BVG     Voltar atrás

Galicia é o que vemos A terra, o mar, o vento.... Pero hai outra Galicia Que vai no sentimento! Galicia somos nós: A xente e maila fala Se buscas a Galicia En ti tes que atopala!                                            (Manuel María)          O trasguiño "Guiño"      Hai un lugar no mundo que está sucado por moitos ríos que regan a súa vexetación facendo del un sitio moi verde con frecuentes néboas e moitas nubes, e cando o sol pasa a traveso das nubes fai como se fose unha realidade animada.      Pois aí, nese país, un vello país cargado de cultura e sabedoría milenaria viven os trasgos.      Que non sabedes o que son os trasgos?.      Pois veredes, os trasgos son como uns duendes, viven no medio dos bosques, en sitios onde é moi difícil chegar, e viven xustamente alí para que ninguén os vexa. Non, non,... non é que teñan vergoña, é que eles prefiren vivir a seu xeito, e non lles gusta nada que as persoas se metan nas súas vidas, ademaís tedes que saber que os trasgos son de baixa estatura; o máis alto non chega nin sequera a medir un metro de alto, pero o máis importante é que se a xente os descobre quererán xogar con eles coma se fosen bonecos, e a eles non lles gusta xogar con ninguén, só queren vivir a seu xeito, como veñen facendo dende hai miles de anos, sen meterse con ninguén, e que ninguén se meta con eles. Bo, pois nunha aldea de trasgos que vivían nun bosque moi frondoso, que estaba atravesado por un río moi moi longo, vivía unha familia de trasgos, que tiñan un fillo pequeno que cando nacera traía con el un "tic" nun ollo, que facía que cando falaba ou se poñía nervioso chiscaba o ollo como se fose unha cámara de fotos, por iso todos na aldea lle chamaban o trasguiño "Guiño".      Guiño vivía feliz na súa aldea a tirar fotos, quero dicir chiscando o ollo cando falaba con alguén, ia á escola de trasgos, porque os trasgos teñen que ir á escola onde aprenden moitas cousas, a ler, escribir, feitizos, falar cos animais etc.      Pero Guiño era moi inquedo e gustáballe moito saber. El quería saber cómo era o mundo, por iso sempre facía preguntas ao seu mestre na escola. Como se chama o noso país? Como se chama a nosa aldea? Cal é o nome do noso río? —Galicia, Guiño, nós vivimos en Galicia, que é o país máis fermoso do mundo, cos seus ríos, os seus prados, os seus bosques, as suas néboas e as súas cores que nos deixan os raios do sol cando cruzan as nosas nubes. Pero Guiño non se conformaba con isto, el quería saber como se chamaba exactamente o lugar onde vivía. —Señor mestre, e se algún día me perdo, como poido explicar onde vivo para poder voltar á casa? Iso non é posible Guiño, dicíalle o mestre, nós os trasgos só saímos cando somos maiores, así que aínda tes que esperar moitos anos para saber iso, non podemos arriscarnos a que se saiba ónde está a aldea dos trasgos.      Pero Guiño non estaba nada convencido, e el quería saber máis, asi que tamén preguntaba na casa, e a resposta sempre era a mesma, cando sexas maior, Guiño. —O que teño que facer é investigar pola miña conta. —Cavilaba      E con estes pensamentos decidiu que cada día se ía alonxar un pouco máis da aldea para saber a onde levaba o río as follas cando as deitaba á auga, ou cando facía barquiños de papel e desaparecían por un recuncho.      Así, pouco a pouco, día a día, o trasguiño foise alonxando máis e máis da aldea para ver o que atopaba.      Pero os días foron pasando e das súas excursións só poido entender que o bosque onde vivía non tiña fin, e que o río que debía desembocar no mar era un conto do mestre, ou era que estaba tan lonxe que ninguén chegaría nunca ao mar por moito que andara.      Pero un día de excursión tivo sorte, moita sorte, xa que mentres camiñaba pola beira do río oíu unhas voces que berraban e despois aplaudían, pero o trasguiño Guiño, en vez de se achegar a ollar, colleu tal medo que arrincou correndo de tal xeito que antes de que se dera conta estaba xa metido debaixo da súa cama. —Voullo contar a meus pais para que me expliquen qué voces eran esas, porque dende logo xente da nosa aldea non era, aínda que poideran ser trasgos dalguna aldea veciña, pero que eu saiba non hai ninguna aldea de trasgos por aquí.?      E, cavilando e cavilando neste asunto, decidíu non contarlle nada a seus pais e voltar outro día a ver se oía as voces outra vez.      Varios días despois volveuno intentar, así que despois de comer con seus pais foise outra vez a andar pola beira do río pouco a pouco na procura da fresca das árbores xa que a calor era abafante a esa hora da tarde.      Despois de camiñar e camiñar chegou ao recodo do río onde oíra as voces había uns días, alí parouse e tentou de escoitar algunha voz que saíra do medio do bosque.      Como non oía nada decidiu internarse un pouco na espesura, e así cando se decatou xa non se vía o río, pero tivo sorte, xa que... agudizando o seu oído empezou a escoitar voces.      Ao principio pensou en saír fuxindo como fixera da outra vez, pero de vagar foi vencendo o medo e foise achegando paseniñamente.           Mouchos, coruxas, sapos e bruxas,           Demos, trasgos e diaños           Espiritos das neboadas veigas           Corvos, píntegas e meigas           Feitizos das menciñeiras      Ao oír isto, o trasgo pensou que o están chamando e aínda que cun pouco de receo foise achegando ao sitio de onde saíran as voces.      Aos poucos as voces íanse facendo máis fortes, ata que por fín poido velos. Eran un grupo de homes e mulleres, con nenos e nenas pequenos que estaban a falar a carón do lume.      Un home levaba un cazo que levantaba cun líquido cheo de lume, logo baixaba e volvía subilo mentres tornaba dicir.           Mouchos, curuxas, sapos e bruxas           Demos, trasgos e diaños           Espíritos das neboadas veigas           Corvos, píntegas e meigas           Feitizos das menciñeiras      O trasguiño estaba pasmo, pero seguía a pensar que estaban a falar del.      Despacio foise achegando máis e máis. Ata que pudo distinguir ben a todos os que alí estaban.      Eran homes e mulleres moito máis altos do que lle dixera o seu mestre, cando lle recomendaba na escola que non se achegara a eles.      Tamén había nenos e nenas, que estaban a carón dos seus pais e berraban e brincaban cando o home do cazo de barro levantaba aquel lume e volvía deixalo caer, e así unha vez e outra, ata que á fin o lume se apagou, entón todos calaron e o home do cullerón pasou a repartir o líquido, pero esta vez sen lume, nuns canecos de barro que os homes e mulleres tiñan nas mans.    Pero ouh!, sorpresa, non lle daban aos nenos, os nenos non bebían daquilo, que feitizo máis raro!, que raros era aqueles homes!, non lle daban de beber a os seus fillos.      En fin, o seu mestre nunca lle dixera iso, nunca lle dixera que os homes e os seus fillos bebían cousas diferentes. Na súa casa a sua nai repartía auga fresca da mesma xerra para todos, papá, mamá, e os nenos todos, pero aqui no mundo dos homes as cousas debían de ser diferentes. Que xente tan rara!, xa llo dicía o seu mestre: —Trasguiños, os homes non son coma nós. Tedes que ter tino con eles, os homes destrozan os bosques e acaban coas nosas vivendas, por iso nunca deben saber que vivimos aquí, tan preto deles.—      Era verdade, os homes eran raros, pero o que nunca lle dixera o seu mestre era que levaban unha vida tan diferente á vida dos trasgos, así que .........., se el estaba alí, se estaba a ver aos homes e ía averiguar moitas cousas, polo que cando voltara de nova á escola podería fachendear diante de todos os trasguiños, e por suposto diante do mestre, contando que el o sabía todo sobre a vida dos homes. Ía ser un trasgo moi importante, xa era hora de que se fixaran nel pola súa sabedoría, e non somentes polo guiño que lle dera o seu nome, o trasguiño Guiño.      Volvendo vencer o medo, seguiu achegándose ata que estivo tan preto dos nenos que case lles podía tocar coa man. —Vou escoitar o que din —, cavilou o trasguiño, — así saberei cómo son —.      Preto dos fiunchos onde se agochaba o trasgo, estaban sentados un neno e unha nena, tiñan uns botes de refresco nas mans, uns bocadillos e falaban do mar, da praia, e do ben que o pasaban no seu veraneo de Galicia.      Ese día estiveran bañándose na praia e desfrutando da area e do mar; polo que contaban, estiveran a facer castelos de area antes de se mollar no mar, pero cando volveran da auga o mar levara o seu castelo ao fondo, non sabían se foran os cangrexos que querían ter unha vivenda nova no fondo do mar, ou se foran os peixes; o caso é que os esforzos do seu traballo desapareceran.      Logo adicáranse a coller cangrexos nas rochas, lampras e mexillóns, e tamén un pequeno camarón.      Despois, antes de voltar para a súa casa, devolveron todo ao mar, porque eles remataban as súas vacacións, e xa non poderían xogar con eles ao día seguinte. Despoís de facer todo iso voltaron tristeiros á súa casa. —Claro —, pensou o trasguiño Guiño, — os nenos están tristeiros porque teñen que voltar á súa aldea, e por iso estan a facer a festa de despedida .      Os nenos seguían a falar e falar, e parecían bastante máis tristeiros cada vez que lembraban os días de veraneo e a súa volta a casa.      Niso un deles lanzou o bote baldeiro de refresco contra os fieitos que estaban detrás del, con tan mala sorte que lle deu en toda a testa ao trasguiño.      Aaaah!, oíuse entre os fieitos. Os nenos levantáronse axiña para ver o que pasara, e con grande sorpresa atoparon ao trasgo rañándose a cachola cun aceno de dor.      Quen es ti?, preguntou o neno      Que fas aquí? Dixo a nena      O trasgo non sabía que respostar.      Eu, eu...........eu sonvos un trasgo.      Un trasgo!, responderon a coro os nenos. Un trasgo!, volveron dicir. Logo era verdade o que dicían os maiores, os trasgos existen, e este bosque está cheo deles.      Pois claro que existimos, dixo o trasguiño, eu son un trasgo e chámome Guiño, eu son o trasguiño Guiño, e vivo nunha aldea de trasgos con meus pais preto de aquí.      Pois nós somos irmáns, somos Anxo e Tareixa, e somos de Madrid, hoxe rematamos as nosas vacacións de verán, e mañá voltamos para a casa.      Como chegaches ata aquí Guiño? dixo Anxo.      Oín unhas voces que dicían:      Trasgos, sapos e meigas.........., e pensei que era por min.      Ha, ha, ha!, os nenos riron a coro. —Non Guiño—, dixo Tareixa, o que estabas a escoitar era o conxuro da queimada, que é unha bebida que se fai con bagazo, por iso os nenos non podemos bebela, e as voces non eran máis co ritual do conxuro.      Ese era o motivo da vosa tristura? Entón esta era unha festa de despedida?.      Si, respostaron a dúo os nenos. Temos que voltar a casa e comezar as clases outra vez, e erguerse cedo para ir ao cole, estudar moito e xogar pouco, a nosa vida é moi diferente á que faciamos aquí de vacacións.      Tampouco será tan mala, díxolle Guiño, eu tamén vou á escola, pero ao saír xogo cos outros trasgos, e vou ao río, paseo polo bosque e ollo para os esquíos que se preparan para invernar, e tamén vexo como outros animais desaparecen ata a proxima primavera, as árbores comezan perder as follas, pero tamén o inverno ten os seus atractivos e podédelo pasar moi ben, ademais eu e os meus amigos pensamos facer unha barca durante o inverno para navegar no verán ata o mar, que di o noso mestre que está preto de aquí.      Si, dixo Anxo, é verdade, o mar esta preto de aquí, tamén é verdade que ti vas facer no inverno todo iso que dixeches, pero a nosa vida non é así. Verás, Guiño, nós vivimos en Madrid, e alí non hai bosques nin prados nin ríos, nin mar, nin animais como tes ti en Galicia.      Ha, ha, ha.....! iso non pode ser, nenos, non hai aldea que non teña un bosque, nin río, nin animais, eu o que penso é que non sabedes buscar ben.      Non, Guiño, díxolle Tareixa con voz tristeira, Madrid é unha cidade moi grande, todo son edificios, grandes rúas e avenidas, por iso non hai bosques nin animais.      Mira, Guiño, seguiu Anxo, Madrid é a capital de España, está situada no centro da peninsula Ibérica e ten máis de catro millóns de habitantes, está rodeada de serras coma a de Guadarrama, Somoserra ou Gredos, con grandes bosques, pero non son coma os de Galicia, a vexetación é moi diferentes e hai moi pouco verde, os ríos de arredor levan pouca auga porque chove pouco, son o Jarama, Henares, Tajuña, Texo, Manzanares, Guadarrama e Alberche. Alí é onde están as hortas e o gando, e tamén os núcleos industriais con moitas fábricas.      Non vos creo moito o que estades a dicir, sigo a pensar que non sabedes buscar ben, así que vouvos acompañar mañá ata a vosa aldea, e logo regresarei axiña, non quero que os meus pais se anoxen, nin que os meus amigos me boten en falta.      Guiño, dixo Anxo, Madrid éche moi lonxe, se vés connosco vaiche ser moi difícil voltar só.     Ha, ha, ha!, para un trasgo experimentado coma min nada é difícil, ademais vou quedar moi ledo de mostrarvos que estades totalmente equivocados, xa veredes como vos vou ensinar os campos e prados de Madrid, así como os bosques e os ríos.      Mirade, nenos, aos trasgos ensínannos na escola a falar cos animais, por iso é moi doado para nós localizar todas as cousas da natureza.      Outra cousa que queremos preguntarche é polo teu nome, por que te chaman Guiño? Ah!, iso, veredes, cando eu nacín tiña un tic nun ollo que facía que o chiscara de súpeto, coma se fose unha cámara de fotos, por iso me chaman o trasguiño Guiño. E vós, por que vos chamades así?.      Porque nos puxeron ese nome desde que nacimos, dixeron os nenos.      E cando sexades maiores non volos van cambiar?, preguntou Guiño.      Non, respostaron os nenos, seguiremos con eles para sempre.      E así, falando e falando foise pasando o tempo entre preguntas e respostas, entrementes tanto os maiores foran rematando a súa festa e os nenos tiveron que voltar con seus pais.      Anxo, Tareixa!, vinde axiña que nos imos para casa.      Trasguiño, temos que voltar, dixeron os nenos, é mellor que non veñas connosco, volta para túa aldea.      Non, dixo con firmeza Guiño, dixen que vos ía axudar e vouno facer, agachareime nunha das vosas mochilas. Poderedes comigo?.      Claro, Guiño, dixo Anxo, canto pesas?.      Tres ou catro quilos máis ou menos, respostou o trasgo.      Pois claro que podemos, non te apures.      Pois meu dito, meu feito, dun chimpo Guiño entrou na mochila de Anxo, iso si, deixándoa un pouco aberta para poder respirar.      De vagar as familias empezaron a retirarse, a coller os seus coches, despedíndose con moita tristura, pois que algunha xa marchaba para o seu pobo.      Os pais de Anxo e Tareixa eran moi simpáticos, pero tamén estaban tristeiros, era a fin das vacacións, e ata o ano seguinte non volverían ter outras. Cando todos estiveron no coche, este comenzou a moverse lentamente, e así foise alonxando do sitio onde fixeran as queimadas. Pouco tempo despois chegaron á casa onde os nenos estiveran a pasar as súas vacacións. Eran casas moi grandes pintadas de branco, claro que o de grandes só lle parecía a Guiño, porque para os seus amigos a cousa era un pouco xusta aínda que suficiente para pasar o verán.      O pai de Anxo e Tareixa aparcou o coche á beira da entrada principal, alí baixaron todos e cada cal colleu as súas cousas. Os pais, as súas bolsas, e os rapaces cada quen a súa mochila.      Que levas na mochila que pesa tanto?. Preguntoulle o pai a Anxo.      Por que sabes que pesa tanto papá?. Respostou Anxo.      Pola cara de esforzo que puxeches cando a colliches do coche, contestoulle o seu pai.      O pai non lle dou máis importancia ao tema, xa que, tendo en conta que era un pouco tarde, e que á maña seguinte tiñan que madrugar, o único que lle importaba era que os nenos se deitaran cedo para que ao outro día poideran afrontar esa longa viaxe sen problemas, así que mandou axiña aos rapaces a durmir.      Ata mañá papá, ata mañá mamá.      Ata mañá fillos, que descansedes ben, que mañá temos que afrontar unha longa viaxe ata Madrid.      E así os dous nenos subiron cada un ao seu cuarto, e Guiño entrou no cuarto de Anxo.      Que cuarto máis grande tes, Anxo! Mira, mira, nesta cama pode durmir toda a miña familia.      Claro, Guiño, respostou Anxo, porque ti es un trasgo, e non mides máis de corenta centímetros, pero nós, que aínda somos pequenos, medimos máis de cento trinta centímetros, e meu pai mide cento setenta e cinco centímetros, por iso temos que durmir en camas moito máis grandes cas vosas.      Guiño seguía a ollar pasmo todo o que vía naquel cuarto.      E os colchóns, que cómodos, de que son os vosos colchóns?      Son de latex, e outros materiais brandos.      Pois os nosos están feitos de plumas ou de pelos de rabo de esquío, e tamén son moi cómodos, pero todos os veráns temos que varealos porque os pelos e as plumas apelmázanse.      E así, fala e fala, un preguntando e outro respostando, empezaron a pasar as horas, ata que xa non poideron resistir máis o sono e caeron rendidos dentro do cómodo colchón da cama de Anxo.      A noite pasou para todos rápida coma un lóstrego, e cedo, moi cedo a casa comezou cobrar vida.      Os pais erguéronse da cama e mentres a nai facía o almorzo, o pai comezaba a pechar as maletas e a cargar toda a equipaxe no maleteiro do coche.      Rápido, nenos, que xa son horas, e se non nos damos présa imos atopar moita caravana de entrada en Madrid, lembrádevos que hoxe rematan as vacacións de verán para moitas familias, e mañá eu teño que ir traballar á oficina.      Os nenos empezaron a darse présa, aseáronse, arranxaron as súas cousas e baixaron a almorzar.      Guiño, ti espera na miña mochila, que logo te subirei un pouco do meu almorzo.      Pois date présa, Anxo, que as miñas tripas xa empezan a cantar, lémbrate de que onte non ceei.      Tes razón, Guiño, axiña volvo.      E dito e feito, en poucos segundos Anxo volveu con anaco de bizcoito que a nai de Anxo e Tareixa fixera na véspera.      Aqui tes, Guiño, fíxo a miña nai onte, xa verás como che gusta.      Anxo levaba un anaco de bizcoito como para un neno coma el. Pero o trasguiño era moi pequeno para toda aquela comida, polo que non foi quen de comela toda, e sen querer deixou todo esmiagado polo chan.      Cando rematou co bizcoito, Guiño agachouse de novo na mochila de Anxo, e desde alí con seu fino oído estaba escoitando todo o traxín dunha casa de vacacións que paseniño se ía quedando baldeira.      Papá, onde poño esta bolsa!      Tareixa, colle a túa maleta e baixa!      Mamá, a bolsa non pecha ben!      Pouco a pouco todas as cousas fóronse acomodando no maleteiro do coche. As maletas dos pais, as bolsas dos nenos, os xoguetes da praia, a barca que xa non tiña ar.      Todo empezaba a colocarse facendo unha montaña de cousas que se ían gardar ata o próximo verán.      Despois oiuse o peche das portas dos cuartos da casa, ao mesmo tempo que se pechaban as portas do coche.      Esqueceríanse de min, pensou Guiño, penso que non, xa que me trouxeron de almorzar, pero........., a ver se non tiveron forma de collerme, aínda que......, teñen que collerme porque Anxo non vai deixar aqui a súa mochila, ademais vaina precisar para ir ao cole.      Efectivamente, non se esqueceran del, a pouco destas cavilacións abriuse a porta e apareceu Anxo con toda a présa do mundo a buscar a súa mochila, e, claro, con ela a Guiño.      Pensei que non viñas a por min Anxo, cala Guiño, e fala baixo porque xa está todo preparado, así que agora mesmo marchamos.      Colleu a mochila, púxoa ás costas e baixou as esqueiras pechando a porta do cuarto e a da casa.      Bule, Anxo, díxolle o seu pai que xa tiña na man a chave para pechar a porta da casa ata as próximas vacacións.      Anxo colocou a mochila nos asentos traseiros do coche entre el e a súa irmá Tareixa, deste xeito poderían falar todos durante a longa viaxe entre Galicia e Madrid.      Ben familia, estades listos?      Estamos!, contestaron a coro os nenos e a súa nai.      Bo pois logo arrinco e alá imos, despedídevos de Galicia ata o vindeiro ano.      Adeus, Galicia, dixeron todos, e así, con moita tristura, pero coa ilusión de atopar en Madrid todo o que lles prometera Guiño que tamén existía aló, comezou a longa viaxe que lles vai levar de volta á súa casa.      A pouco de comezar a viaxe Tareixa abriu a mochila de Anxo para que Guiño poidera respirar mellor e sáira facer os seus comentarios, xa que coma era tan pequeno, os pais non o poderían descubrir.      Guiño saiu dun salto da mochila, e sentouse entre os dous rapaces, pero medio escondido detrás dela por se acaso os pais miraban para atrás.      Guiño!, dixo Anxo, como te atopas?      Ben, respostou Guiño, estou desexando chegar para axudar a buscar os bosques e os ríos que vos faltan alí, e así poder xogar e divertirvos coa natureza, pero tamén teredes que aprender dela.      Mira, Guiño, dixo Tareixa, nós estamos moi ledos de que veñas connosco a Madrid, agradecémoste o interese que amosas polas nosas cousas, pero iso só demostra que es un bo amigo, e un amante dos espazos naturais, pero o que non vas conseguir é que en Madrid aparezan bosques e ríos.      Pois eu sigo a dicir que estades errados, que non subestes buscar ben, non hai vila nin aldea no mundo que non teña bosques, ríos, animais e ar limpo. Nós, os trasgos, estamos sempre a coidar dos nosos bosques e dos nosos rios, porque son o noso lar e a fonte do noso alimento, por iso mesmo sei que os outros homes e mulleres teñen que facelo así, senón acabaríase coa natureza e polo tanto ca vida na terra.      Falas moi ben Guiño, dixo Anxo, pero o primeiro que debes de saber é que non toda a terra é como Galicia. Noutros sitios hai outro tipo de clima e de vexetación, e cando os homes deciden construír grandes cidades, estradas, autoestradas e outras cousas acaban cos bosques e contaminan os ríos, e así a natureza sofre e vaise acabando a vida.      Bah!, parvadas, Anxo, sígovos a dicir que non mirastes ben, xa veredes como en canto chegemos, eu atopo bosques coma os nosos.      E falando e falando, foi pasando o tempo, e tamén foron pasando os quilómetros, polo que en canto se decataron xa estaban en Castela, onde todo o terreo era chan, e o verde da paisaxe foise trocando en amarelo e marrón.      Guiño paseando impaciente polo asento traseiro do coche, subiuse á porta para ver a paisaxe.      Anda!, exclamou con sorpresa, que vexo!, non hai verde, e parece que está todo enxoito.      Xa cho dixemos Guiño, o mundo é moi grande, non é so Galicia, e todas as rexións son diferentes.      Guiño quedou un pouco tristeiro, el quería axudar aos seus novos amigos, dáballe moita magoa que os nenos non tiveran ríos, árbores e animais cos que comunicarse, pero el estaba convencido de que ía buscar e atoparía uns fermosos bosques en Madrid, máis ou menos similares aos de Galicia, e, como bo trasgo que era, viase na obriga de axudar aos demais.      Nenos!, imos parar para xantar o que nos preparou a mamá para todos, así que vou achegar o coche a unha área de descanso.      Beeeen!, berraron os rapaces a coro.      Guiño, rápido coma un lóstrego, entrou na mochila de Anxo.      O pai parou o coche nunha área de descanso da autovía de Galicia a Madrid, alí había uns bancos de pedra e unha fonte que non botaba auga.      Cando se abriron as portas os nenos comezaron a brincar para desentumir as pernas, esquecéndose por un anaco de tempo da mochila e de Guiño.      De súpeto, Anxo cavilou, anda, Guiño!, e voltou axiña ao coche, pero a súa sorpresa foi que a mochila estaba baldeira.      Eih Anxo!, estou aquí.      Que fas debaixo do coche?      Eu tamén tiña gañas de estirar as pernas e ver a paisaxe, respostou o trasgo. Olla ben, Guiño xa non se ve tanto verde, as cores trocáronse amarelas e castañas, case que non hai verde.      É verdade, pero iso debe ser pola falta de auga, viches coma a fonte está seca?.      Si, dixo Tareixa, que acababa de chegar, o que vas ollar a partires de aquí non ten nada que ver con Galicia, xa cho dixemos aló. Non vos preocupedes nenos, xa veredes como despois todo se amaña.      Mentres estaban nestas, a nai e o pai botaron un mantel enriba dunha mesa de pedra e tiraron dunha cesta bebidas, bocadillos, tortilla e unha empanada de xoubas que mercaran na véspera da marcha a Madrid.      Nenos!, berrou o pai, a mesa está lista, deixade de xogar e vide xantar, que logo se nos fai tarde.      Os rapaces achegáronse xa con Guiño dentro da mochila e sentáronse nos bancos de pedra esperando que a súa nai repartira a comida e a bebida.      Anxo, dixo o pai, pódese saber porqué sempre andas con esa mochila no lombo?, porque non a deixas no coche?      Non poido, papá, teño medo de que ma rouben. Non digas parvadas, Anxo, aqui non hai ninguén; por iso deixei o coche aberto.      Deixa en paz ao neno, dixo a nai, o importante é que coman axiña, non quero chegar tarde a Madrid, lémbrate que mañá tes que voltar ao traballo e tes que ir ben descansado.      Tes razón, muller, veña nenos, dádevos moita présa e vámonos axiña a continuar viaxe.      Entrementes, tanto Guiño volveu saltar fóra da mochila que Anxo deixara ao pé do banco e acochouse debaixo da mesa.      Cando a nai repartiu a comida, o rapaz con moito disimulo deulle a seu amigo un anaco de tortilla, outro de empanada de xoubas, el estaba afeito a tomala de troitas, un vaso de auga, un pouco de fiame de porco e un anaco de pan, e por último un plátano.      Mentres todos xantaban falaron pouco, xa que toda a familia estaba moi tristeira por ter que deixar Galicia e ter que voltar a Madrid, e ao traballo. Cando remataron de xantar puxéronse, os catro, a recoller a mesa para deixar os lixos nun pequeno contedor que o concello puxera ao dispor dos viaxeiros.      Rematamos, familia, veña, todos ao coche outra vez, agora continuaremos viaxe e xa non pararemos ata chegarmos a casa.      Guiño volveu saltar dentro da mochila e Anxo sentouse no coche, volvendo a colocala no asento traseiro entre el e Tareixa.      Todos subiron ao coche, e cando a pai se dispuxo a acender o motor, soltou un berro. Anxoooo!!!!, pero que fixeches?, mira o que hai debaixo da mesa onde xantaches. Está chea de frangullas, ti non sabes que non debes guindar nada ao chan? Para que pensas que o concello puxo os contedores de lixo, só para embelecer a paisaxe?      Anxo non sabía que respostar; efectivamente, debaixo do sitio onde xantara estaba cheo de lixo. Anacos de tortilla, anacos de empanada, anacos de fiame, tonas de plátano, un vaso baldeiro, e ademais, todo, todo esmiagado.      Non entendo como poideches facer iso, Anxo, eu sempre te ensinei a respetar a natureza, a non destruír a nosa herdanza, e ti, mira o que fixeches. Anda, baixa do coche, mete todo nunha bolsa e guindao ao contedor. Anxo arroibado ata as orellas, baixou do coche sen dicir ren e recolleu todo para logo botalo ao contedor.      Non entendo nada, dixo a nai. Anxo sempre foi un rapaz de bo apetito, sempre comeu todo, e cando non quere máis sempre o di, nunca engana nin guinda cousa.      Pode que estea nervioso pola fin das vacacións, muller, non hai que darlle máis importancia, de todos os xeitos non me gusta o que fixo.      Está un pouco nervioso, papá, dixo Tareixa, el non o fixo aposta, penso que debeu de caerlle todo mentres xantaba e non se decatou.      Iso é dificil de crer, pero vámolo deixar así e morra o conto.      Xa está, papa, dixo Anxo, volvéndose a sentar nos asentos traseiros do coche, e perdoade, non sei como poido ocorrer.      Está ben, Anxo, dixo súa nai, pero tes que ter máis tino a próxima vez.      Guiño estaba a oir todo isto, e dábanlle ganas de saír da mochila e berrar, EL NON FOI!, ÉL NON FOI!, FUN EU, EU UN TRASGO E CHAMOME GUIÑO, E VOU CONVOSCO A MADRID NA PRÓCURA DE BOSQUES, RÍOS E ESQUÍOS.      Pero non, non era o momento para facer estes comentarios, seguro que se os pais o descubrían o devolverían a Galicia axiña, porque como voltaría el á casa?, que pensarían os seus pais cando descubriran que el non estaba?, ademais os trasgos soamentes viven en Galicia, non hai trasgos en ningunha parte máis do mundo, así que sería imposíbel atopar en Madrid a outra familia de trasgos para que o devolveran á súa casa, de todos os xeitos a idea era voltar ao ano seguinte cando Anxo e Tareixa, xunto cos seus pais tornaran a Galicia de vacacións.      Mentres tanto o pai puxo en marcha o motor outra vez, e arrincaron en silencio.      Conforme se ían achegando a Madrid había máis e máis coches pola estrada, máis e máis barullo, máis e máis contaminación, entón o trasgo volveu saltar da mochila para ollar pola fiestra do coche.      Agora xa non había unha soa estrada, había dúas, pero case todos os coches ían na mesma dirección, cousa rara, pensou Guiño, que endexamais na súa curta vida estivera sentado nun coche.     Os coches pitaban, uns facían máis barullo ca outros, uns ían máis axiña e outros non, en fin, que tal rebumbio de coches e de ruído que el non entendia nada.      E non poderían ir dun nun en silencio?, cavilaba o trasguiño, coido que se todos fosen máis ordenados chegarían antes e non se anoxarían tanto, a verdade é que así parecen tolos, cando llo conte ao meu mestre seguro que non mo vai crer.      O trasgo meteuse outra vez na mochila pensando que se ía volver tolo con tanto barullo, desde logo qué diferente era todo ao seu bosque.      De vagar o coche comezou a ir máis amodiño, facía paradas, arrincaba e outra vez a parar, e así durante un longo tempo, ata que por fin.      Nenos, xa estamos outra vez en casa!, dixo a súa nai.      O pai apagou o motor, abríronse as portas, e os rapaces comezaron a recoller as súas equipaxes, sen esquecer a mochila onde estaba Guiño.      Despois abriron a porta do edificio e colocaron no portal as maletas e bolsas.      O trasgo foi abrindo a mochila para ir vendo todo o proceso ata que nun pequeno cuarto, onde só había un espello, foron metendo todo o que descargaron.      De súpeto as portas pecháronse e aquel cuarto comezou a se elevar.      Aaaah!, berrou o trasgo, este cuarto está embruxado.      Aos rapaces doíalles o bandullo de tanto rir.      Non, Guiño, esto non é un cuarto, é un elevador que nos vai levar ata o noso piso, agarda e olla.      En poucos segundos o ascensor parou, e as portas abríronse de novo.      Xa chegamos, Guiño, dixo Tareixa.      Os rapaces puxéronse a baldeirar o ascensor e a agardar que seus pais remataran de subir a equipaxe e abrir a porta da vivenda.      Veña, todos adentro, xa estamos de volta.      Pouco a pouco comezaron a meter a equipaxe, e a abriren portas e fiestras.      Anxo colleu a sua mochila e meteuna no seu cuarto, tamén meteu toda as súas bolsas, e procedeu a colocar a roupa no armario e nos diferentes caixóns.      Guiño asomou pola mochila e estivo atento ata que Anxo rematou o seu traballo.      Guiño xa podes saír, xa coloquei toda a miña roupa, e agora vouche preparar un leito para ti. Agarda agora debaixo da miña que che vou traer as túas cousas.      Anxo saíu do cuarto, e axiña voltou con Tareixa traendo, entre os dous unha gran caixa.      Que traedes aí rapaces?.       Os nenos abriron a caixa e retiraron unha casiña de monecas, deseguido prepararon e dixeron: Guiño, aquí tes todo o que vas precisar mentres esteas connosco na nosa casa.      Guiño estaba pasmado, aquela casa parecía unha das que había na súa aldea, con portas, fiestras, contras, tellado, pero....., pero non era de madeira.      De que esta feita esta casa, Tareixa?      É plástico, Guiño.      Plástico?, non coñezo ese material, vén dalgunha árbore?      Non, Guiño, non vén de ningunha árbore, é un material artificial, e ti non o coñeces porque ti soamente coñeces casas feitas con madeira, pedra e cristal.      É verdade, cantas cousas raras tedes vós aquí na vosa aldea!, bon o importante é que mañá vou  buscar un bosque para que poidades xogar no inverno ao saíres da escola.      Mentres os pais de Anxo e Tareixa procedían a colocar todo no seu sitio, e a preparar a cea, pois ao día seguinte o pai dos rapaces tiña que voltar ao seu traballo na oficina, e a nai cos nenos iría ao "super" a facer a compra.      A cear, nenos!, chamou a nai.      Os rapaces foron á cociña deixando a Guiño instalado na súa nova casa.      Nenos, mañá pola mañá iremos os tres  facer a compra, e aproveitaremos tamén para mirar os libros novos, as mochilas e todo o que precisedes para a escola.      Mentres ceaban Anxo recollía algo de comida para levar a Guiño; pola súa banda Tareixa encargábase de levarlle auga fresca nos seus cacharriños de cociña de xoguete.      Cando remataron de cear, os nenos bicaron aos seus pais e fóronse a cadanseu cuarto a durmir, aínda que antes lle deron a cea a Guiño, que, como na hora do xantar, non foi quen capaz de rematalo todo.      Logo Anxo meteuse na cama, e Guiño na súa, dentro da casa de monecas que lle trouxera Tareixa.      Guiño, atopaste ben?, preguntoulle Anxo. Si, moi ben, é unha casa moi bonita, aínda que a verdade é que eu prefería a miña.      Boas noites, Guiño, non poido máis de sono, péchanseme os ollos, dixo Anxo, e quedou durmido de contado.      Guiño tamén estaba moi canso, pois esta era segunda noite que pasaba fora de súa casa, e estaba un pouco preocupado polo que poidera pensar a súa familia.      Que pensarán os meus pais e meus irmáns, e que pensara o meu mestre, e que pensaran os meus veciños? Seguro que pensan que marchei de casa a procura de aventuras, e seguro que pensan que voltarei axiña cargado de agasallos para todos, e que lle contarei mil aventuras, e todos estaran orgullosos de min e serei coma un heroe na miña aldea, e todos os rapaces quererán ser os meus amigos, e presumirán de min, e xa non me chamarán máis Guiño polo meu tic no ollo. Chegarei a ser un famoso persoeiro e acabarei de xefe da aldea, non, mellor acabarei de mestre e seguirei a falar e a contarlle todas estas aventuras, e poderei contarlle aos trasguiños os costumes dos homes, e direilles que estiven fóra de Galicia nun sitio que vou descubrir eu só e que se chama Madrid, e que antes de que eu chegara os rapaces de alí non sabían que había bosques, nin ríos, nin animais.      Guiño estaba moi animado con estes pensamentos, pero logo seguiu a cavilar.      E se o que están pensando é que me perdín e que non sei voltar?, seguro que o xefe da aldea, o mestre e meus pais organizaron partidas para me atopar por todo o bosque, e tamén polo río, ou foron ata o mar, e seguro que están algo tristeiros, e xa vexo a miña nai chorar pensando en que me poidera pasar algo malo. Pero non, iso non pode ser, eles saben que eu vou voltar cando queira, que nunca me perdería, porque teño o enderezo da aldea e calquera me pode levar de volta.      Así que o trasgo non cavilou máis, e dando un longo bocexo púxose a durmir.      Á mañá seguinte, a nai de Anxo e Tareixa entrou no cuarto.      Anxo, esperta e érguete axiña que imos facer a compra, tua irmá xa se ergueu e o almorzo esta listo.      Con todo este barullo, o trasgo tamén espertou, pero como el estaba a vivir na casa de monecas ninguén se decatou da súa presenza.      Anxo!, que fai a casa de monecas de Tareixa no teu cuarto?, non lla collerías para facela rabechar, verdade?. Eh....non, non, mama. Foi ela quen me pediu que a gardase aquí uns días para que ela tivera máis espazo para poder xogar coa súa cociña.      Bon, espero que sexa certo, senón vaite preparando.      Si mamá, é certo, non tivemos ningún problema Tareixa e máis eu.      A nai saíu do cuarto e pechou a porta.      Uuuf!, vaia susto levei, Anxo; por un momento pensei que a túa nai ía coller a casiña e levala de volta para o cuarto de Tareixa e ........comigo dentro!, entón caeríame e descubriríanme aquí.      Bon, pero xa viches que non pasou nada, así que podes estar tranquilo. Vou almorzar, e logo traereiche algo a ti, logo pasarei a amañar o cuarto antes de ir a mercar con mamá.      A ti levareite na mochila para que vaias vendo o que é Madrid.      Coa mesma, Anxo foi á cociña onde xa estaban a súa irmá e a súa nai servindo o almorzo, dou os bos dias e sentou na súa silla.      O seu pai xa saíra cedo para o seu traballo, e a vida empezaba a se normalizar na casa.      Como xa viña facendo, colleu a súa servilleta de papel é meteu unha galleta para Guiño.      Pola súa banda, Tareixa botou leite temperado nunha xerra de xogar coa cociña, e así. sen que a súa nai se decatara, volveron para amañar os seus cuartos.      Guiño, aquí tes o teu almorzo, dixo Anxo. Por esta vez, Guiño rematou todo o almorzo sen dicir nada.      Seica os aires de Madrid te prestan, Guiño, non deixaches nada do almorzo, díxolle Tareixa.      E coa mesma puxéronse todos a amañar os seus cuartos, e o trasgo tamén se puxo a amañar a casiña de monecas. Logo déronse unha boa ducha, cepilláronse os dentes e vestíronse para saíren. Mentres, o trasgo encheu a bañeira da casiña de monecas e tamén fixo o seu aseo persoal con auga quente; deste xeito poido asearse case que mellor que na súa casa de verdade. Cando todos estiveron dispostos, Guiño saltou dentro da mochila de Anxo.      Bo nenos, imos face a compra, dixo a nai. Pero de súpeto berrou. Anxo!, por que levas unha mochila?, non sabes que nas tendas non lles gusta que se entren con paquetes?      Xa o sei mamá, respostoulle Anxo, pero é que me fai moita ilusión levala, así poido pensar que imos á praia, como se estivéramos aínda en Galicia. Anda, está ben, pero lembra que no super tes que deixala nas casiñas da entrada.      Guiño comenzou a suar, as cousas estaban a voltarse perigosas, empezaba a se decatar de que en calquera momento o poderían descubrir.      Anxo, temos que ter moito tino, teus pais xa empezan a estar fartos da mochila, sempre andan a preguntar por ela, tes que inventar outras escusas.      En pouco tempo todos se puxeron en marcha. Abriron a porta da casa e saíron Tareixa e Anxo, este ca súa mochila ás costas, mentres a nai pechaba a porta con chave. Déronlle a un botón, e o elevador abriu a porta, entraron e o aparello baixou ata o portal do edificio. Tan axiña como saíron á rúa,Tareixa deulle a man a súa nai, e Anxo camiñaba tras ela para así poder falar de cando en vez co trasgo.      Guiño abriu un pouco a mochila para ver a paisaxe. O trasgo ollaba pasmado para ver todo o arredor, tendas e máis tendas, ruído de tráfico, semáforos, xente, moita xente, e por suposto nin rastro de árbores, bosques, paxaros, ríos e demais cousas que el acostumaba ver a cotío. Para aproveitar o tempo e enterarse máis do que había arredor, decidiu ler os rótulos das tendas e das rúas, pero éralle un pouco difícil, aquilo non estaba escrito en galego, nin na lingua dos animais. De súpeto viu unha placa pegada a unha casa "calle de San Joaquín".      Anxo, que significa ese cartel?.      É o nome da rúa, pero esta escrito en castelán, eso significa "rúa de San Xaquín", e este é o nome da rúa onde vivimos aqui en Madrid.      E logo por que non o escriben en galego?, volveu preguntar Guiño.      Porque isto non é Galicia, e aquí ninguén fala galego.      Teño que ter máis paciencia, pero ao remate seguro que atopo o que veño buscar.      Seguiron camiñando un pouco máis ata que por fin entraron nun baixo que tiña un gran cartel que poñía "supermercado".      Que significa iso, Anxo?.      Esta é unha tenda de alimentación onde sempre mercamos a comida.      Anxo, deixa a mochila nunha casiña e colle un carriño da compra, xa sabes que non podes pasar con paquetes, díxolle a súa nai nada máis entrar no "super".      De moi mala gana Anxo deixou a mochila nunha casiña, sen pechar, non sen antes avisar a Guiño do que pasaba e das normas das tendas, logo colleu un carriño e pasaron os tres a facer a compra.Guiño, pouco a pouco, abriu a mochila e asomou para poder ollar mellor desde a casiña. Había una chea de xente facendo cola diante dunhas rapazas que cobraban a mercaduría que levaban nuns carriños como o que colleran Anxo e Tareixa. El nunca vira tal cousa, os trasgos non soen ir mercar ás tendas, e, cando van, non mercan tantas cousas, ademais tampouco hai tanta xente facendo cola para pagar. Seguiu a ollar, e cada vez estaba máis pasmo do que vía, tanto así que non se decatou da xente que se achegaba ás outras casiñas buscar os vultos que deixara antes de entrar no super.      Aaaah! Un muñeco animado en las casillas de consigna!.      O trasgo non comprendeu estas palabras faladas nun idioma distinto ao que falaba el, pero o que si comprendeu perfectamente foi unhas mans que se achegaban e tentaban de collelo.      Dun brinco Guiño apareceu no chan, e, cunha carreira, xa estaba na rúa seguido por dous rapaces que, tamén desconcertados, non sabían moi ben o que perseguían.    O trasgo agachouse no primeiro burato do seu tamaño que atopou, o corazón parecía que se lle saía do peito, nunca na súa curta vida tivera un susto tan grande.      Alí estivo apoiado na parede ata que pouco a pouco foi recuperando o alento e tranquilizándose. Entrementes, no super, Anxo e Tareixa decatáronse de que algo estaba a pasar na entrada do super, así que deixando os queixos que tiñan nas mans botáronse a correr cara á entrada, pero, ao chegar alí, o único que poideron ver foi a mochila baleira, e varias persoas comentando aquel raro feito de que un moneco animado saltara dunha casiña e se botou a correr cara á rúa.      Anxo e Tareixa estaban desencantados, Tareixa botouse a chorar. Mentres, a súa nai, que viñera tras deles, comenzaba a preguntar que pasara, e a sospeitar da mochila que desde que saíran de Galicia non se afastaba de Anxo.      Pasado un anaco de tempo Guiño comezou a cavilar sobre o que facer, ata que, de súpeto, veu dous puntos amarelos que brillaban na oscuridade.      Hiiii!, un trasgo, un trasgo jajaja!. Que fas tan lonxe da túa casa trasgo?. Sei que te perdiches?      Guiño viu ante el unha enorme rata de cor gris escura que se burlaba e tentaba falarlle.      Tes algo de razón, rata, dixo con voz tristeira, eu cheguei a Madrid con dous nenos para axudarlles a buscar bosques e ríos, pero unhas mans quixeron collerme, escapei, e agora estou case que perdido.      Ja,ja,ja!. Es máis parvo do que pensaba, isto é Madrid. Estás moi lonxe de Galicia, aqui non hai bosques coma os galegos, nin ríos nin animais. Si te descobren os homes vante engaiolar para pasearte polas feiras, es rematadamente parvo, ademais non te dixeron na escola que aínda non estabas preparado para sair da túa aldea?      Si, rata, é certo, o mestre sempre me dicía que había tempo cando soubera máis e fora maior.      E ti fixeches moito caso, polo que vexo.      Non te burles, rata, que agora non sei que facer para voltar á casa.      O teu caso éche moi difícil, pero vou tentar de axudarte, porque a min tamén me persiguen os homes.      Entón, querente comer?.      Non trasgo, eu non son comestible para os homes, pero din que son asquerosa, e por iso queren eliminarme, sempre están a botar produtos polos sitios onde vivo, e calquera día vanme facer desaparecer.      Pois vente conmigo a Galicia, rata, alí podes vivir tranquila nos seus bosques e bañarte nos seus ríos.      Non poido, trasgo, o meu sitio está aquí, en Madrid, nos seus sumidoiros, vivindo coa miña familia.      Niso tes razón, ti non sabes o que sinto non ter feito caso aos meus pais e aos meus mestres, se lle fixera caso agora non estaría aquí, en Madrid, tan lonxe de Galicia, tan lonxe do meu lar, sen saber como teño que facer para voltar, teño gañas de abrazar aos meus pais.      Non son momentos de lamentacións, trasgo, vouche dicir o plano que teño para que voltes axiña á casa. Escoita, vamos ir ao parque do Retiro, alí hai esquíos que trouxeron de Galicia, así que falaremos con eles e nos dirán como podes facer para voltar axiña á túa casa.      Beeen!, vamos polos teus sumidoiros para chegar o antes posible.      Non, trasgo, non, ti polos sumidoiros non podes ir, está cheo de ratas, de cans abandonados, e de outros animais que che poden facer mal.      E quen bota cans polos sumidoiros?      Os homes, son os homes.      Entón todos os homes son malos?      Non, trasgo, todos non, pero algúns si, e fanlle moito dano aos animais.      Ah bon!, porque os pais de Anxo e Tareixa a min parécenme moi boas persoas, e que non serían quen de facerlle dano a ninguén.      Pode ser certo trasgo, xa che dixen que non todos os homes son malos.      Ben, rata, vamos xa, canto antes falemos cos esquíos, antes chegarei á casa.      Non, trasgo, temos que esperar un pouco, temos que esperar a que non nos vexa a xente, iremos polas beirarrúas con moito tino. Eu vouche servir de guía, pero tes que ter moitas precaucións xa que nos podemos atopar con homes, cans e gatos, e algúns teñen moi malas pulgas, e como non estan afeitos a ver trasgos pódeche pasar calquera causa.      Por certo, trasgo, como te chamas?.      Guiño, eu chámome Guiño, porque nacín cun "tic" no ollo que asemellaba que estou facendo fotos.      Pois eu chámome Jari, Ratajari para ser máis precisos polo meu costume de ollalo todo.      Ben Guiño, chegou o momento, imos ir a xeito e pola sombra, estás listo?.      Sí, repostou Guiño.      Pois veña, vouche ir indicando o nome das rúas polas que imos pasar para que o aprendas, non vaia ser que ......., a ser que?, Jari? Non nada, deciao por....... Veña Jari, sóltao xa. Bon, pois por se non somos quen de amañar o teu problema.      Claro que seremos, Jari, xa verás como somos quen de voltar nós sos a Galicia, ademais invítote a vivir no meu bosque, xa sabes que os trasgos temos prohibido facerlle mal aos animais, mesmo a raposos e lobos.      Xa sei, Guiño, pero os raposos e lobos non teñen prohibido facerlle mal ás ratas coma min.      Bon, Jari, agora son eu quen di que xa se está a facer un pouco tarde para chegar a ese parque, como dixeche que se chamaba?.      Chámase parque de "El Retiro".      Pois andando a El Retiro.      Despois de falar todo isto ollaron a unha e outra beira para que ninguén os vira saír do burato onde estaban acochados, e botáronse a andar pegados ás casas, acochándose cada vez que alguén podía velos.      Así, pouco a pouco, foron pasando pola rúa de San Xaquín, ata chegar á rúa de Santa Bárbara, cruzaron despois por Fuencarral ata Hernán Cortes, logo seguiron pola rúa de Hortaleza ata a rúa das Infantas, despois cruzaron rúa do Barquillo ata chegar a unha enorme praza cunha fonte no medio.      Guiño nunca vira tal cousa. Unha muller de pedra, nun carro de pedra e botando auga.      Aaah!. Jari, que é iso?.      Estamos na Cibeles, na praza da Cibeles coa súa famosa fonte no medio.      Nunca oín falar de tal, tampouco vin nunca tantos coches xuntos, e qué barullo fan, non sei como os homes poden vivir aquí sen enfermaren. Estou empezando a volverme tolo de tanto barullo. É así todos os días?.      Claro, Guiño, esta é unha zona moi transitada, aquí hai moito tráfico e ti non estás afeito a este tipo de vida, a vida no teu bosque non ten nada que ver coa vida dunha cidade, o que non me explico é como pensaches que ias atopar en Madrid o mesmo que no teu bosque.      Xa cho expliquei Jari, foi por axudar, e agora sácame de aquí axiña que isto non é para min.      Jari botouse a correr seguido polo trasgo ata a rúa de Montalbán e de aí cruzaron por Alfonso XII, ata que por fin.      Guiño aí o tes!. Olla ben para el, ese é o parque do Retiro, por fin chegamos.      Pouco a pouco e xa moito máis tranquilos, Jari e Guiño entraron no parque sen decatarse de que pasaran o día andando, e entre susto e susto non comeran nada desde o almorzo.      Que xardíns tan ben coidados!, pero o bosque non é frondoso, ademais hai moita xente, e non vexo que sexa un lugar tranquilo.      Escondámonos un pouco ata que se faga un pouco máis de noite, sabes Guiño, porque este parque pecha pola noite, así estaremos máis tranquilos; en canto marchen os homes os esquíos baixarán beber á lagoa.      Os dous amigos escondéronse detrás duns setos esperando que os gardas pecharan o parque e saíran os últimos nenos que quedaban dentro.      Xa está, Guiño, xa podemos saír; vén, vamos ata a lagoa, que xa deben de andar por alí os esquíos.      Axiña se achegaron a lagoa, onde efectivamente había media ducia de esquíos a beber e a falar das súas cousas.      Cando os viron chegar quedaron pasmos.      Eih, ollade cara alí!. Un trasgo. É un trasgo!.      E os seis esquíos saíron correndo ao seu encontro.      Que fas aquí, trasguiño?, estás moi lonxe de Galicia.      Como chegaches ata aquí?, dixo outro esquío.      Esperade, esperade, respostou o trasgo, contestarei dun a un.      E, así, o trasguiño Guiño foi narrando todas as súas aventuras desde que coñecera a Anxo e Tareixa, ata o momento actual, contando todo o que lle pasara, e algo máis, porque Guiño sentíase moi protagonista, e esaxerou un pouco as súas aventuras. Bon esaxerou algo máis que un pouco.      Guiño, dixo o esquío que parecía ser o xefe do grupo, nós vimos de Galicia engaiolados nun avión. Saímos do aeroporto de Santiago e chegamos ao de Barajas, en Madrid, polo que non podemos contarche nada do camiño de volta, o único que podemos facer é invitarte a vivir connosco, pero non esquezas que este sitio tamén é perigoso, xa que polo día vén moita xente a pasear. Pola mañá son homes e mulleres maiores, algún mesmo ten tres patas, e non nos fan mal, pero polo serán veñen moitos rapaces, e algún ata nos guinda pedras.      Que son homes e mulleres de tres patas?, preguntou Guiño.      Son homes e mulleres con caxato, usan o caxato porque son moi vellos e poden caer, contestou Jari, que como era afeccionada as investigacións presumía de sabelo todo sobre Madrid.      Agarda, Guiño, dixo outro dos esquíos, tes que saber que moitas noites ven visitarnos o moucho, e ese sí que sabe todo, el pódeche dicir a forma de voltar a Galicia.      Entón agardaremos na lagoa ata que veña, así axiña voltarei a casa.      Non, trasgo, o moucho non ven toda as noites, só ven en noites de lúa chea, así que tes que agardar ata mañá pola noite.      En lúa chea tamén ven o lobo, non si?.      Aquí non, trasgo, aquí non hai lobos.      Bon, será divertido pasar o día convosco neste bosque, que aínda que é pequeno non é o mesmo cá cidade.      Niso tes razón, trasgo, isto non ten nada que ver cos nosos bosques, pero polo menos hai árbores e auga, e tamén algúns animais.      Pero, ti, de veras pensabas descubrir bosques aquí?.      É que ti non vas á escola na túa aldea?.      Claro que vou á escola, esquío, pero, pola miña tolería de querer axudar a eses nenos, aparecín aquí sen saber como voltar, e agora soamente penso como estará de preocupada a miña familia, o mestre e os veciños.      Pouco a pouco o trasgo e os animais fóronse retirando da lagoa do Retiro, camiñando cara as árbores donde tiñan os seus niños.      Á mañá seguinte, os trinos dos gorrións espertaron a todos dun xeito tan natural e coñecido por Guiño, que por un instante pensou que estaba de volta na súa casa da aldea.      Xa pensei que estaba no meu bosque de Galicia, dixo Guiño.      Agarda un anaco, trasgo, que aínda temos moito camiño que andar, aínda que ao final chegues á túa casa.      Durante toda a mañá Guiño e a súa amiga Ratajari estiveron acochados no máis alto dunha árbore vendo como os esquíos corrían e saltaban entre as árbores, e aqueles velliños, algúns de tres patas, camiñaban pola fresca para disfrutar da pouca natureza que tiñan naquela enorme cidade de ladrillo e cemento.      De cando en vez, Guiño e Jari recibían a visita dalgúns páxaros que lles contaban cousas do parque, das súas familias, dos seus problemas, e así foi pasando case toda a mañá. Cando chegou o serán, os esquíos subiron todos para as árbores porque non se fiaban moito de que os rapaces non andaran tras deles para intentar xogar con eles, así que a tarde foi moito máis divertida porque desde os altos podían ver como corrían e rían todo os meniños que foron a pasar alí a tarde.      A tarde foi caendo, e a xente foi marchando cara ás súas casas. Pouco máis tarde os gardas pecharon o parque. Cando se fixo o silencio, os esquíos baixaron das árbores seguidos de Guiño e Jari, e fóronse cara á lagoa onde esa noite esperaban a chegada do moucho.      Cando estaba chegando a media noite, os animaís gardaron un respetuoso silenzo esperando polo moucho, que non tardou en chegar. O moucho apareceu no ceo reflectindo a súa silueta contra a lúa chea, dou unha volta de recoñecemento o pousou sobre a baranda dun dos bancos de pedra da lagoa.      Boas noites don Ramón, dixo o xefe dos esquíos. Está aquí conosco un trasguiño que está perdido e desexa voltar á súa casa coa súa familia, aló en Galicia.      O moucho non dixo nada, soamente puxo os ollos coma pratos,e despois de mover con maxestuosidade a súa cabeza, pousou os seus ollos no pobre do trasguiño, que estaba tan nervioso como avergoñado.      Despois dun longo silenzo que a Guiño lle pareceu eterno, o moucho comezou a falar.      Como te chamas, trasgo?      Guiño non podía artellar palabra, tíñalle moitísimo respecto ao moucho, xa que entre os trasgos e os mouchos sempre houbo unha comunicación moi grande, de tal xeito que os mouchos instruían a os trasgos, e os trasgos instruían aos mouchos.      Guiño, chámase Guiño, e chegou a esta triste situación por querer axudar a uns nenos a atopar bosques e ríos coma os nosos aquí en Madrid, e agora non sabe como voltar á súa terra, ademais esta moi preocupado pola súa familia.      Quen falou todo isto ata quedar case que sen alento foi Jari, xa que Guiño aínda seguía calado baixo a atenta ollada do moucho.      Así que estas aquí por querer axudar aos demais, non si?.      Guiño seguía calado.      Bon, iso hónrate, trasgo, dixo o moucho, pero tes que cavilar que aínda es moi novo para saír da túa aldea sen permiso dos teus pais, e sobre todo sen saber como as de facer para voltar á túa aldea.      É verdade don Ramón, pero agora o mal xa está feito, e eu soamente quero que me diga como hei facer para voltar a Galicia.      Dasme moita mágoa, Guiño, xa que no fondo eso pasouche por ser bo, pero non foches quen de cavilar no alcance dos teus actos, e no mal que lle estabas a facer á túa familia, e a todos os da aldea.      Os trasgos non queren que se saiba que existen, e moito menos que se descubra en qué parte de Galicia viven, así que polo teu acto puxeches en grave perigo non só a túa familia, senon tamén a todo os trasgos.      Non o volverei facer, don Ramón, xuro que nunca máis me volverei afastar dos meus pais nin da miña aldea... ata que sexa maior, claro.      Non me chames don Ramón, chámame Moncho, eu son o moucho Moncho, pero coido que ti aínda non sabes ben o lío no que estás metido.      Verás, Guiño, Galicia é moi grande, e o problema non é soamente chegar alí, o problema é saber exactamente onde esta a túa casa.      Miña aldea está preto do mar, e a carón pasa un río moi grande, e temos un bosque moi frondoso e.......      Guiño, con eses datos non chegarás nunca á casa. Galicia está chea de ríos, e de bosques, así que de pouca axuda me vai servir todo o que estás a dicir. Mira Guiño, agora temos que resolver dous problemas. Un é como voltar a Galicia, e outro saber cal é a túa aldea, entendes?. De todolos xeitos creo que teño a solución, ou polo menos parte dela.      Mira, Guiño, ti levas pendurado do pescozo unha medalla, non si?      Si, é verdade, a miña nai púxoma cando comecei a ir á escola.      Bon, pois nesa medalla esta escrito o sitio onde vives.      Ao oír isto, o trasgo comezou nerviosamente a procurar a medalla.      A xeito, Guiño, a xeito, non teñas tanta presa que non é tan doado.      En pouco tempo o trasgo sacou da camisa unha pedra que levaba pendurada no pescozo e que tiña unhas frases escritas.      Aquí o teño, moucho, pero non entendo nada.      Claro que non, porque as frases que tes ai escritas temos que estudalas para poder comprendelas. É o que se chama un criptograma, e soen ser de moita dificultade para descifralas.      Imos a lelas pouco a pouco, e a ver se ti podes axudar en algo.      Uh!, ai temos outra dificultade, o tamaño da letra. A letra é tan pequena que non son quen de lela, así que..., ou buscamos unha lupa ou un animal de moi boa vista para que nos axude a ler as frases.      Eu teño moi boa vista, dixo Jari, e nos tamén, dixeron os esquíos.      O medallón foi pasando de man en man varias veces, pero ninguén foi quen de lelo, polo que, cansos xa de intentalo, o moucho tomou a palabra e dixo: A solución é chamar ao miñato, él ten tan boa vista que vai ser o único animal capaz de descifralo. Moncho a que na seguinte noite viría co miñato, así poderían ler e despois descifrar o enderezo de Guiño, así podería voltar axiña á casa.      Despois disto todos os animais voltaron pensativos para as árbores, mentres na liña do horizonte o sol comezaba a saír.      Outro día máis perdido, dixo Guiño á súa amiga Jari. Si, pero penso que estamos polo bo camiño, teñamos paciencia e mañá pola noite todo se amañará.      Amence outro novo día, as raiolas do sol penetran entre as polas das árbores espertando a todo os habitantes do niño. Guiño asomou para ver pasear a xente, mentres as bolboretas revoloteaban arredor das flores, mesmo os cabaliños do demo pasan ledos cara a lagoa. Os esquíos saltaban de póla en póla e distribuíanse entre as árbores para ollar mellor a paisaxe.      Que duro é pasar o día enriba desta árbore con tanta calor sen poder achegarse á lagoa a refrescarse. O día comezaba a medrar ao mesmo tempo que a calor, os velliños seguían co seu paso canso apoiados nos seus caxatos. Ata que, de súpeto, Guiño dou un forte berro que fixo correr a todos os esquíos.      Anxo!, Tareixa!.      Alí estaban os nenos, xustamente debaixo da súa árbore, paseando con cara tristeira cara á lagoa.      Os rapaces oíron o berro e ollaron rápido para arriba sen decatarse de nada. Entón Guiño baixou rapidamente ata chantarse diante deles.      Anxo!, Tareixa! Aquí estou son eu, Guiño.      Os rapaces quedaron abraiados, Guiño!, repetiron a coro. Que mal o pasamos, non sabiamos nada de ti, pensamos que andarías perdido por Madrid sen saber onde ir.      Guiño esxplicoulles aos seus amigos todo o que lle pasara desde que saíra coma un lóstrego do supermercado.      Faloulles de Ratajari, dos esquíos e de don Ramón, o moucho.      Tamén lles dixo que esa noite volverían xuntarse a beira da lagoa para poder saír o antes posible cara á súa casa a atoparse coa súa familia, voltar á súa aldea, e non saír máis dela ata que fose maior e soubese voltar por si mesmo.      Anxo, pola súa banda, contoulle todo o que sufriran coa súa perda, pero non lles dixeron nada a seus pais por medo a que non os creran e lles chamasen mentireiros.      Como xa empezaba a haber moita xente polos camiños do parque que poideran notar algo raro de ver a dous rapaces agachados diante dun piñeiro, Guiño subiu á mochila de Anxo e marcharon os tres cara a lagoa. Ao chegaren viron aos pais de Anxo e Tareixa sentados nunha mesa debaixo dun toldo tomando uns refrescos. Cando chegaron os rapaces pedíronlles permiso para subir a un bote de aluguer e remar un pouco pola lagoa. O bote semellaba unha gamela das que marisquean polas costas de Galicia en busca de ameixas e berberechos. Remaron por debaixo dunhas árbores que daban sombra a unha parte da lagoa mentres falaban das súas cousas, cando de súpeto un cabaliño do demo se posou na proa do bote.      Guiño, tráioche importantes novas!      O trasgo saltou ata a proa do bote e púxose diante do cabaliño.      Anxo e Tareixa non entendían nada, pero sabían da facultade dos trasgos para falar cos animais, polo que esperaron a que o cabaliño do demo retomara o seu voo e así poder preguntarlle a seu amigo a trasgo que estaba a pasar.      Guiño, falei co miñato e esta noite prometeume que vai vir falar contigo, el ten moi boa vista e coñece Galicia moi ben, así que poderá levarte de volta á túa casa.      Gracias cabaliño, pero tamén o moucho Moncho coñece ben a nosa terra e di que non seremos quen de atopar a miña casa sen descifrar as palabras da pedriña que levo pendurada ao pescozo, como todos os trasguiños, así que penso que a volta ainda está lonxe.      Non te apures, Guiño, ti xa sabes que os miñatos son moi intelixentes, e este paréceme dos máis intelixentes que coñezo.      E se é tan intelixente que fai fóra dos nosos montes?, preguntou Guiño.      Pois busca caza, ti xa sabes que polo verán arden moitos montes, e o bosque onde vivía queimárono este verán, así que decidiu dar unha volta polo mundo, e así voando e voando chegou ata as serras de Madrid, pero agora esta un pouco canso de todo isto, di que aquí non pode respirar ben, ademais o ceo esta cheo de paxaros de ferro que fan moito barullo e espantan as pombas, polo que pensa voltar en breve, e el si que sabe o camiño, polo tanto penso que podes voltar con él.      Sí, pero...., o enderezo, a miña casa, onde é a miña casa.      Non te apures, Guiño, xa che dixen que é un dos miñatos máis intelixentes que coñecín, así que seguro que el é capaz de ler na túa pedra e levarte de volta.      E, dito isto o cabaliño comezou a mover as súas ás e saíu voando da proa da barca cara a un grupo de piñeiros, entón Guiño explicoulles aos seus amigos toda a conversa, e as súas dubidas sobre as posibilidades de volta. Pouco a pouco a tarde foi caendo e os rapaces achegaron a barca á beira para voltar con seus pais.      Sentimos moito o que está a pasar, Guiño, pero nós avisámosche de todo antes de rematar as vacacións.      Xa o sei, rapaces, vós non tedes culpa de nada, fun eu que quixen ser moi listo e agora estou pagando a miña insensatez, pero o peor é como o estarán pasando meus pais e toda a miña aldea.      Chegaron a terra e os rapaces despedíronse cunha forte aperta prometendo que virían moitos días ao parque, xa que ata o mes de Outubro non tiñan clase pola tarde, e mentres case que todas as tardes os seus pais os traerían xogar a este parque. Como poido, o trasgo foi correndo ata chegar ás árbores onde estaba o niño dos seus amigos os esquíos, e tamén onde o esperaba Jari.      Axiña será noite Guiño, dixo Jari, os gardas xa están a apurar á xente para que se vaian indo e poder pechar, cando non vexamos a ninguén poderemos ir baixando e ir cara á lagoa, estou desexando que veña o miñato, penso que el vainos ser de moita axuda.      Paseniñamente chegou a noite, fíxose o silencio e o trasgo seguido por Jari e os esquíos comezaron a procesión cara á lagoa, alí mentres os animais bebían Guiño púxose a ollar para o ceo esperando a que apareceran os seus amigos. De súpeto oíuse un forte aleteo, era un grande e maxestuoso miñato, un miñato enorme que deu catro voltas sobre a lagoa dando un berro de cando en vez. Mentres isto ocorría, o moucho Moncho pousou nunha baranda dos bancos de pedra e ferro.      Boas noites, trasgo e acompañantes, o miñato está a piques de chegar, xuntádevos todos por favor.      Así o fixeron e todos arrodearon ao moucho en espera de que aterrara o miñato. En pouco tempo o miñato pousou a carón do moucho.      Boas noites a todos, dixo con voz fonda, eu son o miñato Garabato e veño en axuda dun trasgo parvo que non merece a vosa compaixón por desobedecer aos seus pais. Pero eu recibín moitos favores dos trasgos cando o necesitei, por iso vou tentar de axudalo aínda que non o mereza.      Non sexas tan duro con el, dixo o moucho, aínda é un trasgo novo e non foi quen de medir o que fixo, está moi arrepentido, e seguro que os seus pais estan sufrindo moito.      As tonterías hai que pagalas, moucho, que a cachola é para usala, o que non é capaz de cavilar por el mesmo ten que pagalo.      Por favor, miñato axúdao, senón non sei que será del.      Xa dixen que o vou levar de volta á casa, pero que non se esqueza de que non o merece. A ver, ti!, saca esa pedra que levas pendurada ao pescozo.      O trasgo morto de medo porque non esperaba ver un miñato tan anoxado, entregoulle a pedra axiña.      Vexamos: Fuco fuxe da forxa. Quen é Fuco?      Non sei, dixo Guiño.      Algún parente ou amigo?      Non sei, volveu respostar.      Non sei, non sei. Paréceme que non vales nin para axudar.      Ramón rato rosma.      Ramón!, non será o moucho?.      Non, non. Non sei que significa todo iso, na miña vida oín nada igual, penso que non vallo para nada, non poder axudarte en nada.      Deixa de tremer trasgo, agora é tempo de cavilar todo o que non cavilaches en toda a túa vida. Metecheste nun problema e debías de saír ti só, pero tes sorte xa que tes a moitos a teu arredor para axudarte.      O pobre do trasguiño xa non poido máis e botouse a chorar. Don Ramón estaba moi apenado.      Non chores, trasgo, xa verás como saes de aquí. E ti, miñato, non sexas tan duro con el.      Tes razón, Moncho, pero cando me contaron o conto non sabía se escachar coa risa ou botarme a chorar de pena.      Ao final todos decidiron axudar, aínda que só fose por agradecemento aos trasgos.      Bon, trasgo, imos comenzar de novo.      O miñato Garabato leu a pedra enteira.           Fuco fuxe da forxa.           Ramón rato rie.           Antía anda.           O gato gruñe gru.           Alba anda.           Sapo sorbe sopa.           Dóeme un dedo.           Roscón.           Eu véxome no espello.           Fuxiu.           Miña nai mímame.           Eu véxome no espello.      A ver, dixo coa súa voz fonda o miñato, quen entende algo de todo isto?      O trasgo, o moucho, a rata, os esquíos e o cabaliño do demo quedaron calados. Ninguén entendía nada.      Moi ben, dixo Garabato, pois non penso pasar toda a noite aquí. Mañá teño caza así que ídevos ás vosas casas a pensar nesa especie de adiviña que ten o trasgo e mañá pola noite volveremos vernos neste mesmo lugar.      Outra vez se puxo a procesión en marcha, aínda que agora en sentido inverso, é dicir cara as árbores, iso sí, todos ían máis tristeiros do que viñeran cando ían cara á lagoa. Subiron ás árbores e cando Jari se ía acochar xa coas primeiras luces do día tropezou con algo.      Eih!, se é meu curmán Jarabullo, o morcego. Que fas aquí, Jarabullo?.      Jari!, vaia susto me deches, xa case que é de día e veño durmir un pouco, non sabía que esta árbore estaba ocupada.      Pois xa ves, aquí viven os esquíos máis meu amigo Guiño, o trasgo, e eu mesma. Ainda que só por un tempo, claro.      Un trasgo?. Un trasgo aquí tan lonxe de Galicia?. Iso como é posible?.      É unha historia moi longa, curmán, pero voucha contar.      Así, mentres todos se acochaban para durmir, ou polo menos para intentalo, xa que Guiño non era quen de pegar ollo, Jari foi contando toda a historia de Guiño, e dela mesma, explicándolle o problema que tiñan agora coa pedra onde estaba escrita o enderezo do trasgo. O sol xa estaba no alto cando Jari parou de falar, entou decatouse de que Jarabullo estaba a durmir.      Vaia, non me fixo caso de nada. Tamén é certo que os morcegos teñen que durmir de día, senón non poden cazar durante a noite, e, claro, todos temos dereito ao descanso. Bon, qué lle imos facer, vou durmir eu un pouco así pola noite poderei falar con el.      Pouco a pouco o sol comezou a se elevar no horizonte, o día comezou a medrar, e os esquíos, que son moi inquedos, xa estaban a rebulir nas polas das árbores a pesares de que esa noite case que non durmiran. O parque xa estaba cheo de xente que paseaba aproveitando o sol de mediados do mes de Setembro, e os esquíos tamén pensaban en que dentro de pouco habería tanto frío que case que non pederían moverse das súas árbores. De súpeto o ceo anubrouse completamente, case coma se fose de noite.      Parece que hoxe a noite é máis cedo, dixo Jari a Guiño, mentres os dous miraban para o ceo.      Andoriñas!, son anduriñas!, berraron case os dous a un tempo.      Eran unha bandada de andoriñas que viñan voando no seu peregrinar cara ao sur, é eran tal cantidade que case que por un intre, taparon o sol. Pouco a pouco as anduriñas foron pousando nas pólas das árbores onde estaba o trasgo e os seus amigos.      Un trasgo!, aí un trasgo no árbol!, berrou unha delas.      Que fas tan lonxe da tua terra, trasgo?, preguntou unha das anduriñas que parecía ser a que mandaba na bandada.      Éche unha historia moi longa de contar, pero en todo caso o único que quero é voltar a miña casa coa miña familia. E vós, de onde vides?.      Vimos de Galicia e cando empezan a chegar os fríos no principio do outono emigramos cara ao sur ata a próxima primavera onde voltaremos aos nosos niños de Galicia.      Ao trasgo puxéronselle os ollos coma pratos, non daba creto ao que oía. As andoriñas coñecían os camiños a Galicia, e ademais voltaban ao mesmo sitio, coma era posible?.      Guiño e Jari comezaron a relatar polo miudo a súa historia para que as anduriñas poideran aconsellalos. Logo de rematar a seu relato unha andoriña que estivera moi pensativa tomou a palabra.      Chámome Antaruxa e levo moitos anos indo e vindo do sur para o norte, e do norte para o sur, así que coñezo ben o camiño, e nesta última viaxe pousamonos nun bosque onde vimos unha aldea de trasgos moi tristeiros, falaban de que perderan un neno e xa non sabían onde buscalo.      Ese seguro que era eu!, berrou Guiño. Dime onde estaba esa aldea. Eso xa non o sei, pero o que é seguro é que foi na provincia da Coruña. Serías capaz de voltar alí?      Non porque o aire sempre nos desvía, ademais nunca pasamos polos mesmos sitios, iso é imposible.      O trasgo volveu quedar tristeiro, pero ao mesmo tempo pensaba que tiña unha gran axuda por saber que das catro provincias de Galicia él vivía na da Coruña. Así que xa podía descartar Lugo, Ourense e Pontevedra. Polo tanto xa tiñan un gran avance.      Non te apures, trasgo, dixo Antaruxa, mentres estemos convosco estaremos cavilando cómo axudarte a voltar cos teus.      Guiño!, baixa Guiño!.      Eran Anxo e Tareixa que xa voltaban pasar a tarde ao parque con seus pais.      Guiño baixou axiña mentres Jari e os esquíos seguían a falar coas andoriñas.      Rapaces, xa sabemos o que pon a pedra do colgante, pero ninguén é capaz de descifrala.      Guiño leulles a pedra a Anxo e Tareixa, ata que de súpeto dixo Anxo.      Eso é un criptograma.      Un criptograma?, iso que é?, non entendo nada.      Verás, Guiño, un criptograma é un documento escrito en clave. Vouche explicar un pouco polo miudo. A criptografía é a arte de protexer o segredo da correspondencia, é unha técnica moi antiga, o sistema máis coñecido é o alfabético que abrangue dous métodos, o de substitución e o de transposición. A túa pedra debe ser do método de substitución, é dicir, a cada frase debe de corresponderlle unha letra, e así saberemos o teu enderezo exacto.      Que listo es, Anxo, ou sexa que xa podemos lela.      Espera un pouco, Guiño, pode ser que ese non sexa o método exacto, temos que traballar con prudencia a ver se temos sorte. Comecemos por ler a primeira frase. Fuco fuxe da forxa. Contemos o número de letras da frase F = 3 U = 2 C = 1 0 = 2 X = 2 D = 1 A = 2      A letra que máis se repite é a F, iso pode indicar que ti vives nun sitio que comeza por F.      Pois non me parece moi dificil ese método, o que non me explico é como o moucho e o miñato non foron capaces de descifrar esa adiviña.      Non é unha adiviña Guiño, é un criptograma, e esto que fixemos é soamente unha forma de resolver, pero se cadra non temos sorte, aínda que tendo en conta que ti es un neno non puideron poñer un método moi difícil, polo que penso que demos coa solución.      Sabedes o que vos digo?, pois que entre todos vamos intentalo, así cando chegue a noite e volvamos todos á lagoa xa levaremos resolta a adiviña e poderei voltar axiña a casa.      Criptograma, Guiño, criptograma, e espero que funcione o que che dixen.      Despois de ler todo o texto da pedra aos seus amigos, Guiño subiu á árbore a explicar a Jari e aos esquíos o que lle acababa de ocorrer.      Cada un de nós que se reparta unha frase, dixo Jari, así remataremos axiña.      Como non tiñan papel nin lapis para todos, cada quen tivo que aprender a frase que lle correspondía e facer as contas de cabeza.      As andoriñas tamén quixeron colaborar, pero as contas non se lle daban moi ben. Cando rematou a tarde cada cal entregou a súa letra, F,A,S,E,D,O,M,G,R,U.      E agora como as xuntamos para facer a frase correcta.      Guiño volveu poñerse tristeiro. Jari, os esquíos e as anduriñas non sabían como facer. Mentres a noite xa comezaba a caer, fora un día de moito traballo, e dentro de pouco terían que voltar á lagoa, e se non levaban a solución era posible que o miñato non voltase máis, entón estarían coma ao principio. Os gardas comezaron a pechar o parque, e os nenos non tiveran tempo de voltar a despedirse de Guiño.      Xa é tempo de voltar á lagoa, dixo un dos esquíos, e así o fixeron. Guiño e os esquíos puxéronse en marcha cara á lagoa, mentres as andoriñas quedaron a durmir xa que á mañá cedo pensaban seguir coa sua viaxe cara ao sur. O morcego Jarabullo comezou a espertarse, a noite xa viña vindo e era tempo de caza.      Irei arredor da lagoa en busca de pequenos ratos e leiróns, que sempre andan algo apampados, para poder roelos tranquilamente.      Con estes pensamentos estaba, cando se decatou que estaba á beira de Jari.      Que fas, Jari?.      Estas tristeira?.      Verás, curmán, xa tentei de explicarche pola mañá todo o lío no que está metido meu amigo o trasgo, pero ti en vez de escoitar puxecheste a durmir.      Pero, Jari, ti xa sabes que eu pola noite traballo e polo día durmo. Desde que nacín estou de turno de noite, por iso non che puiden atender, así que cóntame agora polo miúdo.      Jari, con moita paciencia, foi contando toda a historia ao morcego, ata chegar ao atranco final onde xa non sabían como seguir.      Logo é tan dificil?, preguntou o morcego.      Non, non. O criptograma xa está resolto, o difícil é poñer as letras na súa orde.      E logo, por que tedes as letras desordenadas?      Porque cada un de nós fixo unha liña.      Pois poñede cada letra na orde de cada liña.      A ver, Jari, le cada liña en orde e di que letra sae.      Jari comezou ca lectura do criptograma.            Fuco fuxe da forxa = F            Ramón rato rie = R           Antía anda = A           Gato gruñe gru = G           Alba anda = A           Sapo sorbe sopa = S           Dóeme un dedo = D           Roscón = R           Eu véxome no espello = E           Fuxiu = U           Miña nai mímame = M           Eu véxome no espello = E      Xa o tes, Jari, xa o tes, teu amigo o trasgo vive nas "Fragas do Eume".      Sííííí!, nas Fragas do Eume. Guiño, Guiño!, xa sei onde vives!      Jari saíu correndo en busca do seu amigo sen decatarse de que xa era de noite, e que o trasgo e os esquíos xa saíran cara a lagoa facía un bo anaco de tempo.      Curmán, curmán!, vou correndo cara á lagoa falar cos meus amigos, van levar unha alegría enorme cando lles conte todo.      Jari saíu correndo coma un lóstrego cara á lagoa do Retiro, seguido polo aire de seu curmán o morcego Jarabullo. Cando chegaron á lagoa xa estaban todos reunidos, o miñato, o moucho, os esquíos e o cabaliño do demo.      Trasgo!, tronou a voz fonda do miñato Garabato. Tes a solución a esa cousa?, senón marcho e non volverei máis a perder o tempo con xente tan parva.      Guiño baixou a cachola avergoñado, as bágoas comezaron a asomárselle polos ollos, perdera totalmente a voz, así que case que sen forza respostou: non      Que dixeches?      Non, señor miñato, non soubemos descifrar o criptograma, así que non sei o meu enderezo, non sei onde vivo.      Está ben, borrico, entón adeus, ah!, e non me chamedes máis, mañá teño caza, e polas noites gústame durmir e non perder o tempo.      Espera, Garabato!, dixo o moucho, espera. Tes que darlle outra oportunidade, os trasgos son amigos dos animais, sempre que o precisamos nos axudan, cando caemos feridos nos axudan, e se non hai caza reparten a súa comida connosco, cantas veces temos que refuxiarnos nas súas casas? Xusto é que agora que un dos seus meniños precisa axuda, nós os animais, o axudemos.      Non!, berrou o miñato. Non!, volveu berrar, o trasgo é moi parvo, el foi a escola e non apredeu nada, seguro que non atendía o que lle decía o mestre, non sabe descifrar o seu enderezo, cando ten unha pedra pendurada no pescozo que o dí ben clariño, ben clariño!.      O miñato estaba acendido de furia.      É moi burro!, polo tanto eu marcho e non me fagades perder máis tempo.      Nestas estaban cando chegou, case que sen alento, Jari co seu curmán o morcego Jarabullo.      Por fin que chegamos!.      Que!, berrou o miñato.      Que xa estamos aquí señor miñato, e penso que temos a solución.      Eih miñato!, berrou o morcego. Por que te chaman Garabato?      Como?      Oíches ben, miñato, dixen que porque te chaman Garabato.      Porque mo puxeron desde pequeno.      Como de pequeno?, dixo Jarabullo.      Pois de cando ía á escola. Verás, miñato, a min puxéronme Jarabullo porque comía e comía e nunca engordaba, por iso chamáronme Jarabullo.      E ti, por que Garabato?.      O miñato baixou a cachola.      Tamén foi na escola, non si?.      O miñato seguía coa cachola baixa e calado.      Resposta, Garabato, estás entre amigos.      Tedes que perdoarme todos, sobre todo ti trasgo. Si, o máis burro son eu.      A voz do miñato xa non era a mesma, agora era moito máis temperada e xa non berraba coma antes.      Na escola puxéronme Garabato porque nunca fun capaz de escribir ben, só facía garabatos, e viñen aquí presumindo de saber moito, tedes que perdoarme todos.      Perdoado, Garabato, dixo Jari, pero escoita, agora imos ler o enderezo do trasgo, e ti has de prometer que o vas levar de volta á súa casa. Prometido, ben entón ahi vai.      O trasgo vive nas "Fragas do Eume".      Ooooh!, respostaron a coro todos os presentes.      Jari seguiu a falar.      A solución douma o meu curmán o morcego, soamente dixo de poñer as letras na orde das frases, e así saíu todo.      Ben feito, Jarabullo, dixo o moucho Moncho, ben feito, repetiron a coro os esquíos e o cabaliño do demo.      Agora só nos queda preparar a viaxe, para facer o plan de voo imos contar coa axuda das andoriñas.      Aquela foi unha noite de ledicia para todos. Guiño non cabía de gozo pensando en voltar xunto a seus pais.      O día seguinte foi de preparación da viaxe, ao mesmo tempo que chegaba a tristura das despedidas.      Pola mañá cedo as andoriñas emprenderon a súa longa viaxe camiño de África, non sen antes prometeren que no próximo verán farían unha parada nas Fragas do Eume, xa que a meirande parte delas tiñan os niños na vila de Pontedeume e así aproveitarían para verse máis a miúdo.      O mes de Setembro estaba a piques de rematar, e axiña comenzarían as clases polas tardes. Anxo e Tareixa deixarían de ir ao parque e por moito tempo non poderían saber nada de Guiño, por iso esa tarde estaban moi inquedos.      Cando chegaron ao parque, Guiño xa os estaba esperando.      Nenos, teño unha nova moi importante!. Foi o primeiro que lles espetou.      Xa coñezo o meu enderezo, e mañá pola mañá saio cara a Galicia.      Queeee? Respostaron os nenos a coro.      Eu vivo nas Fragas do Eume!.      Ou sexa, preto de Pontedeume!, berraron os nenos a coro.      Guiño, nesa vila pasamos nós o verán, así que nos veremos a cotío.      Sí, o mesmo que as andoriñas. Beeen!, berrou Guiño. Agora imos estar xuntos para sempre, pero iso sí, nunca máis volverei desobedecer aos meus pais.     Claro que non, Guiño, porque esta foi unha experiencia moi mala para ti.     Despois de falar todo isto, e facer algún plan cara ao próximo verán, os nenos despedíronse de Guiño cunha forte aperta e volveron con seus pais.     O único que non se enteiraba de nada era o morcego, xa que el saía cazar polas noites e de día durmía.     Esa noite xa non houbo xuntanza na lagoa porque á mañá cedo, antes de que abrira o parque, o miñato Garabato ia pousar nas pólas dos piñeiros para levar ao trasgo no seu lombo de volta á súa casa.     Ese último día do mes de Setembro amenceu claro en Madrid, como soía ser a cotío, aínda que algo máis fresco.     No ceo oiuse un berro, era o miñato que así anunciaba a súa presenza. Despoís de dar unha volta de recoñecemento como soía facer cando chegaba, pousou maxestuosamente nunha póla dun piñeiro.     Bos días!, dixo, pero a súa voz non xa non era prepotente, senón moito máis humilde.     Bos dias!, respostaron a coro os esquíos.     Veño cumprir a miña promesa. Estás preparado, Guiño?.     Axiña estou contigo, Garabato, só me falta despedirme de Jari e dos esquíos.     A despedida foi triste, como son todas as despedidas. O trasgo sabía que tardaría en volver a ver aos esquíos que tanto o axudaran, e por suposto a Jari que a partires de ese día volvería aos sumidoiros das rúas de Madrid.     Do morcego Jarabullo non se podía despedir porque, como tiña por costume, a esas horas aínda estaba durmido.     Houbo bágoas, claro, moitas bágoas, tantas bágoas que o miñato emocionouse de tal xeito que prometeu facer de correo aéreo e levar as novas duns a outros, así nunca perderían o contacto entre eles.     Cando remataron, Guiño, ao lombo do miñato, que despois de dar un forte berro, comezou a axitar as súas ás en empredeu o voo.     Adeus,Guiño!, adeus miñato!     Adeus, esquíos!, adeus Jari!.     O parque do Retiro foise quedando atrás ata facerse máis e máis pequeno, logo empezou a desaparecer esa mole de ferro e cemento que é Madrid, ata voltar a aparecer ante os seus ollos a paisaxe desértica que rodea a grande cidade, logo as montañas, coa súa escasa vexetación, e o súa cor amarela.     Outra vez en Castela, cavilou Guiño.     O miñato non falaba, reservaba as súas forzas soamentes para voar e chegar o antes posible ás Fragas do Eume.     Foron pasando polos mesmos sitios que o fixeran cando viñeran a Madrid, claro que agora era por aire.     Víase a estrada moi pequena, e os coches que circulaban por ela parecían de xoguete.     Despois de varias horas, Garabato aterrou preto dun regato.     Ía canso, canso polo peso do trasgo e tiña moita sede.     Preciso descansar un anaco.     Non te apures, miñato, despois de tanto tempo lonxe da casa por un pouco máis non vai pasar nada.     Descansaron abondo, beberon, falaron, repuxeron forzas e continuaron viaxe ata que viron chegar a noite, entón decidiron internarse nun bosque para buscar un sitio onde durmir.     Ao día seguinte reemprenderon o voo ata que empezaron a ver paisaxe verde.     Galicia!, dixo o trasgo.     Galicia! Respostou o miñato, xa estás en casa, Guiño.     De cando en vez atopábanse con pombas que quedaban pasmas de ver como o miñato seguía o seu camiño sen perseguilas.     Chegando a noite viron as Fragas, e Garabato comezou a baixar ata aterrar xustamente no límite da aldea.     Adeus, trasgo, supoño que aprendeches a lección, eu pola miña banda aprendín a miña e non volverei ser orgulloso nin a mentir.     Eu tamén aprendín a miña miñato. Volveremos a vernos?.     Claro, trasgo todos nós volveremos vernos en canto chegue o verán.     Guiño entrou pouco a pouco na aldea, comezou a ulir os pucheiros das casas, podía velas polas fiestras. De súpeto, recoñoceu a súa casa e parouse diante dela.     Ao principio non sabía que facer.     Papá, mamá!. Berrou ao final.     Os pais saíron correndo da casa e abrazaron ao trasgo.     Guiño, Guiño!, onde te meteches tanto tempo?     Comezaron os risos e as bágoas, os bicos, as apertas, todo eran preguntas sen resposta.     Guiño, dixo a nai, entremos na casa e cóntanos polo miúdo que fixeches en tanto tempo.     Os veciños escoitaron o barullo e pouco a pouco comezaron a saír das casas rodeando á familia.     Antes de entrar, quero pedir perdón a todos polos malos momentos que fixen pasar a todos vós, e prometo que esta tolería que me dou non se vai voltar a repetir.     Entón, en vez de entrar na casa os trasgos da aldea fixeron unha grande lumeira no medio da aldea, e alí, todos sentados á beira do lume escoitaron atentamente as explicacións de Guiño que, por suposto, se convertera no heroe do día.     FIN     Nota do autor:      As Fragas do Eume ocupan unha superficie de 9.126 hectáreas. Abranguen un val abrupto de orixe téctonica, con grandes valgadas e gargantas e unha cuberta arbórica que hoxe representa un dos bosques atlánticos máis extensos de Galicia e de Europa. As Fragas dispoñense ó longo da cunca media e baixa do río Eume.      Desde o 30 de xuño de 1.997 ten declaración de Parque Natural para preservar esta riqueza natural e a vida das familias de trasgos que alí viven. Se algún de vós pasa as súas vacacións de verán nos concellos de A Capela, Monfero, Pontedeume ou As Pontes de García Rodriguez, e fai algunha excursión dentro do parque, pode ver aos trasgos pescando, traballando, ou facendo algún dos seus labores.      Pero, ollo, non vos acheguedes a eles se eles non vos falan, xa que non queremos que esta historia se volva a repetir nunca máis.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega