BVG     Atrás    Índice de Páxinas

CAPITULO XX REGRESO

     A miña viaxe de volta transcorreu normalmente. Quero dicir, sen ningún Barbas, nin ningún Muíños, por exemplo, para amenizala. Detereime nela só brevemente.
     Ao comezo da viaxe houbo un pequeno incidente lingüístico, por dicilo dalgún xeito, que me chamou a atención. Eu acababa de experimentar na Vila algo do caos lingüístico imperante no País. Algúns, como Zhivago, ou como Aser, ou como o pálido dono do pastor alemán, negábanse por principio a usar nin unha soa palabra galega (o que non significa, desde logo, que fose o castelán propiamente dito o que falaban; aínda que si, indubidablemente, o que querían falar). Outros, os menos, como Nestor, esforzábanse en pasar de cando en cando ao galego, para seguir a corrente. Outros, como Lier ou Plastiras, falaban habitualmente en galego, pero con conciencia, parecíame, un tanto anómala; falábano, en parte, como para resultar máis populares, ou como para demostrar que non tiñan inconveniente en falalo; pero sempre dando por descontado que o "normal" era, sen dúbida, o castelán, e que eles sabían ser perfectamente normais cando o xulgaban oportuno. O Barbas, e o Fangio, e Merdaseca, e Cabude, e Muíños, expresábanse en galego, en cambio, con toda naturalidade, sen ningunha clase de reservas. Todo isto, desde logo, sen ter en conta casos máis complexos, non comprendidos nos experimentados por min na Vila, como a Babel da euroemigración -por exemplo, pais sabendo só e malamente o galego con fillos de expresión holandesa e sobriños angloparlantes.
     Pois ben: ao principio da viaxe, no autobús, un pai faláballe en galego, preto do meu asento, a un fillo de poucos anos. Sorprendeume agradablemente. É ben sabido que, polo xeral, os pais galego-falantes non queren falarlles en galego aos fillos. Así que a conversa entre aquel pai e aquel fillo discorría cunha liberdade, cunha soltura, que, aínda que pareza mentira, eran realmente insólitas no país en casos semellantes. Pero, de repente, outro paisano, xa de máis idade, sentado detrás deles, advertiulle nun ton de reproche ao pai en cuestión:
     -Non lle fale en galego ao pequeno.
     O pai non respondeu nada.
     -Non lle fale en galego, fágame caso, que é malo para o pequeno -teimou o paisano pedagogo.
     Penso que o pai non lle volveu falar ao pequeno, nin en galego, nin de ningún outro xeito. Penso que non lle volveu falar en nada durante o resto da viaxe.
     O periódico provincial que comprara na Vila proporcionoume algo de interesante lectura durante a longa viaxe. Lin a noticia sobre a inauguración solemne, con presencia de autoridades, nunha vila veciña, dunha nueva industria: tratábase dun "pub" instalado con todos los adelantos. O único que viña en galego en todo o xornal era un comunicado de protesta política, parcialmente reproducido. Que espléndido -desde un punto de vista cuantitativo- florecemento do galego -ou do neo-galego- en panfletos, bandos de alcaldía, libros de texto, pancartas de manifestacións, pintadas nas paredes, libros de actas. Lin logo un lúcido artículo animándonos a todos a "potenciar" os valores gastronómicos da provincia como medio para atraer o turismo, tanto nacional, como internacional; e unha crónica dun corresponsal local, que empezaba así: En estos tiempos de la democracia que hoy tanto está de moda (...) Porque, sen dúbida, a democracia era só iso, unha moda, fuxidía coma tódalas modas; e o noso, o único que nos acaía a nós, era deixármonos mandar sen protesta polos que realmente deben mandar e polos que nunca deberon deixar de mandar. Non faltaba a noticia dunha manifestación cos pareados de costume: Equis dimite-el pueblo no te admite, equis escucha-el pueblo está en lucha -porque a poética popular debe ir en consonancia cos tempos, e o progreso é o progreso, e non imos poñérmonos a cantar agora, como se estivésemos en plena noite medieval, o romance de Don Gaiferos, (¿Onde vai aquil romeiro - meu romeiro a donde irá?).
