BVG     Atrás    Índice de Páxinas

[p. 33]      Era como cousa das cinco da tarde do mes da sega. Non s'abaneaba unha folla n-as pereiras mais altas; a terra botaba un bafo quente qu'abrasaba, y-as labercas cuasque non se distinguian cantando no aire, do altas que subian, buscando as pirmeiras cariceas da bris qu'agardaba pra baixar á terra qu'o sol s'escondese tras dos petoutos mais altos dos montes.      Por un carreiro qu'atravesaba o agro de pan, iba Mingas da Cabanexa co-a barriga a boca, de cara á Castelo.      Para salir do agro soltou un escairo, e meteuse no camiño real que pasa a veira d'ún souto, y-esviouse da vereda pra meterse n-él e coller un atallo que leva direito como un fio hastra Castelo.      Nin siquera se sentou, pra tomar folgo, debaixo das polas d'aqueles castiros, que daban unha sombra que mesmo convidaba ó descanso,      Iba moi estraida. Solo a sacou deste estraemento o suor da cara, que lle fixo coller ó pano pra limpalo.      Non tardou en meterse n-unha corredoira qu'a sombreaban maciras, cerdeiras e pexegueiros.      A pouco d'andar por ela, atopou un pasadoiro á dereita, saltouno e meteuse n-unha cortiña; siguiu acaron d'us chantos e logo abriu un portelo pra entrar n-unha horta, a donde saliu a recibila un cadeliño que non paraba de ladricar [p. 34] desqu'a viu, dando ó mesmo tempo voltas ó rededor d'ela.      Os ládros do cadelo salíu a porta da eira Berta cuya era a casa que daba á aquela horta, y así que viu a Mingas correu cara a ela, pra recibir a sua amiga.      Saudaronse como de costume e logo díxolle Mingas: —E qué noticeas hay d'Estébo?      —Agardábamol-o onte; pero debeu de ter algun tropezo, porque foi Queitano, por él co-a besta e n'houbo noticea, de que chegase.      —¿E hoxe non volveron por él a ver si chegou?      —Hoxe non volvemos, porque temol-a besta preñada, si San Antón a defende, e non pode andar de viaxe todol-os dias, y-onte tamen ferrouna o burro do meu home, e parece que se dá algo d'unha pata.      —E porque non foi catar calquera das nosas?      —Porque non-os estrevimos. Xa sabe que, pra pedir teño pouca arte.      —Eso é siñal de que non ten confianza. Pois vosté ben sabe qu'aló todol a queremos ben e de todo canto temos pode dispoñer sin andar con requisitos. Inda parece mentira, señora Berta, que sabendo o que hay entre nosoutros non tivese confianza bastante pra chegarse aló pol-a besta, que lla daba co a sal do mundo, anque non fose sinon por qu'iba vir d'acabalo d'ela Estebo, que me tarda tanto velo, que parés qu'os dias me parecen anos.      —Tamen eu o deseo miña filla —díxo Berta.      —Ay! ¡Canto me consola co-esa palabra! Por que eu quero ser sua nora, vir pr'aqui e non me separar de vosté e do meu Estebo. Porque non-o deixaremos volver a marchar ¿n-é verdà que non? ¿Qué falta lle fai dempois?      —¿E cando ch'escribiu?      —Fai como cousa de quince dias. Pero o bribón non me di nada que ven. Pol-o visto [p. 35] querme dar unha sorpresa, porque él dime que non virá á casarse conmigo hasta que salga do paso, porque ten qu'arrematar aló us negoceos que trai entre maus, que lle han de dar bastante diñeiro.      Berta non respondeu.      Quedou cavilosa un pouco tempo y enton díxolle Mingas: ¿En qué pensa?      Deulle á Berta un pequeno trembor e repricoulle.      —Teño pena, porque non sei si lle pasaría algunha cousa por aló, cando non veu onte como m'escribiu.      —Non s'apesare, señora, porque me dá o corazón que non lle socedeu nada e que logo o veremos e seremos felices entrambas.      N esto reparou Mingas que xa se puxera o sol e dispúxose a marchar; pero Berta non a deixou ir sin darlle de merenda unha das troitas fritas que tiña gardadas pra cando chegase Estebo, e ademais un requeixo muy rico, feito pol a mau d'ela.      Merendaron entrambas debaixo d'unha alta nogueira qu'había o pe da porta, pro logo o zumbido d'un escarabello veull'a recordar à Mingas de qu'anoitecía e que ll'era tarde.      Dempois de despedirse, quedouse Berta mirando dende a porta pra amiga y-asi qu'a perdeu de vista, deu un suspiro e dixo: —¡Pobre nena!      E meteuse pra drento da casa.      Anoitecera xa cando Mingas chegou a vereda, e non puido conocer á dous pasaxeiros que viñan d'acabalo, anque un d'eles, que pasou acaron d'ela, detivo o faco en que montaba e parous'un momento fixándose n'ela.      