v2camilogonsardesfeita015.html
CAPITULO XIX
NON PASA NADA |
A
perspectiva de ter que volver á casa de Zhivago para recoller o
magnetofón resultábame mais ben molesta unha hora antes: pero
agora, recén saído do cuartel, dirixín os meus pasos cara a
ela con presa e con impaciencia. Esperaba que Zhivago me puxese
ao tanto de todo o ocorrido pola noite.
Eran as dúas menos vinte. De
maneira que, se Zhivago cumpría o seu programa diario tan
rigorosamente como el gustaba de proclamar, seguro que o había
encontrar xa na casa, agardando a que chegasen as dúas menos
cinco, a súa hora de xantar o seu prato de caldo galego
preliminar insubstituíble do bistec de tenreira con patacas.
Naturalmente, eu non facía máis
que darlle voltas e máis voltas a todo aquel balume de
disparates e barbaridades sobre o que versaran as preguntas que
acababan de dirixirme. Pero era claro que as preguntas non as
inventara eu.
A casa de Zhivago estaba lonxe do
cuartel. Mentres camiñaba pola acera, procuraba fixarme, a pesar
da presa e das miñas inquedanzas, na xente coa que me cruzaba,
por se atopaba algún coñecido, alguén dos que me presentaran a
tarde anterior. Mais non foi así. Entre os ignotos peatóns
predominaban mulleres e nenos. Por outra parte, o cartel de The
Quasars e Hebefrenia perseguíame agora por tódalas
paredes.
Cando petei -dous golpes- na porta
de Zhivago, máis incerto e intrigado que nunca polas novas que
puideran agardarme, só me respondeu un longo silencio. Volvín
petar, desta vez con tres golpes. Agora o silencio foi
relativamente breve. Sentín unha porta do interior do piso que
se cerraba de golpe, como con furia, e logo algúns pasos brandos
de chinelas que avanzaban polo corredor e que se detiñan detrás
da porta xunto á que eu estaba, barreira para min aínda
infranqueable. Supoño que a mirilla se abriu e se volveu cerrar
clandestinamente. Por fin, a porta entreabriuse. Apareceu, asomándose
un pouco, a cara de Anuncia: o seu xesto, agrio e contrariado
coma sempre, ou quizais máis que de costume:
-¿Está...?
Non me deixou seguir:
-Está en cama.
A resposta non puidera ser máis
seca, seria e cortante.
Tratando de insinuar o meu interese
por unha longa e satisfactoria explicación, pregunteille agora
se non se encontraba ben.
Ela encolleuse de ombros.
Estaba en bata de casa, de cor azul
claro -quizais azul eléctrico.
-Dice que no.
Seguía contestándome con evidente
mala gana. E logo fixo como un esforzo supremo para agregar isto:
-Que esta noche se mojó los pies.
Pronunciou esta segunda parte da súa
resposta como dando a entender: Calquera sabe o que ten e,
ademais, ¿que importa?; tanto pode ser esta memez dos pés coma
outra calquera. Falaba de Zhivago cun desprezo só comparable ao
desprezo que Zhivago manifestaba por ela. Formaban, certamente,
un claro exemplo de parella estable apousada na mutua comenencia
e na mutua antipatía. Polo demais, seguía mantendo a porta
entreaberta, sen me conceder a máis mínima posibilidade, o máis
mínimo resquicio -suavizando o seu ceño, ou adoptando unha
postura algo máis relaxada, por exemplo- de encetar un diálogo.
Era indudable que dela non podía obter nin tan sequera unha
información esquemática; xa non digamos nada da iniciativa de
invitarme a pasar para que falase directamente con Zhivago. Sen dúbida,
ela non tiña nada contra min, supuxen. Pero, con toda
seguridade, eu pagaba as consecuencias de ser unha amistade, ou
unha relación do tipo que fose, exclusiva do seu marido.
Expliqueille o meu problema. Onte,
díxenlle, deixara esquecido un magnetofón no despacho de D.
Julio.
Mesmo agora comportouse dunha
maneira receosa, como se non acabase de comprender de que se
trataba, como se tivese a casa chea de magnetofóns esquecidos e
lle fose difícil identificar o meu. Tivo unha vacilación,
pareceume, antes de se decidir a ir buscalo deixándome só
diante da porta entreaberta. Finalmente, entregoumo.
