Coido que
sempre me gostou ouservar, deslizala-la mirada polo andar duns e
doutros, determe a paladear as anécdotas que, a miúdo ollamos nas
rúas. Velas e plasmalas no papel, como o fotógrafo que conxela intres
da hestoria, porque todos somos integrantes dunha hestoria viva,
dinámica e universal. Todos escribimos páxinas, acedas ou doces, no
libro da nosa vida no devalar de cada xeira, o noso caderno de
bitácora, a nosa nívela -como lles chamaba Unamuno- ; repletas todas
de diálogos, correntes de conciencia e soidade, nostalxia,
morriña...chea ela, a vida, de lirismo e sentimento.
Emporiso que, cando un escribe non necesita
inventar res, só plasmalo que ve e ligalo mediante as súas vivenzas.
Ceíbanse unhas persoaxes e xa elas van elaborando o relato, dándolle
forma botando mao do noso maxín e do que con cada verba descobren de
nós. Son as persoaxes quen ao dar forma e contido ao relato lle
confiren orixinalidade, son elas as que experimentan.
A catedral dicía queda. Templo maxestuoso e
referente relixioso durante séculos. Des sempre o home viuse atraído
polo innegábel encanto destas construcións, incluso tíduos de obras
literarias levan esta verba consigo, só basta con indagar na obra de
Blanco Amor ou Blasco Ibáñez
Non se ouvía ren a aquela hora que non for o
monótono, sórdido e frío discurso do presbítero des o ambón, lonxe
de esmorecer. Sete velliñas mulleres coa vista fixada nos anxos de
mármore de Carrara do altar maior, ou en ningures, ollaban
impertérritos o lento devalar da homilía. Falárase nela de paz, da
necesidade de amarse os uns aos outros , e da probeza, da graza que hai
en compartir, "Dichosos los pobres porque de ellos será el Reino
de los cielos". A comuñón logo, continuou deica o seu inexorábel
final, coa benzón: "Podéis ir en paz. Deámosle gracias a
Dios".
A grea de fieis saíu do oficio aos intervalos,
porén case nun continuo goteo. Na portada do Pantocrátor, disque
recentemente restaurado, estaba Alba, unha drogodependente amais
alcolizada, unha morta en vida, coa mao aberta e a vista vidriosa. A
faciana destilaba mágoa, maquillada con carmín e lapis de ollos,
amosaba fame e miseria. Tamén unha indudábel probeza do espírito, un
baldeiro inxente. Algunha muller con cargo de conciencia e sentíndose
culpábel deslizou a mao até o peto e verqueu sobor a farrapenta muller
a calderilla sen nen sequera fixarse no rostro daquela infeliz, como
quen acende unha vela. Hogano, no primeiro mundo, non se podía comer
con publicanos e pecadores, hogano naceran uns novos fariseos cheos de
hipocrisía.
Ouservar
Lugo, é, cando menos, curioso. Sumerxirse nun mar de sensacións da
máis diversa índole. A cidade do bosco sagrado enconvértese a cotío
nunha constante fonte de hestorias e dramas, un ir e vir de xente, de
pombas e parasitos per se. Un paraíso terreal de luces e sombras, onde
camiñan moi axuntadas o mediocre e o escuro.
Alba fechou a mao e gardou aquelas moedas sen
expresión, os vellos tacóns, as desgastadas medias e a sucia faldra
lembrábanlle millores tempos.
Na estación dúas mulleres moi enxoiadas
tiveran que arrebaixarse a colle-lo coche de liña, prexuízos da rancia
burguesía con un ar a vella aristocracia. Ían parolando da posición
social dos seus distinguidos maridos, sen cavilar que ninguén coñecía
o seu nome; simplesmente eran "dona de". Non lles importaba, o
caso era subsistir. De sócato, unha mociña cigana, que tamén andaba a
procura do seu sustento, achegouse a elas, porén as zoinas apertaron o
paso e avinagraron o xesto. Preto delas soou unha tose afogada... era
Alba.
Nun bar, non imos facerlle eiquí publicidade
ao estabelecemento en cuestión, catro mozos xogaban ás cartas ( e ás
agachadas); namentras algunhas rapazas miraban de esguello ao tempo que
tomaban un café e botaban un cigarro. Na densa fumareda expulsada
dibuxábanse rostros frustrados, bágoas no máis agochado do corazón.
Aqueles mozos vían a escola como un mal necesario, que, por aquela
xeira tocara fin , mais logo voltaría...Un albanel coa roupa de faena,
tomaba unha cervexa de costas á barra, entre lascivo e preocupado
soñaba esperto noutras faenas coa presenza idílica daquelas carnes
moles e novas: «Vaia cativas -dixo-, se fora hoxe non me caso».
Na televisión do estabelecemento, unha muller
que estaba a perder a súa xuventude, versaba sobor a cultura. A
conselleira de cultura. A cultura da conselleira de onde? Do país do
maltrato, a marxinación e a hipocrisía mediática; do país de Nunca
Xamais. Fondos e fondos verquidos en comilonas, amigotes e actos
propagandísticos, en pautos co demo; namentras aquela noite un
indixente finaba aterecido polo frío e o esquecemento.
Outras estampas semellaban máis acolledoras e
ledas, como o remanso de árbores no meio dun océano de autos e dun
formigueiro de escolares. Sentir o lene caer das follas no outono, o seu
sereno ruxir, a áspera e acougante melodía harmónica da area baixo a
presión dos sapatos e, para min, voltar a aldea; un indiscriptíbel
sentimento de morriña, saudade e nostalxia. O mundo inxenuo e libre,
idealizado nas miñas figuracións, lonxe dos prexuízos e
escenificacións teatrais da cidade, daquel micromundo deshumanizante e
conformista. Caíame a alma aos pés ao ollar aqueles homes podar os
meus queridos álamos coa súa motoserra sen o máis mínimo dó, neste
sempiterno, rexo e xélido xaneiro.
De noite, as persoas só eran sombras embozadas
fuxindo do feixe de luz que descendía das lámpadas, incisos vivos nas
escuras rúas de asfalto e de ladrillo, de ladrillo e de asfalto.
Viandantes que agariman o denso e xélido ar co seu bafo a sopas de
cabalo canso, que esperta o desexo da incestuosa lúa e da inconstante,
pegañenta e insufríbel nebra, actores todos d´El Gran Teatro del
Mundo mergullados inda, a cotío, e cecais per seculum seculorum no
ambiente cavernario do alquitrén e o contrachapado, na prisión de
cristais e nas fachadas vermellas de ladrillo recubertas de finas placas
de pedra, o reino máxico da apariencia e a frustración. "Lugo
Máxico", non si?
Alba acendeu un pito que un home, xa entrado en
anos e carnes, lle deu. Ollouno con respeito dada a súa impoñente
presenza, logo achegoulle un chisqueiro que rezaba eisí: A.R.G.A. Na
praza do concello, darredor da lene chama que clamaba "Que ten teu
sol, que ten teu ceo azul", un xardín loitaba escontra o malévolo
cemento e as duras tapas do alcantarillado que ameazaban con invadilo
tudo; "que ten teu ser que garda tanta luz". "Quen foi o
pintor(..) quen dibuxou as rías da túa paisaxe". Era o outro
xardín, o de area, terrazo e cabinas de telefone; o lugar escolleito
polos viandantes para andar ao leilán e mais para testemuñar contos e
murmuracións. Nembargantes, perdera a esencia que máis aledara a Alba
des sempre. Agora, ficaba o seu antigo espírito, como unha tribo
perdida esfumáranse os cobrizos leóns sedentes; aqueles inocuos e
inxentes reis da selva de andares, de xentes , de verbas no ar...
testemuños mudos de anos e anos de tránsito de individuos semellantes
entre si e bípedos, cada un co seu drama e hestoria, cos seus anceios e
desenganos... aqueles leóns foran mutilados e a cibdade con eles, eran
os cans do rabaño lugués. O seu século foi o XX e non XXI.
Os leóns tardaran en distinguir a cada
lucense, semellábanse todos tanto! Ocorréralles o mesmo que a un
urbanita que viu un rabaño de vacas ou ovellas, agora non lembro, e
todas lle semellaban a mesma cousa. Mais logo, co inexorábel transcurso
do tempo, fóronse acostumando a cada un de nós, ollándonos con esa
indiferenza e distancia metálicas até ver en cada lucense unha parte
viva daquel complexo de pedras, cemento e ornamentación, un ente
material amigo e próximo na sabana de beirarrúas, tendas e cafés.
Zuga- zugas eran os parasitos para Alba, cando
inda non morrera, cando inda non era unha morta en vida. Porén dicíao
en castelán, que, ao igual que o seu pai, nunca a ouvín falar no
romanzo galego. A mai si, posto que, era oriúnda de Guntín e, daquela,
se lle falabas, falábache. A nena sempre o tivera tudo e movíase nunha
sociedade de clase alta, porriba do ben e o mal, sen preocupacións. Era
unha sociedade composta pola alta burguesía acomodada e conservadora,
indolentes das desigualdades, amiga da opresión e a explotación. A
eles afectáralles moito, aos devanceiros destes, cando os cataláns
quixeran separarse deles politicamente e modernizarse baixo a súa
própria bandeira, no seu próprio e soberano territorio; un territorio
que fala o seu próprio idioma con orgullo, como o idioma do Estado, que
xa non o emprega ás agachadas e con vergoña, como se for un risco
distintivo do seu atraso e rusticidade. Pois ben, estes que se
escandalizaban ante a Generaritat, asentían, vendo neles o réxime
definitivo, ao NSDAP, emporiso, desterraran o idioma de seu e
reservárano para as catacumbas, e máis recentemente perante os
micrófonos.
Lugo, milenaria. Testemuña de tantas vidas des
xa denantes da chegada dos romanos, cando inda a verba "Lucus
Augusti" era algo inaudito na terra dos "callaeci", como
os latinos os denominaron cando desfloraron aquel territorio e o
anexionaron..."muéstrame la rosa azul de tu vientre".
En certa ocasión, na Facultade, comentárame
Alba que os intres de inspiración non se escollen, simplesmente
aparecen. Que sería dos homes sen cores? O decrepitar imposíbel das
bágoas do ceo, a forte e rexa choiva co seu inmenso e infinito laiar no
liso, terco e áspero asfalto da estrada; o lene tacto dos coloridos,
redondeados e estampados paraugas que eu ouservaba des a miña xanela.
Iso é en si poesía, a natureza nun intre de ofuscada inspiración. As
estradas, os paraugas, as cores, o ir e vir de xentes, todos froito
incombustíbel da lingua, fillos da árbore da vida. Que sería dos
homes sen lingua, sen voz, sen verbas?
Des o tempo do máis insospeitado, esquencido e
vello sapiens sempre gostou de muda-la realidade, de axeita-la súa
imaxinación ao meio, atraído entón polo cambeante. Tanta
racionalidade mergullada na senrazón dos instintos da natureza e da
irracionalidade intolerante de orixe cultural: "La razón de la
sinrazón que a mi razón...". Cómo se non explica-la
marxinación, as persecucións e a prevaricación; o diálogo sulagado
polos instintos... Celso Emilio Ferreiro: Viaxe ao país dos ananos.
Contra tanta literaria devólveme ao amor pola
memoria, o apego a ela, a esa amiga que ficaba esquecida. Lembro
nidiamente agora a xeira vetusta e inalcanzábel na que o noso profesor
collera a baixa denantes do exame. Seu pai morrera. Todos daban chimpos
de alegría, pinchacarneiros de ledicia no infecto ar. Mais na véspera
aquelas rapazas seguían impertérritas a explicación do profesor,
paladeando cada verba, profundamente conmovidas polo inexorábel devalar
da clase. Aquelas que tanto finxiran, celebraban agora a "Crónica
de una muerte anunciada" que, nembargantes, non suplantaba a
dor do vello profesor que perdía para sempre ao seu querido
pai..."Nuestras vidas son los ríos/ que van dar a la mar/ que es
el morir".
No parque, un vello ollaba con pesar o seu
bastón, tomado por un arrebato lascivo, que levaba longo tempo
esquencido e agora voltaba coller forma ao ver de esguello a dous mozos
bicarse, ela moi morena, co cabelo nunha cola de cabalo e cos ollos
lixeiramente sombreados; "Quen me dera de vinte anos!" Sempre
os vinte anos , ao chegar a unha idade, tódalas sensacións caducas da
mocidade se condensan nos vinte tacos. Daquela, dous homes coa barba
descoidada de días, atravesaron o lugar collidos da mao. Ante a súbita
irrupción, uns sorrían con ironía, outros comentaban en voz alta o
seu desacordo con aquela situación, ao seu ver anormal, qué difícil
é acepta-lo diferente a nós! Só o ancián non se decatou da
situación ao estar inserido no bico apaixoado daqueles dous mozos,
"Eu tiña unha neta, chamábase Alba", e unha bágoa esvarou
paseniño pola súa meixela.
Mais Lugo, polo xeral, amósase bastante
tranquilo. Non é o tempo do coronel Solís, nen a cidade mística de
Froilán. O Lugo actual, é unha urbe inserida nun proceso global,
mergullada na economía de mercado, e desprovista do carácter sacro do
romántico pasado para os presentes idealistas ou surrealistas.
Nembargantes, como aldea global, garda nela tódalas formas de
marxinación: aos homes e mulleres de cor, aos anciáns sen familia real
nen agarimo, co único anceio da morte; aos fillos dos emigrantes,
retornados e tildados de "oportunistas"; aos homosexuais
denominados "enfermos" ou "desviados"; ás
explotadas prostitutas, que malviven co seu corpo; aos marxinados, que
piden á porta da catedral para lograren os cartos necesarios para un
novo cartón de viño ou da fariña suficiente para verquer riba dunha
culler e pórlle lume; ás mulleres maltratadas; aos fillos sen pais;
aos animais abandoados; aos tristes e frustrados adolescentes, con pais
que pensan que o único necesario son os cartos; as amas de casa
engaioladas tuda a vida en "sus labores"; aos intelectuais e
bohemios incomprendidos que teñen que ollar des un curruncho o
espectáculo das aitividades humanas... e a tantos outros que choran sen
facer nada por trocar o seu meio de vida.
Un Lugo de cores, de chispazos, encontros e
festas. O San Froilán ilumina e enxordece as beirarrúas lucenses,
enche de cor e son o ceo. Un formigueiro humano conflúe nesas datas na
cidade, o polvo e a pólvora corren a esgalla e moitas persoaxes
comparten eses días de ledicia cos lucenses, despois... o ostracismo.
Inda gardo no maxín o día sombrío e sen
expectativas no que, camiñando por Lugo, acertei ver algo cambeante.
Uns homes uniformados, nenos ao carón da máquina que lles servía de
soporte, colocaban con nugalla as luces co "Bo Nadal",
símbolo luminoso do Nadal, do malgasto enerxético e da malversación
de fondos, porén que carallo: "Panem et circenses".
O Nadal. A máxica e máxima expresión da
acción devastadora da publicidade, a "quintaesencia" do
capitalismo, desprovista xa de tudo senso relixioso ou moral, a non ser
nos nacementos de plástico que inundan os escaparates- ¡quilos de
couselos arrincados!- e a hipocrisía farisaica que fai que tudo o mundo
ande de moi bo humor. Ao parecer, a atmosfera de precaucións, o cristo
do traballo e a familia, esmorece nun mar de bolsas de supermecado e
tendas de roupa... e isto cando inda non vira as rebaixas!
O Nadal. Fillo pródigo do aforro, pasa
fugazmente diante de nós e dos nosos feridos petos dotándoos, iso si,
de máis espazo. Falando de espazo, non se perdan os orixinalísimos e
novedosos programas de Noiteboa e do Cabodano. Que escote nos
sorprenderá desta? Escote televisivo: muller representando o papel que
lle reserva a sociedade machista, co cal tódalas damas lle poden estar
agradecidas.
Saben o pior? Independentemente do repugnante,
repulsivo e inmoral do Nadal, pasando por alto os colosais espazos
televisivos "Gala Cigala con Langostino Romero" o que si me
preocupa e que xa somos un ano máis vellos todos, un ano máis
mergullados no desengano próprio d´Os Camiños da vida .
"Nacer es empezar a morir" dicía Quevedo. Nembargantes,
fiquen ledos e tranquilos, "The show must go on" cantaba
Mercury, até que se acabou o espectáculo no 92; "tempus
fugit".
A Alba non lle parecía preocupar en absoluto o
intachábel e continuo goteo de segundos. "Tempus fugit".
Ollaba cada escaparate con gozo, flegma e parsimonia, segura pola
seguridade que lle outorgaban os cartos de "papai". Viviu ben
moitos anos. Matriculárase en veterinaria. Non importaba cando acabase,
só acabar; total, mentres "papai" afloxase a pasta, que máis
lle daba a ela. A vida de rosas e craveis: tendas de roupa, música,
bares, pubs, ximnasio, aeróbic, auto de gran cilindrada des os
dazaoito, porros, chularía e ante tudo, flegma e pachorra.
"Duro cravo me cravaches" leu en
Rosalía unha tardiña de estío, "duro cravo me cravaches".
"Papai" marchou nunha caixiña de madeira, vernizada e
brilante, disque confortado cos santos sacramentos. Marchou calado e
digno, moi axeitadiño, sen ve-la súa filla cos estudos rematados,
porén intuíndo o fin próximo da súa fortuna. Namentres, Milagros
viviu como viúva, que pouco tempo foi con tanto disgusto, a nena seguiu
coma sempre, inda que discutindo coa súa mai, que quería facerlle vir
o sentidiño, e ausentándose do fogar xornadas enteiras. Mais nada. O
miragre non chegou e Milagros foise; a nena, herdeira universal, deu no
vicio, incrementouno vamos: discotecas, homes da máis variada
condición social, cervexarías, cabalo (facilitado incluso por
"amigos" do defunto), chocolate, coca... "carpe
diem" e ante tudo, pachorra e parsimonia. Hoxe, neste Nadal de
risos e parabéns, unha caixiña vai guiando un regueiro de paraugas
negros.
"Con este teu triste sorrir" No ar
lucense, inda circula a súa desgraza e moitas outras vidas truncadas
son relatadas nas cafetarías por individuos que, sen decatarse, están
a gardar para si un anaco da hestoria doutro, espallándoa e trocándoa
ao seu antollo, porén fomentando a pervivenza do seu nome, cecais,
ligándoo a dúas senlleiras verbas: Lucus Augusti.
|
BVG
Voltar atrás
