Folguey c'o conde, señora,

[p. 84]

Prometido d'a condesa.
Falábam'antr'os carballos
Cand'iba ô monte por leña,
Falábame ô pé do rio,
N'as tardes do vrán serenas,
Faley con él... ¡ay! falára,
Mi madriña a vida inteira!
—¡Ay! miña Vir
e querida,
Qu'a miña filla está enferma,
Enferma de mal d'amores
Qu'enfermaron a honra d'ela.
Ben fan en cantarch'os páxaros,
Marianiña, miña prenda:
«¡Vay á morrer Marianiña!
¡Que rezen todos por ela!»


   Marianiña vay secando,
A probe sin sangre queda,
N'hay alimento que tome,
N'hay augua que ll'apeteza.
Amigas n'hay qu'a consolen,
Músicas n'hay que a entreteñan,
Y â vista do sol acora,
Y â vista das frores tembra.
A sua nay anda tola
En busca de santas erbas,
Que n'o leito de Mariana
Pon de noite â cabeceira,
E vay d'hermida en hermida,
Leva ofrenda tras ofrenda

[p. 85]

Á cada bendita vire,
Á todo-l-os santos reza
Y âs ánimas lles pon luces
Para que pidan por ela.
Pero non sanda Mariana,
Mariana sin sangre queda...
Todos dîn qu'un-ha chuchona
Vèn de noite a chuchar n'ela,
E hay algun que veu de noite,
A compaña po-l-aldea.


                    II

   —¿Conque morre a namorada?
¿Por min morre a linda nena?...
¡Nunca! porqu'eso non fòra
Dino d'a miña nobreza.
En
ugad'esas bagullas,
Non chores mais, probe vella,
Que á nena d'as trenzas longas
Ben pronto será condesa.
Vamos á darlle'esta nova,
Vamonos a cabo d'ela.
   E a trote largo camiñan
Po-l-o medio d'a debesa.

   —Meu señor... ¿n'oís os corvos?
Veñen camiño d'a aldea...
Mirá cal baten as alas...

[p. 86]

Cal baten as alas negras.
—Dei
á que as batan, qu'é cousa
D' os corvos facer tal moestra.
—Señor, señor... ¡como chilan!
¡Que agoreiramente berran!
É porque a adiviñan morte,
É que mortandade hay cerca.
—¡Habráya! que Dios acolla
Á aquél que dei
a esta terra.
—Meu señor, tocan á morto...
¡Ay! tocan n'a nosa igre
a...
¡Ña vire! ¿Quen morreria?
—Non pensés en quen morrera,
Pensá, ña vella, tan soyo
Na vosa filla que pena.
—Señor, señor... pouco andamos,
Picáde, por Dios, espuela,
Qu'ô salir â mañanciña,
N'habia enfermos n'a aldea
Sinon era miña filla,
Que tiña o color d'a terra
Y os pés com'a neve frios,
Y as manciñas coma cera,
Y ô redor d'os tristes ollos
Un-has coma manchas negras.
—Afri
ísme co eses ditos,
E aguilloáme a impacencia...
Medio condado daría
Por salvar a vida d'ela;
D'a mais fermosa villana

[p. 87]

Qu'hay en toda a redondeza.
Mas s'è qu'atopase morta,
Si tal nos acontecera...
a qu'á matase, hastr'a morte
Hey de facer penitencia.

   Morreu, morreu Mariana,
O conde víun'antr'as velas,
Mais ela no veu á el
Qu'antes de chegar morrera.
Morreu como un paariño,
Y antr'os lenzos qu'a rodean
Parés un anel qu'agarda
Que veñan d'o ceu por ela.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
   Ninguen soupo que d'amores
E que d'olvido morrera.
Uns dieron qu'un-ha praga
Con ela n'a tomba dera;
Outros contaban que fora
D'abafada d'un-ha meiga...
Mais por ela o conde fio
Hastra ó seu fin penitencia.





[p. 88]


     VAMOS BEBENDO 


—Teño tres pitas brancas 
E un galo negro,
Que han de poñer bos ovos,
Andand'o tempo.
Y hei de vende-los caros
Po-lo aneiro.
Y hei de untá-Ios cartos
Para un mantelo,
Y heino de levar posto
No casamento,
Y hei...
—Pois mira, Marica,
Vai por un neto
Qu'antramentas non quitas
Eses cerellos,
Y as pitas van medrando
C'o galo negro,
Para poñé-los ovos,
E todo aquelo
Do aneiro, d'os cartos,
Y o casamento,
Miña prenda da yalma
¡Vamos bebendo!




[p. 89]


                         * * *


—Un verdadeiro amor é grande e santo,
D'os encantos encanto,
Y é doce... doce antr'as dozuras todas.
—Seica por eso tanto
Tras d'un'has y outras modas,
Dalle por empachar, anque ben sabe.
—¿Por mais qu'acabe en bodas?...
—Anqu'en bodas acabe;
Pois coma todo doce, miña vida,
Y esta é cousa sabida
Coma que queima ó fogo,
Canto mais com'un d'el, repuna logo.




                         * * *


   —Non cantes, non chores, non rias, non fales,
Nin entres, nin sallas sin m'o perguntare.
¡Válate San Pedro, con tanto gardarme!
   —Pois de qu'asi sea, nena, non t'asañes,
Que cantes, que chores, que rias, que fales...
¡Can pasa! n'un tempo meniña, diranche.





[p. 90]


                    ¡ADIANTE! 


   N'o escuro pavoroso
Y antr'o
ordo romor d'os pinos bravos
Qu'á tempestá azoutaba com'a escravos,
Oyeuse, como quei
a de raposo
Un asubio medoso.
                         —
   E un layo de temor que daba frio,
Ô medoso asubio,
Respondeu dend'o fondo d'a espesura
Aumentando n'o espiritu á tristura
Que daba ó ronco marmurar d'o rio.
                         —
   Antr'as negras ribeiras manso e lento,
Como corre o abatido pensamento
Antr'os tristes remorsos y á esperanza,
Iña á compas do vento
Correndo tras d'a estensa lontananza.
                         —
   Mais cabe d'ancha orela,
Misterioso e agachado un centinela,
N'un-ha lancha d'o Miño apousentaba;
Y á arma n'a man y en vela
A través d'a rama
en aeaba.





[p. 91]


               ¡NIN AS ESCURAS!...


                                   I

—Tod'está negro, as sombras envolven á vereda,
E nin o ceu ten ollos, nin o pinar ten lengua.
                                  —
¡Vamos! D'o que hay oculto,¿quen midéu as fonduras?
¡Alma n'habrá que sepa!... ¡ven!... á noit'está escura.
                                  —
—¿Escura?... mais relumbra non sei que luz traidora...
—É un-ha estrela que brila, n'as auguas bulidoras.
                                  —
—¿E non oyes que run
e algo ond'aquel herbal?
—É o vento que anda tolo, corrend'antr'á folla
.
                                  —
—Escoita, sinto pasos, e asoma seica un bulto...
—¡S'é un vivo, matarémolo! non fala s'é difunto.
                                  —
—Mais aqui ond'este cómaro, hay un-ha cova fonda,
Ven, e santos ou deños, que nos atopen óra.


