Sete poemas e un maio

 

[Texto íntegro]

 

Sete poemas e un maio
CUMPREANOS

Gravamos no tempo o tremor dos reloxos,
nós, tan novos onte, tan ilusionados,
empeñados en que as horas,
o seu rápido e curto son,
fose solene campá
a despertar o sono,
o atemorizado e indócil corazón.
Follas pasamos
destripando cuadernos de efemérides,
de feitos máis tristes que alegres
aos que houbo que lle espetar bandeiras
novas
e esperanzadas pombas de ternura.
E trouxemos os anxos,
que son inocentes e moles animaliños
brincadores e alegres a viver nas nubes,
pois precisabamos o abismo do azul
para seguir a furar na terra aburacando o tempo.
E pasamos o Ecuador do mundo
en que se transformou a palabra resgatada
da submisión
e a canción nacida do susurro.

Cumprimos anos
felizmente templados nas augas do Cabe
que son máis claras e fértiles e de mellor vea
para modelar a espada
e avigorar o peito debilitado no tempo
e na batalla.
Cumprimos anos
encanecidos de sabedoria e de paciéncia,
que son as armas máis valiosas
para confirmar o hidromel na copa
e o caravel no eixo da casa familiar.
E desfrutamo-los ante os irmáns Vilar Ponte
que no mencer marino
incendiaron de seiva a primavera,
ante Pastor Díaz, que preside a praza
de galego romantismo,
ante a pedra viva de Viveiro,
fonte e camiño, cristal e nube
para os nosos ollos abertos
a mundos novos e vellas alegrias
en emocionado tremor de festa e horizonte,
de festa e horizonte.

          Viveiro, 13 decembro 1997
          No 20 cumpreanos de "Sementeira".











CAMBIO DE MORADA

A Manuel e Saleta
que agora viven na Coruña.


Viver o mar agora,
a luz das nubes brancas que vén do infinito
medindo cons de cercania
tras as novas xanelas.
A vida trouxo páxinas felices
en horizontes anunciados.
Naceu, quizá, outra palabra
se a palabra pode ter outra calor.
Paisaxes de azul e grises,
niño de sempre salgado de mar,
o paseo longo para apurá-lo
cada tarde
no murmúrio grande das ondas,
na amizade que se espella nas vidreiras
do peirao percurado.
E nós vimos de máis aló do frio
presenciar tanta alegria,
algunha vez,
ainda que no corazón
se nos abra unha brasa
e sintamos lonxíncua a calor
daquelas palabras.
A fin é sempre a alegria,
non o esquecemos,
e sempre a paisaxe se harmoniza
co anseio dunha nova morada.
Asi que, amando-a tamén, e visitando-a
facemo-la nosa como eles
e gozamo-la.

          A Coruña, 5 de febreiro de 1999










A Novoneira

Unha vez buscamos os altos puros
e fomos polos vieiros da serra a percurar-te.
Achaiaba a águia amiga na tarde cumprida.
E deches-nos mazás de zume doce
e o milagre da erva arrecendida,
aquela dos tempos que críamos idos.
Outro foi o sabor da vida,
e volvemos en nós, tan adormecidos,
e dixemos : "a palabra en ti foi renacida".

Que canto e que esperanza, que fragas novas
e que penas poderosas a subir para o azul
ou contra o gris da rexa tarde de león,
aló, na Serra tensa dos tesos cumes.
Que mirada clara aqui, no Campo das Estrelas,
tras a xanela amiga do salgueiro en flor,
rentes da relva asollada pola mirada caurelá.
E que alegria estar, meu amigo, aqui, outra vez contigo,
a peneirar as horas verdes que enfian paseniño
a história longa da montaña e do camiño.

          Orbazai, abril 1999










OFERENDA

Será a vida como unha rosa, coa sua gota transparente
na mociña mañá de sol,
mais coas espiñas de sangue acenando vivas.
Ela dixo unha vez :
«...e que nunca co meu corpo acerten
profanas mans para levarme lexos...
¡Quero quedar onde os meus dores foron !»


Mais non foi a sua rosa asi recuperada e aqui se desacouga,
na solene pedra traballada para o escuro lugar e para o mofo,
non para a sua glória.

E tamén el, no País que o acolleu
contra o fusil cobarde das cunetas,
cerrado de nostálxia e de presáxios
chamou a rosa azul dos tempos próximos
para pedir o seu regreso cando a pátria fose libre,
só cando ela, agobiada de cadeas,
as botase ao mar, eterna sepultura.
Regresou, asi, a espiña viva no canto da sua flor.
Vimo-lo entrado aqui por quen o perseguiu, camaleón sagaz,
o sempre estraño,
no tempo que ainda a História non anunciara.

Escritos están, meus amigos, camaradas miñas,
os desexos,
mais non está cumprida a obra que os ha determinar.
Na vosa man moza, a da esperanza
—oh, nunca ela foi tan achegada—
poñeremos o respeito dos nosos mortos máis amados,
pois el é lei para quen ten o amor como luz plena,
e un dia que o noso corazón
—acaso conserve ainda un pequeno folgo de carrizo, acaso non—
encontre o espazo puro de ar e transparéncia,
levaremos rosas a Padrón
e a Rianxo caraveis de azul aurora e luída prata,
e a pátria recuperará o ritmo natural das voces que,
como o mar,
bruarán en oferenda polos horizontes
e máis aló dos horizontes da Galiza.
Asi, na espiña ainda, outra vez escrito queda,
aqui, no Panteón da hipocresia.

          Compostela, 24 de Xullo de 1998 (Ante os panteóns de Rosalia e Castelao).










A HISTÓRIA

Acaso a História sexa a escura noite
onde intentan afogar-nos,
ou esquezo de xeracións á deriva,
unha aula de humanidades
inventada na estepa fria
ou na corte rediviva do medievo.
Acaso a História viva no corazón de aceiro
dos nosos símbolos queridos :
Pero Pardo, Rodrigo Ruiz, Pero Álvarez,
os Castros primeiros de Lemos
que enfrontaron en Mondoñedo, Lugo ou Ponferrada
aos chamados os "Católicos"
con grande acerto ;
dos nosos símbolos romantizados :
Inés de Castro, Constanza, Beatriz,
Maria Castaña
e tantas outras mulleres ás que,
ao parecer,
hai que poñer en capítulos aparte,
pois son contos de amor
para o tempo frio da invernia
ou para a paixón adolescente.


Acaso a História sexa unha ruptura
co lugar onde se cria e vitaliza,
interese bastardo,
a teimosia en borrar o que transloce,
unha quimera : o soño.


Mais aí están a Catedral e a sua praza,
e o vento que ecoa ainda
o son curtante do machado na cabeza,
a torre Caldaloba sostendo-se no azul
en resistenza valerosa,
retombando tambores, asédios e escaladas
de piollosas bandeiras abenzoadas.
Aí está a Tau, vigor de rebeldia,
sobre as torres altas dos lemavos,
e o oco valeiro da amea
en pouta de submisión ;
está aí o Quintal das Lágrimas
nas terras nosas coutadas ao comun destino,
o leito de pracer onde o reinado se fixo
por un dia.
Están, meu corazón, meu neno lindo,
os carballos batendo-se co ar e co machado
e o monte alto contra a máquina que o aboura,
a lagoa azul renovando a sua auga
teimosamente cegada,
a águia rexa sulcando a luz contra o disparo,
e o bosque e a serra e o mar,
e o rio e a luz e o sol e a noite branca,
a estrela do luceiro escintilando, fixa, a orientación,
penedo gravado hai tantos milleiros de anos
en circos a se desenvolver desde o início.