     Mentres tanto -viña tamén no periódico- veciños da que ata agora fora unha das nosas montañas máis inaccesibles e ailladas enfrontábanse coa sociedade, con capital canadiense e surafricano, que se establecera alí, non para axudalos, naturalmente, senón para sacar concentrados de zinc e chumbo.
     Durante algún tempo, tiven sentado á miña beira a un tratante de gando que ía para a feira de non sei onde. Falamos dun cacique moi famoso. ¿Por que se metería en política se xa tiña todo canto diñeiro podía querer? ¿Por que se metería en política en vez de disfrutar tranquilamente da súa riqueza? Este era un misterio impenetrable para o tratante. Porque aquela pregunta el formulábaa sen sombra de ironía. Era evidente que, para el, "meterse en política" soamente estaba xustificado se un non era rico e quería selo. Aceptaba isto como unha lei natural.
     Durante o camiño pasabamos a miúdo por inhóspitos bosques de piñeiros intrusos, cando non de eucaliptos. Nas cunetas ou gabias das estradas sucedíanse montóns de lixo con predominio do plástico. ¡Lástima dos vellos legoeiros!
     Polo demais, a paisaxe aparecía toda destragada pola carne viva de aqueles ladrillos rechinantes, presentes mesmo nas mínimas aldeas; pero con máis abundancia, desde logo, nas numerosas vilas edificadas a unha e outra beira da estrada, e nas cidades. Vilas e cidades, non fai falta dicilo, con estafermos de só dez ou quince anos xa de aspecto ruinoso, e con montóns de varredura case tan vellos coma os propios estafermos, e con quilómetros de aceras que levaban máis de corenta anos agardando a ser construídas (¿non dicía aquel profesor de Dereito que os tributos en Roma comenzaran por no existir?).
     De vez en cando, aparecían cemiterios de coches ou enormes, aparatosas edificacións que non eran fábricas, senón discotecas -Monday, Chelsea, "Tiffanis" (sic), etc.
     A derradeira parte da viaxe fíxena, xa de noite, cun mariñeiro que navegara durante quince anos nun barco noruegués. Faloume de Fredrikstad, de Bergen, de Sandefjord, de Oslo, dos camaróns que se vendían baratísimos desde os barcos nos peiraos xunto da R(dhusplassen -el mesmo pronunciou debidamente estes nomes propios, porque aprendera a lingua dos seus patrons-, da neve derretida que baixaba desde as montañas aos fiordos.
     Supoñía que, a tales horas, a denuncia de Dª Lidia M. F., neta nada menos que de quen era neta, estaría xa feliz e definitivamente "parada" por Nestor. Do Barbas e Fangio aínda non terían, probablemente, noticias na Vila. Seguramente o primeiro xa non andaría en "panos menores"; pero o segundo seguiría lucindo o letreiro de Kentucky University. Tampouco se sabería, pois, se finalmente Fangio gañara o desafío, xa que non a aposta; se dera feito a viaxe ata o Uruguay en menos de vinte minutos. Pero, polo menos, non se oíra falar de ningún accidente. Lier contárame as últimas palabras do Barbas, xa a punto de meterse no coche.
     -Cando digo que hai "platillo volante", hai "platillo volante"; e cando digo que hai terremoto, hai terremoto.
     -¡Terremoto! -exclamaba Fangio escandalizado, rindo ás gargalladas-. Pero ¿que terremoto houbo, quéresme dicir?
     -Aínda estamos a tempo. E, se non o hai, xa me encargarei eu de facelo -rematou o Barbas solemnemente.

