POUCOS
dias despois que pasou esto, e como a mediados de Xaneiro, sucedeu que
estando Taresa ao tear, como acustumaba, xa algo entrada a noite,
pareceulle que andaban na porta da calle, que na mais estaba afincada.
Como se hachaba soila, pois anque a nay estaba na sua cámara con
Bernada, tiñan choida a porta pra falar mais aas suas anchas, levantou
a cabeza, deixou a labor, e púxose sobre sí: e nesto veu entrar un home, que, pol-a foula con que
traxía cuberto o sayo, pareceulle un panadeiro. O home cenoulle co
[páx. 310]
dedo diante dos beizos pra que calase; mirou a un lado e a outro, e vendo
que non había nadie —Son o Sr. Rodrigo de Bendaña, e escóndeme en
calquer sitio e que non-o sepa ninguen —dixo, estirando o bico pra
falar
con voz mais apagada.
Taresa, que insiguida cayeu nél, estivo un
pouco parada, e largando a sua faena —Veña sua mercé conmigo
—contestou.
—Pero antes pecha a porta da calle
—repuxo o Sr.
Rodrigo.
Así o fixo ela; e, en volvendo, colleu o
candil, encamiñouse co Sr. Rodrigo pr' a cociña, dicíndolle ao mesmo
tempo muy baixiño: —Miña nay está enferma e está con ela unha viciña, que será ben que non se
decate. Veña comigo, e poI-o pronto, a ver si se pode esconder debaixo
desta cambariña. —E alomeáballe co candil, tornando ca man o resprandor
da luz do lado que dicía ao zaguan.
Moy ao xeitiño se foy metendo o señor
Rodrigo naquel cochofrito: e Taresa, sin chistar mais, volveu pra sua
labor.
¿Cál sería a causa pol-a que o Sr. Bendaña
viña d' aquel xeito? Foy o siguente: Como él saía casi sempre ao
frente contra os barulleiros compostelanos, colléronIle tal tirria, e
tíñanIle
[páx. 311]
tal sede, que non asosegaban mentras non-o visen ben apadumado.
Subeu de punto a sua rabia o dia que prenderon a Xan do Casal e a Marcos Picado, e quixeron
esbafar a sua carraxe apedreándolle a casa e
arrastrándoo, si lle poidesen botar as uñas. Desto tivo él noticia,
porque non faltou unha alma caritativa que viñese a avisar; pero casque
non lle quedou mais tempo que pra mangar, despois de polvorental-os ben
con fariña centea, as cirolas e o sayo d 'un seu criado, e poñerse na
calle ca direucion que dixemos, c' unha monteira na cabeza e unha xostra na
man. Ainda estuvo un momento dubidando si iría para a sua
casa de Cacheiras; mais, receando que o fosen alí a buscar, pois tanta
era a gana que lle tiñan, maxinou que mais seguro estaría
quedando escondido na cidá.
Hastra as nove e media da noite estivo o Sr.
Rodrigo encartado como un novelo na cambariña; e ainda que Bernalda foy
e veu mais d' unha vez aa cociña, pra quentar no lar e levarlle un
pouco caldo a Catuxa, quixo a fertuna que non tivese que ir a bater co
seu escondrixo. D' alí a un pouco que marchou Bernalda, foy Taresa
moy pasiniño a ver como quedaba sua nay; e como lle pareceu que esta-
[páx. 312]
ba trasvayando, arromboulle a roupa aas espaldas e dou a volta, e veuse
pe ante pe; e despois de cerrar moy despaciño a porta da cámara e a da
cociña, chegouse onde estaba o señor Rodrigo, a decirlle que podía
sair, siquera a estaricarse un pouco.
Non se fixo de rogar o boo de Bendaña, e foy
asomando a cabeza, e logo o corpo, e así que se veu fora, púxose en
pe e botou as maas aas illargas, como si receara que se lle derrengasen.
Deixouse caer nun tallo bastante afumado que estaba alí ao pe, e despois que
colleu algún folgo:
E logo, qué ten tua nay? —perguntou—
será unha
das voltas que ll' acostuman a dar.
—Ay! Sr. Ródrigo, esta elle mais que volta
—contestou ela, levantando a punta do mandil pra enxugar as
bágoas.— Elle mais que volta; e imposibre que seya cousa boa. Figúrese
sua merce que vay pra tres meses qu' está nesa cama, e cada día pior,
cada día pior, sin esperanza, nin vislumbre, pouca nin moita, de trémiño.
¡Siquera estuvera ela nos seus cinco cabales! —continuou a probe Taresa, cruzando as maas e peleando pra non reventar a
chorar— pero
esto de non querer facer sinon o que a ela se
[páx. 313]
lle mete na cabeza; esto de non saber eu qué facerlle; esto de vel-a ir
consumíndose, consumíndose de día a día, e non digo non poder
valerlle, pero siquera non poder intentalo, é, Sr. Rodrigo, pra facer
desquerer a un Santo, pra canto mais a min, que son unha probe pecadora.
Porque ha de saber, Sr. Rodrigo —prosigueu
Taresa, cada vez mais comovida e acorada— ha de saber que esta miña nay,
desque cayeu enferma na cama, non sey porque, nin porque non, colleume,
non digo odio, pero tal asanamento, que non pode aguantar que eu lle
fale a mais mínima cousa. O mismo é chegarme aa cama, que cerrar ela os
ollos, volverme a espalda e pechar a boca, hastra que, cansada de estar
alí como unha estaca, teño que retirarme ca pena e sentimento que sua
mercé pode maxinar. Esa é a menos mala acollida que me fixo desde vay
pra tres meses. Eu non sey qué lle puden facer a esta miña nay, pra
que agora me mire así, con esa rencura. Antes, non vía ela por outros
ollos; e hoxe, pra ela, non hay pior incordio que yeu.
Ay! Sr. Rodrigo! qué desventura a miña! —continuaba a probe rapaza, que porfiaba en vano por enxugar as bágoas e
calmar a fogaxe
[páx. 314]
que lle queimaba as meixelas— ¡qué desventura a miña, a de perder o
último agarimo que me quedaba neste mundo, cal era o cariño da miña
nay, e non porque ela me falte, sinon porque no-me alcontro dina do seu
amor!
O Sr Rodrigo que nun principio empezara a
escoitar a Taresa como pra descansar e irse restourando da door que
sentía nos cadrís, acabou por intresarse tanto co relato d' aquela
probe rapaza, orfa tan antes de tempo, que non pudo conterse de
levantarse e aloumiñal-a e consolal-a como a unha filla quirida.
—Cala! cala! non t' afrixas, nin te sofoques
—dicíalle— que se pode alritar mais tua nay. Tí, que segun teño
entendido, eres tan boa cristiana ¿non has de ter mas resinacion e
conformidá? Ben sabes que Dios é pay, e que neste mundo non sucede
ningunha desgracia, nin ningun contratempo, nin ningunha contrariedá,
sin que Él, co seu ollo infinito, nos estea vixiando, pronto a botarmos a
man, si nos ve desfalecer.
Sempre quixen ben a tua nay; sempre procurey
axudal-a e protexel-a no que puden. Contigo penso facel-o mismo, con
dobre motivo, mentras me dea Dios vida e saúde. Cálmate, pois, e serénate, e
ofréceo todo poI-os teus
[páx. 315]
pecados; que por moito que noso Señor te aperte, nunca chegará a
premitir que te afogues. Mais, dime ¿cómo lle empezou a enfermedá a tua nay?
—Señor, eu, ao direito, non llo sey; soilo lle
podo decir, que desque mataron a un mozo ahí no principio da Rua de
San Pedro, habrá como catro meses, tanto s' acoitou, tanto s' acoitou, e
tal manenconía lle entrou, que desde estonces non houbo pra ela hora de
gusto, e foise apoderando dela tal desgano e tal sequío, que, ao pouco
tempo, non quedou dela mais que un feixe d' osos. —¿E quén-a asiste?
—E quén, señor, lle fala de físicos? ¡Poidera
ela siquiera vel-os pintados! Ahí anduvo unha viciña, que dis que
é medio mansiñeira, cus remedios caseiros; pero ¡vaiche boa! quedou
como estaba, si non peor. Moitas veces xa se me ten ocurrido traerlle
un físico, como que ven a vel-a por outro motivo calquera, pero tiven
medo de que caese na conta, e que estonces acabase de descompoñerse e
rematar. Porque siquera, señor, conservara ela os seus cinco; pero
moitos dias non fay mais que desvarear e non dice cousa con cousa.
Metéuselle na cabeza que o causante da morte de ese mozo que dixen
antes, fora un viciño que
[páx. 316]
vive unhas portas mais arriba, e toda a morte dela é que eu diga e
pubrique o mesmo, pra convencel-a de que eu non tiven parte no conto.
—E dime, ese mozo que morreu, foy o que matou a
ronda unha noite, e era criado do meu curman Froitoso d'Ulloa?
—O mismo.
—Pois tua nai asi está mal, —repuxo o señor
Rodrigo, despois de estar un pouco miando pra o chao, como o que está
revolvendo no celebro algun problema que deseya resolver— hay que
buscarlle modo pra ver de sacal-a desa cama.
—E yeu podrey vel-a?
—Ay, señor, por Dios non queira facer eso! Quén lle vay a
quitar que lle diga a esa muller, que a ten tan
encamelada, que sua mercé está aquí? E que mais se quere pra que ao
outro dia o saiba todo o pobo?
—Así e todo, creo que e ben que vaya a vel-a
agora; pois si ela chegara a precibir que aquí estivemos cuchicheando,
poida que pense outra cousa. Tua nay sempre me tivo moito respeuto e
acatamento; e e fácele que, ainda asi como está, se deixe levar das
suas antigas lembranzas. En fin, xa veremos como se presenta,
[páx. 317]
que, en todo caso, escápome pra a calle de Santa Clara, pra a casa do
Paspallás, que tamen é meu amigo.
Ao tempo que dicia esto o Sr. Rodrigo,
encamiñábase xa pra a porta da cámara, e Taresa, non astrevéndose a
facer mais refreusiós, colleu o candil e botou diante.
Tan pronto como o de Bendaña chegou ao pe do
leito da enferma —Catuxa —saltou, sin máis cirimonias—
aquí che ven unha
visita.
Ao sentirse Catuxa así interpelada duas ou
tres veces, fixo un esforzo pra levantal-a cabeza do traveseiro,
machicando com-o que quer humedecer o seu seco paladar. —Quén anda
ahí? —dixo con voz dieble e desabrida.
E tí no-me conoces, Catuxa! —sigueu o señor
Rodrigo, escondendo á sua monteira chea de foula detrás da espalda, e
mentras que Taresa lle acercaba a luz do candil.
—Chega mais a luz, zamborca —contestou
Catalina, dirixindose a Taresa, ao mismo tempo que encollía e infruncía
os párpados e poñía a man diante dos ollos a modo de visera— Non-o
endergo... Ay! o Sr. Rodrigo de Bendaña! —escramou ao pouco, dando un
pulo como pra botarse do leito— o Sr. Rodrigo de Bendaña neste probe
poubeo! —repitía ela, am-
[páx. 318]
peando, e mais por eso peleando por levantarse do leito.
—Déixate estar, Catuxa —dicíalle o señor
Rodrigo; tapándoa e acochándoa con moito amor.
—Pero... sua mercé... qué ven buscar a esta
casa? —continuaba ela acorando. En esto veulle un forte salouco; dou en
arregalar os ollos, volveuse como a cera, comezou a gavexarlle a fío a frente e a cara toda
de sudor frío como o da agonía, e cos dentes pechados, co tecemento dos
brazos e co seco resoprido das ventás do nariz, xa paricía que a morte
a tiña apreixada, e que ela estaba peleando para desprenderse dos seus
espantábeles garafelos.
O Sr. Rodrigo, ao que veu esto, non-as tiña
todas consigo, e —Boa cha fixen —decía él pra sí.—
Mais Taresa, que xa
estaba abondo acostumada a estes lances, correu aa cociña a coller
unha limeta de vinagre, e ca boca henchida esburruxoulle aa nay toda a
cara. Molloulle tamen as siés, os pulsos e as ventás da nariz.
D' alí a un anaco, inflóuselle de pronto a
arca do peito, dou un gran e largo suspiro e començóuselle abril-a
boca, que parecía que se Ile desencaixaban as queixadas.
[páx. 319]
Ay Sr. Rodrigo de Bendaña! —dixo ao fin,
con traballo, e chorando com' unha Madanela.
En esto o Sr. Rodrigo chegouse aa cabeceira da
cama, e, abaixándose e apricando a cara preto da dela, díxolle con
moito amor:
—E eu, Catuxa, que vin aquí porque pensei que
te consolaba e te alegraba, poI-o visto soilo vin pra darche mais pena e
mais loito.
