BVG     Atrás    Índice de Páxinas

—Isaías, en nosa conversa sobre os problemas de nosa terra, da emigración, dos poetas, de soños e realidade, por varias veces, referícheste ó viaxeiro errante.      ¿Que significado ten, esa suposta figura mítica, en nosas conversas e camiñadas, como andaregos, en busca dun porvir para estas terras que nosos antepasados dignificaron?      —Ben, Theóphilo, na verdade, é un conto cheo de ideas e soños moi parecidos cos nosos. Polo que sabemos de nosa historia, estas terras como case tódalas terras da Península Ibérica, foron habitadas ou dominadas por varios pobos invasores que deixaron as súas marcas, algunhas imborrables. E, como nos contos e nas lendas, moitas veces está implícita a verdadeira historia que, por determinadas circunstancias, non puido ser contada.      —En principio, eu voucha contar como me contou, hai varias décadas un humilde home pero moi sabio e veciño da aldea do Candedo, Beariz de Montes, cuxo nome era Julio Ogando Candedo, que tamén xa escoitara ese conto ou lenda de outras persoas máis antigas. El, encanto eu esperaba, dentro da súa carpintería, que parase de chover alá fóra, contoumo como sendo o soño e a ansiedade de dous viaxeiros errantes en busca de seus verdadeiros ideais para difundir os seus coñecementos xunto ca palabra de Deus. I      —"Hai algúns séculos, dous homes con ideas e destinos similares, con un burro, súa alforxa e a fardela ás costas, puxéronse a andar coa intención de preparar o camiño de seus soños. Segundo contan sobre a lenda, un deles, o suposto xudeu errante, din que saíu da antiga Vila de Ribadavia ou tal vez de Leiro, da parroquia de san Clodio. O outro, un frade da Orden do Císter, que non se sentía moi confortable entre as catro paredes como representante de Deus, aquí na Terra, saíu do Mosteiro de Santa María de Oseira.      Sen saber un do outro, os dous saíron coa intención de difundir as palabras do Señor por tódolos recunchos destas terras galegas, que, ademais de ensinar aos campesiños nos traballos do campo, quitaban das tebras, aos máis necesitados seres humanos da palabra de Deus.      —Mira, Isaías, ó escoitarche falar de dous personaxes de relixións e orixes diferentes, pregúntoche:      ¿Que semellanza habería nos soños e intencións de un xudeu errante e de un frade con ideas propias disposto a difundir a verdadeira palabra do Señor, aos máis humildes moradores desta rexión galega?      —Ben, Theóphilo, como nós sabemos, a inmensa maioría dos Cristiáns Novos, eran de erixe xudía, como tal vez sexamos moitos de nós. Eles, uns por vontade propia e outros para fuxir da Inquisición, convertéronse á relixión Católica como ocorreu con outras relixións que, ata a total Reconquista polos reis Católicos, da península Ibérica, convivían todos en unha certa harmonía e independencia relixiosa. Ademais de iso, recórdate que, os difusores da fe cristián, a gran maioría, eran de orixe xudía, como tamén era O Santo Patrón de España, O Apóstolo Santiago.      Os cristiáns novos tamén están presentes na vida relixiosa do Brasil, pois, como se sabe, xunto con o Padre Vieira, o Padre José de Anchieta, que, a pesar de ter nacido nas Illas Canarias, no Municipio de San Cristóbal da Laguna, axudou a catequizar aos pobos indíxenas e foi un dos fundadores da cidade de São Paulo, no Brasil. El, alén de orixe xudía, tamén era descendente de vascos, fillo de Juan López de Anchieta, do solar de Urrestilla, xefe dos "Comuneros" (levante popular en 1521 contra o rei Carlos I).      Ó ser derrotados os Comuneros, Juan López tivo que emigrar para as Illas Canarias, onde se casou con unha viúva de nome Mencía Díaz de Clavijo. Ela era descendente dalgúns dos conquistadores desa illa (cristiáns novos), xudeus conversos, polo tanto, era neta de xudeus.      Así, despois que cada un deses misioneiros saíu de súa morada, peregrinaron por moito tempo en busca dos soños que acreditaban estar escritos en seus mapas estelares. Como podes ver, amigo Theóphilo, a pesar de orixes distintos eles tiñan un mesmo designio a cumprir dentro da fe cristián.      O encontro deses dous viaxeiros errantes, se é así que os podemos chamar, deuse de unha maneira moi natural, como todas as cousas en que Deus pon a man. Foi moi cerca de un poboado chamado San Cristóbal de Cea —hoxe o Municipio de San Cristóbal de Cea— que os dous se encontraron nunha pequena e acolledora palleira para pasar a noite, onde tamén durmía algún gando dun humilde labrador que consentira que eles alí durmisen.      Un deles, como todos os monxes do (Citeaux) Císter —reximentados por Bernardo de (Clairvaux) Claraval— estaba acostumado a tódalas intemperies para poder aloxar seus mosteiros en locais apropiados, onde puideran desenrolar a súa misión de producir seu sustento e difundir a palabra de Deus entre os labregos. O outro, un galego remanescente de unha pequena orde de monxes e de orixe xudía —un Cristián Novo— con os mesmos designios que o primeiro.      Por nomes, adoptarían os pseudónimos de: Amable e Camarada. O Cristián Novo, tal vez remanescente de Leiro (San Clodio), denominou ao frade do Císter de Amable, porque posuía un burro con algunhas cousas nas alforxas que trouxera do mosteiro e as repartía con el. O frade para agradecer a Deus o encontro dos dous para poder camiñar xuntos, chamouno de Camarada. Así, os dous saíron en busca de seus destinos e de seus soños designados por Deus a través de aquelas paraxes do Ribeiro. Despois de moito tempo de peregrinación, puideron chegar a un lugar próximo do alto do que hoxe se chama o Paraño, cerca dos dominios do Mosteiro de Aciveiro.      Alí, ó pé de un barranco, montaron a súa primeira capela (chabola) de pedra, cuberta de lousas para servirlle de abrigo e punto de partida para novas peregrinacións por onde houbera algúns moradores naquelas redondeces...      Un día, ó anoitecer, Camarada, ficou mirando cara o poñente e fixo un xesto de espanto pola beleza dos raios dourados do Sol, sobre uns ben modelados montes no horizonte.      —¡Vexa, Amable! Que harmonía dos verdes vales e algúns picos que se estenden diante de nós.      Como Amable comezou a rir sen parar, diante de tanta admiración do seu compañeiro, Camarada volveu a repetir coa forza e mestura da linguaxe aprendida nas Ribeiras do Avia:      —¡Vexa irmán! Vexa. ¡Ah! Ti ris. Pero, vexa, Amable. Mira como trémula, polo forte vento sobre as matas floridas, este océano de terras provisoras. Abaixo do horizonte, ó sur, persiste un arxento nubrado como un albor da vía Láctea. Esa nebriña, será por certo a imaxe dalgún río, que de un vale próximo, reflexa sobre o ceo azul.      —Camarada, ese reflexo tal vez sexa o vapor arxentino do río de ouro e casiterita buscado por gregos e romanos por estas vereas.      —¿Quen se aventurará a descubrir esas cousas, mirando a inmensa extensión destas paraxes, tal vez incultas e descoñecidas, Amable?      —Non, Camarada. Por algunhas marcas que vimos en nosa peregrinación, non creo que estes vales e montañas, de algunha maneira, non teñan sido explotados e cultivados en tempos remotos de maneira máis intensa.      O home, desde que empezou a camiñar sobre a face da terra, case que sempre deixou súas marcas de desenrolo, de abandono ou de destrución. Tal vez, por motivos alleos á súa vontade, aos poucos, os moradores destas terras, tamén se foron retirando destas paraxes que algún día xa gozaron da: prosperidade, felicidade, os secretos e as tristezas dun pobo temeroso a seu Deus. A mor parte dos homes marcháronse delas para sempre.      ¡Quedaron abandonadas!      —¿Por que o fixeron así?      —¿Por que, agora, nós buscamos os vestixios deses antigos moradores sen moita fe, Amable?      —¿Ti non o crees que os encontremos, meu irmán?      —¡Quizais si! ¿Quen sabe, se con a graza de Deus, o tempo poida nos axudar a desvendar ese misterio?      —Entón, Camarada, descansemos por uns días. Despois, con as provisións conseguidas pola boa graza dos moradores por onde pasamos, vamos andando ó encontro de quen nos necesite. A ti, con túas ideas innovadoras, e, eu, con a orientación de novas maneiras máis produtivas para cultivar a terra, xunto coa palabra de Deus, así, iremos sementando por estas paraxes a semente de un futuro provisor para os homes sen moita fe...      —Como podes ver, Theóphilo, antes de nós, moitos outros "viaxeiros errantes" preocupáronse co futuro incerto dos moradores destas paraxes onde está localizada esta antiga comarca de A Terra de Montes e, principalmente, o Concello de Beariz de Montes. Foi a través dos laicos que vivían nos Mosteiros de Oseira, Melón e Aciveiro, nos séculos XII e XIII... que, ademais de relixiosos, tamén posuían coñecementos de medicina natural e longa experiencia no traballo agrícola, entre outras cousas.      Non tardará moito tempo en que outros frades, laicos, novos cristiáns do Novo Mundo ou emigrantes e seus descendentes retornados, encontren un novo porvir para súa sobre vivencia e, terá de ser no seo destes ríos, montes e vales que un día do pasado, non moi remoto, o esplendor destas terras iluminou a nosos antepasados a buscar, con seu traballo, medios de auto sustentación para súa sobre vivencia.      —Ben, Isaías, quen xa pasou polo inferno de outros sitios, do este ao oeste, do norte ó sur, con a vexetación nativa amarela de moi seca, a terra con os outeiros ó sol e castigados polo vento, o fogo e a cinza por debaixo dos espiños, cos ríos cheos de maleza e area. Nas praderías nin un froito seco para refrescar o sangue.       ¿Quen se importou con todo iso, e que mal lle farían ós moradores para perder a verdadeira fe por un porvir natural nestas terras?      ¡Que tristeza!      Eu, tal vez teña perdido a forza dos pasos do meu tempo, porén, non perdín a fe de loitar por esta miña Terra de Montes.      ¿Non foi iso que os dous viaxeiros errantes, fixeron ó loitar por seus verdadeiros destinos?      —Creo que si, Theóphilo. Porén, se mo consentes, vouche contar máis un pouco da lenda que relata a conversa e camiñada vivida por eses mesmos viaxeiros soñadores...      "Eses frades peregrinos, guiados polo destino e a fe inquebrantable, un día, espertaron dun soño en unha terra chan e húmida, cuberta de un verde mimoso con froitos capaces de alimentar a tódolos homes e seus descendentes que se marcharon destes Vales, destes campos e de estas devesas que parecían Alamedas."      ¿Ti sabes o que son Alamedas, Theóphilo?      —Me parece que sei. Son rúas ou avenidas con árbores plantadas en liña, unhas a tras das outras.      —Pois é así que eles vían estas vereas e praderías cheas de árbores frutíferas: Pereiras, castiñeiros, cerdeiras... e, no medio de todo iso, hortas cheas de froitos da terra para saciar as necesidades dos labregos e demais moradores.      Se, eu, polas circunstancias que me levaron polo mundo a fóra, non tivera un outro destino e tivera de construír unha morada ou unha cidade, meu amigo Theóphilo, non sería en outro lugar, a non ser no lugar dos soños dos poetas e dos dous viaxeiros errantes. Porén, escoita máis un pouco do diálogo e dos soños lendarios deses dous homes peregrinos , cuxa vida estaba por conta da vontade de Deus. II      "... Camarada, aquí debe ter sido un paraíso. Polo que temos visto nestas xornadas, afora a certeza de que está neste rumbo en que vamos agora, porque todo o demais xa está visto. Si, agora só me queda ver o que un home, un so home que tivo a sorte de contemplar á beira destes vales, dos ríos e destas montañas...      —¿Que ríos son eses de augas silenciosas, Amable?      ¿Por onde corren que non se ven, a penas se ouven, mesmo correndo alá en baixo en segredo?      - Todo se saberá conforme está escrito en nosos mapas estelares, Camarada.      —Nos meus soños, sobre o río, está un palacio con súas ventás arcadas, grandes salas que se comunican por astuciosos labirintos... O acueduto, as aceras e súas alamedas con soportais de columnas, todo iso encima de un monte de cristal... Eu sei iso todo de memoria, como sei a oración de miña predicación cando estou na casa Do Señor.      —¡Ah! Camarada, todo iso existe, no fondo da mata virxe e negra de humus entrelazada de varas de salgueiros con cordas de xuncos, servindo de pesebre a toda a fauna nativa e de niños feitos de musgos verdes polas rebulideiras carrizas e, de garabullos polos cantadores rousinois.      —¡Porén, abandonada, Amable!.      —Sí, meu irmán, por iso é que non hai encanto.      —¿Ao que ti lle chamas de encanto, irmán?      —É tan só aquilo que existe e que aínda está por descubrir, que está oculto, porén, por si mesmo, non muda de natureza, nin tan pouco de figura. Enténdame, non como as minas de ouro o as minas de estaño que gregos e romanos foron inducidos ou quizais eludidos, buscándoas por esta terra e ao oeste nos mares do norte. Non é unha miraxe do destino, e, si, o propio destino dos que ten fe.      —Ti tes moita fe, Amable, pois só a verdadeira fe nos permite ver, mesmo que sexa con os ollos pechados, como fan os poetas, o que está en nosos mapas que indican noso destino e o porvir dos novos moradores: Novos cristiáns, os mouros e os novos keltoy...      —Ti disme que teño moita fe, pero, eu non o creo que teña máis do que ti, e, tal vez non sexa o bastante, porque non crin nas marabillas que outros ollos xa puideron ver. E na mata non hai miraxe, hai, si, o que na realidade existe. Existe no medio dos vales, ríos e bosques, aqueles poboados escondidos que os homes sen moita fe abandonaron.      —"... Xa pasou bastante tempo, e eu andaba por estas paraxes, sen moito rumbo, sen un certo destino. Eu era xove e valente, tiña os cabelos castaños e hoxe os teño brancos de tanto "camiñar buscando a terra prometida". Una noite —tiña soñado— e espertei. Abrín os ollos e me preguntei:      — ¿Para onde foron os moradores destes recunchos agachados entre os bosques e os barrancos, que vivían en ?palacios de mármore e cristal, onde corría auga polos acuedutos construídos por enriba dos soportais"?      — ¿Que xente forte e créente tería levantando os muros desta Tebas galega, Amable?      — ¿Serían os novos cristiáns do Novo Mundo?      A miña racionalidade brotou, de novo, debaixo deste meu chapeu de terciopelo, mesmo estando roto e suado polas intemperies destas verdes colinas.      ¿Sabes ti o que a razón me respondeu, meu bo compañeiro?      —!Non, non o sei!      —"Ela brotou no seo da mestura de morriña, auto afirmación e da bonanza traída de outros mares, para xunto destas antigas minas do porvir, de ouro e estaño que abasteceron da maior fortuna nestas paraxes para onde viñeron homes de tódalas relixións e de tódalas razas".      Fortuna esa que tiña máis riquezas que tódalas areas xuntas que nós pisamos por todas estas colinas, serras, ríos e vales.      —¡Ai! Camarada, pregúntoche eu: ¿Eses viaxeiros afortunados, pero sen moita fe, mesmo que antes teñan camiñado por esas vereas, barrancos e regatos moi verdes e húmidos, ¿será que tiñan certeza de seu verdadeiro destino?      —Quizás que nin todos tivesen unha verdadeira dimensión dos obxectivos que estaban perseguindo, a pesar de que, eses obxectivos resplandecían na claridade de súas mentes como lampexos de fogo enviados por Deus desde os ceos para iluminalos.      —¿Non che parece que todo iso podería resplandecer noutro lugar, que non aquí nestas terras con seus pobos deshabitados e esquecidas por homes sen moita fe, Amable...?

© 2006 Biblioteca Virtual Galega