BVG     Atrás    Índice de Páxinas

[p. 37] AUTO SEGUNDO

Derorazón de souto. Aldea n'a vertente d'o último térmo, Fonte rústeca n'o medio. Sentadoiro de pedra carón d'o bastidor segundo d'a direita. Mesas con dulces, esponxados, vasos con agua, botellas de resólio, caña, anís é viño mariñán e d'o Riveiro n'o comenzo d'a banda ezquerda; con varios postos de froita—que se irán retirando pr'o souto d'a foliada, que se supon ó mesmo lado—tan logo como acaben de pasar os grupos de festeiros. Estes entrando pol o fondo d'a mau direita darán un paseo arredor d'o scenario desaparecendo pol o fondo d'a ezquerda d'a siguente maneira.

ESCENA PRIMEIRA

1.º   Gaiteiro e tamborileiro en traxe de mariñás tocando unha muiñeira Maordomo-funcionista acompañado de sua muller e d'unha filla. Esta portand'o ramo d'o Santo, feito de frores de mau; e aquela unnha palma de barotillo ou de brínvios revestida c-unha bica de pan de ovo, roscas, peras e dulce e d'as millores fróitas d'o tempo. As rapazas d'este grupo irán tocand as castañolas ó son d'a gaita. 2.º    Convidados e persoas d'a família. Criada, c-o cánastro d'a merenda, e criado c-un feixe de foguetes. 3.º    Múseca composta de bombo, crarinete cornetin, seguida de nenos e parellas de mozos e mozas, q'irá tocando unha danza d'as máis ruidentas e conocidas d'o país, por inxempro: Me gustan todas, ou A la Habana me voy niña... 4.º   Frauta, pandeira e ferros. Trós d'eles irán os rapaces, máis bullangueiros e de punta, botando copras d'indireita, ó sôn d'o zapateado, vivas e aturuxos,&. [p. 38]

O tempo d'ir pasando os foliantes, Estebo, Reinaldo e Merexído, aparecerán pé d'a mesa d'a rosquilleira, alargaránll'o vaso ós compañeiros d'a sua conxura, e entreténdos'en votarlle roscas ás rapazas, acompañadas d'algun froleo donairoso.                                                            Reinaldo.—Merexildo dirixíndos'ó últemo grupo de Mozas

Merexildo.	¡Vámos, rapazas, q'o gaiteiro folga! O dia d'o patrón vais' acabando. Desfrutêmos con vós d'a su festa, Pois alguén n'ha de ver a doutro ano!...
Reinaldo.	¡Anda pra diante! Merexildo, ou démo; Non me marêes nin agóires tanto. jNon t'acupes d'o mundo, q'é redondo. E hémolo deixar com'o atopámos!                       (Desaparecen fondo direito.).

ESCENA II

Felipe e Mínia.—Esta resistíndose á seguilo ó baile. Ó tempo d'asomar eles poI a direita, síntese o cantar d'o Ala-lála n-o souto.

Primeira copra

Mozas.

Marcianíña viróu tôla Vend'o seu fillo morrer:      ¡Ala lála! Mínia, s'a Felipe escoitas, Non tés peíto de muller.      ¡Ala lála!

 

SEGUNDA copra

Mozos

O dia vais'escurando, Vermelleiro pons'o sol, ¡Ala lála?             [p. 39] Quén tal fixo, que tal pague, Para un mal pái n'hai perdón.      ¡Ala lála!

  

(Sensación en Mínia. Alarma en Felípe)

Felipe.	Mínia, non créas eso; non-o créas. ¿Sería eu tan ruin e desalmado Q'envenenar quíxes'o teu peitiño? ¡Primeiro m'enforcára d'un carballo! Son intrígas no máis d'os que me ódian. Conque, d'o que pasóu, non fágas caso. ¡Non hai romedio, pois: hái q'ír ó baile...
Mínia.	Felipe, tên xuício, Moito estraño Que queiras espoñernos á un disgusto Despois d'o que pasóu....
Felipe.	¡Ánda, carasto! Moito pior sería s'a parroquia Reparase que nós d'alí faltamos.
Mínia.	Pro s'aínda Marciana c-o seu fillo Non saíu d'o lugar...
Felipe.	¡Qué os leve o diabro!
Mínia.	Home....¡non dígas eso! que m'asusta Pensar q'eres tan crúo...
Felipe.	¡Vámos! ¡vámos! É perciso que todos se convenzan Que lle non damos importanza ó caso
Mínia.	Che suprico por Díos que non m'engañes... ¡Ai! non sei o que sinto...
Felipe.	(Percurando encamiñála pr'o souto.)                                ¡Ánda, diáño!                   (Vánse pol a ezquerda.)

