Saindo de Zamora, entremos agora polas terras da rexión de Galicia, ou
como algúns galeguistas a preferen chamar, Galiza. Estamos
portanto nas terras habitadas polos galaicos. A Oeste, sobre o Océano
Atlántico, está o Finsterre: durante moitos séculos, a punta final da
terra coñecida na época dos romanos, onde a terra habitada por
humanos, terminava; máis alén, era o descoñecido tenebroso con seus
abismos, onde os pés do vento brillavan incansables sobre o mar. O
nacemento da Galicia, entre o río do "Olvido" e o Océano
Atlántico misterioso, tal vez teña marcado a alma daqueles que a
habitan. Pobo nostálxico, que ama como poucos o doce Reino da Terra
maternal.
Galiza. ¿O que representava a Galiza e
súas provincias para o español medio, é dicir, de nivel cultural
medio? Hai que partir de que todo o xuízo a seu respecto, era visto
como unha perspectiva de "distancia". Galiza distante do
centro da España, e esta distancia tiña unha proxección, non somente
xeográfica, máis tamén, de certo modo, espiritual e cultural. Se,
como hoxe para atrair turistas, "España é diferente", entón
pensávase, mesmo que non se proclamase expresamente, que a Galiza era
unha Rexión diferente do resto da España. Diferente!!... con razón: A
súa doce lingua.
Diferente, súa verde e húmida paisaxe;
diferente tamén na súa estructura económica, social, agraria e
minifundiaria, que facía vivir a súa xente na pobreza e, como
contra-partida e fuga da incerteza, era forzada a emigrar.
Calquer observador de fora que chegase á
rexión galega non entendería por que unha terra tan rica, en algúns
aspectos, produciu tanto abandono e exportava tanta xuventude sin apoio
tecnolóxico para outras rexións, inclusive para o exterior.
Faltou unha profunda transformación rural. O
policultivo e a subsistencia caracterizan a produción. Seu minifundio
criou unha situación insustentable para a agricultura. Para se ter unha
idea da emigración, entre 1900 e 1960, saíron da Galiza
aproximadamente 1,5 millóns de persoas, a maioría para a América
Latina.
Como consecuencia, en Madrid moitos obreiros e
soldados eran galegos. Pero, como compensación, tamén o eran muitos
intelectuais e políticos de primeira grandeza. Citaremos apenas algúns
ilustres galaicos que, o español medio debería saber, constituen
importantes personalidades da vida nacional. Esa representación merece
ser destacada, principalmente, cando ese destaque é a mulher. Recordemos apenas tres nomes de primeira
grandeza da última centuria e primeiros da actual, que son: Concepción
Arenal, en quen a ciencia xurídica, penal e penitenciaria, así
como a Socioloxía tiveran unha egréxia representación; Rosalía de
Castro y Murguía, a doce e meiga poetisa, cuxa personalidade humana
continua sendo ata certo ponto enigmática e por iso é constante motivo
da hermenéutica de cantos escritores tratan de penetrar en seu misterio
e desentrañar o sentido último dese sentimento vital que é a soidade,
"a morriña" e a Condesa Emília Pardo Bazán,
incorporada con pleno direito ós valores literarios e válidos no
ámbito nacional español como cultivadora das letras e, concretamente,
da novela con un sentido perfectamente encaixado nas tendencias daquele
momento.
Poderíamos continuar citando nomes de galaicos
de estirpe como os filólogos Ramón Menéndez Pidal, Valle Inclán,
Otero Pedrayo, Álvaro Cunqueiro (...) da vida nacional da España.
Tamén debería saber, o español medio da existencia de unha grande e
importante cidade encravada na província da Coruña, que é Santiago de
Compostela, famosa por súa catedral de estilo románico, que conta con
unha das obras da arte universal: O Pórtico da Gloria, con os restos
mortais do santo apóstolo; por súa Universidade e por súa chuvia fina
que cai en silencio sobre as calzadas medievais.
Parece que o que máis e o que menos teña lido
"A casa de Tróia" e que teña formado unha idea, máis ou
menos axustada á realidade e con unha certa dose de pintoresquismo da
vida desa cidade entrañable, mesmo que ficase fora desa dimensión
visional no sentido profundamente europeo, que é a súa constante
historia e como súa razón de ser, inclusive súa
"modernidade" por respecto ó puramente medieval, porque a
Compostela actual sería incompreensible sen o que nela influenciou o
Renacimento, encarnado pola grande figura do galaico Fonseca, fundador
da Universidade, e o iluminado século XVIII, en que se construíran os
palacios que completan súa incomparable monumentalidade.
Pero, en xeral, o galego sentíase incompreendido e distante. E, a pesar
dos desmandos da guerra civil, foi a partir de 1936 que se iniciou un
proceso de intensa e recíproca compreensión entre Galiza e as demais
rexións da España.
A distancia imaxinaria foi "encollida"
por diversas razons: A
inauguración de novas e modernas ferrovías, rodovías e liñas
aéreas; a influencia de novos peregrinos a Compostela con motivo dos
anos santos; inclusive o proceso de industrialización que se amosou de
unha intensa puxanza nesta rexión. Pero, por outro lado, é necesario
non acreditar que o fume das grandes fábricas sexa un auténtico
progreso que pode alcanzar, e que somente os bens poden derivarse da
transformación da imaxe tradicional de seu pobo. Con respecto a iso, a
recíproca pode non ser verdadeira, polo menos bastante diferente,
sabendose que a industrialización e, consecuentemente a urbanización
de unha sociedade, produz mudanzas, non somente en súa estructura
económico-social, senon tamén, na súa visión do mundo e nas formas
de vida moral e relixiosa. |