BVG     Atrás    Índice de Páxinas

Apolonio, aínda ben non acabara de chegar alá do outro lado do Atlántico, para disfrutar máis un descanso ben merecido e, ós poucos días, mesmo estando dentro de súa casa e no medio de uns poucos coñecidos, xa se sentía como se estivese unha illa.      A pesar de ser na primavera, que, xeralmente é un tempo de moito sol e campos floridos; pero, como o fan as persoas, o tempo tamén mudou bastante nas súas catro estacións do ano. Ás veces, na época de calor fai frío e no outono chove máis do que no inverno. Por iso, Apolonio non puido ir á misa de domingo, para facer algúns rogos ós santos e poder conversar con algúns coñecidos, porque chovera e fixera moito frío.      Alén diso, por problemas de saúde, non podía conducir o coche que deixa sempre nunha pequena garaxe de súa propia casa e, a pesar do coche non ser moi novo, podía ir ós lugares que quixese ou precisase sen ter que aborrecer a ninguén para levalo aquí ou acolá. Ese é un problema moi serio que algúns emigrantes ou seus descendentes enfrontan naquelas aldeas por falta de opcións de transporte con pequenos vehículos públicos, (o taxi) que é moi raro por aquelas bandas. En algúns poboados, tamén xa non hai máis autobús como había antes...      —Por iso, e principalmente polo tempo, nin sempre se podía confiar moito cando se visitaba alguén ou se querían facer algunhas camiñadas polas aldeas máis próximas. Como xa dicían os nosos devanceiros cando chovía no mes de abril: "Olle comadre!, pode botar a vaca pro campo de baixo que hoxe non chove máis, xa choveu de mañá. Vostede sabe como son as mainas (mañas) de abril".      Así, mesmo non se podendo confiar moito no tempo como antigamente a pesar de estar no mes de xullo, pois, na semana seguinte xa o Apolonio puido saír para ir á misa e a visitar o cura que era coma un lostrego ó entrar e saír da igrexa. Actualmente, na mor parte das parroquias galegas, cada cura tiña que oficiar a misa en varias freguesías nunha mesma mañá, ou, ás veces de tarde.      Aínda ben non tiña entrado na igrexa e con unhas poucas verbas durante a Santa Misa, xa saíra pola porta do lado sen ninguén se decatar, nin mesmo as máis beatas e fieis señoras que de todo facían para que a Santa Misa non perdese a esencia da relixiosidade nin o costume de vestir a mellor roupa na misa do día de domingo, que era peculiar daquelas aldeas galegas.      Xa no adro da igrexa, despois de rezar a Santa Misa, o Theóphilo con máis algúns veciños xa o estaban esperando sentados no peitoril do adro para saudalo e botar un pouco de conversa fóra, poñendo as noticias dos negocios e da vida das persoas en día.      —Ola, amigos! ¿como estades todos de saúde?      —Ben, a pesar das moitas primaveras ó lombo, por agora vamos subindo a costa do Coto pereira.      E ti Theóphilo, ¿xa levas moito tempo aquí na Terra?      —Home, dende xa hai algún tempo que vivo máis tempo aquí do que na emigración, pero, desta vez xa fai un anaquiño de tempo que cheguei eu e maila a neta, a filla da Filomena, para as festas de verán, xunto cos poucos parentes e veciños que aínda fican nestas aldeas.      —E ti, ¿viñeches só ou tamén veu a familia?      —Por agora, estou só, pero, dentro de uns días, quizais cheguen máis algúns da familia que viven aquí en España, en Madrid. De tarde xa nos veremos todos no café para xogar unha partida de dominó e tomar algunha cousa xuntos. Ah!, xa me esquecía de che preguntar polo Isaías, pois, nesta época, case que sempre está por aquí visitando ós familiares, ós veciños e os vales encantados desta rexión da Terra de Montes, como el acostuma dicir.      —Sí, el ten sido o meu compañeiro dende que chegou, non soamente para ir ó café, pero, para pasear por estes vales e montes encantados coma ti dis, ó mesmo tempo que pasamos as nosas historias e os acontecementos destes pobos en revista.      —Theóphilo, ti sabes que, entre as moitas historias, lendas e os contos contados polos nosos devanceiros, el é un arquivo vivo desta nosa Terra de Montes. ¿Ademais de outras cousas, xa che contou a historia sobre unha tal "gabardina" e a escopeta?      —Home, nas nosas conversas sobre a nosa terra e dentro do noso coñecemento da realidade destes pobos, cada un de nós contou o que lle veu á cabeza naquel intre, porén, non me lembro de ter oído algo semellante coa escopeta ou da gabardina. Cando o encontre, xa lle preguntarei se aínda lle gusta ir a caza dos coellos vestindo unha capa de gabardina de cando era un mozote, haber se el me fala algo a respecto dese asunto, a non ser que ti me queiras contar o que ti sabes do asunto.      —Bo, eu che preguntei, porque pareceume unha historia moi importante, sobre os nosos costumes e, ó mesmo tempo, contando un pouco da fascinante camiñada da súa adolescencia nestas terras que non é moi distinta da maioría de nós.      —Sí, Apolonio, pero, para contar un pouco do que nós fomos ou fixemos na nosa vida, por onde estivemos, é preciso ter boa memoria e ousadía para facelo de maneira que os outros poidan entender os nosos pasos pola estrada da vida. Así, estou ansioso para che ouvir contar, cando menos, un pouco, do que ti sabes a respecto...      —Ben, coma ti sabes, eu e Isaías, somos da mesma quinta, isto é, da mesma idade, por iso, tivemos unha infancia con algunhas cousas en común, entre elas, a de que os nosos pais estaban na emigración e en lugares incertos por moito tempo.      Foi aí, que Isaías, máis do que eu, sentiu a necesidade de buscar traballo fóra da súa casa para axudar á familia, principalmente durante e despois da guerra civil española e, o lugar onde tiña máis posibilidade para traballar, xunto con outros veciños, era nas minas de estaño que, algunhas eran explotadas comunitariamente ou entre familias que tiñan varias persoas aptas para iso.      Porén, as minas que daban máis posibilidades para conseguir un lugar para traballar, eran dominadas e de propiedade das compañías que viñan de fóra e comandadas por enxeñeiros que con coñecementos de explotación de minas.      —Apolonio, ¿como Isaías conseguía traballo, sendo aínda un adolescente e que tipo de actividade desempeñaba nesas compañías?      —Olla, Theóphilo, o que o axudaba para conseguir traballo, era a presentación dalgúns veciños e, principalmente, a súa férrea determinación de facer moitas cousas que os adultos podían facer, alén de ter un corpo, mesmo un pouco delgado, case coma se fose un mozo.      —No comezo, puxérono como "pinche": levar e traer ferramentas ó ferreiro e outras cousas que o enxeñeiro precisase. En pouco tempo, xa estaba coma auxiliar das máquinas onde se lavaba o barro ou escombros mesturados con metal de estaño para despois separalo e refinalo noutra máquina pequena e mandalo para o forno de fundición.      —Máis tarde, xunto con un veciño que xa estivera no fronte da guerra civil, por tanto máis vello ca el, na mesma mina comandadas polos enxeñeiros, Isaías empezou a empurrar as vagonetas con o barro e escombros, por dentro da galería deica os lavadoiros onde as mulleres eran especialistas para executar esa tarefa de lavar o barro, sen deixar fuxir o estaño xunto ca auga.      —Apolonio, eu a pesar de ser un pouco máis novo ca vós, recórdome que el andaba máis xunto con os mozos, xa un pouco maiores, do que con os da súa idade, no caso, coma ti.      —¿Porque el facía así?      —Ben, eu acredito que era pola vivencia que tiñan, de cotián, no propio lugar do traballo. Alí dentro, era como se fosen unha só familia, axudándose uns ós outros, e, en moitos casos, con os máis vellos, resultou en namoros ou casamentos con as mozas que tamén eran súas compañeiras de traballo. No caso específico de Isaías, quizais fose máis pola falta de agarimo do pai, que, practicamente non o coñecía porque estaba na emigración, e, así, foi criando lazos familiares con a mor parte dos compañeiros de traballo, mesmo sendo máis vellos.      —Apolonio, coñecéndoo como o coñezo agora, imaxino que a súa ascensión polos lugares que andou, non foi por mero acaso, e si, pola súa tenacidade e perseveranza por días mellores. ¿Mas, onde é que entra o caso da gabardina e da escopeta?      —Olla, Theóphilo, nesa mesma compañía de extracción de estaño, na súa aldea, tiña un enxeñeiro como director técnico, a pesar de esixente no servizo, el era un home moi bo. Como tódalas cousas ten comezo e fin, un día el chamou algúns traballadores e díxolle: Eu estou marchando daquí, deixando a explotación da mina para o meu socio. Estou indo para un lugar preto de Santa Comba, un lugar que se chama Agolada,na provincia da Coruña. Alí eu vou explotar unha mina de Wolframio e, gustaríame de levar algúns de vostedes comigo. Na miña oficina de traballo, aquí no edificio da compañía, ten unha libreta onde se poden apuntar aqueles que queiran ir comigo.      —Apolonio, e o Isaías tamén foi nese grupo aventureiro, pois, na verdade era deixar o certo, preto da súa casa e de súa familia, por algunha cousa que ninguén sabía en que podía dar. Era coma un tiro na escuridade da noite para acertar un coello.      —Acredito que si. De feito, era un risco que os aventureiros ou, tal vez soñadores, sempre corren cando procuran algo diferente para poder mudar de vida, para mellor. Pero, o Isaías, como non podía deixar de ser, de acordo co seu temperamento inquieto e soñador, despois de falar cun dos veciños que era compadre da súa nai, tamén puxo o seu nome no libreto que o enxeñeiro colocara á disposición dos obreiros da mina.      —O grupo, inicialmente, foi para Santa Comba, A Coruña, que era un punto de referencia máis coñecido. Despois de pasar por algunhas aldeas, a pé, chegaron preto dun pobo chamado Agolada, que acabaron indo para ese lugar que lle serviu de pensión por uns tempos.      —¿Que tipo de traballo facían eses obreiros que se trasladaron para un novo emprego sen saber moi ben como sería?      —Ben, Theóphilo, o contrato, verbal, que fixo o enxeñeiro con eles, era para explotar a extracción de Wólfram, que, segundo informacións, ese tipo de metal era moi abundante a unha certa profundidade da superficie. En outros lugares encontrábase mesturado coa pedra a ras da terra ou algunhas veces en determinadas profundidades, principalmente nun lugar que os veciños dese lugar lle chamaban de "Barilongo".      —¿Apolonio, tódolos do grupo inicial, traballaban no mesmo lugar?      —A principio si, porén, como ti sabes, nin tódolos seres humanos pensamos por igual e, quizais por envexa ou por sentirse máis listos e por un pouco de egoísmo, dalgúns do grupo xuntamente con uns vixilantes da propia compañía, nunha noite, combinaron retirar unha boa parte de Wólfram que quedara no fondo do pozo para subir no día seguinte e levalo á oficina de control de produción.      —¿E que medidas tomaron os outros membros do grupo ó saber do feito?      —Os outros compañeiros do grupo, ó saber do ocorrido, procuraron o enxeñeiro para relatarlle o episodio polo cal tiñan sido enganados. O enxeñeiro, con moito pesar, tivo que dispensalos a todos e foron traballar por conta propia, en pequenos grupos. Isaías, por ser menor de idade, ficou con un veciño que aínda era un pouco parente, ata que, despois de algún tempo para xuntar unhas pesetas, resolveron volver para casa.      —¿Que aconteceu con o Isaías, despois dese problema pouco recomendable para o grupo e con quen el ficou?      —Ben, como xa falamos anteriormente, Isaías non necesitaba de ninguén para facer o seu traballo, soamente cando tiña que viaxar ou para rexistrarse en algunha compañía, e, a pesar do problema que acontecera, a maioría deses veciños, queríanlle ben e o respectaban como se fora da mesma idade deles. Pero, como el non era burro, escolleu a un dos que lle merecía máis confianza, ademais de ser un pouco parente. Así, despois de traballar os dous xuntos, por conta propia, uns días para ganar un pouco máis de diñeiro, resolveu volver para casa xunto con ese mesmo veciño.      Foi aí nesa volta para casa: Agolada, Carballo, A Coruña, Santiago de Compostela e Terra de Montes, que Isaías perdeu unha Capa de Gabardina que fora de seu pai.      —Si, Apolonio, deica ese punto, eu entendín, porén, ¿porque tanta importancia dada á capa de gabardina e como iso aconteceu?      —Ben, Theóphilo, ti ben sabes como nós os galegos somos economistas e, principalmente naquela época que cada céntimo había que gardalo como se fose un saco de ouro para outros. Por iso, eles viaxaron de favor nun camión de mercancías deica Carballo e, de Carballo ata a Coruña, conseguiron viaxar nunha pequena camioneta, que levaba debaixo de un toldo o que lles parecían uns grandes baúis onde tamén viaxaban máis dous homes agarrados ós mesmos.      —Nun determinado punto da estrada, apareceron dous gardas civís e déronlle o alto, isto é, que parasen para revistalos. Foi aí meu amigo Theóphilo, "que a porca torceu o rabo". Eles, en vez de parar, aínda apertaron máis o paso de tal maneira que o vento enriba da carrozaría facía voar todo o que non estivese moi seguro e, a gabardina de Isaías que a traía nos ombros, acabou voando coma se fose unha bolboreta.      —El, intentando alongar os brazos para collela, pois ficara enleada na propia camioneta do lado de fóra, tamén ficou colgado de tal maneira que, os seus pés, case se arrastraban na estrada por máis de un quilómetro. Foi só coa axuda do veciño, que volveu a subir para dentro da carrozaría, seguindo ata chegar preto de A Coruña, cando baixaron con medo do que puidese acontecer con aqueles homes que levaban algunha cousa de contrabando.      —Como podes imaxinar, meu amigo Theóphilo, ese compañeiro, que era un pouco parente, por moitos anos contaba ese episodio matándose de rir, a el e ós outros, pois, el tiña un xeito moi especial de contar a verdadeira historia deses dous aventureiros terramonteses, ou quizais aumentándolle uns puntos para tornala máis dramática.      ... O Theóphilo, a pesar de ter ouvido ao amigo Apolonio, entre outras cousas, contar a historia da gabardina, non se tiña dado por convencido, pois, tamén quería saber o que tiña acontecido co conto da escopeta. Así, no primeiro encontro que tivo co amigo Isaías, foi logo lle dicindo:      Isaías, eses días que ti estiveches viaxando, eu e o Apolonio, tivemos unhas conversas moi agradables, e, entre elas, el me contou unha historia que me deixou sorprendido porque nunca a tiña oído contar a ninguén.      —Olla, meu amigo Theóphilo, eses contos ou historias, como lle queiras chamar, creo eu que soamente tiveron importancia naquel exacto momento en que todo iso aconteceu. Porén, de calquera maneira, se ti queres saber un pouco dese asunto, calquera hora nós podemos nos sentar para tomar un café que eu terei todo o pracer de te satisfacer, claro, dentro daquilo que eu me recorde, pois, xa se pasaron máis de seis décadas e, eu non sei se a miña cabeza aínda está con toda a memoria en día.      —Que non sexa por iso, Isaías, eu saín da casa con ganas de encontrar algún coñecido para tomar un café, diferente daquel que tódolos días tomo na miña casa.      —Ben, como queiras, eu tamén saín da casa para facer a mesma cousa, por tanto, mans á obra. Sentémonos alí mesmo naquela mesa da esquina para que ninguén nos incomode.      Olla, nesta tempada que estamos xuntos aquí na nosa terra, nós xa falamos de tanta cousa destas aldeas, da nosa vida de rapaciños e da adolescencia e, teño certeza que xa falamos algunha cousa sobre as minas destes pobos e das redondeces.      Pois ben, cando eu traballei na mina do Campanario, xunto cos demais obreiros, como se empezaba a traballar moi cedo, aproximadamente ás sete horas da mañá, cando non se facían horas extras saíase máis cedo á tarde e nin sempre os que eran mozos e solteiros, na época da caza, ían para a casa axudar na labranza. Eles ían polo monte intentar matar algún coello, outra cousa que lle aparecese por diante como caza ou conversar con unha namorada que lle tiña máis importancia do que un coello colgado na cintura como un trofeo.      —¿Como eles facían para levar, de mañá cedo, as escopetas e, principalmente os cans que tiñan que ficar o día enteiro alá polo monte?      —Home, polo que eu me recordo, cada un facía como podía e, moitas veces, ficaba sen o can, pero, sempre tiña algún alí por preto das minas que ía con os cazadores. Mas, de calquera maneira, era máis unha diversión despois de un día cheo de moito traballo e, ás veces en condicións precarias. Eu, a pesar de ser un adolescente, tamén me gustaba a diversión tanto coma os compañeiros de máis idade e, se no traballo tiña que ser coma eles, ¿porque non na diversión que era unha das expresións culturais que estaba na alma do noso pobo dende tempos moi antergos?      —¿Ti queres dicir que tamén ías cazar coellos e lebres de dúas pernas xunto con eles?      —¡Non, meu caro amigo Theóphilo! As mozas gustábanme como a calquera xove lle podían gustar, aínda máis recibindo as leccións dos compañeiros un pouco máis vellos. Porén, o problema non eran a penas as mociñas de rostro moi bonito e de pernas ben feitas parecendo o fuso de unha roca de fiar o liño. Mesmo así, levando en conta todo iso, o que eu quería de verdade, era ter unha escopeta como os outros para cazar o que aparecese por diante e divertirme como eles o facían coa escopeta no ombro.      Cando meu pai emigrou para a Francia, deixou unha escopeta gardada con un seu irmán e, como durante a guerra civil española recollían tódalas armas que soubesen onde estaban, os falanxistas foron moitas veces buscar esa escopeta na casa de miña nai. Eles recibiran unha denuncia da existencia da arma, pero, como ela sempre negase que a mesma estivese na súa casa e despois deles reviraren todo, inclusive a palleira, acabaron desistindo de incomodala.      —¿Isaías, entón, a escopeta estaba co teu tío?      —Iso mesmo, Theóphilo. A escopeta, co coñecemento de un xefe da falanxe, ficara co meu tío cando el tivo que entregar a del que era moi vella e só de un cano, ficando ca do meu pai que era de dous canos, máis nova. Foi moi listo, non foi! Pero, eu pedinlle a escopeta de volta para o seu verdadeiro dono.      —¿E el entregoucha de boa gana?      —Home, aínda mo preguntas. Quen quere perder algunha cousa que xa considera súa, mesmo que non sexa de verdade. Cando eu intentei insistir que a quería, pois agora eu xa a podía usar, deume unha porción de argumentos para que eu desistise e, alén diso, tiña a culata quebrada que quebrou cando esvarou por unha laxa, alá no Bioco, lugar de Presqueiras, onde estaba de caza.      —E ti desistiches de a coller de volta, pois, como che dixo que eras de menor idade e alguén tiña que se responsabilizar por ti e, el non quería correr ese risco.      —Non, meu amigo Theóphilo, ti, que xa me coñeces un pouco mellor por esta nosa convivencia xa hai algúns anos aquí por estas nosas aldeas, ben sabes que non son home para desistir facilmente de meus soños ou vontades e, principalmente nun caso deses onde, creo eu, estaba pedindo o que pertencía á miña familia. Un belo día, que o encontrei aquí no café, díxenlle: Tío, mañá vou buscar a escopeta para levala a un carpinteiro con coñecementos de ebanistaría, que vai facerlle unha nova culata.      —¿E el concordou contigo?      —Ben, dese día en diante, el mudou o seu comportamento comigo, para mellor. Imaxino eu que el debe ter pensado que ademais de eu estar coa razón, debe ter notado que miñas ideas eran de firmeza naquilo que consideraba dentro da racionalidade para o bo convivo e respecto dos seres humanos.      —Theóphilo, como se acostuma dicir, Deus axuda a quen madruga e, despois de saber onde vivía o carpinteiro, alá preto da Capela de San Pedro, en Beariz de Montes, no lugar do Candedo, un día de madrugada, puxen a escopeta desmontada nun saco vello que miña nai tiña alá en casa e pés ó camiño. En vez de ir polos camiños ou pola estrada, fun polo monte que tiña menos perigo de encontrar coa garda civil, pois, ademais de ser un adolescente, non tiña o permiso para andar con ela fóra de casa. Así, case que co día moi escuro, cheguei á casa do Sr. Julio Ogando Candedo, que era o tal carpinteiro, alá no lugar preto de Muradás, no Concello de Beariz.      —¿E o carpinteiro ou ebanista, como ti lle queiras chamar, fíxoche a culata ben feita, pois, polo que eu sei e co coñecemento que teño hoxe de armas, nin sempre queda boa no sentido de non variar cando se fai a puntería...?      —Olla, Theóphilo, cando eu entrei na casa do señor Julio e lle dixen de que lugar e de quen era fillo, fiquei marabillado con tanta educación e simpatía dunha persoa que non me coñecía. Pero, non era só porque coñecía moi ben a miña nai e a meu avó, mas, porque, na verdade, era un home moi xentil. Porén, deixando un pouco para tras da historia da escopeta, vouche contar unha cousa que só mesmo para quen acredita no destino iso sería posíbel.      Moitos anos despois de ter coñecido a ese xentil señor, de ter camiñado por España traballando de Canteiro..., antes de emigrar e de andar pola estrada da vida máis un bocado alá do outro lado do Atlántico, un certo día do ano de 1965, eis que, por forza do destino, volvín a encontrar con esa grande persoa.      —Isaías, agora que ti falaches o nome e o lugar do carpinteiro, xa me decatei quen era, eu tamén o coñecín como un bo veciño e un bo profesional. El fíxolle o encofrado de unha casa para meu cuñado. Así mesmo, pregúntoche: ¿Cal a razón que che levaron a encontralo, de novo, despois de tantos anos na emigración?      —Ben, esa é unha outra historia que por coincidencia ou polo destino coma xa te dixen, envolveu a dous veciños que nunca se coñeceron na súa terra, pero, alá na emigración, no Brasil: No caso, un irmán do señor Julio —Eduardo Ogando Candedo e eu—. A pesar de que, Eduardo Ogando non foi o único veciño que coñecín na emigración daqueles que emigraron no final do século XIX e comezo do XX. Mesmo sendo ben maiores do que eu, tiven o pracer de coñecer a moitos veciños na emigración.      Que marabilla e satisfacción cando me falaban: Eu son de tal lugar e coñezo a túa familia. Algúns ata choraban cando lle falaba dos seus parentes da España. É moi triste estar no fin da vida e non poder volver á súa terra de orixe. Eu, dentro do posíbel, aínda puiden axudar a uns veciños da Terra de Montes a visitar, quizais pola última vez, ós seus parentes aquí na Galicia.      —Pois ben, cando eu volvín á España, despois de case que vinte anos na emigración, fíxeno con a muller e catro fillos: Para rever a familia, visitar a miña terra e pasear un pouco para lle ensinar todo iso ós fillos que naceron no Brasil.      —A miña esposa tamén é galega e do mesmo Concello que eu, de Beariz de Montes. Porén, aínda estando alá no Brasil, o irmán do señor Julio me procurou para pedirme se lle podía vender, no Concello de Beariz, unha herdade que lle ficara dos pais. Cando el me dixo o nome da persoa que debía procurar para me dicir onde eran as propiedades e me orientar na venta das mesmas, pareceume unha persoa coñecida de algún lugar de antes de eu emigrar.      Así, uns días despois de chegar a Galicia, á casa de meus pais, era a feira do día nove, en Doade e, mesmo antes de eu procurar ese señor, el, xunto cun meu parente xa me estaba buscando nos cafés. A pesar de desconfiar dos nomes, tanto el coma eu, soamente cando nos encontramos do lado de fóra do café e, mesmo estando un pouco diferentes fisicamente, aí é que tivemos certeza que xa nos coñecíamos había moito tempo.      Como podes ver, meu caro amigo Theóphilo, este mundo, ás veces, fica pequeno para as nosas ansiedades, aventuras, soños ou ata para esa vivencia do coñecemento global que hoxe non ten máis fronteiras.      —Isaías, con tantas informacións gardadas na túa cabeza, quizais, moitas delas só ti as coñezas, pois, nin sempre podes estar disposto a contalas, total ou parcialmente, porque, a mor parte delas, teño certeza que son fragmentos da túa vida máis íntima que, coma todos nós, fuches deseñando o teu edificio de: Soños, realidades, ilusións, alegrías entrelazadas con moitas tristezas por non poder ter realizado o que imaxinabas ser posible antes de emigrar.      Entre outras cousas, coma todos nós, de poder formar unha nova familia, aquí ou alá na América, pero, sen perder o anel que nos une a estas nosas aldeas e, iso nin sempre é posible facelo, a todos, como nos gustaría de telo feito.      —Theóphilo, moitas veces, se nós fosemos ou puidésemos contar ou declamar un décimo das nosas andanzas pola face da terra e, principalmente atravesando os "sete mares" da diáspora dos emigrantes españois, tal vez tivésemos que facer como o facía, en determinadas circunstancias, o neno de unha aldea galega, escribir no ar co dedo furabolos para economizar o papel e tinta.      ¿Ti sabes que, eu, cando era un neno, nun día de inverno, na época de matar os porcos, levei un corte nun dedo cando estáballe axudando a miña nai a facer o lume, por debaixo dos ferros de facer as filloas do sangue do porco? Como era costume nestas aldeas, de facer as filloas, cando xa tiña unha porción delas no prato, onde ela as ía amontoando, ó quitalas con aquela ferra que parecía unha paleta de por o barro na parede, eu empecei a facer as contas no ar, para ver se xa tiña o bastante e que me dese, ó menos, unha.      Inda ben non comecei a levantar a man co dedo furabolos, escribindo os números no ar, levei unha ferrada no dedo que, ata hoxe, eu teño a marca da ferra. Claro, que despois que a miña nai veu o dedo sangrando, creo que lle doeu máis do que a min, pois, non esperaba bater con tanta forza.      —É como ti acabaches de falar, Isaías, na nosa cabeza sempre hai algo para contar. Pero nin todos temos ese lostrego Divino que Deus dá ós seres humanos para lembrar ou saber compilar os fragmentos de nosas camiñadas. Pero, ti, co teu modo de ser, espero que Deus te continúe dando esa forza e ese carisma que agrada a moitos, porque es honesto, sincero, moi natural en teus pensamentos e actitudes. Que nós poidamos nos encontrar, máis e máis veces —en nosas camiñadas— como o temos feito deica hoxe aquí nestas nosas aldeas, para continuar soñando de ollos abertos coma se fósemos —aínda, uns nenos da aldea— porén, saber espertar na hora certa para poder lembrar de uns e realizar os outros soños.      —Theóphilo, o camiño de nosas camiñadas, pola estrada da vida, non é máis do que un entre moitos outros a seren percorridos, por tódolos soñadores, buscando a nosa felicidade a través da capacidade de facer mudanzas e deixar de culpar a Deus e todo mundo, intentando superar as pedras que, moitas veces, nos impiden de facelo libremente.      Nós nos acostumamos, por medio de pensamentos que escollemos "ter", ó sermos condicionados a crer que, a felicidade apenas radica no ter e non no ser. Eses pensamentos quizais sexan as maiores pedras no noso camiño, para que poidamos alcanzar a nosa plena felicidade.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega