3.6. Estratexia e Táctica do P.G.
A estratexia do P.G. permaneceu invariable ó
traveso da sua andadura política. Consistía na consecución dun
goberno para Galicia inscrito nun artellamento federal do Estado Español.
Entendía que elo era necesario para afirmar a personalidade nacional de
Galicia e conseguir unha sustantiva mellora económica.
O que non gozou de similar perdurabilidade foi
a táctica que o P.G. en parte quixo, en parte se veu obrigado, a
empregar para acadá-los seus obxectivos estratéxicos. Vémonos así
obrigados a falar mais que de unha sóa táctica, de varias.
Agora ben, denantes de examinar cales foron
éstas, sinalemos un rasgo común a todas elas: o gradualismo, a
política de posibilismo reformista que en todo momento observou o
partido que estamos a analisar. E este reformismo atopou na legalidade
constitucional republicana un canle axeitado.
Victor Casas expresa así o rexeitamento do
P.G. da vía radical, violenta e revolucionaria:
«Galicia non pode erguerse violentamente contra o Estado Español
en percura dunha independencia que necesita.
Cataluña e Vasconia nos demostran que
ese camino non é nin práctico, nin de posibel percorrido.
Cantos exempros, os arredistas oficiaes, nos opoñan acontecidos
no século pasado ou a comenzos do aitual non sirven para rén.
Hoxe é imposibel trunfar por tales medios contra un Estado moderno.» (1) |
Distinguiremos
entre a táctica nos obxectivos e a táctica nos procedimentos que o
P.G. empregou para tentar de acadar os obxectivos propostos.
Polo que ó primeiro respecta, sinalemos que a
aceptación polo P.G. da autonomía foi sempre como un obxetivo
táctico, como unha conquista limitada e conxuntural, sen que en ningún
caso chegase a implicar a renuncia a sua angueira federalista
estratéxica. Nelo insistirá sempre este partido e consideramos
excusado traer eiquí a colación textos demostrativos, por encaixaren
mellor no capítulo que ven tras deste.
Pasemos pois a referirmos ós procedimentos
tácticos a que recurre o P.G., precisando que todos eles están
inscritos no campo específico que o propio partido establece e que non
ven dado polo enfrentamento entre clases sociais, senón pola dicotomía
existente entre pobos ricos e pobos pobres, entre zonas desenroladas e
subdesenroladas, en suma, entre capitalismo central e capitalismo
periférico incipiente.
3.6.1. As tácticas do P.G. na sua primeira fase.
Lembrémonos de que esta primeira fase da
vida do P.G. se corresponde coa concepción elitista do partido. Pois
ben, a sua táctica implícita, e que por veces se fai expresa, baséase
no repudio do pluripartidismo, por entender que tanto os partidos de
dereita como de esquerda, eran sucursalistas e sementadores da división
de Galicia, á que o P.G. anceiaba ver unida nunha especie de frente
único anticentralista.
Segundo esta táctica, a élite dirixente
galeguista, esa minoría dos «Bos e xenerosos» que encarna a
conciencia de Galicia (o P.G.), tería de suscitar unha sorte de
adhesión espontánea da gran maioría de Galicia, especialmente da
maioritaria e «auténtica», a campesina e mariñeira, quedando
soamente fora unha exigüa minoría de «desleigados». Vexamos
un testimuño deste rasgo: «Nos estamos contra todos porque a
Galicia verdadeira somentes a interpretamos e faremos nós» (2).
Para que se producira esta especie de
sortilexio, o P.G. fai énfase na propaganda, na actividade
concienciadora, cunha perspectiva a moi longo prazo (3),
tentando de que se operara o espertar do pobo que levaría aparellado a
súa identificación automática cos nacionalistas, e descoida en cambio
o traballo organizativo, de encadramento popular no partido.
Agora ben, de pouco servía que o P.G. insistira
en proclamar os seus desexos de integración nacional, negando que as
loitas da política española, e as conseguintes divisións que
xeneraban, se plasmaban tamén en Galicia. Igoalmente vana era a sua
teima en manterse neutral nesas pugnas, porque certamente repercutían
en Galicia, sendo esta unha realidade inesguellable coa que rematara por
bater o P.G. e, ó cabo, non terá mais remedio que recoñecer.
A sua concepción ideolóxica, e a táctica que
dela deriva, eran un exercicio de ilusionismo político construido
facendo abstracción da existencia real dun variado repertorio de forzas
políticas presentes tanto nas institucións como na conciencia da
opinión pública. Por elo o P.G. víuse obrigado a buscar algún
acomodo coa situación política real, o cal supuxo caer nunha
contradicción que o convertiu ó traveso de toda esta primeira
andadura, nun ente político esquizofrénico: contemplábase a sí mesmo
dun xeito e se vía obrigado a actuar de outro.
