Esta entrevista fixémoslla Ana Romaní e mais eu ó noso amigo Avilés na Tasca. Penso que foi unha tarde de outono porque recordo a luz daquel intre pola xanela da vidreira na ollada de Antón e o fume Royal Crown dos seus cigarros. Eramos moi noviñas, comezabamos a vintena e a palabra de Avilés enchía a estancia de amizade, de sosego, de música... Daquela, como se recolle na semblanza que de seguido leredes, Avilés gozaba dos seus 48 abriles. Con trinta máis ca nós, a vida de Avilés amosábasenos espléndida, plena, rica en matices, tan próxima e tan distinta ó mesmo tempo: un ser humano tan fóra do común.
     Ana fíxome dous inmensos regalos a un tempo: a súa amizade e a de Avilés, a quen ela me presentou ós dous anos do seu regreso a Galicia.
     Cómpre dicir tamén que o contido íntegro deste texto, que aínda conservo escrito a máquina, foi naquel entón publicado na revista Coordenadas de Santiago de Compostela.
     Así vía eu a Avilés recén iniciada a nosa amizade:
     "Avilés de Taramancos, poeta, cosmopolita na ausencia. Un home que se reflicte no espello do tempo.
     Hoxe, 48 anos, os cabelos brancos, a ollada limpa fondamente enxertada no sosego. O fume que xoga e esvaise polos carreiros do soño e da esencia Un espirito vital xunguido á terra, esvarando sons melancólicos, gráciles, no colo da avoa.
     Labrego de verbas e de imaxes, Mariñeiro e Náufrago nas illas infindas do silencio. Fillo do Vento, Irmán das Cotovías, Oráculo das sombras que baten xa no mar.
     Lúdico narrador da terra frolecida, sedento da paisaxe candente e harmoniosa.
     Antón Avilés, compañeiro da mocidade: home silandeiro temperando a paisaxe eterna do Barbanza sabendo que: "o poema vai sempre no máis fondo" trócase coa verba e multiplícase no espello.
     Ulises que volta de novo á terra húmida, sobrecolledora, coa inquedanza de vinte anos indomábeis, coma moitos dos que un día partiron na gaiola do tempo co incerto presaxio de apertar as imaxes afondadas no pasado, na memoria soedosa do que volve, a enredarse nos ollos e na vida".

P: ¿Por que o nome de Avilés de Taramancos?

R: É unha tradición trobadoresca, todos os trobadores levaban o nome do lugar onde naceron. As moradías do vento publicado na revista Atlántica, levaba o nome completo, mais na Coruña, cando daba recitais con Novoneyra e Manuel María, ocorréusenos que eu podía ter un nome máis ou menos trobadoresco, de aí o de Taramancos que empecei a usar ó publicar A frauta e o garamelo.

P: Nos teus poemas hai unha constante presencia da avoa ¿De que xeito influíu na túa obra?

R: A miña avoa é unha personaxe constante na miña vida. Foi ela, quizais, a que me deu esa intuición poética, a que me adentrou no mundo poético de coñecer a terra, aprender o ciclo das plantas... Foi unha muller moi loitadora, moi moderna. Estivo sempre co seu tempo e foi unha das persoas que me entenderon permanentemente. Así como para os meus pais era unha cousa perigosa ser poeta, porque regularmente morren de fame, para a miña avoa, non.

P: Nos teus poemas aparece sempre a natureza.

R: Cando era mozo os poemas referíanse, séguense a referir, porque realmente estamos facendo o mesmo poema durante toda a vida, ás sementeiras, ás colleitas, ó mundo que me arrodeaba na casa: os paxaros, o vento, os soutos de castiñeiros e nogueiras co mar de fondo, sempre a paisaxe, na aldea de beiramar.
Fóronme dando esa intuición poética presente sempre ó longo da miña vida. Na miña aldea fun incapaz de escribir nada, a paisaxe sobrecólleme de tal xeito que teño que saír de aí e peneirar un pouco, pois abáfame esa cousa tan miña, teño que sentila dende fóra, recollela para despois ir dosificándoa a través da poesía.