Saín, pois, da casa de Zhivago con
tódalas miñas dúbidas multiplicadas. Como xa dixen, o magnetofón
era abondo pesado e molesto; así que o primeiro que fixen foi
voltar ao Motel Las Vegas para metelo na bolsa de viaxe. Por
certo que, nin ao entrar no Motel, nin ao encamiñarme de novo á
rúa, atopei ao rapaz de recepción, con quen tiña medio pensado
comentar o interrogatorio do cuartel, por se acaso el estaba máis
informado ca min.
Liberado do magnetofón, apurei o
paso cara ao Café España. Lier animárame pola noite, no
Linterna, a que fose polo España arredor das dúas, como punto
de encontro para un novo banquete. Como xa indiquei, eu, en
principio, non estaba nada animado a ir; pero agora, en vista das
circunstancias, non me quedaba outra saída.
O traxecto foi de novo longo; tiven
que desandar case todo o andado, porque o España estaba, como se
sabe, relativamente preto da casa de Zhivago, no outro extremo da
Vila. De camiño, merquei o periódico provincial.
Cheguei ao España. A terraza
estaba deserta. Entrei no café.
Lier estaba bebendo no mostrador
con tres descoñecidos para min. En contra do que supuxera, non
estaba Plastiras. Ao verme, separouse do grupo e, co seu vaso de
viño na man, veu ao meu encontro. Pareceume como novo, como se
tivese pasado en prácido sono ininterrompido as doce horas da
noite. O primeiro que fixen foi preguntarlle:
-¿Que lle pasou a Zhivago?
Axitou unha man por diante da súa
cara, dos seus ollos, como se quixese indicarme: ¡Menuda catástrofe!
-¡Creo que está imposible! ¡Díxome
Anuncia, a muller, que está imposible! ¡Que non hai maneira de
aturalo, que non fai máis que botar pestes contra todo e contra
todos; por botar, que bota ata blasfemias! Non quere ver a ninguén,
nin falar con ninguén. Está todo o tempo repetindo que, por
culpa duns burros, caeu no río.
-E mollou os pés.
-E, sobre todo, iso: que mollou os
pés, que é o que el máis aborrece. Eu estiven hai dúas horas
ou así na súa casa, pero, xa che digo, non quixo recibirme,
namais puiden falar con Anuncia.
Tiven que recoñecer, pois, que
Anuncia non fora a culpable principal de que eu non puidera
entrevistarme con Zhivago.
De todas maneiras, non lle revelei
a Lier que, en realidade, eu nin con Anuncia puidera falar. Certo
que me decataba de que, para Anuncia, había unha diferencia moi
importante entre Lier e mais eu. Lier non era para Anuncia unha
relación exclusiva do seu marido. Se cadra, mesmo tiñan bailado
os dous xuntos, Anuncia e mais Lier, de solteiros, nas gloriosas
verbenas de postguerra do Ateneo.
O que eu pretendía era,
naturalmente, que Lier me contase todo o sucedido; pero, por así
dicilo, el adiantóuseme con esta pregunta:
-Que, ¿xa pasaches polo cuartel?
Fíxoma como tratando -sen éxito
pleno- de que soase a pregunta trivial, a pregunta relativa a un
asunto sen a mínima importancia; algo así como se me preguntase
se xa almorzara.
A partir de aquí foi cando me deu
unha primeira relación dos sucesos da tarde e da noite. Sempre
restándolles importancia. No tempo que aínda estiven con el
aquel día, reveloume máis feitos e máis datos, moi a miúdo en
resposta directa ás miñas propias preguntas, quero dicir á miña
curiosidade; moitos dos informes de Lier quedan reflexados e, ata
certo punto, elaborados, como xa o lector terá comprobado,
noutros capítulos da presente historia.
-Eu xa estiven no cuartel antes de
ir ti; xa lles dixen que non houbera intencionalidade; o que pasa
é que, claro, a sobriña de Nestor estaba furiosa contra o
Barbas, tamén é natural ¿non che parece?; o malo é que non
puideramos evitalo, porque resulta que acabaron durmindo na Pensión
Leonesa, e a sobriña de Nestor levantouse moi cedo a presentar
denuncia, e como, ademais dáse a casualidade de que ela é neta
de quen é neta..., pero eu xa lles dixen no cuartel que,
realmente, non había asasinato en grado de frustración; claro,
eu explícome perfectamente que ela estivese tan indignada contra
o Barbas; pero, realmente, non houbo intencionalidade ...
Nada, non pasa nada; ademais Nestor
parará todo; vai vir aquí dentro de pouco -rematou Lier, máis
tranquilizador que nunca, consultando o reloxio.
Segundo me dixo, Lier, ademais de
pasar polo cuartel, xa tivera tempo de estar con todos, incluíndo
á propia sobriña de Nestor, coa que falara longamente, e mesmo
a Muíños, o cobrador do coche de liña. Con todos, menos con
Zhivago, con Fangio e co Barbas.
Os tres amigos cos que estaba Lier
ao chegar eu pagaran os seus vasos e os nosos. Antes de saír,
invitárannos a beber máis viño noutro sitio, pero Lier dixéralles
que estabamos agardando por Nestor. O café, de momento, quedara
sen máis clientes que nosoutros os dous.
-¿Por qué sabía a garda civil
que nos estivemos onte á noite na Linterna con Barbas e Fangio?
-Boeno -empezou a contestarme Lier,
e xa foi un "boeno" maino e suavizante-, a garda civil
ten moita... moita relación co Albán e co Reiriz, os donos do
Linterna.
-Pero os dous tiveron problemas coa
garda civil.
-Tivéronos -admitiu Lier
recalcando a palabra-, pero por iso mesmo aprenderon a non telos
-engadiu case astutamente-. Xa ves ti, nisto son máis prudentes
có Barbas.
-E que Fangio.
-E que Fangio -recoñeceu Lier.
Logo comentou:
-Era a denuncia que lle faltaba ao
pobre Fangio. Denunciado como cómplice do Barbas.
Nestor non tardou en aparecer. Viña
con traxe gris de entretempo, tan impecable coma o máis veranego
que levaba o día anterior. Lier preguntoulle a modo de saúdo máis
ou menos o que me preguntara a min, é dicir: se xa pasara por alí
Porque "alí" era o
cuartel, supuxen. Nestor afirmou mudamente coa cabeza. Logo, como
con resignación, engadiu:
-"Ese" home non me vai a
deixar tranquilo en toda a miña vida.
Ese home non o ía deixar tranquilo
nunca. ¡Menudo animal! Se chega a coller aos rapaces dentro da
tenda, os houbera "descerebrado". Sen dúbida algunha,
os houbera descerebrado. ¡A cantidade de veces que o tivera que
sacar do cuartel da garda civil!, exclamou Nestor despois.
-Xa ¡que sei eu!, xa desde que tiña
quince anos ou dezaseis anos.
Agora Nestor dirixíase só a min:
sen dúbida, porque Lier xa estaba enteirado.
-Ou antes -dixo este.
-Ou antes; pois probablemente é
verdade, probablemente desde antes -admitiu Nestor nerviosamente.
Unhas veces porque en tal festa
andara a paus coa xente; outras por ofensas contra o alcalde, ou
por romper as bombillas do alumado público, ou por prender lume
no palleiro dun veciño, ou por arremeter contra un garda
municipal polo único delito de que estaba cortando as uñas e
saltáralle, sen querer, un fragmento de uña á suá cara, a
cara do Barbas.
-E mira ti polo que lle foi dar
agora: polos pantalóns vaqueiros -observou Lier.
Pero Nestor seguiu referíndose
maiormente ao pasado:
-¡E igual! Polos pantalóns
vaqueiros ou polos... ou polo que sexa; ou polo cabalo branco de
Santiago. O caso é que, cada dous ou tres meses, xa se sabía: lío
armado por Pedriño e ao cuartel a sacalo.
-E no fondo éche un rapaz
excelente -louvouno Lier-. Pero, ¡coidado que levan mallado nel!
-Nada, pero é duro coma unha
pedra; parece que non, pero é máis duro que un penedo -afirmou
Nestor.
De pequeno dáballe pena,
realmente, continuou, porque era o pai, no fondo, o verdadeiro
culpable dos seus males, dos males que ocasionaba e tamén dos
que el mesmo, o propio Barbas (Nestor chamáballe sempre
"Pedriño") tiña que sufrir; o pai, que nunca fixera
nada por el: Cando el estaba metido nun asunto feo o pai non se
molestaba, non se tomaba ningún traballo; era máis cómodo
servirse dos amigos, encargarlles aos amigos a liberación de
Pedriño.
-Sobre todo a ti.
-Pois tes razón, sobre todo a min,
sempre acababa pasándome a min a encomenda.
Pouco despois, dispuxémonos a
abandonar o España, que seguía deserto. Nestor era o máis
impaciente por marchar. Como xa eu esperaba, Lier propúxome ir
comer xuntos outra vez.
-Hoxe imos a outro sitio
-anuncioume como para animarme máis.
Pero antes acompañamos a Nestor
(que, segundo me repetiu, se autoimpuxera un réxime de comida
moi rigoroso: soamente comidas cocidas e, sobre todo, peixe e
verdura; e había anos que non pisaba un restaurant) ata a súa
casa. Así que tiven ocasión de ver a Rúa Vella de día.
Pasamos de novo polo Casino, que, como era de esperar, seguía
ferreamente pechado.
Na Rúa Vella quedaban certamente -¿por
canto tempo?- casas fermosas (moitas delas cos baixos convertidos
en pequenas tendas ou negocios como paralizados a perpetuidade,
mercerías, cererías, barberías, mesmo algunha taberna),
escudos, grosos portalóns de madeira, zaguáns co piso de coios
en debuxos xeométricos a través dos cales se alviscaban ocultos
xardíns traseiros sen coidar, barrocas e grandes galerías tamén
de madeira.
Unha de aquelas casas era a de
Nestor.
Invitounos a entrar.
Case sentín ter que reforzar a
negativa de Lier, fundada en que se nos facía tarde para a nosa
comida. Gustaríame coñecer a casa por dentro, confésoo. Ao me
despedir de Nestor, anuncieille que tiña mentes de voltar dentro
dunha semana, aproximadamente, para unha nova -e tamén breve-
visita profesional á Vila.
Pois seguramente aínda estaría el alí; si, dentro dunha semana
aínda estaría, díxome Nestor.
-Así que xa botaremos unha nova
parrafada -engadiu.
-Perfectamente -asentín .
Cando xa marchara Nestor,
pregunteille a Lier pola casa de Ventura.
Estaba a poucos metros, case por
fronte da de Nestor, e era certamente do mesmo estilo, pouco
menos que xemea. Ambalas dúas sen herdeiros directos, non sería
nada estraño, pensei, que xustamente por elas se principiara a
demolición das antigas casas da Rúa Vella prevista por Nestor.
Seguimos costa enriba para coller o
atallo que utilizara eu pola noite. Máis enriba do atallo,
estaba a igrexa -polo visto, a que había antes tiña moito mérito,
pero xa non queda nada da parte vella, informoume Lier-, e as ruínas
dun vello mosteiro á beira do antigo camiño de Santiago (ou
Camiño Francés, como moi ben apuntara Lier), xa borradas,
absorvidas por hortas, prados e devesas; mais era xa demasiado
tarde para lles facer unha visita. E antes do atallo, había un
claro de casas desde o que se podía dexergar unha repelente
vista parcial da Vila moderna, situada a un nivel máis baixo,
cheo de estafermos recentes, de cinco pisos ou máis, hórridos
caixóns desproporcionados, feitos con eses impresentables
ladrillos verticais cor vermella clara que substituíran en todo
o país á vella pedra. O ladrillo quedara na maioría dos casos
sen tapar, polo que as casas semellaban en carne viva.
¿Como se producira tamaña caída
do gusto xeral? Era como se ata vintetantos anos atrás os
propietarios encargasen "unha" casa e os obreiros,
mestres, oficiais, peóns, edificasen unha, pobre ou rica, pero
sempre instintivamente en concordancia co ambiente; e como se,
desde había vintetantos anos, cada propietario estivese en bárbaro
e palurdo desaxuste co seu medio natural e histórico, e
encargase "a súa" casa, e nesta quedase
irremediablemente un inequívoco selo do "seu"
irreprimible mal gusto. Non digo que acontecese isto; senón só
que a min me parecía como se fose así.
Ao restaurant, que estaba un pouco
lonxe, nos arredores da Vila, fomos no branco coche de Lier
(enteireime xusto entón de que tiña coche). O restaurant
imitaba a unha pousada rústica, con grandes mesas de madeira e
bancos corridos, e teito con vigas baixas, cheas de xamóns
pendurados, e unha cheminea nun ángulo da parede (apagada, claro
é, de aquela). A conversa de Lier durante toda a comida foi,
para min, interesante; en parte, porque, repito, se producía a
miúdo como resposta ás miñas preguntas, á miña curiosidade.
Así e todo, certas preguntas non
ousei facerllas. Por exemplo, esta: ¿Cal fora a súa conducta
despois de que a mesa caera enriba da tenda? ¿Baixara -baixaran-
comprobar se non deixara a ninguén "descerebrado",
como dicía Nestor? Seguramente, Lier xa tivera que contestar,
pola mañá, no cuartel, a preguntas semellantes, pensei; e,
seguramente tamén, amañárase para contestalas ben.
Non tratei tampouco de volver falar
con el do asunto da guerra civil na Vila. Estaba ben claro que de
Lier no había sacar nada en limpo. Por certo, pensaba, que a
traxedia de Zhivago principiara a desencadearse no intre mesmo en
que a min se me ocorrera preguntarlle se el estaba na Vila no ano
trinta e seis, cando mataran ao Perito de Guitián. Fora no intre
aquel cando
Zhivago interrompera
definitivamente o rigor da súa vida metódica. Fora a raíz de
aquela pregunta cando se erguera tan apuradamente do seu sillón,
e me presentara a mesa de mármore e chamara por teléfono -el,
que tanto o aborrecía- ao dono do River Club, para saír despois
disparado ata o coche de liña. E con todo o que veu despois.
Polo demais, a xente bebía viño,
xogaba ao dominó, xogaba ao chinchón, comía o mellor que podía,
bebía viño, falaba de coches, bebía viño, facía quinielas,
bebía viño: diríase que xullo do trinta e seis era prehistoria
de outro planeta. Quizais fose tamén verdade que hai comunidades
sen conciencia histórica, intimamente convencidas de que, no
fondo, nada cambia nunca; mentres tanto, tódolos acontecementos
van esvarándolles, vánselles escoando inadvertidos, mesmo
aqueles que as están conducindo directas ao aniquilamento. Como
un autoxenocidio inconsciente e vexetal.
Pero eu sabía que, por fortuna,
entre as ideas e suposicións xerais e a realidade verdadeira
pouca coincidencia soía darse. E, ademais, sospeitaba que había
-alí mesmo, na Vila- quen acollería como auga de maio outro
xullo do trinta e seis. Non pensaba de ningún modo no Barbas;
nin tampouco en ningún Aser ameazando con matar aos fillos se
lle saían "rojos". Pero, bebendo en calquera
mostrador, podías atopar, por exemplo, a aquel pálido e
discreto afeicionado ás armas, aos cans feroces, que
posiblemente aínda non disfrutara da ocasión soñada para
realizarse.
En todo caso, estaba claro que
Nestor si tiña lucidez e sensibilidade históricas. Pode que
tivera vivido máis tempo en Mallorca que na Vila, pero, con toda
certeza, a súa sensibilidade fora primordialmente educada pola
Vila; fora "ferida" moito máis pola Vila e polo seu
ambiente que por Mallorca. E eu estaba resolto a facerlle, a próxima
vez que o vise, dixese o que dixese Lier, tódalas preguntas que
non me contestaran os demais e que me interesaban; empezando pola
de qué sabía el do asasinato do Perito de Guitián.
Así de directo. Seguro que non me
había defraudar.
Polo menos isto -o coñecemento de
Nestor- era algo que sacara de proveito da miña accidentada e,
en gran maneira, fracasada visita á Vila. Fracaso dobre: na
recollida de datos para a miña investigación, e tamén porque
deixara enteiramente desatendidos os outros motivos, os de tipo
profesional, que xustificaban tal visita. Os cales, a dicir
verdade, tampouco eran demasiado importantes.