A necesidade de conqueri-lo establecimento dun
réxime autonómico para Galicia, xunto coa resolución dos seus
acuciantes problemas económicos, induce ó P.G. a actuar
coordinadamente con algunhas das forzas republicanas, ainda que non
estableza ningunha alianza formal con elas e opere primordialmente de
xeito aillado. Temos así que colabora con outros partidos en varias
cuestións que conciernen ó Estatuto: xestións parlamentarias, Comité
proautonomía, redacción do Estatuto e mitins; e tamén na percura de
solucións ós problemas galegos: ferrocarril, Misión Biolóxica, etc.
Verbo do Goberno levou a cabo unha política de
oposición moderada, apoiandoo en ocasións (Casas Viejas, por exemplo).
Deste xeito, a crítica da política económica da coalición
republicano-socialista no poder, que o P.G. entendía moi desfavorable
para Galicia, non foi denunciada con excesiva causticidade e mordente
por temor a que a ORGA, partido do poder en Galicia, retirara o seu
apoio ó Estatuto.
Tal cautela foi mantida polo P.G. ata o vran
de 1933, momento no que pasa a censurar durísimamente a actuación do
Goberno en Galicia.
Insistamos en que o P.G. se aveu a colabourar
con outras formacións políticas por un ineludible imperativo de
realismo político. O seu desexo era ben outro: ser o único partido dos
galegos, e a esta concepción resposta a actitude de comparecer en
solitario nas eleccións municipais de 1933.
Agora ben, no derradeiro semestre de 1933
tiveron lugar dous xiros políticos espectaculares que revelan a pouca
experiencia política do nacionalismo galego.
En efecto, no vran de 1933 as relacións do
P.G. coas forzas republicanas (a excepción dos fedeais, A.R., U.S.G.,
progresistas e agrarios de Pontevedra (4))
estaban moi deterioradas polo incumplimento do compromiso de facer campaña autonómica. En setembro se produce a ruptura: o P.G. denunciaos
nun manifesto que fai público e se retira da principal plataforma de
colaboración unitaria, o Comité de autonomía. Deste xeito, sucedense
os ataques a Casares Quiroga e o seu partido (P.R.G.), terciados con
censuras alporizadas ós Gobernos de Lerroux e Martínez Barrio. Neste
preciso intre ensaia unha nova táctica, consistente en establecer a
alianza de Galeusca, é decir dos nacionalistas galegos, vascos e
cataláns para actuar conxuntamente descontra o centralismo do Estado.
Deste xeito Victor Casas propugna eludir calisquera tipo de alianzas cos
republicanos galegos, para pasar a dar prioridade a actuación
coordinada dos nacionalismos periféricos:
«Eu xa teño mais confianza e
espranza na xuntanza cos nacionalistas vascos e cataláns que
todo canto con relación a Galicia poídanos dar a Repúbrica
falsificada e adulterada.» (5) |
E así se
expresa tamén o Consello do P.G., entendendo que os galeguistas
debían traballar en solitario polo Estatuto, combatendo «ao
Goberno centralista que cada día nos crea un novo problema» (6).
E decir laboura de oposición, combinada coa
potenciación da alianza de Galeusca: «[...] loita, en pura
ortodoxia nacionalista, sin transixencias. De obra mancomunada con
catalás e bascos pra os fins comúns» (7).
O pacto de Galeuzca completábase coa alianza
con tódalas forzas autonomistas do Estado que se percurou sen éxito,
quedando esterilizada a tentativa de crear a «Federación
Republicana Autonomista». Excusandonos por non dar agora mais
detalles, que cadran mellor no apartado correspondente a práctica
política do P.G., pasemos a ver o problema a nivel interno de Galicia,
que a alianza de Galeuzca non podía solucionar, obrigando ó P.G. a
esbozar unha nova táctica. A cuestión era que o apoio dos
nacionalistas vascos e cataláns que podía ser moi útil no Parlamento,
non servía practicamente para nada á hora que conquerir en Galicia o
necesario respaldo para o Estatuto, que, nono esquenzamos, debería ser
aprobado nun plebiscito polos dous tercios do censo electoral. Este
plantexamento tivo que estar presente na mente dos dirixentes
galeguistas cando en outono de 1933 o Comité de autonomía convocou o
plebiscito (que logo non se celebraría) para un mes despois das
eleccións lexislativas de novembro (8).