CAPITULO XXI PASEOS EPILOGAIS CON D. ISAURO

     Vas pola acera e, cada tres pasos, unha longa parada. Arrincas de novo; outros tres pasos e nova parada, ¿non é esgotador?
     -¿Como era o apelido...?
     -Do apelido non me acordo. Non o sei: pode que nin mo dixera. É un tipo como de corenta e poucos anos, pálido, con entradas moi fondas. Vestido coma de dandy. E, xa digo, sempre falando de pistolas de nove largo e de cans pastores alemáns.
     -Ha ser ese.
     Era polo mediodía, case á hora de xantar. D. Isauro e mais eu chegaramos, neste paseo, ben máis lonxe que outras veces. O tráfico, despois da avalancha subseguinte ao cerre de comercios e oficinas, tornárase algo máis lixeiro. De vez en cando, pasaban aínda pequenos de ritmo lento de volta dos colexios, coas enormes carteiras. O sol, máis de primavera serodia que de outono, pegaba con forza. O clima era aquí moito máis benigno que na Vila.
     -Ha ser ese -repetiu D. Isauro.
     Agora estaba parado. Tamén eu, claro é.
     -Xa ves ti. Ese rapaz, sempre no Frente de Xuventudes, ¿non se chamaba así? En cambio, o pai, o pobre Salvador, foi un dos que mataron por sorteo.
     -¿Por sorteo?
     -Por sorteo -corroborou D. Isauro.
     D. Isauro quedou mirando para min. Era algo que soía facer, certamente; pero agora pareceume unha mirada como de firmeza ante a miña posible incredulidade ou ante o meu asombro. Anque, a dicir verdade, máis que incredulidade ou asombro, o que había en min agora -como en moitos outros momentos das miñas conversas con D. Isauro- era incomprensión. Malia que non era a primeira vez tampouco que oíra falar de aqueles sinistros sorteos.
     -Pero, ¿onde foi o sorteo?
     -Alí mesmo, supoño.
     Resposta que me deixaba na mesma confusión en que estaba.
     -Pero, ¿como o fixeron?
     -Boeno, eu non sei como o fixeron. "Eles" tiñan unha chea de presos republicanos. E ao que lle tocaba en cada sorteo, sacábano fóra da prisión para pegarlle un par de tiros. Despois podía aparecer tirado en calquera cuneta.
     -¿Foi no trinta e seis?
     -Pois sería no trinta e seis, claro -contestoume D. Isauro coa inseguridade que lle daba o ser consciente de que a súa memoria xa non estaba para datas.
     Camiñabamos de novo, evitando como podiamos os excrementos de can. D. Isauro ía caviloso, quizais un tanto sombrío. Aínda non mercara o periódico; con seguridade, non o había mercar ata a tarde.
     -Así que xa ves. A vida éche así. Eche unha verdadeira coña. Cantos fillos de republicanos saíron falanxistas fanáticos. E ao revés. Os netos do Camarada, dixéronme que están todos en partidos de esquerda... pero da esquerda máis violenta; máis aló do partido comunista. E iso que teñen un pai ben rico. Dono hoxe, como xa che contei, de moitas das terras de... de...
     Eu acudín en axuda da súa memoria.
     -Si, xa me contou: do pai do Barbas.
     Pero D. Isauro non quedou satisfeito coa miña axuda. Ao contrario do que me acontecía a min, para el o importante era o pai, e o fillo só unha anécdota case despreciable. A parte de que o nome de "Barbas" case nin lle soaba; así que seguiu esforzándose en sacar á luz aquel outro nome que se lle resistía (desta vez, eu non lle emprestei axuda ningunha, porque non me enteirei ben de que era o que realmente quería sacar á luz ata que pronunciou o nome); por fin, os seus esforzos triunfaron:
     -D. Uxío. D. Uxío de Sanmamede.