[p. 92]


                                   II

¿A donde irei conmigo? ¿donde m'esconderei?
Que
a ninguen me vea y eu non veia á ninguen?
                                  —
A luz d'o dia asómbrame, pásmame o d'as estrelas.
Y as olladas d'os homes, n'a yalma me penetran.
                                  —
Y é que ó que dentro levo de min, penso que ô rostro
Me sai cal sai d'o mare, ô cabo un corpo morto.
                                  —
¡Houbera, e que saira!... mais non, déntro te levo;
Fantasma pavoroso d'os meus remordementos! 




[p. 93]


                  * * *


  
igantescos olmos, mirtos
Que brancas frores ostentan
Un-has con cogollos inda,
Outras que o vento esfollea.
Bu
os que a contan sigros
E que
untos verdeguean
Formando de rama e troncos
Valos que naide atravesa;
E n'os que moy descansadas
Fan o seu niño as culebras.
Loureiros irmans d'os bu
os
Po-la altura y a nacenza,
Pois arraigaron á un tempo
N'o mais profundo d 'a terra.
Limoeiros e laran
os
Qu'ó verde musgo sombrean 
Y oli do esparcen d'azare
Con que á
ente se recrea.
Eternos bosques en donde
Sombrio misterio reina,
Onde sô os pa
aros cruzan

[p. 94]

Pó-las tristes alamedas
Onde ô marmular as fontes
Un coidara que se quei
an,
Y ond'o mesmo sol d'o estio
Melancónico penetra.
Y en medio d'esta espesura
E d'esta hermosa tristeza
Nun-ha casa inda mais triste,
Sí de fachada soberba,
Ali din que ten o niño
A nai de toda-las meigas:
Casa con portas de cedro,
En cada ventana rei
a,
Cociña coma de mon
es,
Silencio coma d'igre
a,
Criados que non dan fala,
Cans que morden como feras,
Ali á viron negra e fraca 
Com'un-ha gata famenta
N' o mais san e mais frorido
D'a hermosa terra gallega.
Y estes mals que nos afri
en
Din que todos veñen d'ela...
Mais socede n'esta vida
Que os que tên culpa n'a levan!





[p. 95]


   CADA COUSA NO SEU TEMPO


   D'o alegre Mayo, un-ha alborada fresca
Foit'á sorrir n'o outono malenconico,
E por nadal os rnembros ateridos
Quentache ben contente, á un sol d'agosto;
Despois trembaches espantado, e fuches
Buscand'a sombra inquieto e pesaroso,
Mais á mamoria preguizosa, tarde,
Trouera ô teu recordo
Que aqueses cambios bruscos
Raros e intempestosos
De loitos e pesares, n'esta vida,
Sinal segura eternamente fonon.
E tras d'aquel calor que ch'emprestara
N'o inverno un sol d'agosto
So sentiche d'a frebe ó mortal frio
Qu' helou hastr'os teus osos.
As cousas n'o seu tempo
Y as feras n'o seu tobo.





[p. 96]


                * * *


   Cabe d'as froles a nena
Cant'alegre o seu cantar,
Y é branca com'azucena 
Pálida como o luar.
E ond'a boquiña un lunar,
Gracioso lle dou Dios, tan feito, tanto,
Qu'é de todos o encanto. 
                —
   Cor de luar... que cor lindo!
Uns ollos cal noit'escura,
Labios que falan sorrindo
Y aquel sinal... fermosura
Mais, no cabe en criatura
Qu'a que Dios quio darche, linda rosa,
Doce, casta e preciosa.
                —
   Ser amada, ese é o teu sino,
Amada cal n'outra houber,
E ¡que dichoso destino!
Ser querida e ben querer.
Hey á ambicion d'a muller

[p. 97]

E o soyo ben que buscan sin medida
N'esta misera vida.
                —
   Pero nena alunarada,
¿Sabes o qu'o refran di?
Qu'é en amores desdichada
A que un lunar ten asi.
E tamen din qu'ó eres ti,
A pesar d'as risadas d'os teus labios
Que non saben d'agravios.
                —
   En bon hora, ó en mal hora
Que n'esto d'enamorar,
Tamen se mete á traidora
Mala sorte á traballar.
E metese á enfeitizar
Corazons inocentes e almas puras
N'afeitas á amarguras.
              —

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
   ¡Ay d'a nena alunarada
Pálida como o luar!
Como canta o seu cantar
Tan serena e sin pensar
Que a que lunares ten, fertuna esquiva
Lle ha de ser mentras viva.
                —
   Alegre e dichosa canta
Aquela linda canzon,

[p. 98]

Que trai á sua mente tanta
Querida recordazon,
Que asin é, coma oracion
Que a yalma, triste, con amor marmura
Pedind'a Dios ventura.
                —
   Y ela non pensa toliña
E non ma
ina á coitada
Que mal tras d'o amor camiña
E ten fertuna menguada.
A que nase alunarada:
Que a que ten un lunar tan primoroso
Nunca terá reposo.
                —
   Tan soyo t'agardan penas
Linda rosa á d'o lunar,
As grandes tras d'as pequenas,
Un-ha tras outra á chamar
A tua porta han de chegar,
Que naide, tal é á forza d'o destino,
Naide torce ó seu sino.





[p. 99]


   PELOURO QUE RODA


   Dou encomezo pensando,
Despois, gustoulle pensar,
E d'este gusto o deseyo
A toda presa se vay.
                    —
   E decote descendendo
Descendendo sin parar,
Desd'o deseyo ô pecado
A toda presa se vay.





[p. 100]


               A DISGRACIA


   ¿Por qu'existe? ¿quen é? ¿dond'a soberba
Morada ten? ¿arteira en donde habita?
Sono li
eiro ou pasaeira nube
Pra moitos é, qu'apenas deixa rastro.
Outros os golpes alevosos sinten
Que II'asesta con negra traidoria
Dend'o comenzo o fin d'a vida escrava.
Pero n'a ven, anque á mirada tendan
Arrededor, para evitaren, cantos
O seu bafo pestífero, n'atopan
N'o espazo, nin n'a terra, nin n'o mare,
Anqu'ela en todo está sempre dañina
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

   O mal d'o inferno é fillo, o ben d'o ceo;
A disgracia ¿de quen? Loba que nunca
Farta se vé, que o seu furor redobra
D'a fonda frida, â vista ensangrentada,
¿De donde ven? ¿que quer? ¿porque á consintes,
Potente Dios, que os nosos males miras?

[p. 101]

¿Non ves, Señor, que o seu poder afoga
A fé y ó amor, no esprito qu'en ti fia?
¡Como endurece o corazon que un tempo
Era todo brandura! ¡como mata
D'a espranza á luz, que un resprandor tranquilo
N'os astros, derramaba d'a esistencia, 
Nova forza prestando ó pé cansado
E mais valor á yalma temerosa!
Tod'o mucha ô seu paso, á pranta sua
Maldita, todo para sempr'estraga.
Todo á sua lama pega
osa entrubia.
¡E que oco tan profundo fay en torno
D'aquel a quen persigue! ¡como fu
en
As
entes d'él pra non oir os layos
Que ó seu penar ll'arinca, ou á espantosa
Brasfemia que con labio balbucente
Asi mesmo mordendose prenuncia!
Que apestado n'ecsiste n'esta vida
Que tanto horror á humanidade cause
Como ó que d'a desgracia vay tocado.

   ¡E como non' s'o ben contr'el se volve!
S'o mesmo sol non loce ond'el habita,
S'a fonte onde beber, envenenada
De cot'está: s'o pan se volve asentes
Para seu paladar, y o mar sin fondo
En
oito n'un instante se quedara
S'él n'a onda amarga s'afogar qui
era;
E n'os brazos d'a morte que aborrece,
A mesma morte, o dei
a abandonado!