A cousa non tiña volta. De seguir o P.G. coa táctica de hostigamiento
ás forzas republicanas que, mal que ben, apoiaban á autonomía, o
plebiscito podía darse por perdido. Velaí por qué na I Asamblea
extraordinaria que celebra o P.G. en Santiago o 21 de octubro de 1933
producese un espectacular cambio de táctica: acorda ir as eleccións en
alianza coas forzas autonomistas. Así, após de rápidas negociacións,
o P.G. consigue plasmar esta nova táctica nas duas provincias
occidentais onde lle foi posible facelo; na da Coruña, onde vai en
alianza cos federais, e na de Pontevedra onde conquire unha coalición
un pouco mais amplia.
3.6.2. A táctica do P.G. na segunda fase.
Correspóndese
esta nova táctica do P.G. coa tentativa de se convertir nun amplio
partido de masas, levando a cabo unha acción na que se mancomunaba a
propaganda co esforzo organizativo, tentando de encadrar políticamente
ó país. Todo elo despois das eleccións de novembro de 1933.
Na
Asamblea extraordinaria de outono de 1933 o P.G. recoñoceu algo
importante: que a división entre a esquerda e maila dereita dabase
tamén en Galicia, pero non tirou as pertinentes conclusións. Ben é
verdade que tampouco os vísporas do plebiscito (que logo resultou
aprazado) eran o momento mai axeitado para extraelas. Foi así que se
presentou as eleccións como unha opción de «pura
autoctonía», xenuinamente galega e ó marxe da dicotomía que se
establecía entre dereitas e esquerdas. Ademais, deliberada e
significativamente denominaba como «autonómicas» ás forzas
coas que pretendía aliarse, e non «de esquerdas».
As
dereitas no poder no segundo bienio foron as encargadas de que o P.G.,
na sua III Asamblea, descobrise áreas de coincidencia cos partidos
republicanos de esquerda, entendendo que eran os únicos dispostos a
coadxuvar no esforzo autonómico. Esta táctica, tan radicalmente
distinta da anterior, comporta a alianza do P.G. cos partidos
republicanos, e mesmo tamén obreiros, e quedou plasmada no Frente
Popular. Supón, pois, a aceptación do xogo pluripartidista, o abandono
daquel limbo ilusorio onde se quixo situa-lo P.G. na anterior etapa,
tentando de permanecer ó marxe do conflicto que en toda España se
rexistraba entre a dereita e maila esquerda, para decantarse
expresamente pola colaboración cos partidos esquerdistas.
Tivemos
a fortuna de atopar un valioso documento (9)
no que Bóveda se refire á nova táctica de alianza formal e expresa
coa esquerda, facendo unha autocrítica da primeira actitude considerada
a posteriori errónea:
«[...] vexamos a custión da nosa táitica nos seus aspeitos
fundamentás.
Certo que o Partido tivo no 1934 dous
camiños: neutralidade nas
loitas da política hespañola, ou inclinación a un dos bandos.
Eu fun dos que deica principios do 1933 pensaron que a
neutralidade podía ser eficaz para os nosos fins. Desengañeime
cando reparei na realidade e nos resultados, cada data piores,
de dous anos de esforzos formidables. Como as loitas da
política hespañola se ventilan tamén na Galiza (realidade que
non queríamos ver), toda a nosa enorme campaña sirveu para que
d-ela se aproveitasen as dereitas contra dos homes
da República, pra seren despois os nosos piores enemigos e o
que ainda é pior os nemigos mais encarnizados de Galiza e do
seu Estatuto, cousa que non compre demostrar. O malo foi que nos
decatásemos d-ista gran verdade demasiado tarde; eu, polo
menos. A necesidade, pois, de sair do noso aillamento estaba clara. E,
ao establecer unha intelixencia, preferir aos elementos de
esquerda non tiña dúbida; porque iles (dígase o que queira)
posibilitaron as autonomías, concederon a de Cataluña, estaban
no camiño de conceder a das Vascongadas e terían concedido a
nosa se nós, con mais esperiencia política e mais senso
praitico, en vez de atacar aos republicáns (con grande
contentamento das dereitas, ás que facíamos un gran servicio,
sen o querer) houbéramos tratado co-iles de outro modo. Dí
esto quen tivo a máisima responsabilidade d'aquil intre por
sere d'aquela S. Xeral do Partido; mais a mín non me doi recoñocer
os meus erros.» |
NOTAS
|