Mingas tamén reparou n'él e viu qu'era un siñorito, que representaba vintetantos anos, co-a [p. 36] barba moi larga, un sombreiro d'ala moi ancha, c'unha bufanda envolvendoll'o pescozo. O outro home, que viña detrás, parecía un criado d'aquel siñor; e como ningun dos dous falou unha palabra mentras pasaron, Mingas siguiu o seu camiño pouco á pouco, por ver s'os sentia falar, por si na voz conocía aquél que tanto reparara nela; pero que non poidera conocer pol-a escuridá da noite y a sombra que daban os castiros.      Pouco tardaron en deixarse d'escoitar as pisadas dos cabalos, solo interrumpia o silenceo da noite o canto d'os sapos e das ras, os alalás dos que volvían dos traballos, ou dos que iban a catal-a facenda y-aló, cerca do lugar, os ladridos dos cas, que ventaban a chegada d'algun forasteiro.      Mingas en nada d'esto reparaba.      Solo iba pensando no feliz que sería o día que volvese á ver á Estebo, soboreando a noticea que lle acababa de dar sua mai, de que estaba à chegar.      ¿Porqué non llo escribiria a ela? ¿Perderíase a carta ou querería sorprendela?      Xa non cabilóu mais que en ir ò dia siguiente á vila á agardalo ela mesma, por si chegaba darlle ela a sorpresa á él.      Aquela noite cenou con mais gana, sentíase mais lixeira, rebuldaball'o corazón no peito, estaba chea d'alegría. Iba ver logo o seu Estebo y-era feliz.      ¡Bendito amor qu'asi convirte en causas de felicidad as cousas mais sencillas da vida!      —¿Porqué Dios, ó facelo tan grande e tan subrime, ó darlle por trono o corazón e por guia o instinto, que sempre obedece á ley natural, deixou que se teña por verdá entr'os homes este refrán «amor tolo eu por vos é vos por outro?»      Xa arrecadaran a facenda na casa de Berta y-estaban todos acaron da lareira, d'este xeito: a sogra de Berta fiaba na roca xunt'o paraño; o tio Goros, home de Berta, estaba sentado no ullar [p. 37] partindo canipas pra meter no lume; Mariantoña, hirmá de Goros, pelaba patacas, sentada na beira d'unha manxadoira, pra cear unhos cachelos detras do caldo, e Berta estaba enchendo unha caldeira non sei de qué, pra dar a cinco marraquiños novos, que gruñian à porta da corte como desesperados, desque sentiron remexer no caldeiro.      Co barullo que metian us marraus, non sentiron que se apeaban dous homes na porta do curro, que meteron as éguas na corte, como si estuveran na sua casa e que se dispoñían a desaparellalas, como si tivesen mentras de quedarse alí.      Así é que cando sintiron ruxir no picaporte, abrirse a porta y-entrar de súpeto un home na cociña, anqu'o entrar dixo «alabado sea Dios» como é costume, non por eso deixaron de levar todos un medo dos demos, por collelos á aquela hora de improviso.      Todos se quedaron como esteas cravados nos seus asentos, menos Berta que correu hacia a porta, pois foi a úneca que reconoceu n-aquela voz a d'Estebo, porque chegaba tan barbán que pol-a cara naide o conocia d'aquela hora.      Asi è que o tio Goros quedouse sorpreso de ver a sua muller abrazada n-un home sin dar fala co-él.      Logo se decatou, sin embargo, de que puidese ser Estebo, porque sabia qu'estaba pra chegar d'un dia pra outro, y-ergueuse pra saudalo.      Berta separouse d'Estebo cos ollos cubertos de bágoas, que limpaba co lombo das maus, e dixolle:      —¿Viñeche à pe?      —Non señora, qu'inda troixen duas bestas, pois ven outro home conmigo.      —Pois dille que pase. ¿Onde o deixache? Vaya, Mariantoña, vay levar unha presada d'herba á [p. 38] esas bestas; e ti Goros, aluma a ese home pra qu'entre. Tí traerás ganas de merendar? ¿Qué queres que che poña?      Todo eso dixo Berta sin agardar remposta, pois a alegria de ter consigo á Estebo agolpaba as ideas na sua cabeza e todo o quería facer á un tempo.      Por eso dixo Estebo:      —Séntese mai, séntese, que eu non traio gana y-as bestas xa traiyo quen as acomode.      Sin embargo, n aquela cociña toda era movemento. O tio Goros co candil saia pra alumar ó que astaba xunto das bestas co-as alforxas ó lombo, Mariantoña traía un feixe d'herba verde da qu'estaba collida pros becerros, e Berta, que subira correndo ó coarto, xa baixaba con media cachucha, un tacón e tres ou catro chourizos nas maus.      —¿E pr'onde vai co-eso? —dixo Estebo, ó ver á sua nai con tanto aparato como si fora pra unha festa.      —Pra comer cos cachelos, dixo Berta, e sin mais nin mais arrimou o pote grande ó lume con auga, e púxose á pasar pol a chama a carne antes de lavala.      Pr'arrematar mais pronto, direi que namentras so facia á cea, contáronlle á Estebo as novedás qu'houbera pol-os contornos desqu'él marchara, e dempois puxéronll'unha mesa como pr'on príncepe.      Un caldiño amañado con unto, que daba groria olelo; cachelos fariñentos, con orella, lacón e chourizo; troitas e anguías do Miño, que Berta tiña gardadas en escabeche pro dia que chegase; queixo brando como manteiga, feito na casa; noces, abelás, e hastra figos pasos, todo esto mollado de cando en cando c'unhas pinguiñas de viño do Riveiro, facía unha cea pra agasallar á calquer Obispo, así é que ó rematar a cea, todos [p. 39] estaban medeo calamucanos y-a fartura tiraballes pol-o sono.      Dixen todos e minto, pois Estebo comera e bebera pouco, estaba como destraido algunhas veces, e Berta, que foi a que serviu á mesa, non s'ocupou d'outra cousa. Por eso eran os dous que quedaran mais espabilados.      O pouco tempo todos se foran á deitar.      Solo quedaban na cociña Berta y Estebo.      Oigamos o que falan:      Oye, Estebo, por moita sorte que fagas por alá, non che pode facer Dios ben, por deixar desamparada a Mingas, que te quere moito, é muy boa rapaza y é de boa familea. Dendes que tí marcahache parece que caeu a terra riba d'ela, pois non se lle ve falar con naide sinon às veces comigo. Agrádate con ansea y está deseando vir pr'aqui segun lle prometiches. Así que sepa que a engañache, morre, co a pena, e con ela matas un inocente qu'é teu fillo, ó que lle podes privar a dita de ver á Dios pra nunca xamais. Mira o que fas, Estebo. Cavila ben o paso que vas á dar. Eu, si te casas con esoutra, non vou contigo pr'aló, porque non me espoño á deixar a miña casiña pra vivir o lado d'unha nora, co-a que dempois acaso non poida ter paz, e, por moi triste que me seña, terei que resinarme á vivir lonxe e separada de tí.      Berta choraba, tiña un nó que lle apretaba o corazón.      —A muller con quen vou á casarme, é mais lista e mais rica que Mingas, teño d'ela unha filla xa grandiña, e co que ela ten e co que lle dan, pódome ver libre de traballar na terra, o que terei que facer sempre si me caso con Mingas. As duas me queren, co as duas teño compromiso; pero con unha podo vivir agusto e co a outra teño que vivir escravo do traballo hastra que morra. ¿Porque s'opón vosté? ¿Porque non quere [p. 40] qu'eu seña filiz? ¿Porqué non quer vir á vivir comigo, si a d'alá é tan boa como esta?      —Ti pol-o visto non sabes, meu fillo, qu'as mulleres somos do pelexo do demo unhas pr'as outras. Con vosoutros ainda nos levamos ben; pero entre duas mulleres, sea o parentesco que teñan, ou a amistá con que se queiran, cando hay algunha cousa de intrés común pol-o medeo, non pode durar moito tempo a paz entre elas. Con Mingas levareime ben, porque sempre me tratará como mai; vamos afeitas nos mesmos traballos e sempre me respetará. Con esoutra ó pouco tempo serei tratada con menospreceo y-hastra poida que chegue á avergonzarse de ter unha rústica aldeana ó seu lado. Esta tratárame como mai y aquela como sogra, ésta aprecearame como necesarea pr'axudar na casa y-aquela non necesitará de min e tratarame como unha cousa inútil, ou como un estorbo pra dar alas a sua vanidá. Conque meu fillo, ti que buscas por aló a tua felicidá, vaite por ela, que eu non quero que mañá me digas que te fixen desgraceado; pero eu quedareime na miña casiña, porque Dios mándame que quede co home, e, no que Dios manda, nunca pode atoparse a desgracea.      —Sinto moito, mai, que s'empeñe n-ese modo de pensar; pero eu marchareime mañá ben cediño, e non me volverá á ver hastra que veña por acó con tod'a familea. Antes de partir voulle á pedir por favor, que non lle diga nada á Mingas de que chegei, porque a atopei na carretera e non me conoceu y-eu tampouco lle dixen nada. Deixea dar a luz, e dempois que vosté comprenda que no ten coidado, dalle a noticea porque eu casareime en canto chegue.      —Ben, pois xa que non hay remedeo, vouche á decir u segredo que nunca che contei e que me levas a y-alma co-él. Xa che teño dito que teu pai foi inxenieiro; pro nunca che descubrin que eu [p. 41] non son tua mai. Eres fillo de lexitimo matrimoneo. Tua nai morreu a pouco que naciche e teu pai deixoute de catro anos no meu poder. Unha tarde chegou arroutado e medeo tolo a casa, bicoute moitas veces, meteu n-unha pequena arquiña non sei que cousas, deuma a gardar, entregoume as chaves todas e dixome:      —Berta, vou a marcharme e non sei a punto fixo cando volverei; si me morro n-este viaxe, conserva sempre esta arqueta e nunca abras hastra que o neno se case ou seña maor de edá. N-esa navela atoparás diñeiro bastante pra vivir un ano que supoño que nono ei de tardar en volver á verte. Si morréramos o neno e mais eu, entonces ó que queda na arca é pra tí.      Xureille cumprir como él me mandaba, e como eu era criada y-él un siñor tan respetuoso, non m'estrevin a perguntarlle pr'onde iba. Marchouse; e eu inda hoxe choro a sua perda.      Vouche dar esa prenda pra que a leves, porque mañá non terei modo. Ven comigo.      Encamiñouse Berta cara ó paraño, debaixo do que estaba o poleiro. Esviouno un pouco facendo cacarexar as pitas. Sacou dempois tres ou catro pedras de detras do poleiro, deixando ver un burato, do que sacou unha caixa que teria pouco mais de medea coarta de longo e pouco mais ou menos o mesmo alto que ancho. Estaba emvolta en papés. Deulle a caixa á Estebo e volveu á poñer todo conforme estaba denantes.      A caixa pesaba como si fora de ferro macizo.      —Debe ter moeda, dixo Estebo, esculcando á ver si alguen poidera estar dreito, que vise aquelo.      Cando se convenceu de que todos dormian como pedras, desenvolveu a caixa e escomenzou á reparala por todos lados sin verlle a pechadura.      —¿Xa a queres abrir? —lle dixo Berta. [p. 42]      —Non podo resistir a curiosidá por saber ó que ten.      Colleu Berta a caixa, apertou dous botós que tiña medeo escondidos entre os dibuxos e abriuse a tapadeira.      Na cima había dous retratos.      —Estes son teus pais, lle dixo.      Colleunos Estebo y estivo moito tempo reparando néles.      —Non sei onde vin eu a este siñor, dixo, pero eu vino en algunha parte.      —Serán figuraciós tuas, lle dixo Berta.      Estebo seguiu sacando da caixa un rosario que habia debaixo dos retratos e dempois un dos paquetes que tiña. Desenvolveuno e viuno cheo de moedas d'ouro.      Parecéronlle tantas, que non s'estreveu á mirar mais, receoso de que o viran.      Meteu outra volta drento os retratos y-o rosario, cerrou a caixa e ofreceulle á sua mai a mitá das moedas.      Mirouno Berta, indinada, e díxolle:      —Eu solo percurei hastra d'agora do teu cariño, sin él non quero nada do que teu pai che deixou, porque poderías chegar á creer que eu cobraba o depósito, y-o que eu pasei por tí non se paga con tod'o ouro qu'hay no mundo.      Dixo, e separouse d'Estebo camiñándose pra cama.      Non tardou en irse pra sua Estebo, triste, cabiloso.      Aquel tesouro que atopaba impensadamente, non lle daba a felicidá mais que envolta con amarguras.      Y-é que no mundo prifirese o ouro ó amor, pero aquél, sin éste, fai como as brasas, arde pero loce pouco. Polo menos non alumea no camiño da felicidá. [p.43]      A mañá siguiente salia Estebo co acompañante camiño de Lugo.      Pouco mais ou menos no mesmo sitio atopou outra volto a Mingas. Viuna vir de lonxe e apertábaselle o corazón. Apesar do seu estado, atopouna muy goapa. Conoceu que inda a queria e baixou o pucho, e subiu o coello da chaqueta pra que non o conocera.      Desque pasou, sacou o pano da faltriqueira pra limpiar as bagoas. O mesmo tempo caeulle unha carta. Mingas, que miraba d'aquela pra tras, berroulle; pero Estebo que pensou que quería conocelo, na duda, apricoulle espuela á besta, e, sin facer caso, botaron él y-o compañeiro a trote largo.      Enton Mingas, vendo que non era posibre collelos e qu'iban xa lonxe, leu o sobre que decia: Sr. D Estebo Pereira      Conoceu a sua letra. Era a últrma carta que lle mandara.      Xa non cabía duda, era él, y a probe non puido domar a pena e barreuselle o sentido. FIN DA PRIMEIRA PARTE

© 2006 Biblioteca Virtual Galega