     Logo, pasou de novo ao fillo do Camarada ou, dito de outro xeito: ao pai dos rapaces ultraesquerdistas:
     -Apropiouse de fincas de D. Uxío a base de préstamos. D. Uxío sempre estaba pedíndolle cartos. Para xogalos, claro. El dáballe os préstamos sobre as súas fincas.
     Xa mo contara. Xa falaramos, en realidade, de todo o relativo ao meu rápido paso pola Vila. É dicir, de todo o que xulguei oportuno falar. Mesmo de Ventura, o primo autoenclaustrado de Nestor. Por certo que, ao mencionalo eu, D. Isauro dixera: Pero "ese" ¿aínda vive?
     De todas maneiras, había persoas e asuntos que, por diversas razóns, eu pasara por alto. Por exemplo: Plastiras, Fangio, a historia da mesa de mármore e a do "platillo volante", a traxedia fluvial do seu curmán Zhivago. Aínda que de este, por raro que pareza, case nada lle contara a D. Isauro. E, a verdade sexa dita de novo, D. Isauro a penas se interesara polo Dr. Zhivago.
     O que aínda non me comunicara D. Isauro era o que agregou a continuación:
     -O Lier fixo outro tanto nos últimos anos de D. Uxío.
     -¿Lier? -preguntei .
     -Lier. ¿Non o sabías?
     E logo, unha nova noticia sobre Lier ou, mellor dito, a mesma noticia ampliada. D. Isauro comentou:
     -Lier é dos que máis se adicou á especulación.
     Fixo unha pausa.
     -Pero non á especulación filosófica, ¿eh? -advertiume intimamente divertido polo seu propio chiste-. Falo da especulación de terreos.
     Seguramente era un chiste que el gustaba de repetir sempre que se lle presentaba ocasión.
     Agora fun eu o que, non sei ben por que, cambiou de asunto, para reincidir no inmediatamente anterior. Empecei a preguntar:
     -¿E os netos do Camarada...?
     Pero D. Isauro interrompeume:
     -Xa che digo, rapaces ultracomunistas, se é que se pode dicir esta palabra.
     Seguramente, a experiencia do seu propio fillo dáballe a D. Isauro unha sensibilidade especial para aquel tipo de rupturas político-ideolóxicas nas familias.
     Xa que, directa ou indirectamente, falara das extremas dereita e esquerda, pensei que era boa oportunidade para lembrar a un personaxe do que tampouco trataramos aínda:
     -Vde. seguramente ten que coñecer a un tal Luís da Costa... Un que marchou para Caracas e non se volveu saber máis nada del.
     -Ese estaba guillado -contestoume D. Isauro, rápido e despectivo-. Pero non era nin moito menos coma o tío. Pepe si que era criminal. O Virollo.
     -¿O Virollo era tío de...?
     -Claro que non tiña el toda a culpa. A el dirixíano desde a Coveira. Cando foi ao Ateneo a matar ao pobre Rombao xa saíra da Coveira medio pimplado. Preparárano ben alí. O pobre do Souto interpúxose, e o Pepe matouno tamén. Todo isto que che conto foi xa pouco antes de estalar o Movemento.
     Fixo unha pausa. Logo seguiu:
     -O enterro do Rombao estaba cheo de republicanos. Eran do Frente Popular. Antes de abandonar o cemiterio cantaron a Internacional. Despois do enterro quixeron plantar lume á casa dos da Costa. Que, por certo, hoxe está en ruínas, non sei se a viches. Se non é por Felipe Pazos, que os convenceu de que non o fixeran... Botoulles diante da casa unha arenga tremenda, unha "filípica", como dicía eu... Se non é polo Felipe, queiman a casa. Felipe Pazos, o pobre Felipe, era de D. Manuel Azaña. De Izquierda Republicana. Unha belísima persoa; moi amigo meu. Acabaron fusilándoo tamén.
     -¿E que foi do Pepe da Costa, do Virollo?
     -"Ese" creo que acabou suicidándose. Non sei onde, pero parece que acabou suicidándose.
     Logo, entre sarcástico e feliz, D. Isauro comentou:
     -É o mellor que puido facer.
     D. Isauro engadiu:
     -Pero a min, aínda máis noxo que o Virollo, deumo o caso dun cuñado del, o Gumersindo. Non era da Vila, viñera non sei se de Madrid e puxera na Vila unha reloxería. Despois da guerra marchou para Madrid outra vez e non sei o que foi del. Pero ao que ía. Matar, non matou a ninguén, esa é pura verdade. Dese delito está limpo. Pero non se perdía unha execución. Era, ¿como diría eu?, o seu pasatempo favorito. E sempre voltaba das execucións maravillado. Sempre contando o emocionantes que foran, o bonitas que foran. Anque as víctimas tiveran sido amigos del, coma o Felipe Pazos. O caso é que na Vila acabou perdendo tódalas amistades, eu penso que con razón. Vamos, iso paréceme a min.
     Camiñamos uns pasos calados. Despois D. Isauro díxome:
     -¿Así que viches ao Aser?
     -No Ateneo. Estaba no Ateneo, pola noite, bebendo whisky.
     -Sempre foi o amigo máis íntimo do meu fillo na Vila. É unha pena. Ten o fígado desfeito, e xa ves. Non para de beber. Whisky, ou coñac, ou ron, ou o que sexa. Pero que lle vas facer. Cada un é libre de matarse como lle veña en gana.
     Pareceume que falara, por unha parte, con certo ton de distancia, porque, no fondo, tería preferido para o seu fillo un amigo íntimo diferente e, por outra parte, con sentimento, porque ,despois de todo, "era" o amigo íntimo do seu fillo. Ao mesmo tempo, eu ía comprobando como, ao volver a persoas e asuntos dos que xa trataramos, D. Isauro revelábame datos novos, ás veces de máis interese que os que me dera a coñecer antes.
     Tendo en conta esta circunstancia, pregunteille:
     -¿Está seguro logo de que Lier viviu case sempre na Vila?
     -¿Lier? Pois eu penso que sempre. Eu fun amigo do pai. Pola aldea ían de cando en cando; pero o que se di vivir, nunca viviron na aldea.
     En certa maneira, eu estaba perplexo pola relativa claridade con que aquela mañá -aquel mediodía- estaba funcionando D. Isauro. Ás veces, como neste caso, contestaba nun estilo irreprochablemente axustado á pregunta.
     -¿E Nestor?
     -¿Nestor? -repetiu D. Isauro.
     -Si. ¿É certo que viviu case sempre en Mallorca, como me dixo Lier?
     -Boeno... Nestor marcharía para Mallorca polo cincuenta e tantos.
     -¿E antes de marchar para Mallorca? ¿Vivía de ordinario na Vila?
     -Claro.
     -¿De pequeno tamén? ¿E de mozo?
     -Claro. Sempre.
     D. Isauro estaba estrañado de que eu puidera ter tantas dúbidas sobre aquel punto. Notábase ben que estaba estrañado.
     -É que me dixo Lier...-ía repetir, mais novamente agora fun interrompido por D. Isauro.
     -Lier coñéceo ben -afirmou-. Vendeulle moitas fincas. Era coma o seu axente na Vila.
     Non lle vendera "todas" as fincas. Pero si moitas. E había rúas enteiras de casas edificadas sobre antigas propiedades de Nestor.
     -É que Lier díxome que Nestor vivira case sempre en Mallorca, xa desde pequeno -puiden dicir finalmente, sen interrupcions de D. Isauro
     E D. Isauro, pola súa banda, repetiu:
     -Lier coñécecho ben.
     Naturalmente, eu seguía sen saber que era o que quería dicir exactamente D. Isauro con aquilo de que Lier o coñecía ben. En consecuencia, acordei formularlle a miña pregunta unha vez máis, pero agora nun estilo máis enérxico:
     -Entón, ¿é certo ou non é que Nestor viviu sempre en Mallorca?