          Orbazai, decembro 97
         
(Ante a Catedral de Mondoñedo, no cabodano da morte de Pero Pardo de Cela)










NOSTÁLXIA DE LUÍS E DAS COUSAS

Habitan na vila humildes cousas:
as pombas, os espellos,
as sombras de interior,
as da Alameda tua.
Habitan, Luís, no corazón e nas almas
de si mesmas.
A luz insone da xanela
anuncia-o cada noite,
e o orcelado ser da Torre Vella.
Anuncia-o o paso veloz do estorniño
deixando a sua queixa;
ese milagre da auga cantando ainda
na fonte da Praciña;
e mesmo o vals da nena pobre
que xira e xira e xira en silencioso soño.
Mantemos asi, como un tesouro, nós,
estas cousas humildes, pequeniñas,
estes seres,
para que non nos deixen isolados
e lle sigan dando amor á vida.
Non pedimos máis.
O teu verso asi o recordou,
e a esperanza.

Mais has saber, querido compañeiro,
has saber
que aqui todo mudou, todo;
non as cousas —máis valentes elas—
senón o novo ser que lle deron as miradas.
As pombas da tua vila
teñen as dedas amputadas
polo interminábel correr
en busca do grau ou da migalla.
Reflicten os espellos dura escória
por moito que ás nubes os acheguen
—xa non se levan sobre os ombros, as nubes—.
Sombra enferma é a da Alameda,
cangada de noite sen mistério,
e do teu cuarto levaron o piano,
as flores de marfil, a lua.

Asi son as cousas hoxe, Luís, e os seres,
quen o diria,
as cousas que habitan nos ollos eses
e no tempo este
de cobiza negra e cómplice torneo.
E mentres, cabalga o poeta compañeiro
sobre o corcel da nostálxia,
tan frio xa, e sudoroso, e canso,
cara ao futuro,
buscando outro mirar no seu
que responda humán e humilde,
que responda libre.
Asi descobriremos outra vez a beleza,
e as cousas volverán-se vivas outra vez
no cuarto teu e na Alameda nosa,
na vila grande de lentos atardeceres
de mazá.
E pasará o anxo de prata desentullando a palabra.
E volverá o Miño a arrolar as nubes.
E veremos outra vez a sombra do aire sobre a erva.

          Decembro 95










Val de Lemos

Chaira de erva ou bacelo
mar verde que foi
ou lagoa de azulados nenúfares
dormidos.
Asi pintabas o teu Val
cando o ar da amañecida
soñaba en nós o tempo longo
eternidade da alegria
soños infantes tan azuis
tardes de cereixa
subidos na última galla
que abria o ceo
e o niño anoxado
e a caída
gravando o seu eco nos anos.
Tempos de cereixa e vagalume
polas encostas lemavas
que soben o circo das montañas
e descansan cumes
nas casas que te viron.
Cando a vida
ainda non se marcaba con lindeiros
e era a voz sangue do ar
e a enerxia corpo e son
e aiga viaxeira.
Percorremos as restrevas
calcinadas polo sol
as mámoas enigmas
polo Couso
e as ribeiras do Cabe e do Lor
pias mansios cavorcos anegados
alumeados polo sol da tua mirada.
Criamos a cunca do Val
nós sós
nos reencontros e fuxidas
e tiveron as cousas nome
cando ti as acariñache
e lles deche movimento.

Asi naceu o Val en min
nos ollos ben abertos e no sangue
chaira de erva ou bacelo
mar verde que foi
ou lagoa de azulados nenúfares
dormidos.


          (Do libro de poemas Ónfalos)










PRIMEIRO DE MAIO DE 1983

«Cantarán o Maio
e máis ben cantado»

Popular.


Oh, o fero bruar das vosas voces roucas
que despertaban, hai ben tempo,
da dura cantaria e mais do xelo;
as vosas mans de auga e pedra
a apreixar anséios
como volvoretas que tremelaban ao sol
e movian as suas tenras asas
para subir, subir, subir
até se volver ar ou miñato aceso.



I.

As ventás da praza están cerradas.
Penduran farrapos de triste cor
cos que os pardaus construen os seus niños.
A cidade envolve-se na sua paz de arume.
No Pazo acenden-se luces
co siléncio recollido dos vosos ollos
e bailan espantallos co ouro e as medallas
que antonte lles entregastes
con sorriso de cartaz.
Ando perdido polas ruas
na percura dunha voz
que rache este siléncio de cemitério.
Ainda decides que non é de cemitério
cun sapo ocultando-vos o sorriso
e con ollos de peixe morto,
con ese estraño caravel
que recortastes dos diários
que pola mañá chegaron da Metrópoli,
ou coaquel outro que ao vos erguer
cando o sol xa ia alto
pintastes de azul misturando o cuspe
coa pílula que vos mandaron de Raxoi.



II.

O siléncio medra con zunido de borrasca,
entra polas chaminés grisallas
en choiva de crisantemos.
Os nenos ficaron quedos
como estátuas de sal.
Unha bágoa cobre os seus rostos
e os seus pés esmorecen nus
nesta tarde invernal de Maio.
"Hai que salvar os nenos,
hai que os salvar".
Lembro este berro con desespero.
Decide-lo os asasinos
cos vosos berros de coitelo,
os que fostes roubando do seu mundo
os lírios e pensamentos cos que xogaban,
os que amoreastes a agonia ao seu redor
e enchestes o seu tenro amor de indiferéncia.
—"Hai que salvar os nenos,
hai que..."
oh, arrepiantes fantasmas
destes novos tempos,
ferrollo das portas
que con tanta ilusión queriamos abrir
para que fuxisen a lama e o fedor
que sepultaban a fonte das nosas palabras.
(Palabras a agromar
—desexo ainda non vivido—
como un feixe de caraveis).




III.

Para alentar tivemos que enterrar a cinza
coa que cobristes os nosos parques
e as ruas máis queridas da cidade,
e súpetos,
viñestes-vos en treboada descomposta sobre nós
dicendo que era erva tenra
traída dos modernizados invernadoiros de Europa.
O abouro foi brutal, meus odiados inimigos,
e a xente correu en masa detrás de vós
ergueita e fachendosa
en febles carros desnortados.
Alguns dos nosos ollaron para atrás
e colocaron-se amedrentados nas beira-ruas
ou foron encher a vosa retaguarda.
Agora ollamos con mágoa para eles
cando pasan, desamparados monicreques,
tecendo sombras nas suas mans informes,
abourados por cans que non paran de ladrar.



IV.

Oh, chumbento ceo
a dominar este alento feble
que non se decide a sair das nosas casas;
humilde vagalume que non ten noite
pra medrar como un foguete.
Oh, tristes ollos agachados tras as xanelas
que non despertades para encher
as nosas ruas e balcóns coa vosa luz;
tremosas mans que, como bágoas,
descansan en todos os xoellos;
anguriosa palabra exilada
no cuarto máis escuro do casa.



V.

Deixo as ruas escuras e retortas
e meto-me nas prazas que soñei de luz e pombas.
Suicidan-se os pardaus
contra as pedras orceladas.
O ceo cobre-se de pegas e andoriñas
en loita suicida.
Os lousados van zugando choiva
de sangue e plumas que baixa polos canos
até o fociño dos cans.
Brinco ao quiosque sen música
e un mar de néboa que asulaga a Praza
apaga o meu berro espido.
Das bufardas baixa un murmúrio de lamentos
apenas perceptíbel
e un rio de voces xorde dos negrillos
que morren fronte á Catedral.



VI.

Tamén vós oferecedes gargalladas de reptil,
fillos do medo apreixados en saraiva de sangue,
erva seca de ignoráncia que tamén aproveitades
para manter
os vosos fracos cabalos aterecidos,
duros como cantaria cando chaman fraternalmente
ás vosas portas de palla,
brandos, moles como a lama
cando sinalan as vosas casas coas cruces
( reflectidas
da discriminación,
docísimas ovellas
das mañás tépedas de domingo.




VII.

Quizá este laio de quiosque triste e solitário
non chegue á fondura do bosque
que como un sorriso sementamos
no fondo da Praza,
e aboiando cal leve pluma
se perda nas ondas repetidas do vento;
quizá ainda non é quen
de traspasar as murallas invisíbeis
que a técnica máis sofisticada
amaña para cada direción
á que dirixo a miña voz.
Quizá, quizá, quizá...
Xa non sei se a quentura
do aceno e da palabra
pode derreter tanto xelo amoreado nos lousados
ou se as árbores das nosas vidas
poden agromar na primavera
que vos deixastes roubar
—Maio nace hoxe, mais con tanta choiva
xa o tedes esquecido—.




VIII.

Tres mozos cantan coplas pola Rua Nova.
Visten os seus corpos con ramallos
que non sei de onde traerian.
Mais sei que van calar
cando ollen a nudez da Praza.
Calan, si, e ispen-se,
corren para espaventar o frio
e rabuñan-se na carne mol
que se vai sucando de regatos.
"Aqui están as nosas bandeiras" —berran—,
e os negrillos deixan cair follas
como insígnias de claro solpor.
Eu rio — son o tolo que todos necesitamos—,
e aplaudo cando a Praza se vai enchendo
coas follas rúbias que deixan os pés nus
ao se pousaren na terra como plumas
ou penedos.




IX.

Choro —acaso poda viaxar o pranto
desde a ribeira máis fonda do Miño
até a Fisterra agachada pola brétema—.
Choro cara ás nosas bufardas
de miséria tranquila encumiadas na Muralla,
cara á Catedral de adormecente susurro;
choro para as sombras invernais do Cuartel,
para os montes suavemente ondeados
que asoman timidamente
por tras da Porta de Santiago;
choro cando os tres mozos,
cansos e desangrados,
desaparecen pola Rua Bispo Aguirre
cunha néboa de pombas acariñando os seus pés.




X.

No quiosque fican como cadáveres
os ramallos floridos.
Polo chan esbaran follas secas
que peteiran os pardaus.
Un ar que vén do Pazo
levanta as flores mortas nunha espiral
de bruídos
como un choro coral
ou riso unánime de salón.
Ergo o rosto da varanda.
Teño as mans xeadas.
Tamén eu teño as mans xeadas.
Oh, xentes de todos os recantos
que enchedes este estraño País,
teño as mans xeadas,
teño as mans xeadas
e o siléncio é cristal nos negrillos
e na Praza enguriñada
como un paxaro enfermo.
Ollo cara ás bufardas.
Non sei se tras o bafo dos vidros
asoman rostos
ou tan só bonecas de farrapos.



XI.

Ollade, ouvide,
soa música de Banda
pola Praza do Castelo.
Soan gaitas e hinos e marchas
que veñen amedoñando a néboa.
Oh, fantasia, fantasia...
mais sei que ás veces
é necesária a fantasia como o ar
que respiramos
e pode facer do seixo unha bubela.
Saíde, saíde agora,
deixade ese sono sementado,
escoitade o vento que nos trai
o son dos pandeiros e das gaitas,
ese coro de voces
que segue a espaventar a néboa
en cantiga de palabras fortemente unidas.
Ouvide como responden pola rua de San Marcos,
como se levantan ecos nas da Raíña,
San Pedro, Confiteiros...
Ollade como a Praza xa é un rio
de cabezas e de puños
e agroman as bandeiras proibidas
en lírio azul e caravel vermello,
en leda pomba branca.
Oh, fantasia, realidade,
a cidade é un mar de xente.
Morre o siléncio.
Imos enterrar, ao fin, este siléncio
que como un cancro roe o noso corazón.
Enterraremos o siléncio cunha canción
que libre as nosas bocas do ferruxento ferrollo.
Enterraremo-lo no Pazo
volteando a chave sete veces sete.
Oh, fantasia,
enterraremo-lo en Maio
cando nacen o canto e mais a vida,
e o xesto e a palabra
serán para a eternidade
o noso Paraíso conquerido.

 

 

 


logoDeputación logoBVG © 2006 Biblioteca Virtual Galega