Queixumes dos pinos

 

Páxinas 1-50

Páxina Seguinte

m5eduardopondalqueixumesdospinos.html





[p. 7]

Il est beau pour un brave de
tomber aux premiers rangs
de la bataille et de mourir en
défendant sa patrie.
                    Tyrtée
Duruy, Histoire des Grecs.



[p. 9]






                *
             *    *


   Pol-o baixo cantando,
O bóo bergantiñan,
Co' aguillada o lombo,
E garboso ademan;
Q' a Ponte-Ceso leva,
En noite de luar,
Grave o carro de táboas,
Anteposto quezáis;
Por cousas que n'esprica,
D' un fondo e vago afan;
Mil escuras suidades,
Ceibando ós ecos vái;
    E da pátria a pungente servidume,
Parece recordar.

Ó pé do castro verde,
Ben' os mira ó pasar;
Q' en masa escura e informe,
Ajuntados están,
E na nativa costa,

[p. 10]

Os escuita fungar:
Parécelle que soan,
Intrépido compás,
Cuida que do combate,
Murmuran o siñal;
En escadron formados,
Cal gente de Breogan,
    En falange de ferro ben tecida,
Que s' aprest' a luitar.





[p. 11]


                *
             *    *


   E pois eu aborrezo
Os vulgares propósitos;
E o fin do meu traballo,
Certo he non remoto;
Antes q' a comun nai,
Recruba os meus despoxos,
Deixar de min quixéra,
Un radïoso lóstrego;
    E morrer con honor como morréra,
Brásidas valeroso.

Certo eu non me resigno,
Morrer cal quase todos;
Innobre, escuramente,
No leito vergonzoso;
Eu procurar quixéra,
Mais erguidos propósitos,
Que pl' o fortes, vencéran
O ferro riguroso;
En pró d' algunha causa,
Q' honrára os fastos nosos;

[p. 12]

    E morrer con honor como morréra
Brásidas Valeroso.

Non, non está nos brandos
Regalos ocïosos,
Nin nas cousas muliebres,
Nin nos afectos mórbidos,
A meta escrarecida,
Do ánimo glorioso;
Mais sóo nas cousas fortes,
E nos férreos propósitos
    E' en caer con fragor como caéra,
Brásidas Valeroso.






[p. 13]


                *
             *    *


   Podés deter un pouco,
O valente soldado,
Que torna presuroso,
Por ver os eidos pátrios,
En demanda do ledo,
Rústico albergue caro;
E preguntárlle os trances
Do combate pasado:

   Mais os maravillosos,
E vagabundos bardos,
Coma todo que trágue,
O seu tempo contado,
    Non intentés detél' os sonorosos,
Que son aves de paso:

Podés deter un pouco,
No camiño apartado,
O nobre peregrino,
De longa barba, extraño;
Que ven de longes terras,


[p. 14]

Do vento requeimado;
E preguntárlle as ánsias
Dos pasados traballos:

   Mais aqueles que punza,
A fatal lei do canto,
Cal todo que no mundo,
Anda peregrinando;
    Non intentés detél' os vagabundos,
Que son aves de paso.

Todo detér podedes,
Un pouco á voso lado;
Todo suspender póde,
O seu camiño vago;
Todo, ó mais fugitivo,
Póde ter seu retardo;
As follas do outono,
As aréas do Oceáno:

   Mais aós que atormenta,
Un extro soberano,
Coma todo que trágue,
O seu tempo contado,
    Non intentés, non intentés detél' os,
Que son aves de paso.






[p. 15]


                *
             *    *


    Muitas veces nos matos nativos,
    No crepúsculo fusco e calado,
S' escuita das aves,
O rápido paso;
Das aves aquelas,
Do pico tamaño,
Que sóon retirarse
Dos rudos traballos,
D' escollos e prayas
Do fero Oceáno;
E van en ringleira,
Gritando e voando;
    En demanda das illas Sisárgas,
Seu noto reparo.

    Ah! quen fora com' elas tan libre! 
Cautivo do barro,
Con fonda tristura,
Dixérase o bardo,
Que soña antr' as uces,
Co tempo pasado,


[p. 16]

Que fora tan libre,
Fugindo do trato,
Falaz, inseguro,
Dos nécios humanos!
    Quen poidera vivir coma elas,
Nas prayas e bancos,
Nos baixos e furnas,
Nas sirtes e fachos,
Nos seos esquivos
Dos feros peñascos!






[p. 17]


                *
             *    *


   Que barba non cuidada!
Que pálida color!
Que vestido que longa
Noncuranza afeóu!
Quezáis he algun malvado,
Quezáis he algun ladron...
Miña madre, valédeme,
Valédeme, por Dios;
Quezáis he algun minguado,
Q'o juicio Ile mancou;
Oh! que vista tan brava,
Chea d'espanto e dor!
Non sei se me dá medo,
Se me dá compasión;
    Parece un pino leixado do vento,
    Parece botado do mar de Niñons.

—Singela rapaceta,
Non me teñas temor;
Non son un vagamundo,
Non son ningun ladron:


[p. 18]

Geroglífico ousado
Do limo soñador,
Vou, e ignoto á min mismo
Escuro enígma eu son;
Se quezáis estou tolo,
Estou tolo d'amor:
Por eso as boas gentes,
Pr' onde vagante vou,
O ver meu abandono,
Din con admiracion:
    Parece un pino leixado do vento,
    Parece botado do mar de Niñons.

Pensamentos insómnes
Turbulenta ambición,
Propósitos de ferro,
O ánimo nobre ousou:
De mil suidades fondas,
O túrbido escadron,
Com'a Luzbel privára,
Do primeiro esplendor.
Son os bardos sapientes,
Que lei fatal lanzou,
Soñadores e vagos,
De sua condicion:
Por eso eu á min mesmo,
Non me conozo, non;
E escraman os camiños
Mesmos por onde vou:
    Parece un pino leixado do vento,
    Parece botado do mar de Niñons.






[p. 19]


                *
             *    *


  
Morrer en brando leito,
Entre molentes brondas,
Rodeados d' amigos,
Q'o pracer nos recordan;
De tímidas doncellas,
Imbeles e chorosas,
Que pra mayor dozura,
Na nosa última hora,
Ó redor de nos ceiben,
Lirios e brandas rosas;
    Certo he desparecer cal vírgen tímida,
Brandamente, e sin gloria.

   Oh' quen morrer poidera,
Coma o forte Leónidas;
Envolto en duro ferro,
N'outras rudas Thermópilas;!
Por unha pátria escura.
D'escravos e d'ilotas;
E deixar, cal cometa,
Longo rastro de gloria!


[p. 20]

E caíra, non prono,
Coa faz a terra volta,
Mais as turmas conversa,
Audaz e miazosa;
    Ainda apreixando o rutilante ferro,
Que verte gota á gota!

   De modo, q'o viandante,
Vendo con gran zozobra,
Crubir a dura terra,
A cinza poderosa,
    Dixéra con espanto:—Certamente
Este era grande cousa!






[p. 21]


                *
             *    *


    Das africanas prayas veciñas,
Como costuman,
Retornarán,
    As amabres e doces anduriñas;
E pol-o bardo,
Preguntarán.

Mais os curutos,
En donde os pinos
Queixárse sóen,
C'o vento soán,
Já sabedores
Dos seus destinos,
    Cal quen teme decir esquiva nova,
Nada dirán.






[p. 23]


                *
             *    *


N' hay unha fonte,
Tan fresca e pura,
N' hai unha nube
Tan vaporosa,
N' hai unha estrela
Tan tembrorosa,
N' hai tan expléndido,
Rico color;
N' hai tan alegre
Velo luxoso,
Non hay nos cómaros
Tan leda alfombra,
    Non hai palmeira de tanta sombra,
Ela he a vida
Do trovador.

N'hai un deserto
Tan abrasado,
N'hai un oásis
Tan delicioso,
N'hai chan adusto


[p. 24]

Tan infrutoso,
N'hai grato horto
Tan seductor;
N'hai bebedizo
Tan feiticeiro,
N'hai unha pócima
Tan homicida,
    Ela he o norte, ela he a vida,
Ela he a morte
Do trovador.