     -Nestor marchou a vivir a Mallorca no ano cincuenta e tantos -insistiu D. Isauro-. Mellor dito, primeiro pasou uns anos vivindo en Alicante, e despois foi cando se trasladou a Mallorca.
     -¿E antes? Antes de vivir en Mallorca, quero dicir. ¿Vivira sempre na Vila?
     -Na Vila. Claro. Nestor sempre viviu na Vila.
     Contestoume como se á súa vez preguntase: ¿Onde ía vivir se non?
     Eu calei. D. Isauro, tras dunha pausa, recolleu o tema da fortuna de Nestor.
     -Ademais de herdar toda a fortuna do pai, foi tamén herdeiro único do seu curmán, Miguel Anxel.
     Nova noticia sorpresiva para min.
     -¿Miguel Ánxel era curmán de Nestor? ¿Ó que mataron cando ...?
     -O pai de Nestor, D. Ernesto Torre, o vello cacique, que nacera e vivira nas Filipinas e o pai de Miguel Ánxel, eran irmáns. Boeno -rectificou D. Isauro-, chámolle vello cacique, pero eu penso que D. Ernesto empezou a exercer de cacique despois de 1908. Tivo que desbancar a outros caciques máis antigos ca el.
     Miguel Ánxel era solteiro e fillo único, seguiu informándome D. Isauro. De maneira que, ao el morrer, Nestor, tamén fillo único, e solteiro de aquela, heredara tamén a súa fortuna.
     -¿En que ano o mataron, a Miguel Anxel?
     Arrepentinme da pregunta inmediatamente despois de tela feito. Era abusar da memoria de D. Isauro, pensei. Xa sabía que era particularmente refractaria ás datas.
     -Pois sería no trinta e oito, ou no trinta e sete -dixo sen a menor seguridade.
     Cando estaba malferido, botando o sangue polo ventre, o único que lles pedía aos amigos da Coveira que acudiran a socorrelo, e que o deitaran nun sofá, dentro da propia Coveira -eran as tantas da noite-, era que lle puxesen un pito na boca, para darlle unha chupada.
     -¿E non se sabe por que o mataron?
     Lembrábame de terlle feito a D. Isauro esta mesma pregunta a vez anterior. E D. Isauro respondeume exactamente como me respondera a vez anterior a outra pregunta miña sobre o Camarada:
     -Líos entre "eles" -dixo.
     Pero, seguidamente, deume máis información:
     -El "sabía" moito. "Sabía" demasiado. Tivera un posto importantísimo. Un posto de máxima confianza entre os que dirixían de aquela o Movemento en toda España.
     -¿Xa non o tiña?
     -Xa non o tiña. Estaba medio castigado. Non sei por que. Confinado na Vila. Líos entre "eles" -repetiu.
     De repente, atopámonos con que un camión nos interrompía o paso. Estaba atravesado na acera por causa dunha obra, un sinistro estafermo que empezaran a erguer rapidamente xusto na última posibilidade -no último solar- que lle quedaba á rúa para contar, polo menos, cun pequeno espacio aberto, unha mísera praza, un diminuto xardín.
     Pero aquel desastre era aceptado sen protesta. Ou, mellor dito, non se vía o desastre. Víase o desastre como un paso cara adiante, cara á grandeza, cara ao modelo erroneamente imaxinado -calquera capital civilizada, Londres, Paris, New York, por exemplo. Este era o grande calexón sen saída. A xente non se decataba de que o que se daba era outro paso atrás; de que a ex-cidade equivalía xa máis ou menos a: tódalas incomodidades de Londres etc., multiplicadas por cen mil; menos todas, menos absolutamente todas as evidentes avantaxes das grandes -e non só en sentido cuantitaivo- capitais.
     Nunha das paredes da obra lin: Matar rojos es un deporte. E noutra parede, na acera de enfronte: Eleccións = farsa. Non votes. E aínda noutra: Galegos non votar-que nos volven engañar.
     D. Isauro e mais eu demos volta.
     -Moitas burradas, moitas salvaxadas se fixeron naqueles tempos -comentou D. Isauro agora, como referíndose a tempos moi remotos.
     Entón foi cando a min se me ocorreu comunicarlle o meu fracaso, por se, en realidade, D. Isauro sabía tamén do asasinato do Perito de Guitián máis do que ata o entón aparentara saber, e se decidía a poñer algo da súa parte para compensar minimamente a total ausencia de resultados que traía da Vila.
     -O que non atopei na Vila -díxenlle- foi a ninguén que puidese darme informes sobre o asasinato do Perito de Guitián.
     D. Isauro parou en seco. Mirou para min. Non sei se agora os seus ollos verdes acochados nas gafas brillaban intimamente divertidos.
     -¿Sabes quen é o único que che podía contar todo?
     -¿Quen?
     Puxo unha man arredor da boca como para evitar que a súa voz se espallase e chegase a oídos indesexados, en vez de ir única e exclusivamente aos meus. Logo, achegou a man así colocada, máis ou menos en forma de tubo, ata a miña orella. E díxome en secreto:
     -Nestor.
     Afastou rapidamente a cara da miña orella, e quedou cun sorriso enigmático, satisfeito e irónico.
     -Pero non se che ocorra preguntarlle nada -advertiume de seguida, poñendo un xesto como se quixese dicirme: ¡Moita precaución!
     De todas maneiras, agora xa falara coa súa voz normal.
     -El sábeo todo e mais ninguén llo contou -agregou en voz un pouco máis baixa.
     Eu seguía calado.
     -Pero ¡non vaias preguntarlle nada, moito coidado con preguntarlle nada! -repetía D. Isauro, insondable como nunca.
     Só se me ocorreu esta estúpida pregunta:
     -Pero, ¿non era aínda moi novo?
     -Novo, claro que era novo. Hai esa grande atenuante.
     Non se me ocorreu dicir máis nada. Non comprendía nada. O meu desconcerto era xa irresoluble.
     Pasou, baixa, unha avioneta, despregando na cola un anuncio comercial.
     Demos uns cantos pasos máis en silencio. Por fin, D. Isauro preguntoume:
     -¿E que tal tempo quedaba por aló? Máis fresco que aquí, ¿non?
     -Máis fresco.
     Novos pasos, agora xa, supoñía eu, directamente encamiñados ao portal da casa de D. Isauro.
     -Oíches, ¿canto pagas ti, se non é indiscreción preguntalo, polos gastos comúns do teu edificio: ascensor, porteiro, limpeza das escaleiras, todo iso? Se non é indiscreción.
     -Boeno... Eu penso que sobre catro mil -contestei mecanicamente.
     D. Isauro parou.
     -Pois eu pago máis de sete mil. ¿Non é unha barbaridade? A min paréceme un abuso, francamente. Eu, se dependera de min namais, vendía o piso. Sete mil pesetas mensuais. ¿Non é unha barbaridade?
     Eu asentía coa cabeza. Pero, en realidade, non pensaba no abuso, nas sete mil pesetas pagadas mensualmente por D. Isauro por gastos de comunidade.
     Pensaba en que, na miña próxima visita á Vila, máis me valía esquecerme definitivamente do Perito de Guitián, e deixarme levar polos prudentes consellos do sabio e suave Lier, e ir con el pola noite ao Ateneo (era de supoñer que, desta vez, non houbese ningún incidente especial, ningún síntoma de terremoto, ningún suicidio), para limitarme a falar con Deus, o secretario do Xulgado, dos arcanos do Camiño Francés.

1980

© 2006 Biblioteca Virtual Galega