P: ¿Cales foron os teus primeiros contactos co mundo literario?

R: Ó primeiro, como case que todos os rapaces, líase en castelán: os cen mellores poemas da lingua castelá, ou poemas dos libros de gramática, pero era todo tan afastado, tan fóra do teu, o que che daban era tan só o sentido do ritmo e da musicalidade. Quizais eu escribín sempre en galego porque o que intentaba reflectir era o mundo que eu vía e sentía e os nomes de todas as cousas eran familiares. En principio era un mundo que mo transmitía a min mesmo, ese gozo de dicir o que sentes. Despois houbo xa un contacto con Fabeiro, que me foi presentado moitos libros de poesía e o ambiente político da Galicia dos anos da República, que non coñecía. Comecei a coñecer a Manuel Antonio, a Amado Carballo, que influíron moito en min, como en todos os poetas do meu tempo.

P: O primeiro libro As Moradías do Vento e logo , ós 24 anos, A Frauta e o Garamelo. Fálanos disto...

R: As moradías queren reflectir as diferentes maneiras de ser do vento no meu ambiente. No ano 1959 publico o libro A Frauta e o Garamelo que ten unha condición especial: foi un libro que se publicou por subscrición pública, se cadra porque eu non tiña nin coñecemento nin lazo de unión coas editoriais daquel tempo. Escribín A Frauta e o Garamelo nunha noite de garda en Ferrol, cando estaba na Mariña, facendo a mili. Despois atopámonos co problema grave da censura que prohibiu a publicación do libro. Eu tiven que facer unha serie de manobras estrañas porque dos 19 poemas só aprobaban 5, cando só se trataba de paxaros.
Cada poema quere representar un paxaro do meu souto particular. Ante isto o problema era que o censor non entendía o libro, consideraba que a poesía era perigosa. Tiven que ir para Samos con Xosé Luís, un pintor querido e recoñecido, que facía os frescos da abadía. Funme con el porque o abade mitrado de Samos era tío político do censor. Tiven que estar mes e medio de monxe benedictino para que se publicara o libro. Foi unha historia anecdótica, mais interesante, pois a ninguén lle pasou iso: ter que estar de monxe benedictino para demostrar que un libro de paxariños non era perigoso.
Estes poemas representan a miña evocación de Taramancos, os bosques da miña vida. Hoxe vense os paxaros dende un punto de vista cidadán, estades convivindo nun mundo que non é o mundo rural, permanente. Vós vedes o mundo rural coma unha paisaxe de fondo, pero non inmersos nela.

P: A etapa na Coruña...

R: Foi unha etapa na que a través dun fato de persoas e dun ambiente especial fun entrando no mundo da literatura como coñecemento que é, que che vai formando tamén como poeta, senón serías un poeta en cernes, pechado nun mundo teu sen a ferramenta precisa para expresalo.
Na Coruña a persoa que máis me influíu foi Urbano Lugrís, á parte de pintor, era un poeta inmenso, coñecedor de toda a literatura universal, que me foi dosificando a súa sabedoría e, a través del, fun coñecendo os grandes poetas universais dende Rilke a Teixeira de Pascoaes, pasando polos clásicos portugueses da poesía, tamén a Hölderlin, Baudelaire, Rimbaud...
El foime abrindo unha fiestra a ese mundo e dándome unha vitalidade moi especial para eu entendelo.
Tamén coñecín a D. Uxío Carré, a quen chamabamos "o patriarca", que tiña unha casiña en Eirís, onde iamos pasar moitas noites ó redor da lareira. Aparecía tamén xente do teatro, xente interesada na cultura galega.
Tiña eu dezanove ou vinte anos, fóiseme abrindo un mundo que me deu un pouco esa medida do universal, a transcendencia do universal na poesía. A través deles fun aprendendo, porque eu son un autodidacta, non tiven unha carreira que sustentara o meu don poético.

P: Influencias doutros poetas, ¿de que xeito influíron en ti Rosalía, a xeración do 27, Pablo Neruda, con quen coincidiches en Colombia?

R: Rosalía influíume cando tiña trinta anos, sobre todo o poema "Elexía a Sir John Moore". Na miña poesía sempre hai algo no fondo, algunha reminiscencia desa música. Da xeración do 27 pode influír o Lorca de "Poeta en Nova York" pero o que máis me chamou a atención foi a obra de Cernuda, así como as de Salinas e mais Aleixandre, obras que eu releo constantemente.
En América coñecín a Neruda circunstancialmente, en Bogotá, no ano 1962, por mor de celebrarse unha reunión literaria. Era un home un pouco afastado, sobre todo para a xente nova, que xa viña de volta da vida, era un home áspero no trato, que esperabas máis del no primeiro, estivemos falando da poesía galega, pero moi de pasada, foi un encontro circunstancial.
Todos os poetas inflúen en ti, tamén os novos, non importa a idade, sempre que toquen esa sensibilidade especial da poesía, que está no trasfondo do poema. Pódenche influír no estilo, na maneira de escribir, na forma. Indubidablemente, para todos os poetas da miña xeración influíron, á parte dos cancioneiros a Manuel Antonio, A. Carballo, Cunqueiro, Luís Pimentel, cun libro que foi coma un lóstrego que a todos nos deixou abraiados, deunos un chisco de luz.

P: ¿Como coñeciches a Ferrín?

R: Tardei moitos anos en coñecelo persoalmente, sabiamos un do outro, pero como eu era case que un poeta marxinal, porque a vida me tiña á marxe, non por propia iniciativa, fun conectando circunstancialmente con eles, a través do tempo. Cos que máis tiven unha andadura común foi con Novoneyra e mais con Manuel María.

P: Fálanos das mulleres poetas da túa época

R: En principio foi Luz Pozo Garza cos libros Os paxaros na boca e Ánfora que foron dous libros fundamentais, despois Pura Vázquez, co seu libro Maternidade e os primeiros poemas de Xoana Torres, do Libro Do sulco, que forman parte da literatura galega, ou sexa, a muller ten un papel representativo e importante dentro da poesía galega.

P.¿Cres que hai unha linguaxe poética distinta entre a muller e o home?

R: Eu creo na persoa que escribe. Indubidablemente hai diferencias de apreciación. A muller de por si ten unha serie de trabas impostas a través do tempo, das que non é doado liberarse, sen dúbida iso identifícaa porque dalgún xeito está marcada. A muller loita para liberarse desa escravitude secular-mental, para poñerse no lugar que lle corresponde no mundo.

P: A presencia da muller nos teus poemas...

R: A muller está na poesía como musa ou como compañeira. Como musa, se esa palabra pode ter algún significado, no intre no que se descubre o amor, vaiche dando unhas sensacións que tes que describir. É unha especie de "sol meridiano que está sempre no seu cénit" dicíndoche algo e á que estás cantando permanentemente.






Vinte anos despois da túa voz nesta entrevista, veu a terrible tristura do chapapote. Dez anos despois do Mar Exeo do teu pasamento, quédamos novamente ó descuberto nesta terra que foi o permanente, o inabarcable do teu inmenso poema, a loita sen tregua pola que sempre anovarías o tecido dos versos.
Co corazón tinxido de negras ondas, si, pero apertando forte para que o teu Nunca Máis tamén se escoite dende Taramancos ata Cauca.
Para quen contigo descubriu a transcendencia de todo un pobo, a túa palabra regresa neste 2003, no que Galicia debe reinventar a súa propia Ítaca con novas sementes no mar, na terra, nos pobos e aldeas.
É preciso ler na túa obra para facer acopio das fermosísimas esperanzas que ti tiñas "veciños e veciñas co caldeiro listo para o que faga falla en calquera instante" porque é nas maiores traxedias onde se mide o calado da nosa humanidade. Porque, tamén agora, contigo, Antón, ficamos menos sós.