—Ay! señor —respondeu ela—
noso Señoriño lle
console a sua alma cando deste mundo salla, como a sua mercé me consola
a min; pero qué quer sua mercé que faga, ao ver que vay pra seis
meses que estou aquí, soila, e non de Dios, encerrada nestas catro
paredes e pudríndome neste leito.
—Pero, santa de Dios, en todo ese tempo ¿non tiveche algunha acasion de mandarme un
mal recado de cómo
te encontrabas?
—Ay, Sr. Rodrigo! e sua mercé querería que eu
fose aa sua casa con esa embaixada!
—Pois pra que vexas, por unhos dias quero eu
ser o teu enfermeiro; pero ha de ser c' unha condicion, que non has de
dicir nada a alma deste mundo.
—Señor, poI-o que eu diga nada a
naide —repuxo
Catuxa chea de fatica— non hay que ter medo, que nunca tiven esa chata;
pero que eu
[páx. 320]
consinta que sua mercé veña aquí a ser meu enfermeiro, eso escúsao
naide d' asperar.
—Escóitame, Catuxa, non ch' é todo caridá;
teño precision de estar escondido por unhos dias; e anque non me faltan
outras casas en que poder facel-o, mellor o fago na tua que en ningunha
outra.
—E sua mercé fala de veras? —perguntou
Catalina, como ademirada e ainda aIgo desconfiada.
—Fáloche mais de veras do que tí pensas,
Catuxa. Mañan che contarey todo, que agora xa é tarde. O que che
pido e rogo é que non digas nada a nadie, nin que fales de min pra nada
con quen queira que sea, home ou muller, que che veña aa casa. En
esto farasme moito e moito favor.
—Mal me conoce, Sr. Rodrigo —respondeu
ela.— Poidérao eu esconder debaixo das aas do meu corazon, que non habia
de descobrir a miña lingua o seu sacreto.
—Bah, pois agora, soségate, que estás moy faticada; a ver si podes tomar unha sustanciña que che quero eu dar
pol-a miña man, e despois, percura atranquilarte e dormir.
—Ay, señor, quén fala de durmir e descansar,
nin tomar nada deste mundo! Xa estivo ahí
[páx. 321]
unha mulleriña que por caridá me ven a ver, peleyando pra que tomase
unhos solbos, un nada de caldo; e, por mais que queira, non me pasa pra
baixo.
—Quén sabe! poida que si cho dea eu, che pase.
Traillo, Taresa, traillo. Sinto non ter aquí un viñiño do Riveiro,
que teño na casa, que resucita aos mortos. Pero xa che traguerey un
pouco.
Catuxa non chiou, deixouse querer, e
entramentras, Taresa foy a buscar o caldo, qué pol-o si pol-o non,
acustumaba deixar aa noite entr' o rescaldo.
Ao que volveu Taresa co caldo fumeando nunha
escudilla de Talaveira, limpa com' un coral, tomoulle o Sr. Rodrigo, e
collendo a non menos limpa coller de buxo, hencheuna de caldo, e, así
chea, chegoulla ao bico da enferma, dicíndolle ao mesmo tempo:
—Supoño que no-me desairarás, e que, anque
che coste traballo, hasme de facer este favor.
—Ay! Sr. Rodrigo, qué lle poido negar eu, que
sua mercé me pida!
Estirou ben o bico mentras Taresa lle tiña erguida a cabeza; e así foy bebendo hastra unha ducia de cucharadas ou
pouco mais, pero non por eso sin que non fixera falta rogarlle e por-
[páx. 322]
fiarlle ao último, pois ela, a cada cucharada, poñía mil arredros, daba
aa cabeza e —Basta, basta —repitía— non quero mais.
Acabada a sua faena o Sr. Rodrigo, cingueulle
ben a roupa ao pescozo, dicíndolle aa mesma vez: —Agora a ver si podes
dormir e descansar, que eu xa m' entendrey con Taresa, pra buscar un
curruncho en que pasar a noite, pero coidado con que digas nada
a nadie de que vin aquí.
—No-me diga eso! Sr. Rodrigo —contestou Catalina
toda acongoxada e ampeando.
—Xa o sey que ti non vas descubrirme a nadie;
pero díxench' esto por tentarte. —Agora vou con Taresa, que quero
darlle as miñas istruciós, por si acaso ven alguen a deshora a
perguntar por min ou por outro calquer motivo.
—Esa elle un pallaso; impóñao señor, por
Dios; porque e capaz de facerlle calquer trasnada. Entérate ben do que
che diga o Sr. Rodrigo ¿oiche? —-ontinuou dirixíndose aa
filla—
aprica
os cinco sentidos e non seas trosma. Todo esto cáusao, señor, o estar
eu embarada nesta cama —añadeu chormicando.
—O que che pido é que non te incomodes nin te
alterees, si ques que eu che estea contento na tua casa.
[páx. 323]
Non Ile quixo dar mais corda o señor de
Bendaña; e así foyse retirando con Taresa que o foy guiando aa camara
que tiñan libre e que estaba mais amañada. Alí o Sr. Rodrigo sentouse
nun tabolete e púxose a cuchuchear con Taresa, tanto da enfermedá da
nay, como da maneira de pasar él a noite escondido.
PoI-o que tocaba aa enfermeda de Catalina, él
non lle pareceu tan desesperada como pensaba a filla, e estiveron
trazando e proyeutando como habían d' avisar ao Lic. Gamiz, que era o
seu medico, pra que viñese a vel-a.
En verbo do' escondrixo, anque Taresa Ile
porpuxo mil maneiras e trazas de acubillarse, el, pensándoo ben, non
acetou ningunha, porque maxinaba que o caso era que os que o persiguían non ventasen que
estaba alí, porque estonces non había refuxio que lle valese. Así
dicideu meterse nunha cama qu' había na alcoba da cámara, disposto por
eso, poI-o que poidera ser, a colarse no fayado por unha trapa que
había na cociña, si petaban a deshora aa porta da casa.
Con esto Taresa, que quedou de avisalo do que
ocurrise, doulle as boas noite e volveu pra o pé da nay, onde
acustumaba tirarse vestida sobre un xargon qu' estendia no chan.
[páx. 324]
Ao outro dia pol-a tarde, así como o relós dou a última pancada
das tres, botouse Taresa fora da casa, trouxo consigo a porta, pechouna
recolleu a chave e encamiñouse a boo paso
pol-a calle abaixo.
¿Onde iría Taresa tan de prisa a aquela hora?
Xa dixemos que de noite estiveron tratando o señor Rodrigo e mais ela da
enfermedá da nay, e en como habían de chamar ao médico; e o que
acordaron foy que había de ir ela misma a avisar ao Licenciado Gamiz a
aquela hora, que era a mellor pra collel-o na casa, e dicirlle en moito
sagreto, de parte do Sr. Rodrigo de Bendaña, que viñese a ver a
tecedeira Catalina, da calle de Bonaval, que estaba moy enferma.
Subeu Taresa mais que de paso poI-as Rodas
arriba, atravesou por diante da porta de San Roque, e despois, por
diante da porta da Pena, logo baixou pol-a Costa vella, todo acaron da
cerca da cidá: e por certo que, ao entrar pol-a porta de San Francisco;
ca fuga que levaba, por pouco a houbo d' atropellar unha manada de
cabalos que levaban a beber, como era adoito, ao rio dos Sapos, ou do
Arcebispo, como tamen lle chamaban.
Asperou que pasasen os cabalos, e logo sigueu o
seu camiño hastra que cbegou a diante da
[páx.325]
casa do Licenciado Gamiz, da cal lle dera o señor Rodrigo as señas ben
especificadas.
No portal, que era grande, xa hachou asperando
algunha xente, disposta en dous rengles, pero quixo a sua sorte que, ao
pouco de chegar, se presentase na porta d' a escaleira o Licenciado
Gamiz, que era un señor xa machucho, de moy boo caraute, mais ben alto
que baixo, e envolto nunha moy boa garnacha de pano. Emprincipiou por unha
banda e foille perguntando a cada un dos qu' alí estaban qué era o qué tiña. A cada un lle
foy dando a sua congruente resposta, hastra
que chegou a Taresa.
Ésta, cando oyeu que o Licenciado Gamiz lle
dicía: —¿E tí que é o que tes, rapaza? apertou o peito como pra coutar
o corazon que lle quiria brincar fora, e, rubia como unha grana: —Eu,
señor, —marmulou apenas— quiria falar con sua mercé a solas.
O Sr. Gamiz, como si xa estivera de volta do
que Taresa quería decirlle, pasou adiante, e así como acabose a
rolda, volveuse a un velliño derrencado que alí estaba, e maudoulle
que entrase con él pra dentro, que o quería reconocer con mais vagar,
e a Taresa cenoulle pra que agardase un pouco. Todol-os demais da
visita
[páx. 326]
foron liscando un tras d' outro, hastra que a probe da rapaza se veu
alí soila; e anque o señor Gamiz non tardou moito no seu reconocemento, ela ardía e non fumeaba, porque se estaba acordando do que
pasaría na casa.
Ao fin apareceu na porta o Sr. Gamiz co vello
derrencado, e ao mesmo tempo que o despidía, fíxolle ceña a Taresa pra
que entrase. E así que a tivo na sua cámara
—E logo, rapaza, qué é o
que tes?
—volveulle a ripitir.
—Veño de parte do Sr. Rodrigo de Bendaña
—contestou ela en voz baixiña, e non sin botar antes unha ollada por
todo ao redor.
—¡Cómo? do Sr. Rodrigo de Bendaña! ¿E onde
está o Sr. Rodrigo de Bendaña?
—Está escondido na miña casa —contestou
Taresa, baixando ainda mais a voz.
—E estará quizais ferido, porque noutronte
apedreáronll' a casa.
—Señor, poI-o d' agora, non ten mala novedá
mais da que sabemos; pero mandoume que viñese da sua parte pra que,
cando poidese sua mercé, fose a ver miña nay, que xa fay tempo que
está moy enferma.
—Agora mesmo, muller; basta que seya cousa do
Sr. Rodrigo de Bendaña.
E dicindo esto, deixou a garnacha, man-
[páx. 327]
gou un tabardo forrado de pieles, cubreu
a testa con un forte capelo, abrangueu ben abranguido un recio baston, e
encamiñándose aa porta: —Bota diante —continuou—
e vamos de contado.
—E tua nay de qué se queixa? —foylle perguntando
poI-o camiño.
—Señor, doyse de todo, e non se doy de nada.
Toda a sua vida foy un pasteliño; un aire a trajía e outro a levaba;
pero, d' alguns anos a esta parte, dou en padecer unhas africiós, que
paricía que se lle iba a vida. Non comía ao direito, nin podía levar
sono siguido. Mais, señor, todo se iba levando, porque mais merecen os
nosos pecados, e mellor é padecel-o aquí, que noutro mundo, pero, desde
fay unhos tres meses, é unha cousa, señor, que non ten trémiño. Nin
dorme, nin descansa, porque a cada paso estanlle dando pasamentos, que
queda como morta. E logo, empezou por poñerse tan aspra e enrenica, qu'
a sombra d' unha mosca a altereaba e a alpurizaba, e lle poñía a
sangre como un veneno, hastra que se lle volveu o sentido e está
desvariando á diario.
E así lle iba espricando punto por punto a infirmidá da nay, sin mais
interruciós que cando por ventura tropezaba con algunha conocida,
[páx. 328]
que ao vel-a ir con tanta prisa co físico, espetábaIle sin mais
arrodeyos:
—Sey que apeorou tua nay? ou —Vayche boa de
padecer! ou —-¡Dios lle dea unha boa hora! —Facíache Dios mil favores, si
ch' a levara —ou outras cousas pol-o estilo.
Ao entrar pol-a calle de Bonaval, perguntoulle
o físico si podria ver a aquel señor. Contestoulle ela que agora era
mala hora, porque pronto empezarían a vir aa casa algunhas amigas, que
tamen o eran de vixial-o todo; que o mellor era pol-a mañanciña
temprano.
En esto, chegaron aa casa: Taresa sacou a chave
de debaixo do pano: fixo como que non atinaba co furado da pechadura, e,
despois de dar unhas voltas pra adiante e outras pra atrás como si as
cadras da chave estiveran desarranxadas, abreu a porta e doulle con
garbo pra dentro. Todo esto fixérao ela pra non coller desprocatado ao
Sr. Rodrigo.
Non vamos a siguir agora ao Sr. Gamiz na sua
visita; pra o fío do noso conto, bástanos saber que, ao sair, perguntándolle Taresa qué
lle parecía de sua nay,
—Estache bastante grave —contestou él—
pero,
por agora, non creo que seia caso desesperado. Mañan, ben tempraniño,
si Dios quer, xa
[páx. 329]
volverei ¿entendes? —añadeu él, despidíndoa aa porta, e cargando ben
as últimas palabras.
Nafeuto, ao outro dia, ben cedo, apesar d' un
frio que cortaba e do gordo lazo que cubria as calles, cando empezaban a
botar a vuelo a campana da Prima, hachábase o Licenciado Gamiz petando aa porta de
Catuxa. Non se descuidou Taresa en sair a abrirlle e encamiñalo a onde
estaba o señor Rodrigo, o cal, asi como o veu, foyse a el e doulle un
abrazo como saben dalo os boos e leás amigos. Non con menos amor
contestou o Licenciado Gamiz, porque anque xa eran amigos de vello,
sucede a veces qu' a amistá, nas acasiós e nos peligros, afinase e
estremase. Como era regular, a con versacion antr' os dous, foy do
estado da cidá e das causas que trouxeran a aquel punto ao señor
Rodrigo. Contoulle o Licenciado o apedreamento da casa: díxolle que,
poI-o que él oira, mentras esto pasaba na calle, alguns entraron na
casa, rexistráron-a toda pra buscal-o a él, e, vendo que non-o
encontraban, sairon botando pestes e siguiron ca turba recorrendo as
calles. Faloulle tamen da rebodaina que o 16 de Xaneiro armara na cidá o alcalde Rodrigo Martín de Carballido, albrotando todo o pobo co
troupeleo de xente a cabalo e ben arma-
[páx. 330]
da que levaba, e cos berros que daban contra o Asistente, dicíndolle
que o sitio boo pra que él dese aodencia, era o outeiro de Santa Susana.
—Parecía aquelo unha carnavalada, que eu ben-os vin da miña fiestra,
—sigueu o
Licenciado— pero agora, según oín, o Asistente vaylle a facer unhas boas sopas e a sentarlle a man a
ese arroutado de Carballido. Agora veremos o que resulta.
Un boa anaco estiveron nesta conversacion,
hastra que, ao fin, decidironse a ir a ver a enferma.
Aa verdá, Catuxa, desque tiña na casa ao
señor Rodrigo, parecía que collera algunha mudanza; así é que despois
que o físico a reconoceu, e lle tomou o pulso e fixo as mais dilixencias
que creyeu do caso, perguntándolle o señor Rodrigo que lle parecía
daquela boa moza, e si estaría logo pra poder repinicar unhas
casañolas, saeu ela con folgo:
—Ay, señor! as castañolas que hey de
repinicar, ou que m' han de repinicar, estanllé no campanario de
Santo Domingo.
—Eso xa é, pero tí as mañas vellas non-as habías de perder,
e mentras e a voontá de Dios que esteamos neste mundo, non hay romedio
sinon repoñerse aa morte.
[páx. 331]
—Por agora a callentura —saeu a esto o
Licenciado— non foy tanta que lle consumise todol-os humores vitales, por
mais que lle fixo desarrollar ese histélico que a devora; pero hay que
entonar ese estómago: et hit est quaestio. Veremos si con un boo
precuro, con algunha distraucion, e, podendo ser, mudando de aires, e
con outros temperamentos pol-o estilo, se pode ir restourando ese
organismo estenuado, descomposto e manido; ca adevertencia de que esta
é unha infirmidá que hay que combatir tanto ou mais con romédeos e
paliativos morales, como cas maeciñas tomadas da terapéutica natural.
—Opino eu o mismo, pol-o que vou ouservando;
anque basta que sua mercé o diga.
—Tamén lle habían de vir ben unhos aires d'
aldea pra acabar de entonal-a e facer avivecer esa naturaleza que está
sin vida e sin folgo, e que se consome e aniquila encerrada sempre antr'
estas paredes, por falta de principios vigorizantes que lle infundan
novas forzas e elementos.
—Eso pódollo eu proporcionar; que o fago de
moy boa voontá. Tanto me da que vaya pra algunha das casas que teño
cerca de Caldas, como pra a de Cacheiras, ou pra a de Le-
[páx. 332]
desma, ou pra outra calquera. Conveño con sua mercé en que esto halle
de aproveitar; porque eu, por propia esperencia, sey canto contribuyen
pra a saude os aires do campo. Aquela tranquilidá, aquel sosego,
aquelas brisas embalsamadas, son a mellor antehestélica que poida
recetarse. Aa vista d' aquelas escenas tan naturaes, ao mor d' aqueles
atrautivos tan doces e tan inocentes, cos brandos soaces que
proporcionan as mismas faenas campestres, recréyase e esparéxese o
ánimo e as forzas e humores axitados poI-o traballo e o continuo
batemento, restóiranse e repóñense. Todo alí chama; todo alí convida
á deixar á un lado as ánseas e os barullos do mundo, o batideiro dos
líos e negocios e aquel incesante trafego de afás, enredos e
triquiñuelas, que non ten repouso. E como un sono en vixia en que a
alma descansa e se restoira, mentral-o corpo vel-a e se fatica. Alí
parés que todo nos pon en mais inmediato contauto con Dios, e que
todal-as cousas reverberan con mais craridá a Onipotencia e a
Sabiduría do sumo Criador. Porque ¿qué mayor espeutáculo que aquelas
tardes ou mañás ausentiñas,en que todo nos revela, detrásd' aquel
silencio e detrás d' aquela soave e tranquila trasparencia, un mundo
misterioso, cheo de non
[páx. 333]
adiviñabres grandezas? ¿Qué é o que conturba naqueles momentos aas
ondas da beleza pra que se movan e se estendan, e veñan e se pousen no
medio da nosa alma? ¿Non parecen pelras degraidas do Trono de Dios pra
refrescar e consolar a terra, aquelas pingotas d' auga que a veces can,
cando os campos estan ardidos e degustiados? ¿E non son como fridas d'
ollo que lançan as divinas meñiñas, non pra enfeitizar, sinon pra ben
facer, aqueles rayos de sol que baixan derramando a luz e a calor, que
todo fecunda e fomenta? N' aquelas mesmas tormentas, en que parés que
o ceo quer despromarse sobr' a terra, cando aqueles turbions de pedrazo
asolagan todol-os sembrados, e aqueles apagos que ningun mortal ousou
mirar fit' a fite, cruzan nun átimo todo espacio, e aqueles espantosos
tronos asomellan o derrumbarse do firmamento ¿non é estonces cando se
ve patente, siquera naquela pequena mostra, hastra donde chega o poder
do Onipotente? ¿E qué cousa mais poética que aquel garrido edificio
que dreito, dreito, se levanta no medio d' unha veiga, esmaltada de
verdura, rematado nunha cruz, que todos de lonxe veneran e saúdan, e
rodeyado d' un pequeno recinto choido cun valo, desd' onde lle fan
compaña altos alciprestes e
[páx. 334]
a copuda uliveira lle dobra a cabeza en sinal d' acatamento? Alí esta
a estafeta do ceo, a garda dos nosos sagredos, o romedio das nosas
coitas, o agarradoiro nas nosas caidas, a maeciña dos nosos males, o
consolo das nosas penas, o pano das nosas bágoas, os restos dos nosos
difuntos.
—Ben se conoce que a sua mercé —saeu a esto o
Licenciado— está no seu rexistro. ¡Quén como sua mercé, que pode
disfrutar aa ssuas anchas da libertá e dos inocentes praceres que se
gozan na aldea! Eu, por meu mal, teño que estar aquí, sempre ao remo!
É indudabre que a vida do campo e a mais aditada aa naturaleza do home;
pois que na vida das cidades, como sua merce ben sabe, hay moito de
artificioso e estudiado, e imposto; o cal non pode menos de violentar os
nosos naturales instintos e as nosas tendenzas. Mais, entretanto,
iremos ouservando, e despois, xa Dios dirá.
Con esto foron saindo da cámara da enferma, e
na cociña volveron a falar das cousas de Santiago. Perguntou o señor
Rodrigo si podría ir xa pra a sua casa. Contestoulle o Licenciado que,
por estonces, non-o cria prudente; e que cando él vise que desaparecera
todo vislume de peligro, que xa tendría coidado de avisal-o.
[páx. 335]
Ao despedirse, deronse outro abrazo ben apertado; e o Licenciado
retirouse e colleu pol-a calle abaixo, pateando forte pra escorrental-o
frío.
|
BVG
Atrás
Índice de Páxinas
Páxina Seguinte
Ir ao índice de Páxinas