vb1lreinuñez.html
Somos no tempo e, xa que logo,
existimos só no presente, cada día. Pero temos memoria e ás
veces é un lastre. Aínda que é tamén un marabilloso xoguete
polo que nos gusta viaxar ó pasado; case sempre, claro, ó noso
propio pasado. Así sucede con todos e así sucede, de xeito
especial, cos escritores. Só que a viaxe do escritor acaba
converténdose en páxinas cheas de palabras. Esa, a súa obra
toda, é a biografía que de verdade vale cun escritor. Pero pode
sumar milleiros de páxinas, que poden requirir días, semanas,
mesmo meses do tempo do seu lector máis disposto, ese que á fin
obterá o premio de saber sobre a vida do seu escritor moito
máis có que soubo nunca el propio, que moitas veces se moveu
só ás apalpadelas, cando non ocultándose.
Hai, con todo, outras
autobiografías posibles, se cadra máis axeitadas para un tempo
de verdades instantáneas coma o noso de agora. Son as que plasma
todo autorretrato, por moi lacónico e ata deliberadamente
bretemoso que quixera resultar nel o seu autor. Aí están os
pintores: Velázquez fuxidío; Cézanne vulnerable; ou Rembrandt,
ostentando unicamente a enteireza da normalidade. Os artistas,
polo demais, ofrécennos outro sincero e definitivo autorretrato
no seu obradoiro, e propoño pensar nos de Picasso, no de
Giacometti ou, por qué non, no de Luís
Seoane.
Apurando este fío argumental,
coido que é lícito dicir, e non faltariamos á verdade, que
outra clase de autorretrato igual de fiable é o que nos ofrece a
biblioteca persoal de cada escritor.
A miña non cabe nunha arca, como
si couberon as de mestres que morreron novos ou tiveron a mala
sorte de padecer incendios, cárcere ou exilios. Mais tampouco
ocupa quilómetros e quilómetros de andeis, malia incluír xa
algunhas ducias de autores que nunca darei lido.
Entre os que si lin con proveito
téñolles lei ós libros dos poetas. Ós dunha parella moi
especialmente: Rosalía
Castro, en galego, e Antonio Machado, en
castelán. E a eles non podo deixar de unirlles os dous luíses
(Cernuda e Pimentel, por esta orde) e mais unha longa nómina que
vai desde os que declaman perante, e contra, o mundo ós que
soamente musitan: César Vallejo, Rilke, Pavese, Emily Dickinson,
Marià Manent...
Coido que menciono, en xeral, a
esencialistas. Coñécese que o que un ten é pouca imaxinación.
Ou acaso se trate de que un é clásico, mesmo de por mais, e
velaí, a delatalo de vez , a redundancia da sección de
prosistas na que a seguir me deteño.
Pío Baroja, con trinta e tres
libros del e sobre el, ou, sen saír da mesma xeración, e con
trinta e oito, Valle Inclán (contra o que algúns afirman, non
son excluíntes: a quén queres máis, a papá ou a mamá).
Tamén vintenove títulos de ou sobre Cunqueiro, á parte de
trinta e oito sobre (dous son meus) ou de Rafael
Dieste, e quince
de Méndez
Ferrín. E mais todo o baúl cheo de xente que nos
deixou Pessoa (ata a súa última aparición, de momento: Barão
de Teive), xunto a outros vintenove libros de Miguel Torga,
trinta de Eugénio de Andrade, ou once de Jorge Amado. Aínda
que, en lingua portuguesa, o meu preferido é desde sempre o Eça
de Queiroz do cal, e aredor do cal, reunín quince volumes; entre
eles o mellor estudio que coñezo sobre o corpus queirozán, obra
do galego Ernesto
Guerra.
A miña biblioteca coido que ten
ademais un lugar destacado para a aventura da vida, con dez
volumes de Dickens, e outro para a vida na aventura, cunha ducia
de Conrad ou oito de Stevenson. Tamén para a vida como conto de
nunca acabar, nos trinta e un libros e se cadra sete mil páxinas
que ata agora acumulei de quen, para a miña idea, é o máis
grande prosista do século XX: o catalán Josep Pla, gran Shandy,
na taxonomía de Vila-Matas, que posuíu o enorme don, vital para
todo escritor, de saber escoller sempre o adxectivo que mellor
acaía ó que contaba.
Nun andel de máis alá están os
enfeitizados entre a desfascinación e a nostalxía: Juan Carlos
Onetti, con nove libros, e Juan Marsé, con once (os mesmos que
poden verse de Patrick Modiano ou de Antonio Tabucchi), e noutro
John Berger, con trece, algúns ben estraños, por certo, e ben
magnéticos. E non hai que esquecer os autores concisos, os que
soamente saíron do silencio cando os cominaba algo realmente
valioso: escola de Bartlebys, Juan Rulfo poñendo clase.
Non quero esquecer tampouco a eses
amigos ós que, a cada un por cadanseu motivo, me agradaría
parecerme: Ramiro Fonte, Pepe
Cáccamo, José Carlos Llop ou
Antoni Marí. Aínda que de ter que elixir un nome, un só nome,
agora que toca chegar ás derradeiras pinceladas do autorretrato,
debo confesar que ó que de verdade quixera emular é a León
Tolstoi. Pola sabedoría coa que soubo entrar na alma humana,
certeira, compasiva, comprometidamente. E mais, sobre todo, pola
teimosía coa que percorreu o camiño que sabía seu en busca da
bondade.
En fin. Temo que a partir desta
biblioteca teña trazado un autorretrato libérrimo,
asistemático e, en definitiva, borroso. Pero é o que
corresponde a alguén con escasísima afección por ningunha
carreira (malia verse na obriga de exercer o xornalismo) á marxe
da escrita. O que corresponde, claro, a quen quere crer que a
auténtica grandeza da palabra está sempre no seu valor
epifánico. E permítaseme lembrar arestora unha epifanía clave,
tal vez a primeira. Foi correndo 1974, na Coruña, a miña cidade
natal. Daquela, eu con quince anos, chegou ás miñas mans Confieso
que he vivido. Eu tiña xa instinto de clase (meu pai era, e
tamén o fora o seu, estibador da Xunta de Obras do Porto), e
identifiqueime, ai non, con aquel Neruda que encarnaba o
comunismo en cuxa causa ía comungar logo; e sigo comungando
(aínda que estea en excedencia). Pero moito máis me
identificaba co inmenso poder de seducción que a palabra lle
concedía ó poeta entre as mulleres. Moi semellante, todo o que
apreciou o meu sentimento naïf naquela epifanía de estrea, ó
que Skármeta nos ten contado a propósito dun carteiro. As
(boas) metáforas servían como a mellor das chaves para abrir os
corazóns que queriamos abrir. O escritor, xa que logo, como un
San Pedro no corazón das ingratas. E a biblioteca, sempre, como
autorretrato. E a metáfora para quen a traballa.
Valdefornos.
outono de 2001.
|
|