[p. 102]

   ¡Ah, piedade, Señor! ¡Barre esa sombra
Qu'en noit'eterna para sempr'enbolve
A luz d'a fé, d'o amor e d'a esperanza!
Sombra d'horror que os astros briladores
Escurece d'os ceos, que un novo inferno 
N'este mundo formou, e un mundo novo,
Donde todo valor perd'os seus brios
E toda forza sin loitar s'estrela,
Ond'as tinebras d'a impiedá, estendidas,
Borran todo camiño que á tí guie!

   ¡Dios de bondá, c'o teu potente sopro,
De n'os aparta ese fantasma horribre
Que a desesperazon dá por remate;
Pois
a abasta c'as dores, c'a miseria
D'a carne fraca, e c'o á infalibre morte,
Pra tormento e castigo d'os que tristes
Porque pecaron, viven desterrados
D'a patria celestial por que suspiran!




[p. 103]


               * * *


¡E ben! cando comprido
Teñás ese ardentísimo deseo,
O meu rir sin descanso será estónces,
Anqu'un rir triste e negro.
                       —
   Dendes d'o meu corruncho solitario
Estarey a
eandovos sereno,
E tras da primadera e tras do estío,
Verey cal chega para vos o inverno.
¡E qu'inverno tan triste,
Tan áspero é tan fero...!
                      —
   Como n'outono as follas cân d'os arbores,
D'os vosos corazos irán caendo
As brancas ilusions con que crubiades
O chan do simeterio
En donde os nosos mortos dormen untos
Do olvido n'o silencio.
                      —
   E n'as negras morta
as qu'os envolven,
Diante de vos aparecer verédelos,

[p. 104]

Decindo:—«N'era aquelo o que buscabades,
Cando engañados insultâst'os ceos...
N'era aquelo sin duda, desdichados,
Mais... tampouco era esto!...»
Y eu desd'o meu corruncho sorrireime
C'un sorrir triste e negro.





[p. 105]


          SIN NIÑO


   Por montes e campías,
Camiños e espranadas,
Vèn un-ha pomba soya,
Soya de rama en rama.

   Siguena as probes crias,
Sedentas e cansadas,
Sin qu'alimento atope,
Pra darlles a bicada.

   Tray manchada-l-as prumas,
Qu'eran un tempo brancas,
Tray muchas e rastreiras
Y abatida-I-as alas.

   ¡Ay! probe pomba, un tempo
Tan querida e tan branca,
¿Ônde vay o teu brilo...?
¿O teu amor ônd'anda?





[p. 106]


EU POR VOS, E VOS POR OUTRO


   —A linda, a grande señora,
De non vista fermosura,
¿Ônd'irá tan á deshora,
N'un-ha noite tan escura?
¿Ônde irá con tal premura?
                    —
   Vay enfouzando n'a lama
O zapatiño de seda...
¡Po-I-o to
al vay a dama,
Y-o dôno antr'holandas queda!...
Bon sôno Dios lle conceda.
                    —
   Qu'él durma, q'eu velarey
Po-l-a dona mais fermosa
Que vin n'o mundo e verey;
ardiñeiro, coido a rosa
De cuyo olido outro gosa.
                    —
   Coido d'ela noite e dia,
Sin descanso nin sosego,
Qu'atopálo non podria;

[p. 107]

Corpo e yalma, no-n-o nego,
A esa tareya m'entrego.
                    —
   E anque d'esto nada sabe,
Eu sey canto poido d'ela,
Mais, que tal saber m' acabe...
Say, pombiña, say, estrela,
Qu'un valente por ti vela.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
   ¿A donde vay? a escondida
Porta s'abre paseniño...
Romor de seda comprida
Run
e alá po-l-o camiño
Que vay d'a fonte o muiño... 
                    —
   N'â ve
o, mais ela è,
Chègame o seu doce olido,
Sento o pisar d'o seu pè,
Y-o meu corazon ferido
De pracer dou un batido.
                    —
   Nobre dama, linda dona
D'os corazós que prendàs,
Perdóname si, perdona
Si che sigo á donde vas, 
¿Non vés qu'en perigro estás?
                    —
   En noite tan tempestosa
¿Quen vos meteu tal deseyo?
¡Enlamugarse asi a rosa...!

[p. 108]

E n'o meu corazon leo
Que non levás pan no seo.
                    —
   ¿E si atopás a compaña?
¿E si vos say a estadea?
¿Si con falas vos engaña
E vos pon mantel e cea,
Mentras tróa e lostreguea?...
                    —
   N'irés soya, pesi a vos,
N'irés mentras qu'eu alente,
Pois fora atentar á Dios.
Señora, Dios non consente
Qu'ó perigro busque a xente.
                    —
   Sin que sepás que vos sigo,
Irey tras de vos agora,
Por si vos tenta ó enemigo.
Y-entanto non say a aurora
Non vos dei
arey, señora.
                    —
   —¡Adios... adios, dama hermosa;
¡Darvos á tan malos modos!...
Non vos levou á compaña,
Mais o enemigo levóuvos.
                    —
   Embargam'o asombro a yalma...
¡Ay, amor tolo... amor tolo!...
Ben dí aquel refran sabido:
Eu por vos, e vos por outro




[p. 109]


                         * * *


—¡Valor! qu'anqu'eres como branda cera,
Aquí en perigro estamos,
E n'outro lado a libertá che espera,
Qu'aqui ninguen che dera.
—Vamos, señor, a donde queiras... ¡Vamos!
                         —
—Tan nobre eres, meu ben, com' esforzada,
Mais, ¡tembras coma à cerva acorralada,
Ora que
untos por ventura estamos
Para fuir, ña prenda namorada!...
—¡Pois, fuamos... fuamos!...
                —
—¿Tès medo, miña vida,
A sères nos meus brazos sorprendida
E a que untos, amándonos morramos?
—¡Ay, non, qu'a dicha así fora cumprida...
Mas, partamos... partamos...
¡E adios, paz e virtù, sempre querida!





[p. 110]


   DULCE SONO


   Baiaron os aneles
Adond'ela estaba,
Fieronlle un leito
C'as pracidas alas,
E lone á levano
N'a noite calada.
   Cando a alba d'o dia
Tocou a campana,
E n'o alto d'a torre
Cantou a calandria;
Os aneles mesmos,
Pregada-l-as alas
—«¿Porqué-marmurano,
Porqué despertála?...




[p. 111]


                    * * *


   —Espantada, o abismo ve
o
A onde camiñando vou...
¡Corazon... canto és tirano,
Y és profundo, meu amor!
Pois eu, sin poder conterme,
N'escoito mais qu'unha voz,
E adond'ela quer que vaya
Sin poder conterme, vou...
                    —
   —Ho
e, â noite, dés que durman,
Sahiréy po-l-o ventanil;
Daránm'as sombras alento...
¡E adios, casa onde nacin!
   Honra que tanto estimey,
Santidade do meu lar...
¡Po-l-o meu amor vos dei
o
Para toda a eternidá!
   ¡Señor!... darésme castigo,
Qu'o merezo ben o sey;
Mais... condenáme Señor,
A sufrilo cabo d'él.




[p. 112]


                * * *


   —Para a vida, para a morte,
E para sempre en jamás,
Pedint'a Dios é Dios, dóuteme
Por toda unha eternidá.
   Para a vida, para á morte,
E para sempre en jamás,
Quero ser vosa, e que séades
O meu Señor natural.
   —Mais a que así querer sabe
Non debe ter pai n'irman,
Nin home, s'è qu'è casada,
Nin fillos, s'acaso è nay.
   —Espanta o qu'estás decindo...
Mais eu sinto qu'è verdà;
Lévame, señor, qu'irey
Ônde me queiras levar...
   —Pois vente...¿Qu'importa o mundo
Á quen ten a eternidá?
untos hemos de'vivir,
untos nos han d'enterrar..
E os nosos corpos aquí,

[p. 113]

E as nosas almas alà,
Quer Dios qu'en union eterna
Estén pra sempre jamás...
                    —
   Cal ô pa
aro a serpente,
Cal â pomba o gavilan,
Arrincouna d'o seu niño
E
a nunca a él volverá.





[p. 114]


   N'A TOMBA D'O XENERAL INGLES

   SIR JHON MOORE

MORTO N'A BATALLA D'ELVIÑA (CORUÑA)

   O 16 DE XANEIRO DE 1809


   A miñ'amiga Maria Bertorini, na-
tiva d'o pais de Gales.
                           Coruña, 1871.



   ¡Cuan lone, canto, d'as escuras niebras
D'os verdes pinos, d'as ferventes olas
Qu'ó nacer viron!... d'os paternos lares
D'ó ceo d'a patria, qu'o alumou mimoso,
D'os sitios, ¡ay! d'o seu querer, ¡que lexos!...
Viu á caer, baix'enemigo golpe
Prá nunca mais se levantar, coitado!
¡Morrer asin en estranxeiras playas,
Morrer tan mozo, abandoná-la vida
Non fart'ainda de vivir e ansiando!
Gustar d'a froita que coidad'houbera!
¡Y en vez d'as pónlas d'o loureir'altivo
Que d'o heroe á testa varonil coroan
Baiar á tomba silenciosa e muda!...

[p. 115]

   ¡Ou brancos cisnes d'as britanas islas, 
Ou arboredos que bordás galanos, 
D'os mansos rios as ribeiras verdes, 
Y os frescos campos donde Jhon correra!...
S'a vos amargo xemidor sospiro 
Chegou d'aquel que n'o postreir'alento 
Vos dixo ¡adios! con amorosas ansias 
A vos volvend'ó pensamento último, 
Que d'a sua mente s'escapaba inxele, 
Con que pesar, con que dolor sin nome
Con qu'estrañeza sin igual diríades 
Tamen ¡adios! ô que tan lonxe, tanto, 
D'á patria, soyo, a eternidás baixaba! 

   Y o gran silIon, á colgadura inmóvil 
D'o para sempre abandonado leito; 
A cinza fria d'ó fogar sin lume 
A brand'alfombra que leal conserva 
D'ó pe d'o morto un-ha sinal visibre,
O can qu'agarda po-lo dono ausente 
Y ó busca errante por camiños hermos,
As altas herbas d'alameda escura
Por ond'él antes con solás paseaba,
O sempr'igual mormoruxar d'á fonte 
Dond'él n'as tardes a sentarse iña...
¡Cal falarian sin parar de Moore,
C'o seu calado afrixidor lengua
e, 
Ôs ollos ¡ay! d'os que por él choraban!
¡
a nunca mais... a nunca mais ¡ou! triste
A de volver, onde por el esperan!

[p. 116]

Parteu valente, á combatir con groria.
Parteu, parteu!... e non tornou, qu'á morte
Segoun'ali n'os estranxeiros campos,
Cal frol que cae ond'a semilla sua
Terra n'atopa en qu'arraigar poidera!

   Lon
e caiche, pobre Jhon, d'a tomba
Onde c'os teus en descansar pensaras.
En terr' allea ind'os teus restos dormen
Y os que t'amaron e recordan inda,
Mirand'as ondas d'o velad'Occeano,
Doridos din, desd'as nativas prayas...
—¡Aló esta él, tras d'ese mar bravio
Alo quedou, quisais, quisais por sempre;
Tomb'onde naide vay chorar, cobexa
Amadas cinzas d'o que nós perdemos!...»
Y os tristes ventos y as caladas brisas,
Qu'os mortos aman si le
anos dormen
D'o patrio chan, á refrescarte veñen,
D'o bran n'a noite calorosa, e traen
Pra ti n'as alas cariñosas queixas,
Brandos suspiros, amorosos ecos,
AIgun-ha vagoa sin secar, que molla
A seca pedra d'o mausoleo frio,
D'ó teu país algun perfum'agreste.

   ¡Mais que fermosa e sin igual morada,
Lle coup'en sort'os teus mortales restos!...
Qui
era Dios que para ti non fora
Nobr'estran
eiro habitacion allea!...

[p. 117]

Que n'hai poeta, ensoñador esprito
Non pod'haber, qu'ô contemprar n'outono
O mar de sec'amarillenta folla
Qu'ó teu mausoleo con amor cobe
a;
Qu'o contemprar n'as alboradas frescas
D'o mes de Mayo as sonrosadas luces
Qu'alegres sempre á visitarche veñen
Non diga «Asin cand'eu morrer, poidera
Dormir en paz, n'este
ardin frorido,
Preto d'o mar... d'o cimeterio lon
e!...» 
¡Que ti n'escoitas en jamas ou, Moore! 
Choros amargos, quei
umbrosos rezos,
Ni-os outros mortos á chamarte veñen,
Pra que con eles n'a calada noite
A incerta danza d'os sepulcros bailes. 
Sô doçe alento d'o cogollo qu'abre,
D'á frol que mucha ó postrimeiro adiose,
Loucos rebuIdos, infantiles risas,
De lindos nenos qu'á esconderse veñen,
Sin med'á tí tras d'ó sepulcro branco.
Y algun-ha vez ¡moitas quizais! sospiros
D'ardent'amor, qu'ó vento leva donde
Dios sabe sô... por sin igual compaña
Dichoso tês n'habitacion postreira.
Y ó mar, ó mar, ó bravo mar que ru
e
Cal rux'aquel que t'arrolou n'a cuna,
Mora ónda tí, ven á bicar as pedras
D'un chan d'amor que con amor te garda,
Y arredor teu dei
a crecé-Ias rosas!...
¡Descans'en paz, descans'en paz ¡ou, Moore!

[p. 118]

E vos qu'ó amás, d'ó vos'honor celosos
Fillos d'Albion, permanecei tranquilos.
Terra fidalga é nosa terra, —tanto,
Cal linda Dios á qui
o dar— ben sabe
Honra façer aquen merece honra
Y honrado asi, cal mereceu, foi Moore.
Soyo n'está, n'o seu sepulcro; un puebro
C'ó seu respeto compasivo vela 
Po-lo estranxeiro á quen traidora morte
Fi
o fincar lone d'os seus y á alleos
Vir á pedir ó derradeir'asilo.

   Cando d'o mar atravesés as ondas,
Y o voso hirman á visitar vayades,
Poñé n'a tomba o cariñoso oido,
E si sentis rebuligar as cinzas
E s'escoitás indefinibres voces
E s'entendés o qu'esas voces digan,
A yalma vosa sentirá consolo. 
El vos dirá qu'arrededor d'ó mundo
Tomba mellor qu'aqu'atopou n'achara
Sinon d'os seus antr'ó amoroso abrigo!




[p. 119]


               * * *


                I

   Cal grasiosa brandeas
O teu corpo li
eiro,
Si bailas nos estrados
C'aquel galan soberbo,
Brandea o norte às ponlas
entís d'os ameneiros;
Y un-ha tras outra folla
De côr amarillento
Vay deixando, enredada 
N'os teus rizos cabelos,
Triste coróa póndoche,
Tan mucha, Dios d'o ceo,
Com'a que n'a alma tua
Pon o teu pensamento...
¡É que se vay o outono!
¡É que se vèn o inverno!

   Mas inda n'as fonduras
D'o ameno vál, serenos

[p. 120]

Sopran ventos soaves,
Qu'aromas trân d'o ceo.
Inda n'a farta veira
Cuberta de
ilmendros
Por onde corre o Miño,
Ma
estüoso e lento.
Do brán s'oye o mais doce
Sospiro derradeiro
Qu'alí quedou durmindo
Antr'o romeu y o espriego,
Como quedou un rayo
D'espranza n'o teu peito.


                II

   Mas ô que ten mal sino,
Mal sino o seguirá,
Qu'as rápidas correntes
Non volven nunca atrás.
¿Qu'aspéras, s'a espéranza
Caso de ti non fay?...

   Adiante, pelegrina,
Da fin ô teu roma
,
Qu'anqu'acabar non queiras
Aló t'han de levar
D'o teu mal fado as ondas
E os fortes huracans.


[p. 121]

   Qu'inda tés fé...! Terála,
Ña probe, n'o teu mal,
Terála n'as espiñas,
Que t'han d'atormentar,
N'a fel que pezoñosa
Sin sede beberás,
N'o pan amargo e duro
Que t'alimentará.

   Nunca d'o mar as ondas
Doces se tornarán,
Nunca tua sorte terca
C'a dicha amainará,
Nin c'a ilusion t'alentes
D'un brando descansar;
Que só o sono d'a morte
O triste dorme en paz.

   Acaba logo, acaba,
O teu triste roma
,
Qu'ô qu'en mal sino nace
Mal sino o seguirá.
N'as alas d'a disgracia
O teu destino vay,
E as rápidas correntes
Non volven nunca atrás.






[p. 122]


            SIN TERRA


   —¡Calade ou ventos nouturnos,
Calá fonte d'a Serena,
Qu'alá por cabo d'as Trompas
Quer'oir quen chega!
                        —
   Calaron os ventos todos
urrou á fonte mais queda,
E vin qu'iban á enterrar
O corazon d'ela.
                        —
   Vina despois inda viva
Por campos e por devesas,
Mais iña par'un-ha tomba
Pedindo terra.
                        —
   Nón-n'atopou, e por eso,
Amostra âs vistas alleas
Inda aquel corazon morto
A sua cangrena.





[p. 123]


   Para uns negro,
Para outros branco;
E para todos,
Traspoleirado.



                    I


—Se astuto s'é que sabes,

Víngate d'as ofensas s'é que podes,
Ô que che sirva, págalle,
Mais a quen non che de, nunca lle dones;
Porque á moral d'os santos
Non reza sempre c'á moral d'os homes.

   Esto un gallego montañes e rudo
Farto d'humillaciós, e de rencores,
Ô agonizar ll'aconsellaba á un fillo,
Herdeiro d'os seus mals e de seu nome.


[p. 124]


                  II

—Sé in
enuo e leal sempre, 
Perdoa a quen t'ofenda
Fay ben de cote á amigos y enemigos
Y â porta franca, sin temor, espera,
N'hay mais que un Dios y un-ha moral que salve
Os tristes fillos d'Eva.

   Esto á probe viuda
D'o montañés, morrendo antr'a miseria
Resinada ô seu fillo lle dicia...
Y á Dios o esprito ll'entregou serena.


                         III

   E fiolle él as honras,
Mais tan só con emidos e con bagoas;
Crego non houbo ô rededor, que â probe 
O enterro de limosna lle cantara. 
   N'un corruncho d'o adro 
Ond'as ortigas ásperas medraban,
Sin cruz, señal, nin lousa
Ali quedou perdida e sepultada; 
E triste ó fillo e soyo,
Tornou sañudo á solitaria casa.

[p. 125]

   —Meu pai doum'un consello, iña pensando,
E miña nay dóum'outro;
E s'ela tiña santidá e concencia,
Esprencia el tiña e sabidá d'abondo.
   Son fillo d'el e d'ela...
Partirey pois á hirencia de dous modos;
Ña nay, fareille ben á quen cho fi
o...
Meu pay, vinganza piden os teus osos.





[p. 126]


    TRISTES RECORDOS


   Un-ha tarde alá en Castilla
Brilaba o sol cal decote
N'aqueles desertos brila.

   Craro, ardoroso e insolente,
Con perdon d'él, pois n'è modo 
Aquel de queima-l-a
ente,

   E secar con tales brios
A probe in
eliña pranta,
A fonte, os sedentos rios.

   Un-ha tarde, ¡ou que tristeza
M'acometeu tan traidora,
Vendom'en tal aspereza!


[p. 127]

   ¡A donde vin a parar!
Pensaba mirand'o ceo
Par'a terra non mirar.

   Por qu'o ceo era, eso si,
Un mais ou menos azul,
Com'o que temos aqui.

   Mentras que'a terra ¡bon Dios!..
Señor, ¿posibre será
Que aquela á fi
eses vos?

   Mais ¿por qu'estrañarme tal
S'as cousas que vos facés
Jamas as facedes mal?

   Fi
estes tan tristes llanos,
Mais fi
echeos, Dios cremente,
Soyo para os castellanos.

   ¡Ay! cada pomba ô seu niño, 
Cada cone
o ô seu tobo,
Cada yalma ô seu cariño.

   Aquesto m'eu repetia
N'aquela tarde, recordo
De negra malencolía.

   E namentras, contempraba
D'a igual, extensa llanura
A terra que branqueaba.


[p. 128]

   D'o largo pinar cansado
A negra mancha sin término,
D'o puebro ó color queimado.

   Y antr'o chan y o firmamento
As nubes de denso polvo,
Qu'iba levantand'ó vento.

   D'o deserto fiel ima
e,
C'o mesmo alento de brasa,
C'o mesmo ardente cora
e!

   Ô lon
e o mular pasaba,
Viña á tourada mais preto,
A ovella enferma balaba.

   E n'o
a queimado espiño
Fu
indo d'o sol ardente
Pousabase o pa
ariño.

   ¡Dios mio, que ansia cativa!
Pesaba en min á tristeza
Cal se m'enterrasen viva. 

   Lembranzas d'a terra hermosa,
Calmá c'a vosa frescura
As penas d'alma chorosa.

   Por qu'ese sedento rio
Envolto en malinas brétemas,
Dá callentura, dá frio.


[p. 129]

   De pronto oin un cantar,
Cantar que me conmoveu
Hastra facerme acorar.

   Era á gallega canzon,
Era ó alalá!... que fixo
Bater o meu corazon.

   Con un estraño bater
Doce, com'o ben amar,
Fero, com'o padecer.

   De polvo e sudor cubertos
C'a fouce ô lombo, corrian
Por aquês campos desertos,

   Un fato de segadores...
¡Y eran eles, eran eles,
Os meigos d'os cantadores!

   ¡Adios, pinares queimados!
¡Adios, abrasadas terras
E cómaros desolados!

   Pechei os ollos e vin...
Vin fontes, prados e veigas
Tendidos ò pé de min.

   Mais cand'á abrilos tornei,
Morrendo de soidades,
Toda á chorar me matéi.


[p. 130]

   E non parei de chorar
Nunc'hastra que de Castela
Ouveronme de levar.

   Levaronme para n'ela
Non me teren qu' enterrar.




[p. 131]


                * * *


   Meses d'o inverno frios
Qu'eu amo a todo amar, 
Meses d'os fartos rios 
Y o doce amor d'o lar. 
   Meses d'as tempestades, 
Ima
en d'a delor,
Que afri
e as mocedades 
Y as vidas corta en frol. 
   Chegade, e trás d'outono 
Que as follas fai caer, 
N'elas dei
á que ó sono
Eu durma d'o non ser.
   E cando o sol fermoso
D'abril torne á sorrir,
Que alume ó meu reposo,
a non ó meu sofrir.




[p. 132]


                     * * *


                       I

   Era n'o mes de Mayo,
N'o mes d'o amor, d'as prantas e d'as frores,
Mes d'os soaves prefumes
Y os trasparentes cores.
D'os trinos matinais d'os pa
ariños,
D'as cándidas e frescas alboradas,
D'as pasa
eiras nubes,
E d'as tardes sorrintes e douradas.
Cand'ó mar está azul, o ceo sereno
Com' ó dormir d'un neno,
Manso-l-os rios, alta-l-as estrelas,
Mais desvaida á lua
Si tamen mais fermosa,
C'o aquela gracia sin igual que é sua,
Y era en fin cando todo n'esta vida
Sorrí os mortais c'a alegre, esplendorosa
Sorrisa vir
inal d'a primadera
Que amar y á ser dichoso-l-os convida.


[p. 133]

   A todos... ¡ay! qui
era 
Que asi á sorte o fi
era, 
Mais algun hay qu'envolto n'a negrura 
D'a sua propia tristura,
Tan soyo vé, d'a primadera hermosa, 
N'o sol morno e n'a rosa 
C'o fresc'orballo d'a mañan cuberta, 
Un trist'e mal agoiro que desperta
Pensamentos de loito e desventura. 

                       II

   Era n'un-ha mañan d'o mes de mayo 
En que parés que os an
eles cantaban, 
Mentras mansa-l-as brisas se quei
aban
Con amoroso layo:
En que o rego ó pasar po-las curtiñas
Non sey que cousas mormuraba leve,
Y o voar d'as inquietas anduriñas
Que n'os aires chiaban,
 vista d'os nubeiros sabidores
Venturas e contentos agoiraba:
Mañan d'encantos cheya
Cal o esprito as deseya,
Cando espera e confia:
Mañan que chama á toda crás de seres
Ô pracer y â alegria,
Menos â triste yalma,
Que dendes qu' é, non sabe

[p. 134]

Qu' é ter sosego ou calma,
Dond'a dozura d'o gozar comence
Dond'a crudeza d'a delor acabe.


                      III

   D'a Garda, an
el bondoso,
Qu'as brancas alas paseniño bates
Ô rededor d'o acongo
ado esprito,
Pra derramar en él santos consolos
Qu'e nos trâs d'o infinito,
¿En donde, en dond'estabas
Qu'antre negros querbantos
Soya, un alma tristisima deixabas?
Fe, esperanza, virtudes,
Ori
en d'as eternas beatitudes,
E que dendes re
iós mais venturosas
Vindes calmar as amarguras nosas...
¿Dond'estades, en donde?
¿Cand'ó qu'en vos confia,
Soyo, en loita c'o as ansias d'a agonia,
Orfo vos chama, e naide lle responde?


                      IV

   Por aqueles que odiaba perseguido,
Po-los que amaba odiado,
Un triste á dura sorte condenado

[p. 135]

Contempraba d'o cántabro á bravura
Con un ollar profundo,
Cal si tras de tan fonda sepultura 
Entrevise as anchuras d'o outro mundo. 
E con animo forte, 
D'o liquido cristal hastra tocalo, 
En carreira chegou verti
inosa 
Cal s'atraison d'o abismo misterioso,
Con forza estraña o condu
ese â morte.

   E di
o: —¡Vida, adios! ¡adios, tormento
Que con martirio lento,
M'arrancache astr'os soños d'a esperanza,
D'a desventura miña
Vou á crebar ó brazo poderoso,
Ali donde n'hay dor, nin hay mudanza,
E s'enterra a inquietude n'o reposo!
¡E ti, mala pasion qu'en min te cebas
E foches o meu Dios y o meu castigo,
a que me quês matar, morre conmigo!

   Calou o triste, e inmensas, pavorosas
C'as suas crins espumosas,
Retorcerons'as ondas po-la area
Incitand'ô coitado
A dar fin â pelea
Que houbera n'o seu peito encomenzado.

   Mais un brando sonido 
Fireu de pronto o contrubado oido

[p. 136]

D'aquel ser desdichado...
E escoitou asombrado
D'un invisible ser á fala hermosa
Que con branda e celeste melodía,
Soave e mainamente lle decia:

   —«¡Detente ô pé d'a orela
D'a tua vida, cobarde centinela,
Non queiras por fu
ires d'o presente
D'a eternidade descorré-l-os velos!
Agarda á que á medida
Con rosas ou con fel, henchas d'a vida,
Nin fagas que n'a tomba se derrame
Antes que Dios ch'a pida.
Que ningun fillo d'Eva
O fin s'ha de librar d'o seu penare
Anque â morte s'astreva.
Despois d'atravesare
Os desertos inmensos d'o infinito,
Ô mundo volverias en esprito
A sofrir, y o teu crimen á pagare.
As noites tras d'os dias
Sin descanso nin tregua
Apegado á aquel seo te verias,
D'o ingrato corazon vend'os batidos 
Non por ti, mais por outros repetidos.
En'aquel pensamento
Con impracable craridá leerias 
A traizon alevosa, o olvido amargo
Sin velo qu'os crubir, nin fin
imento.»


[p. 137]

   —«¡Ou Dios, Dios poderoso!...
¡Que tormento espantoso!!...»

   —«Ninguen torce o poder d'os seus destinos,
Infaustos ou beninos:
Nin a ninguen ll'é dado
Renegar d'o seu fado.
Sô vence quen espera...
Volve á vivir e espera resinado.»

   E tornou á vivir, arrepentido
Anque trist'e dorido,
Aquel probe coitado:
Pideull'á Dios perdon d'o seu pecado,
E Dios compadecido
Mandoulle santa paz e doce olvido.





[p. 138]


               ¿QUÉ TEN?


   Sempre un ¡ay! prañideiro, un-ha duda,
Un deseyo, un-ha angustia, un delor...
É un-has veces á estrela que brila,
E outras tantas un rayo d'o sol;
É que as follas d'os arbores caen,
É que abrochan n'os campos as frols,
Y é o vento que zoa,
Y é o frio, é a calor...
E n'é o vento, n'é sol, nin é o frio,
Non é... qu'é tan só
A alma enferma, poeta e sensibre
Que todo á lastima,
Que todo lle doy.




[p. 139]


                         * * *


Tí, a feiticeira e branca com'as neves,
Y a linda, antr'as millores,
Tí, arrededor de quen, cal as abellas
A redor d'un-ha rosa, andan os homes,
(ente qu'o mesmo acaso qu'as mulleres
É dada á toda crase de traizoes);
Non queiras en jamás, s'ès queridora,
Non dones en jamás mas que che donen,
S'é que te firen, miña prenda rîte,
S'é que t'engañan, meu amor, non chores.
Vé que pasau o tempo d'as Corinas
Y o mais qu'ora se sofre,
Só porque non se diga,
É rabiar cant'un pode.
—¡Rabiar no mais... dixera que mentides!
—Sí, sí, rabear ben forte;
Mas c'a rabia picante e aguilloeira
Qu'é salsa apetitosa d'as pasioes.
¿Que fora ¡ou Dios! sin os asentes feros
D'os estómagos probes?
D'os corazós d'o dia,
¿Que fora sin as rabias, meu amore?





[p. 140]


               RUINAS


       
(ARMONÍAS D'A TARDE)

  Traduccion de Ruiz de Aguilera 


   Xà Novembr'espiraba
Cando cansado e sóo, tomei asento
O pè d'o endebre muro,
Vella defensa e límite d'un puebro.
   Po-l-as abertas fendas,
Casa qu'âs sabandias abr'o tempo,
Hoxe o lagarto mira 
Con fria olIada o estrago en torno feito.
   Sin còre a trepadora,
Ortiga vil e xaramago enfermo,
Cuyos muchos ramalIos 
Moven os aires ô pasar emendo;
   Coroan capiteles
Ô destrozado pórtico d'o tempro,
Que tende n'a campia
Antre polvo d'altares o esqueleto.

[p. 141]

  
a n'o lare sagrado 
Lume n'encende a nay ô son d'un rezo, 
E d'a tisnada pedra
A borralliña os ventos a barreron;
   E a d'os vellos arcos
E colunas, as pedras van caendo,
Cal un-ha e outra vàgoa
Cai d'os ollos d'un triste sin achego.
   ¡Como as muchadas foIlas
Se desprenden d'a ponla onde naceron,
Restos d'aquela vida
Con qu'a vista encantaba o souto ameno! 
   ¡E cal amostra o rio, 
Casi-qu'enoite o empedregado leito, 
Regueiro miserable 
D'outro farto raudal, limpo e sereno! 
   ¡Cal os outeiros arden 
D'o sol d'outono ô làmpo derradeiro, 
Mentras sombrisa à noite 
Vay caladiña os valles sorprendendo! 
   Bataladas ô lon
Dà un-ha campana sospirando resos; 
Y-a  tarde qu'agonisa 
Mandalle â reliion o adios mais tenro. 
   Y-o moucho revoando 
Berra tamen con chilos agoreiros,
Coma morto sin tomba
Qu'anda soyo ô redor d'un simeterio.
   Cand'as alas sacude
A voz desperta de dormidos ecos;

[p. 142]

E parès que resoa
Tras d'o que pasa pensatible, austero,
   O ruir misteiroso
De visiós qu'en tropel forman os medos.
Po-lo chan arrastrando
Pardo sayal, os brancos esqueletos.
   Ou ben que resucita
A pobracion d'o seu reposo eterno
Rendido pelegrino
Que cobra, descansando, novo alento,
   Y-a camiñata emprende
O doçe amañecer d'un dia sereno,
Que crube os seus albores
Bai'un de nubes pudoroso velo.
   Mais acabase o encanto
Un momento despois; asi os a restos
D'as ilusiós mortiñas
Enchen d'a yalma o dolorido seo.
   Y ora outra ves d'o muro
Os cantos sin parar rodan desfeitos,
Y-o seu compá-las-follas
D'as amarelas ponlas van caendo,
   Cal unha e outra vagoa
Cay d'os ollos d'un triste sin achego,
Ou anacos d'a vida
Con qu'a vista encantaba o souto ameno.
   Todo asi pasa; a sombra
Sigue decote á lus d'o craro ceo;
E ¡ay! á vellés caduca
D'a mocedà é recordo pasaeiro.

[p. 143]

   Ti soyo non acabas
¡Ou esprito que ximes n'un encerro!
Mais con man compasiva
A morte, o fin, quebrantará os teus ferros.
   Quedará ó fráil vaso
D'a tua esencia inmortal anacos feito,
E poI-os aires, ela
En busca irá d'o seu amor eterno.
   Â terra que perdeche,
Voarás lieira d'o manchado suelo,
Qu'as tuas alas tocaron
O pousarte d'o mundo n'o deserto.
   N'el ¡ay! triste á recordas,
Como d'a sua os azulados ceos,
O probe desterrado
N'a veiriña d'os rios extranxeiros.




[p. 144]


                  * * *


   Chirrar d'os carros d'a Ponte,
Tristes campanas d'Herbon,
Cando vos oyo partídesme
As cordas d'o corazon.
                  —
   Ceboleiras qu'is e vindes
D'Adina pó-Ios camiños,
A veira d'o camposanto
Pasá leve e paseniño.
                  —
   Qu'anque din que os mortos n'oyen,
Cand'os meus lle vou falar, 
Penso, que anqu'estén calados
Ben oyen o meu penar.





[p. 145]


   A BANDOLINATA


   C'a espada asesina
N'o peito encrabada,
O esprito n'a sombra
Y o corpo n'a lama,
Mais negra que á morte,
Que á terra mas baia,
Bagullas de sangre
Chorando eu estaba.

   De pronto antre ó espeso 
D'a brétema parda 
Con rara armonía
Saliu un-ha cántiga...
¡Que fresca e que doce,
Que leve e qu'estraña
Soou n'as recónditas
Cavernas d'a praya!

   Calmouse o meu dore
Cal sede c'a yaugua,
D'o probe sedento

[p. 146]

N'a fonte se calma.
N'os ollos detidas
Quedaron-s'as vágoas,
Namentras inmoble
Suspensa escoitaba.

   De tempos remotos
D'edades leianas,
De noites sereas,
Pra sempre acabadas,
Aquel cantar tróuome
Non sey que lembranzas,
Non mortas... dormentes,
¡Quien sab'en que campas!

   Coidara que á oira
N'os campos d'Italia,
Send'eu quizais reina,
Quizais send'escrava,
N'a orela do Bósforo
D'o pazo â ventana...
Mais sempre amor fondo
Sentindo n'a yalma.

   ¡Qu'estraños soñares
S'en min despertaran
D'o músico incónito
C'a sonora cántiga?
¿D'anteriores vidas,
Cales recordanzas

[p. 147]

Calmaron á dore
D'as presentes ansias?

   ¿Quen pode decilo?
Misterios d'a humana
Frail natureza
Naid'os espricara;
So sey que sintindo
Consolo n'a yalma
Amey desd'estonces
A bandolinata.




[p. 148]


                        * * *


   Brancas vires de cándidos rostros,
Varons santos de frente serea,
Nobres matronas,
Monas austeras,
Y aind'aquelas que parés que nunca
Tocaron c'as prantas
Os Iodos d'a terra,
N'a concencia ¿quen sabe á escondidas,
As manchas que levan?
               —
Mais s'hay anchos rios,
E mares imensos,
E lagos sin fondo,
E torrentes que arrancan as penas,
D'este mundo n'os ambitos todos
N'hay auguas que laven
Manchadas concencias;
Y aqués que se manchan,
Manchados se quedan.
¡Soyo as lavan as vagoas abondas
D'á penitencia!





[p. 149]


                 VANIDADE


   Alguns ricos enterrans'ô probe,
E alguns probes ô grande s'enterran,
Todos para distinguirse,
E hastr'ô morrer tèr fachenda.
¡Vanidá! ¡canto vals antr'os homes
Qu'hastr'as portas d'a morte penetras!
Mas des que cân n'o burato,
Todos iguales se quedan
Y o polvo, ô polvo se torna
E ond'os vivo-la soberbia.




[p. 150]


                    * * *


   —Para á vida e para á morte
E para sempre en jamas
Pedinte a Dios, e Dios dóuteme
Por toda un-ha eternidad.
   —Para á vida e para á morte
E para sempre en jamas,
Quero ser vosa, e que séades
O meu señor natural.
   —Mais a que así querer sabe 
Non debe ter pay, n'hirmans, 
Nin home, s'é qu'é casada, 
Nin fillos si acaso é nay.
   —Espanta o qu'estás decindo...
Mais eu sinto qu'é verdá,
Lévame señor qu' irey
Ônda me queiras levar.
   —Pois vente ¿qu'importa o mundo 
A quen ten á eternidá? 
untos hemos de vivir,
untos nos han d'enterrar,
Y os nosos corpos aqui,

[p. 151]

Y as nosas almas alá, 
Quer Dios qu'en union eterna 
Esten pra sempre en jamás. 
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
   Cal ô páaro a serpente, 
Cal â pomba ó gabilan, 
Arrincouna d'o seu niño
E a nunca á el volverá.




[p. 152]


                * * *


   Apresa Alvaro d'Anido,
Vive moito en pouco tempo,
Espolea ó teu cabalo,
E espoleandoo revéntao.
¿Qu'importa un nobre cabalo?
¿Qu'importan dous nin trecentos?
O qu'importa Alvaro Anido
E chegar cedo.

   Vai d'un polo á outro polo,
Reistra os antros terreos,
Monta n'a locomotora,
Sube n'os grobos aereos,
E c'o á centela recorre
D'o vacío o espazo inmenso:
És homme, e cansarás Alvaro
Correndo e correndo.




[p. 153]


                    * * *


   Decides qu'o matrimonio
E santo e bueno, serayo,
Mais non casou San Antonio,
Por mais qu'ó mesmo demonio
Tentouno á facé-l'o ensayo.
                    —
   Celicios, cantos poder,
Penitencias á Dios dar,
Mais santo n'oubo á meu ver,
Que d'os casados quier
C'a pesada cruz cargar.
                    —
   Nin os santos padres todos,
De quen tès tantos escritos
E alabas de varios modos,
Quixeron n'aqueses Iodos
Meter os seus pes benditos.
                    —

[p. 154]

   D'o direito, d'o rivés,
Matrimonio, un dogal és,
Eres tentazon d'o inferno,
Mais casarei... pois no inverno
¡Non ter quen ll'a un quente os pes!...




[p. 155]


               ***


   Agora cabelos negros,
Mais tarde cabelos brancos;
Agora dentes de prata,
Mañan chavellos querbados,
Oe fazulas de rosas,
Mañan de coiro enrugado.
   Morte negra, morte negra,
Cura de dores e engaños, 
¿Porque non mata-l'as mozas
Antes que as maten os anos?




[p. 156]


                    * * *


   —Premita Dios que te veas
Cal as cóbregas arrastro,
Qu'a yaugua que á beber vayas
Che se volva aramagos.
Que pidas e non atopes
Pousada, acougo, n'amparo,
E qu'inda morto de fame,
Quedes ô pé d'un valado.
   —Praguea boca, praguea
Mentras qu'eu me vou marchando,
Pragas de malas mulleres,
Nunca lle cân os soldados.




[p. 157]


                    * * *


   Teño un mal que non ten cura,
Un mal que naceu comigo,
Y ese mal tan enemigo
Levarám'â sepultura.
                    —
   Curandeiros, ceruanos,
Dotores en medeciña,
Pr'a esta infirmidade miña
N' hay remedio antr'os humanos.
                    —
   Deiá pois de remeér
Con concencia ou sin concencia,
Os libros d'a vosa cencia,
Pois para min n'â han de tér, 
                    —
   ¿Qu'o dudás? duda non cabe
N'esto que digo, doutores,
Anque pese, hay amargores
Que non pasan con arabe.
                    —
   ¿Asañásvos porque digo

[p. 158]

Verdás que sabés de sobra?
—Pois á probar... mans â obra...
Vede de curarme, a migo.
                    —
   O meu mal y o meu sofrir,
E o meu propio corazon,
¡Quitaimo sin compasion!
Despois ¡facème vivir!




[p. 159]


                  * * *


   Sarna con gusto, non pica;
O conto é sarna sin él,
Y o verdadeiro castigo
N'o mais fondo ha de doer.
Non é sufrir chorar sangre,
Ôs pès de quen un quer ben,
D'él vivir lone, e olvidado...
¡Este si, que penar è!




[p. 160]


               * * *


   «E verdade que un pode
Ser pior ou millor, 
Pero vir de bon tronco
Eso sempre foy bo.
   Teus pais eran itanos,
E ti oxe eres marques,
Masque... que o fin y ó cabo 
Un ven de donde ven.
   Cán fillo d'un raposo 
Que o teñan por leal,
Que si non come os pitos
E que non poderá.» 

   Esto cantaba un cego
N'a feira d' Asuncion,
E d'o seu cantar ríanse 
Todos, qu'era un primor
   Y uns os outros mirábanse
Cal querendo decir:
—Rasquese á quen lle proya
Qu'esto non vay prá min.




[p. 161]


                    * * *


   Fas uns versos... ¡ay que versos!
Pois cal eles non vin outros,
Todos empedregullados
E de cotomelos todos,
Parecen feitos adrede
Para lerse á sopramocos.




[p. 162]


                    * * *


   Tembra un neno n'húmido pórtico...
D'a fame e d'o frio
Ten o sello, o seu rostro de anel,
Ind'hermoso mais mucho, e sin brillo.

   Farrapento e descalzo, n'as pedras
Os probes peiños,
Que as iadas d'o inverno lañaron,
Apousa indeciso.
Pois parés que ll'os cortan coitelos
D'aceirados fios.

   Coma can sin palleiro nin dono,
Que todos desprezan,
N'un corruncho s'esconde tembrando
D'a dura escaleira.
E cal lirio se dobra ô secárese,
O inocente á dourada cabesa
Tamen dobra, esbaesido c'a fame,
E descansa c'o rostro n'as pedras.


[p. 163]

   E mentras qu'el dorme
Trist'imaen d'a dor y á miseria,
Van e vên ¡á adoraren o Altísimo!
Fariseyos, os grandes d'a terra,
Sin que o ver d'o inocente orfandade
Se calme d'os ricos
A sede avarienta.
O meu peito c'angustia s'oprime
¡Señor! ¡Dios d'o ceo!
¿Por qué hay almas tan negras e duras?
¿Por qué hay orfos n'a terra Dios boeno?

   Mais n'en vano sellado está ó libro
D'os grandes misterios...
Pasa á groria, o poder y á alegria... 
Todo pasa n'a terra. ¡Esperemos!

Páxina Anterior

Ir ao índice de Páxinas

Páxina Seguinte


logoDeputación logoBVG © 2006 Biblioteca Virtual Galega