ESCENA III.

Minga entrando azoradamente pol a direita para impedir que Mínia entre con Felipe no baile, despois Merexildo que vén á esprorar o campo d'a Fonte.

Minga.	¿Mínia! ¡Mínia!  ¡Xesus, vólvome tôla
	[p. 40]
	Si Dios non me secorre! ¡Ai que desdicha Mal sábel o que pasa n'este istante Pois sinon d'ese demo fuxirías. Agora me convenzo que Tadéa Sobrada razón  tén, ¡Ai Mínia, Mínia ¡Que logo vas topar c-os desengaños! Ese trobón te leva arrastradiña! Marciana paróu louca ó ver seu fillo Morto por resultanza d'a caída...
Merexildo.	Seña Minga, sosegue ¿qué Ile pasa?
Minga.	¡Merexildo! ¿ond'esta? ¿ond'está Mínia?
Merexildo.	¡Con Felipe n'o baile! pro, soségue; Pois n'ha de tardar moito a despedila. O mesmo foi entrar co-el n'a rolda Cruzárons'as olladas d'a familia, Todos fuxir querían d'o pé deles Cal s'a pest'emborcasen n'a folía. ¡O nome de Marciana vai rolando! ¡Quén haí que de Felipe non maldiga?...
Minga.	¡Ai qué sorte! ¡qué sorte mal fadada! Que mal olIo te véu, miña sobriña! Vou á ver si d'alí podo arrincarte! ¡Ármate de valor, coitada Minga!                  (Vaise pol'a 1ª cáixa ezquerda.)
Merexildo.	¡Non me parece mal; anque xa é tarde Pra romendal'o sayo, miña amiga.              (acercándose'a 2ª cáixa ezquerda,)

ESCENA. IV

O tempo que sale Minga, entran Estebo pol'a 3ª cáixa d'a ezquerda é Reinaldo pol'a 1ª d'o mesmo lado

Estebo.	(Con moito calor.) Mínia perdida está. . ¡Non hai romedio, Ou eu perdín á luz d'a miña chola¡
Merexildo.	¿Pois que sucede?
	[p. 41]
Estebo.	¡Diabro c-a rapaza! Ou non tén corazón; ou and'ás tôas. Dimpois d'o que pasóu á porta sua, Dimpois d'aquela escena feridora Entr'a probe Marciana e ese pillo                                 (Refiríndos'á Felipe.) Dino d'unha cadêa das máis grosas; Dimpois de ver rolando esventurado Aquel terno anxeliño ¡miña xoya! E sua xóven nai tan desprezada, Vagar por estos campos trist'e orfa; (Ben marcado.) Sin maxinar n'a sorte que Il'espera, Sin dar de compasión á menor mostra, En vez d'estar n'a casa, recollida, Cochand'as Ilamarédas d'a vergoña (Sinaland'ó souto.) ¡Vede cal baila c'o malsin d'o mozo Cascarexando, satisfeita e louca!...
Reinaldo.	(Indifrénte.) ¡Que s'aporvéiten!                    (Con desprezo) ¿qué máis dá?
Merexildo.	Ó cabo. (Finxindo compasión.) ¡A sorte non lles é moi dadivosa!
Estebo.	(Espantado.) ¿Non a vêdes, amigos?                                         (Siñalándoa.)                                   ¡Vêdea! ¡vêdea! Case colêa, cal grilêa é rola, Mentras q'Alonso emigrando foxe Cramando por sua morte a renda solta? ¿Non vês cal sigue á besta desfreada Dando de mau os mozos d'a parroquia? ¡Váya! ¡non podo vêla! ¡Árdenm'os ollos! ¡No corazón o salJgue se m' agolpa!! ¡Alonso! tí serás por min vingado Con tal de que me toque a negra bóla...
Reinaldo.	Pois como cáya en min a que tí pides,
	[p. 42]
	Xuroaforrarll'a ése (Por Felipe) o pan da boda!
Estebo.	Pois ¡hála! sin tardar, cháma esa xente, (Merexildo e Reinaldo fan señas ós compa-    ñeiros q'entran por direita e izquerda.) Poñamos d'unha vez fin á esta mofa!

ESCENA V.

Estebo.—Reinaldo.— Merexildo.— Mozos.

Mozos.	«¡Unha cruz máis...!» (Forman corro.)
Estebo.	¡Abonda, camaradas! Supóñovos sabídos de que Alonso Con tal que hache vapor, hoxe s'embarca.
Mozo.	Iñorabámos eso...
Estebo.	¡Pois sabédeo!
Reinaldo.	¡A sórte para él é bén madrasta!
Estebo.	Esbotado de vez por esa louca, Que só para un vizoso ten estrañas; Deixóume, ó despidirse, pra vosoutros, Cen apertas d'amigo; na confianza De que non-o esquenzás s'acá non vo!ve, Por morrer de pasión, lonxe d'a pátria
Reinaldo.	¡lmposibre será!
Estebo.	¡Non é moi fácil Olvidar a quen foi sol d'a comarca! ¿Estádes firmes  no tratado?
Todos.	¡Firmes!!
Reinaldo.	¡O mesmo q'a Maróla! ¡váya váya!
Estebo.	Pois non falémos máis. Veñ'o sombreiro D'o máis xóve de vós. (Un alárgalllo.)                                        Ahí van as fabas Q'han de fixál a sórte d'as parellas. O que negra quitar ¡ou mórre ou mata! (Quitando fabas d'o peto e botándoas n'o  sombreiro.)
	[p. 43]
	Unha, dúas, trés, catro, ¡ahí van as negras! Unha, dúas, trés, catro, ¡ahí van as brancas! ¿Xurádes fieles ser á esta conxura?.,.
Mozos.	¡Sí xuramos!
Estebo.	Pois ben, cruzád'as armas! (Cruzan as cardeñas e bisarmas sobr'o som-   breiro que fai d'úrnia.) N'é mester que vos diga q'ese mozo Xa non debe ver má s a luz d'a yalba, Anque, pra conseguilo, fôr perciso Que secumba un de nós n'esta demanda. O conto é, q'o pendon d'esta parroquia Que vosoutros sostês ¡quêde sin mancha! ¡Xurás pé d'esta fonte cumprír fieles Os degredos d'a sórte sô palabra De perder vid'e honra sempre e cando Non gardês coma bôs nosa comarca?...
Mozos.	¡Xurámos poI a Crúz!
Estebo.	(Estendend'a mau.)    Pois eu con-vosco Aceto o xuramento; e dóu palabra De dar todo meu sangue por cumprilo. Agora, córra a sorte, camaradas... ¡A quén ll'a dére Dios, vállao San Pedro! (Metend'a mau n'o sombreiro e dicindo con fervor.) ¡Sórte! ¡vólve por mín! ¡Non m'a dês branca! Prométoche baterme peito á peito, Pois nunca me gustóu ferír n'a spaldra! (Quitand'a primeira faba d'o fondo d'o som- breiro. Interés géral.) ¡Bravo! (Ensamiándoa.)        ¿Védela?... ¡Negra!... Non me queixo!                 (Transizón.) Agora tí, Reinaldo...¿qué tal?
Reinaldo.	(Con sentimento.)                       iBranca!
Estebo.	¡Par dez! que me tocóu bô compañeiro,
	[p. 44]
	Por máis que calquer outro m'abondára.
Reinaldo.	Sáca tí, Merexildo...
Merexildo.	(Moi ledo.)                 ¡Negra, negra!
Reinaldo.	¿Quél a trocar conmigo?...
Merexildo.	Miña fada Me déu esta xoíña, compañeiro, E non a soltaréi por canto haxa...
Reinaldo.	Vêñan pois, eses cinco...
Merexildo.	¡Non ch'os nego! ¿A ver quén vén á ser meu camarada?...
Mozo 1.	¡Branca... ¡voto á mil!...                             (Guindándoa con forza.)]
Reinaldo.	Chico ¡que facerlle!!
Mozo 2.	¡Negriña! ¡vên pra mín (Mostrándoa.)
Mozo 3.	¡Maldíta branca!
Mozo 4.	¡Quedóu negra pra tí! (Mostrand'a branca).
Mozo 5.	¡Fólgome, chíco, Co-eso tí verás q'él non m'a empata!
Estebo.	Agora cada moucho ó seu portêlo Q'eu gardaréi a Fonte, por miñ'alma, Por onde cruzar sole ese valente Atruxand'ó volver pr'a sua casa. (Váise cada parella por cada unha d'as pri- meiras e segundas cáixas de cada lado.)

ESCENA VI.

Mínia que entra desperáda pol a última cáixa d'a ezquerda fuxind' ós(...)que de todos recibéu n'o baile ò lado de Felipe.—Síntens' asovíos e berros n'o souto.

Mínia.	(Entrando de presa volvéndose car'ó souto.) ¡Máli-a vós, si, canalla d'o pecado! Así s'afund'o souto, e ningun quede De cantos m'ofendês. ¿Qué mal vos fixen? ¡Todos contra de min! ¡Ai... mal sabedes Cal é meu corazón!... ¡Ah, bén sabía
	[p. 45]
	O que m'iba á pasar. (Volvéndose cara ó porto.) ¡Alonso! tí eres A causa de q'eu corra desprezada. En van ti n'eses côrros n'apareces, Pro andan teus noxentos camaradas. ¡Ti él-o pensamento; o brazo, eles! É certo que por min tés feito canto Un home facer pode por mullere; Salvaches dúas veces miña vída... Xamáis tanto favor p odo esquencere, Primeiro morreréi que ser ing rata. Sin auga pr'os meus labros quedaréime Si falla che fixer; pro ¡ai! non podo  Pagarche co-este amor q'o peito m 'enche, Que m'afoga e consome dia e noite, Que é o calor e a luz q'en min s'embeben. Sí eu poider'esquencer pasión tan fonda E crebar os grillôs con que me prende;... S'eu poider'á razón prestarIle oídas, Se libre ver o peito meu poidese;... Ti serías o dono d'o meu peito... Pro e'sto n'é posibre... ¡Odiarme dêbes, Alonso... ¡non-o estraño! ¡Ch'o perdono!... Pro ¿q'hei de perdonar s'hastra non quéres Usar d'êse direito que che queda?.. Xa vês q'amor, n'é igual que agradêcere... (Síntense novos asovíos e voces n'o souto.) ¡Ai Felipe, Felipe! ¡Vên! fuxámos D'onde tanto interés hai por perderte. S'acetas esa lôita, si secumbes ¡Quén virá d'este escár no a defenderme?....

ESCENA VII.

A mesma.—Alonso, armado de cardeña; despóis d'oir os últemos versos.

Alonso.	Meu corazón, meu brazo, meu alento, Que hastr'á morte camiñan c-a esperanza
	[p. 46]
	De consolar teus dôres, e...
Mínia.	¡Alonso!...
Alonso.	De velar por Felipe, si fai falla...
Mínia.	Falsario ofrecimento cando todos Me firen n-o teu nome e m'asoballan.
Alonso.	¡Non por mandado meu! xúroche Mínia
Mínia.	¡As probas m'arremito!... hipocritadas!
Alonso.	Daréich'as que me pídas!...                                    (siguen os asovíos.)
Mínia.	¡Unha soya! ¿A que tí non pos coto á esa algueirada!
Alonso.	Percurarei muller, pro eso é pouco.
Mínia.	Pois si t'escusas n'esto ¿que fianza Podo eu têr no demáis?.. Alonso!                     (Vaise pol a 2ª cáixa ezquerda.)
Alonso.	¡Mínia! ¿Tés máis que me pedir? ¡Traidora fada! ¡Aguánta corazón! recôlle forzas, Xa que pra secumbir tan pouco falla.                 (Dirixíndos' a 3ª cáixa d' a ezquerda.

ESCENA VIII.

Alonso topando com Felipe que vén en busca de Mínia.

Felipe.	(Con carraxe.) Ninguen se reu de mín hastr'o d'agora, Que, tard'ou cedo, ó fin, non m'as pagára. ¡Canto me tardas, noite... á fé que nunca D'a tua escuridá sintin máis ganas Para facer morder á alguén a terra!...
Alonso.	Hóla Felipe!
Felipe.	(Con frialdade.)   ¿Qué hay?
Alonso.	Unha palabra
Felipe.	Catro anque sea: pro acaba axiña.
Alonso.	Sosega: de paz veño.
Felipe.	Así chegáras En sôn de guerra...
	[p. 47]
Alonso.	Nada d'eso: escóita: ¿Tí gustas descansar n'a miña casa?...
Felipe.	Non m'atopo cansado; nin percíso. Agasallo ningun d'os de Mayanca.
Alonso.	Non ch'o ofrezo por mal, per'hai momentos En q'alento percisa nosa alma.
Felipe.	A miña á todas horas ten d'abondo Para limpar meus pasos de pantasmas.
Alonso.	Xa sei q'eres valente; pero escóita:  Andas solo, estás cego, e d'as disgracias Ninguén pod'afirmar q'está seguro.
Felipe.	Pois tên conta de  tí, ¡Vaya unha farsa, Vir ofrecerm'axudas quen non serve Pra dar alento a un pito!
Alonso.	(Aparte.)                                 (¡Q'homildanza!) (Alto)  ¡Felipe! tên a língua e non m'apures... Que xa verás quen son n'outra encontrada. (Con desprezo.)
Felipe.	Xa falamos d'abondo... cando quéiras.
Alonso.	Por Dios, q'un carto d'hora non tardára...
Felipe.	(Volvéndose.) Pois ¿quén ch'estorva?¿o medo?
Alonso.	(Reprimíndose.)                                ¡No-conozo! O ter hox'empeñada unha palabra.
Felipe.	Pois hastra que te céives d'ese xugo ¡Sigue vivíndo c-as orellas gachas!             ¿Vaise pol a 1ª cáixa a'a ezquerda. (Desesperado)
Alonso.	¡Ai Mínia , Mínia ... ¿porq'o promo cego, Morto me non deixóu n'o chau de Africa?..      (Vaise poI a 2ª cáixa d'a  ezquerda.)

ESCENA IX.

Tadéa e Paula entran sostend'a Marciana que c-a razón estreviada vén andando paseniño falando c-o seu neno, morto pol a caida: supoñendo que está vivo.

Marciana.	(Con pouco alento.) ¡Que longo vou topando este viaxe!
	[p. 48]
	(Sorrindo.) ¡Sentávos un pouquiño, picariñas! Voulle a dar un sustén a est'anxeliño. (Ó neno.) ¡Estríca!.. ¡Estrica así tuas perníñas (Bicándoo.) ¡Dáca un bíquiño máis! ¡dáca, meu ceyo! (Figurando darll'o peito.) Agora ¡un chopo máis d'a miña vida! (Con alegría.) ¡N'é verdá q'as fontiñas d'o meu sêo Curada levan xa tua ferida?.. (Con voz melosa.) ¡Ti non tôas!... ¡ por Dios, non dúrmas tanto! Q'ahí ven teu papaíño... ¡qué falsía! ¿N'é verdá que ti es-o seu encanto?... (Con mêdo.) ¡No-nos deixa él por outra... non... ¡mentira!  (Loitando c'os recordos.)             (Transizón.) ¡Verdugo!... ¿Non foi él, non, meu diamante! ¡Com'íba segar él a tua vida? ¡Felipe... (Imaxinando vêlo.)            Di: ¿n'e él ten fillo amante?...             Foi tua nai..., ¡si! ¡si! ós pés de Mínia. ¡Fún eu! ¡fún eu!... Xesús!... ¡ai! (Esfalecendo.)
Tadea.	(Cruzand'as maus e erguend'os ollos ó ceo.)                                     ¡Que martírio!
Marciana.	(Volvendo en sí.) (A Tadéa.) ¡Ou Felipe, tên... tên...! (Alargándoll'o neno)
Tadea.	¡Trái Marcianiña! (Quitándollo  d'os brazos e pasándollo a Páu- la que se colocará tras Marciana.—Ó dar a volta verá á Mínia asomar pol' a segun- da cáixa esqerda que vén catand'a Felipe.)

[p. 49] ESCENA X.

As mesmas.—Mínia

Tadea.	Con imperio e tapando á Marciana c-o seu corpo.) ¡Ohu Mínia! ¡vên acá!
Mínia.	(Con desdén)              ¿Qué quéres?
Tadea.	¡Óime! E non m'acabes c-a pacencia toda...
Mínia.	(Achegandos' ó grupo) ¡Qué che s'ocurre?                               ¿qué me qués? ¡acaba¡ ¿Ou quéres afrentarme com'as outras?...
Tadea.	(Tendend'o brazo.) Côrre, dill'a ese pillo agora mismo ¡Que veña a compracers'en sua obra!.. (Amostrandoll'o meniño nos brazos de Páula Este meniño morto!...
Mínia.	(Con terror.)               ¿Que dís?
Tadea.	Morto! (Amostrand'á Marciana.) ¡E sua madre louca!!..
Mínia.	¡Aí míña xoya!!
Tadea.	E ti... beilando c-o verdugo... en tanto... (Ben marcado.) Que o ceu nos crube de maldita sombra!
Mínia.	(Cochand'os ollos co-as duas máus.) Pro ¿eu que culpa teño?!
Tadea.	Non te culpo... Con tal que fúxas d'ese mostro agora, Senon diréiche q'eres ti culpabre D'o moito sangue q'esta noite corra.
Mínia.	¡Pro el perxura non ser pai d'o neno!
Tadea.	¿E porqué pasóu él a mañá toda Impedíndoll'o paso á nai coitada Pra q'estorball'as moniciôs non fôra?...
	[p. 50]
Mínia.	¡Eso non pode ser! ¡El véu d'a Cruña N'a minüeta de Ramon!...
Tadea.	¡Embrollas D'ese truhán! Os pés aló non puxo. El véu poI'as Telleiras d'and'a volta.
Mínia.	(Con rabia.)   ¿E quén o veu, Tadea?
Tadea.	¡Éstes meus ollos! Os d'Alonso, os de PáuIa, os de Ramona... Os d'o mesmo patrón d'a minüeta...
Mínia.	(Con desconsolo.)     ¡Ai que treidore!                                           ¿Con q'así?...
Tadea.	(Sinalando a Marciana que sigue co-stravio.)                                            ¡Escôita!
Marciana.	¡Felipe! ¿el trás a tomba? (A Mínia, como si a tomba lle gustase.)                 ¡Que garrida! Mínia ¿non é verdad q'é moi preciosa? (A Tadéa.) ¿Quén a visten de frores siñor Cura? ¡Un regaliño máis pr'a nosa boda! (A Mínia.) ¡Ohu Mínia! ¿dásme áuga por tua vida? ¡Anda muller, por Dios tráime unha pouca!
Tadea.	¡Vên Marcianiña, vên, vâmos por eIa! ¡Trái a mau! ¡por aquí!... ¡vên, miña pomba¡
Marciana.	¿Onde está miña nai?
Tadea.	(Sacándoos pol a primeira caixa da direita.)                                         ¡Aqui, xoiña!                                     (A Páula.)  Lévaos pr'a casa míña hastra q'eu volva. Volvéndos'a Mínia despois d'acompañar a   Marciana hastra deixala fora d' a scena. ¿Ti choras Mínia! ¡Venturosa sea ¡A que, sin culpa poI'ós tristes chora!!...

[p.51] ESCENA XI.

Tadéa:—Mínia.—Félipe, que volve pol a1ª cáixa ezquerda, sempre en busca de Mínia.

Tadea.	(A Felipe.) ¡Bôa festa nes dás!
Mínia.	(Ó mesmo, arreprimíndose.)    Mirá Felipe. A tempo estamos. A razón é crara: Xa q'hai inconmenente, aquí non vôlvas, Que ó ceo xustiza pide esa rapaza. Felipe, demostrando estraneza, apóyase c'os   brazos cruzados n'o mango d'a cardeña   disposto á dar descargos c-o mayor des-   caro.)
Tadea.	(En sôn sentenzoso.) O Cura sin facer apartamento, Na mentres Cura sexa ¡non vos cása! O'scándalo ademais,!foi como sabes: S'antes os teus rivás te mordiscaban; Hoxe te roerán
Mínia.	(Esconsolada.)      E a min contigo Sin poder defender nosas' espaldras.
Felipe.	(A Mínia con desvergonza.) ¡E decir que te rendes á pirmeira... Que lle dás a razón acobardada A eses lampantins q'hai media hora Achegándot'a min ti desprezabas?... ¡Teu corazón viróu ó sôn d'o  vento! ¿Xa recollích'o guante que guindáras Á faz de cada un? ¡Quén me dixera Que tragarias ti tuas palabras! ... ¡Por que esa lúrpia veu e-o seu míniño.. (Esconcertado e logo repoñêndose.) Apañado ó carón d'as foliadas, Como eu podo apañar cando chovisca Sin saber d'onde vén á pinga d'augua!
	[p. 52]
Mínia.	(Con íria.) Fêcha, fêcha eses labros, que o despeito Te obliga á parolar d'aquesa traza! Débodas d'honra, se contrán axiña: Pro se n'hay boa fé, nunca son pagas.
Felipe.	Eso é decir... q'eu boa fé non teño?..,
Mínia.	Terás, terás, sí novamente a ganas
Felipe.	¡Quén non á ten, és ti, que de min dudas!
Mínia.	(Crecéndose.) ¿Ora ques m'amostrar aquelas árras Que dis q'a buscar fuches hox'á Cruña Non tocand'hox'alí c-a tua pranta?
Felipe.	(Desconcertado.) ¿E podes probarm'eso?...
Mínia.	¡Como podo Probarch'os mil enredos que ti armas Pra verme com'a probe Marcianiña C-o seu filliño morto ás tuas prantas, C-o xuízo perdido, ou sobr'o carro D'un pedáno d"aldea. ¡E índa falas! ¡Inda êrguel os ollos! ¡Inda sigues N'o meu seyo afitand'esas oIladas Acostumadas á xogar c-os vicios! Ainda como xuéz érguel a vara... Mais non: m'equivoquei: coma verdugo Para azoutar n'a: mai esventurada A quén furtach'amor... honra... xuízo Cal vil salteador que non se pára Nin diante d'o cruceiro d'unha vrêda Os ais d'o corazôn, rogos e vágoas!
Felipe.	(Con desprezo.) Coidei q'éras muller de máis tempero Pra erguerte sobr'a xisma d'eses mándrias A quén penso pagar, sí, non-o dudes. Hoxe c-unha lición d'a millor talla!
Mínia.	(C-o mesmo desdén.) Coidei topar en tí amor máis puro,
	[p. 53]
	Igual ó que se acocha en miña alma, Que nunca n'o teu labro vil mentira Pra min erguer poidese as negras áas. Mais púden procatarme de quen éras N'esas horas mortás q'hoxe empregáras Prívándoll'a Marciana que viñese A chorar onda min suas disgracias! Sóupen, farta d'horror, as aventuras. Q'empeñadas ti tés contr'as rapazas Que más xuízo e máis virtúde amostran N'as parroquias destintas d'a comarca. (Felipe da mostras de retirarse.) Sóupen onde tés feítl'os concertos... Deténte.. e ond'arrombal a disgracia. En fin, q'eres mísérrem',e treidore... ¡Que Dios te desvotóu... q'andas sin alma!
Felipe.	(Con cinismo.) ¿Acabaches?
Mínia.	¡So'falla que che díga... Que vóu a fomigal á miña casa. Que lével a de fume; e non te lembres (Vólvell a espaldra.) De q'en tí se pousóu miña mirada. (A Tadéa.) ¡Tadéa! vên conmigo, pois xa sinto Meu triste corazón feito mïaxas!
Tadea.	(Despedíndose con sorna.) ¡Adios, siñor Tenório,e non s'esquenza Q'hai alma e pundonore aquí en Mayanca. (Unha vénia e vanse pol o fondo dereito.)
Felipe.	¡Nín por esas! Aínda non me ríndo. Son troádas de vran q'axíña pasan. Ceguiña estás por min; e coma outras A min te chegarás feita unha malva.

[p.54] ESCENA XII.

Felipe.—Estebo, sallindo pol' a 2ª cáixa d'a direita, e pasando revista cada un á sua cardeña.

Estebo.	(Con moita sorna.) Gárde Dios ó galán medio sbancado!
Felipe.	(Co-a mesma frema.) ¡Véña en b'hora o valente en dar á lengua!
Estebo.	¡Míre que vén a noite: téña conta Que un rapáz non o deixe sin cardeña!
Felipe.	¡Andaría ó rivés o mundo estonces... Porqu' os páis, non ll' ensinan á sostêlas.
Estebo.	¿Agardarán por vós pra seu enseño?
Felipe.	¡E pensarán moi bén s' é q' así pensan!
Estebo.	¡Vámos! cóido que Mínia te trai louco. ¡Xa se vê... ¡é tan cuca! Val a pena De perdel os narices d' un moquete Da mau q' hoxe a quitarcha, cal eu, veña.
Felipe.	Sendo d'a masa túa ¿quén o duda?
Estebo.	¿Logo ti és moi duro?
Felipe.	¡Máis q'as pedras!
Estebo.	¡Non me parece pouco, rápi-os diabros! ¿D' esta terra, ou d'a túa?
Felipe.	¡De cal quéiras!
Estebo.	¡Moi finchado te mostras!
Felipe.	(Con moito calore.)        Ménos basta Pra quén chega cal tí. Pois si tivéras Algun sangue n'a cara; n' aguantáras Q'a namorar á Mínia m' astrevera Sin sairm' ó camiño á decir: ¡basta!!
Estebo.	¡O q' ha de ir ben feitiño, non quer presa: Foi millor agardar á que viñeses C-o teu calabre á honrara nosa festa.. (Felipe da mostras de desprezo.) Téste por moi valente ¿n' é verdade?...
	[p. 55]
	¡Canto t' engaña o fúme d'a moleira! (Transizón.) Quén guinda sua honra n'os barrancos E trat'os fillos seus pïor q' as feras, E racha c-os garfelos d'a caloña A trasparente alba d'a inocencia; Quén cásca... A sua nai;... ¡non é valente!... Ese millor que home, quer ser besta; E hai que soterrálo por dañío Pra ver de aniquilar tanta podrémia.
Felipe.	¡Cánta parôla escusa, siñor cheche! Onde mandan cardeñas sôbran verbas.
Estebo.	(Con íria.) ¡Sôbran? ¡Poís hála xa!... señor valente.. (Retrocedendo de xeito que a loita quede an-   tre bastidores, anque véndos' algo d'os   movementos d' Estebo.)
Felipe.	¡Hála señor cobarde!... ¡hála co-ela!                                 (Feríndoo á traizón.)
Estebo.	Con rábia)  ¡Ah túrdío! ¿Con q'así? á treízón? ¡tóma!                               (Dandoll'á desesperada.)
Felipe.	¡Matáchesme!   (Vén á caer á punto pouco visibre.)
Estebo.	(Salvando por riba d'el e gozándose d'a sua morte.)    ¡Ánda, môrre! ¡alma perversa! Nada perd'este chau c-a tua morte... E anque morra eu... ¡mat'unha fera! (N'atopand'a q'arimarse dóbransell'as per-    nas e apoyándose n'a bisarma vay tamba-    eando a caer sobr'o banco de pedra q'está   á direita.)

[p.56] ESCENA XIII

Os mesmos.—Alonso e despois Mínia.—Tadéa.—Minga e Pobo.

Alonso.	(Entr'os bastidores d'a fondo ezquerdo.) ¡Alto co-as armas! (Sallindo e denténdos'ate-    rrado ó ver os dous corpos sin movemento.)                        ¡Ai coitada Mínia!... ¡Que tard'o meu socorro á entrambos chega! ¿Qué pensarás de min?... ¡Treidora sorte! Pro inda poida dar que vida teñan!... (Tentand'o peito de Felipe.) Este xa non ten pulso. A ver estoutro: Reciémos con auga sua testa. (Pillándoa d'a fonte n-os puños, recía co-ela    a testa d'Estebo.)
Mínia.	(Azorada corr'ó lado de Felipe.) ¡Ai Felipe!! Felipe!!
Tadea.	(C'os brazos abertos hácia Estebo.)                              ¡Ai miña prenda! ¡Mali-a quén tal causôu!... ¡Desconsellada! ¡Estebo! ¡Estebo! ¡Ai Dios! (Afroxándoll'as fitas.)
Estebo.	Volvendo en sí e tendéndoll'a direita.)                               ¡Gracias... Tadéa!! (Reanimándose e olland'á Alonso.) Alonso... sê feliz... estás vingado. (Minga retira a Mínia, medio esmorecida,   d'o pé de Eelipe, achegándose a Tadéa.) (A Mínia.) ¡Mínia... (Acercandos'ésta.)                    Ese treidor... en paz te deixa... O corazón por tí sintin ferido... Mais hoxe d'o teu ben... cayo en defensa... Alonso non tomóu parte n'a lóita Nin-a pudo evitar... crüel non séyas...
	[p. 57]
	(Desmáyase novamente.)
Tadea.	(Co-a maor engústia.) ¡Mínia! ¿que tál? ¿qués máis, por novelada. D'un forasteiro amor? ¡Ai d'a soberbia! ¡Cómo aforrar poideches este sangue Si fôses con Alonso cal deberas!
Mínia.	(Con abatimento) ¡Tés razón!... Sua mau tan xenerosa (Tendendoll'a sua á Alonso.) Bálsamo sea, sí, d'as miñas penas.
Alonso.	(Farto comovido.) (A Tadéa.) ¡Velêmos por Estebo! ¡Aínd' hai vida! ¡lnda pode salválo a mau d'a cencia) ¡Tadéa, teu amor prémio meresce!...  ¡Q' Estebo para tí viva, Tadéa!...
Minga.	¡A irrefreusión! (Sinalando á Mínia.)                  ¡O vício! (A Felipe.)                       ¡Os negros celos! (A Estebo.) Non tráguen milIor fin! ¡Vêd'a sperencia!!!

Teón

FIN D'O DRAMA.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega