Avoa
tenme contado nalgunha tarde noite do inverno, pegadiños a esa lousa de
pedra morta a carón do forno, moitos recordos da súa vida. Lembraba
que sendo moi pequena vivían nunha casa de labranza moi semellante a
que nós tiñamos, no poder dos seus avós por parte de nai.
Como eran moitos na casa os seus pais, Daniel e
Aurora, aproveitando unha leira que lles quedara en herdanza,
decidíronse a construí-la súa propia morada.
¡Moito traballaron! —dicíame a avoa. Daquela
todo era feito co lombo e coas mans, meu fillo. Traían a pedra no carro
da canteira das Lagarteiras, pero eso era logo de termina-lo traballo
diario. O teu bisavó era canteiro, tiña unhas mans e uns brazos anchos
e fortes. O malo era que o que ganaban non lles chegaba para comer e
menos para merca-la pedra. Así que ós poucos foi apartando a que non
valía para facer perpiaños e despois de que todos marchaban el aínda
quedaba alí dándolle á maceta e ó punteiro ata conseguir endereitar
algún rebolo ou algún cascote para ir erguendo as paredes. Como
daquela non tiñamos cemento todo eso de amasar facíano con barro que
traían do monte de Lagañáns, o mesmo sitio ó que aínda vamos nós
agora cando arranxámo-lo forno para cocer unha fornada de pan de millo
ou pan doce.
Eu miraba para as paredes da casa, que non era
nada pequena, e imaxinábame ós bisavós subindo as pedras, os rebos e
as rachas xunto co barro para as estadas. As que eran moi grandes
traíanas a palicuerda ós poucos, o máis cerca posible para despois
subilas co sinfín ou a guindola.
—Os domingos, por sorte, algunha familia
tamén votaba unha man, e incluso máis dun veciño arrimaba o ombreiro,
xa que Daniel tamén se prestaba a todo cando era mester. Pouco a pouco
foron erguéndoa, pero aínda tardaron.
—Era moi pequerrecha cando comezaron —dicía
avoa. Teño unha imaxe de mamá cun trapo enrolado nun dedo que tiña
sangue. Baixando as pedras unha esmagoullo, rachou un anaco de refaixo e
seguiu coma se non pasara nada. Cando viñemos vivir para aquí eu xa
era unha mozota. Antes deso para facer o teito e o piso tiveron que
pedir algúns cartos para pagarlle a uns fragueiros que se encargaron de
cortar uns pinos e traelos dende o monte, naqueles carros tirados por
uns bois cuns cornos que metían medo. Aínda lle dou a lata poñe-las
vigas e os cumes. Con machados facíanlle catro caras e empuntábannos
un pouco para que entraran na buxarda feita ó xeito. Para as táboas,
cangos e ripas non quedaba máis que levar as toradas ó serradoiro.
¡Moito me gustaba o cheiro da madeira recén serrada e con restos de
resina! Deixárona na eira un tempo toda encastillada para que secara.
As portas e os poucos mobles fíxoos o teu
bisavó. Total, un par de bancos e unha mesa e algún que outro tallo ou
banqueta, un alzadeiro e pouco máis. Para face-la lareira a carón da
que estamos sentados, aínda tardou un tempo. Non podían poñer
calquera pedra, tiña que aparecer unha grande, plana por enriba e que
fora morta, esto é unha pedra branda. Se fose viva ou gallosa non
valería, en canto se fixera a primeira fogueira landrearía por todas
partes.
¡Pois si que era grande! No medio, onde se
facía o lume e se poñía o trespés, xa tiña unha cova de ir
coméndose ó longo dos anos. Nos invernos, coa xeada e a choiva,
despois de face-la cea aproveitaban a calor dos tizóns que se ían
consumindo pouco a pouco para poñe-la roupa a secar colgada duns paos
entre dous tallos. Alí tamén se afumaban os chourizos despois da
matanza. Colgábanse na gramalleira e facíase fume prendéndolle lume
as pólas de loureiro verde. Era tanta a fumareda que saía o noso pai
tusindo e con bágoas nos ollos en busca de aire fresco. Tamén se
afumaban as tellas e as paredes, digo as tellas porque este cacho da
casa non tiña faiado así que a ferruxe colgaba dos pontóns coma se
fosen estalactitas. Menos mal que no verán limpábase cunha xesta e
encalábanse as paredes.
Cando facían café, o noso pai tiña por
costume unha vez que estaba pousado revolvelo coa punta dun tizón do
lume. Dicía que era para darlle un sabor especial. Cando puiden
distinguir dunha maneira e de outra decateime que era certo que tiña
outro aroma, outro paladar, amén do que lle dera a caña da casa.
Cando avoa e mamá decidían facer unha
enfornada de pan de millo para min era coma unha festa. Sacando que me
daba moito medo cando me metía no forno cunha vela e barro ou bosta de
vaca para tapa-los buratos, o resto gustábame.
O millo xa o tiñan apartado. Era o branco,
pois o amarelo era para os animais. Pola noite, normalmente do venres,
devullábanse as espigas e antes de levalo á muiñeira ventábase na
eira. Facíase cun cacharro ou coa peneira. Poñendo unha sabán vella
no chan deixábase caer dende a altura da cabeza para que o vento levara
as cascallas que tiña pegadas. Tamén se fregaba ben a artesa na que
primeiro se amasaría o pan e despois serviría para gardalo lexos dos
ratos. Ás veces algunha laucha colábase (quen sabe por onde). O certo
é que nós daba uns sustos de morte cando levantabamo-la tapa da artesa
e tentábamos vota-la man a algún anaco de pan e saltaba levando no seu
bandullo unhas francullas.
Moíase de mañán cedo para que dera tempo a
que a masa levedara. O lévado gardábanno dunha fornada para outra e
senón pedíanllo a algunha veciña.
Chamábame moito a atención que cando
remataban de amasar facían co coitelo na masa unha cruz, que case non
se apreciaba, e logo, unha vez que o forno estaba quente e listo para
mete-la masa esta medraba unhas tres veces o seu tamaño inicial e a
cruz semellaba unha cicatriz moi ancha.
Retiraban co rodo tódolos tizóns e ascuas do
forno e espolvoreábanlle unha pouca fariña no piso para que non se
pegara. Xa tiñamos unha pala de madeira do ancho da porta para
introduci-la masa e unha vez dentro parecía moito forno para pouca
masa. Selábase a porta con barro ou bosta e tocaba esperar a que
cocera. Nesto non había reloxo. A man da avoa encargaríase de abri-la
porta no seu momento, pero por se acaso sempre un pouco antes pois
tería remedio tapando outra vez, de outro xeito tería moita códea e o
mesmo tempo queimaríase. Como o facían de noite aguantaba todo o que
podía esperto xa que quería velo. Pero cando espertaba era xa pola
mañán e dábame conta de que outra vez quedara durmido. Gustábame o
pan quente no leite, así que ía mira-lo forno e o que parecía un
anaco de masa encherao todo cunha cor moreniña. |
BVG
Voltar atrás