[p. 25]


                *
             *    *


—De Camelle os baixos son,
Muy garridos ô mirar;
Nun dia craro d' inverno,
Cando o vento en calma está:
O pescador desde longe,
Con doce e secreto afan,
De bruzos sobre da proa,
Os está vendo branquear.






[p. 27]


                *
             *    *


Ou mazarico que cantas,
Trás do pinal do Marico;
Non sei que me dá, se t'ouzo,
Non cantes máis, mazarico:

    Cal fero cuitelo pasante e pungente,
Mesmo na alma te sinto!






[p. 29]


                *
             *    *


Com' a debesa follosa,
    Sobr' a nativa e cara costa de Recemel,
Q' está na sua pendente,
Calada, sin se mover,
Dobrada a frente, sedenta,
D' agosto no ardente més,
Esperando os doces aires,
Que a veñan estremecer,
E o bóo resío da noite,
Aguarda con nobre fé;

Tal a doce rapariga,
    Q'a lunazon primeira non conocío tal vez,
Pró contodo, sin ser nena,
Non he de todo muller,
Aguarda aquel q' adiviña,
Anque non saba quen hé.






[p. 31]


                *
             *    *


   «Ou terra de Bergantiños,
Roxa ô arar, nobre e testa;
Doee á vista desde longe,
Donde vin a lus primeira.
   Cand' era rapaza nova,
Casánome en terra alléa:
(Ainda meu pai n' acabara,
Ben catorce sementéiras.)
   Cando de ti me leváno,
Tomei unha boa pena:
Fún chorando p' lo camiño,
D' unha terraxe estrangeira.
   Se non te vexo cos ollos,
Bergantiños, boa terra,
C' os ollos do corazon,
Vexo as tuas doces veigas.

   Ou terra de Bergantiños,
Ben te vexo desde longe,
Cos teus trigos e os teus pinos.


[p. 32]

   «Virge garrida, que tendes
Vosa capilla ben feita,
Onde fan seu niño as aïgas,
Sobr' o alto de Ferreira,
E gozás da vosa altura,
É vedes á longa terra,
De Bergantiños tendida
No chán dos antigos celtas:
O fin, despois de ben tempo,
Volvo á ver na cume recia,
Cal branca pomba pousada,
A vosa casiña leda.
   Fun rapaza, agora veño,
Non moza, aunque non son vella,
E dendes d' aqui contempro,
Os campos que a lus me déran.

   Aquel hé á Ponte Dona,
Zréo, Xaviña e Valencia,
Corcoésto e Santa Baya,
Todas, todas, boa terra:
A carballeira de Verdes,
Ben preto do rio hé aquela;
Aquel' hé a torre de Trába,
Que desde longe branquéa;
Os verdes de Coristánco,
E os altos pinos de Bértoa;
E tí, castro antígo d' Oca,
Ben te conozo, antr' a brétoma.

Ben te vexo, Bergantiños,
Desde ó alto de Ferreira,
Cos teus trigos e os teus pinos.»






[p. 33]


                *
             *    *


Meniña, rapaza nova,
Ou rosa de Corcoésto;
Que te brandéas con grácia,
Os doces sopros do vento:
S' hé certo que por tí vivo
S' hé certo que por tí peno;
Se tan doce é dadivosa,
Como dín que és, hé certo;
Cúrame, ou rapariga,
Estas suidades que teño:
Estas suidades da alma,
De non sei qué, que padezo;
    Ti tés dos meus males a doce manciña,
Ou rosa de Corcoésto.






[p. 35]


                *
             *    *


—Salvage val de Brantóa,
En terra de Bergantiños;
Ou val, amado dos celtas,
E dos fungadores pinos:
Cando Gundar prob' e 'scuro,
Sea d' este mundo ido;
No teu seo silencioso,
Concédelle, val amigo,
Sepulcro a modo dos celtas,
Tan só de ti conocido.

   Qu' hai tempo que n' este mundo,
Anda o bardo peregrino,
Deseando chegar ó cabo,
D' un traballo escurecido;
E somente repousar,
Deséa do seu camiño.

   N' hé a vellez a que causa
O fondo dolor que sinto;
Pois que son do tempo voso,
Carballos de Carballido:
Suidades de non sei qué,


[p. 36]

Recordos quezáis do espírito,
D' aIgunha perdída pátria,
Ou d' antigo ben perdido,
N' esta peregrinación
Miña, van sempre comigo;
E son os meus compañeiros,
No traballoso camiño,
Suspiros por non sei quén,
E por non séi qué suspiros.

   Salvage val de Brantóa,
Pátria do forte Cou-d'-lndo;
Ond' a garrida Rentar,
Trougo o paso fugitivo,
Os corzos, co curvo arco,
Animosa perseguindo;
Na tua soedá recebe,
Este bardo peregrino;
Ou valle das vagas brétomas,
E dos rumorosos pinos.»





   —Nobre Gundar, fillo d' Ouco,
Fillo de Celt, de Rou fillo;
Ou bardo dos negros ollos,
De nobre andar e garrido
Escudo, de voz gemente,
D' un acento nunca oído;
O rumor asomellante,
Do vento nos altos pinos:


[p. 37]

   Teus vagos e doces cantos,
Certo non desconocidos
Me son, e non veces poucas,
Os teño quezáis oído;
Ben no m' acordo s' agora,
Ou quezáis en tempo antigo;
Mais cos oídos da alma,
Que cos corpóreos oidos.

   Un bardo que tan ben canta,
Non debe temé-l-o olvido;
Ou cantor dos nobres celtas,
Os de corpos ben cumpridos,
Que na terra de Brigándsia,
Pol-a pátria sucumbino!

   Esa indecisa inquietude,
Cando me vés, bardo amigo,
Suidades son d' unha pátria,
Q' un dia a alma perdío;
Son misteriosas lembranzas,
Do desterrado afrigido,
Que s' acorda da sua terra,
En terra alléa cautivo;
E quer volver outra vez,
Ós pátrios eidos amigos.

   Os bardos son nobre cousa
E grande, e non comprendidos
Soen asaz ser dos fillos
Dos homes, e duros casos
Muitos, proban os divinos.


[p. 38]

   Tan só tí, soedade agreste,
Asilo és dos bardos digno!

   E pois que qués repousar,
No meu seo verdecido,
Repousarás, sin que turbe
Ningun rumor teus oidos;
Refrescando cas suas augas,
Tua frente, doce olvido;
(Non pra memoria dos homes,
Mais pra olvido de ti mismo;
Q' he doce ó home olvidar
O pesar e o ben perdido).
Antr' as uces de Brigándsia,
Cabo do dólmen amigo,
Da fugitiva Rentar,
E do esforzado Cou-d'-lndo,
FilIa do moreno Ourens,
E do nobre Lugar fillo.»






[p. 39]


                *
             *    *


   Penedos de Pasarela,
Cando vos vexo, penedos,
Suspiro d'amor por ela.






[p. 41]


                *
             *    *


    Eu non sei por que terra esquiva e dura,
 Cal d'un decreto férreo lanzado;
 Con un escuro lóstrego na frente,
Iba o sublime e vago.

    El vai cal vai nubrado vagabundo,
 Q' empuxa impetüoso cerzo helado;
 Cal vai en busca de mais doce crima,
Fugaz ave de paso.

    Fillo d'un siglo rudo, que no tempo
 Cumpre tan sóo dura epopeya, escura
 Edá de ferro, él fuge do seu siglo
As sanguinosas luitas.

    Paróuse o vago; e palidez siniestra,
 D'improviso nubrou sua frente pura;
 Lóbrega tempestá, nube sombría,
De mortales angustias.



[p. 42]

    E cái no ermo; e a nobre, ardida frente,
 Q'o vento do deserto requeimóu,
 Apoya o melancólico instrumento,
Amigo e soador.

    Quezáis ¡ay! d'un homérico combate,
 Caío cansado no deserto adusto;
 Non d'outro modo cái n'ardente aréa,
Gladiador moribundo.

    Non jace volto ó chan o vagoroso;
 Mais como sempre o alto pensamento,
 Buscára outra region; o rostro nobre
Ten ó ceo converso.

    Non d'un home sin fama o sello escuro,
 Na sua sublime faz, ostenta o vago;
 Mais na grande ruïna, he somellante
A luceiro apagado.

    E cruza acaso un home pasageiro,
 E o sepulta, e pranto non lle nega;
 Baixo a gigante sombra misteríosa,
D'antiga e alta selva.






[p. 43]


                *
             *    *


   Q' ô teu peito hé menos branca,
Ou nena, á neve que cróa,
Aló no més de Janeiro,
As úces do rio Marzóa.

   Úces da terra de Xallas,
Úces, deixádea pasar;
Ela he filla de Santiago,
Non'stá afeita á vos tratar.

   Úces da ponte Aranton,
Non toqué-l-ós seus vestidos,
Q' eles para vos non son.






[p. 45]


                *
             *    *


   —Vámos, mi buena Rentar,
Deja una vez tus tristezas;
Estás ya convaleciente,
De tu penosa doléncia;
Nada te falta; en la casa
De los condes de Sansueña,
Sobra todo, y te está hablando,
Quien hereda su nobleza:
Mi palacio es tu palacio,
Aquí el bienestar alberga;
No vieron nada los ojos
Mejor, ni á nadie recréan,
Como estas, ricas alfombras,
Donde se goza y se sueña.
Bajo estos techos habitan,
La alegría y la riqueza;
Hay cuartelados blasones,
Y hay criados con librea,
Y hay coches donde tu sueles
Ser llevada á la carrera.....


[p. 46]

   De abandonar á Madrid,
Rentar, la idea desecha;
Y por tu dulce Galicia,
No truéques la mansión régia
Que habitas, donde te juro,
Ser tu amiga, no tu dueña.

Esa tu triste nostálgia,
Oh, quien distraer pudiera,
Y volverte la alegria....

(El doctor, aparte y en voz baja).

   —Preguntádla por su tierra.

   —Pues bien, oh Rentar, tu pueblo,
Cómo se llama, recuerdas?»

   Al oir nombrar su pátria,
Estremecióse la bella,
Cual si un repentino fuego,
Discurriéra por sus venas;
Y sus labios animando,
Sonrisa dulce y serena,
ExcIamó con entusíasmo,
A nueva vida despierta:

   —O meu lugar he Gundar,
Cabo da veira da terra
De Xallas; mais coma Xallas,
N' he terra tan agre e estérea;
Préto d'areosa Lage,
Non longe de Pasarela:
As suas casas son brancas,
E unhas pombas asomellan,



[p. 47]

Sobr' un tarréo pousadas,
No tempo da sementeira;
E cara o sol cando nace,
Tén as ventanas ben feitas.
As suas augas son doces;
E diante tén unha veiga,
Que quen á contempra un pouco,
Suidades déixano e penas.
Alí deixéi ó que á alma,
Non recorda sin tristeza;
Os meus, é aquel que foi causa,
Da miña pena primeira...

—Vamos, oh dulce Rentar,
Tu triste llanto refrena.

Ou terra de San Simon
De Nande, vizosa terra;
Morra eu primeiro sin vérte,
Antes que de ti me esqueza.







[p. 49]


                *
             *    *


   Paroleira anduriña,
Sobr' o balcon pousada,
Singela vïageira,
Chea de doce gracia;
Do rei Teréo esposa,
Triste d'antiga mágoa:

   Suspende, oh vaga Prógne,
Tua quéixosa charla;
Non cantes mais, o pico
Cobixa baixo d' ala;
E do teu longo canto,
Un pouquiño descansa.

   Non turbes da formosa,
A sosegada cámara,
Ca tua canzon, q' acaso,


[p. 50]

Fala d' ardente Africa:
Oh! permite que durma,
Do amor fatigada,
Baixo dos ledos prégues,
Do pabellón de grana:
Non despértel' os ecos
Que repousan en calma,
 —Pol-a espléndida e rica teitume,
Antre das follas anchas.

 

Ir ao índice de Páxinas

Páxina Seguinte


logoDeputación logoBVG © 2006 Biblioteca Virtual Galega