Sen
deixar de agradecer aos organizadores destas xornadas o
seu amable convite ( e tamén a amabilidade do
presentador ao valorar cun aquel de hipérbole a miña
humilde biografía) quixeramos, en primeiro lugar,
corresponder ao interese que todos vostedes manifestan
coa súa presencia aquí cunha análise o máis atinada e
matizada posible do tema que hoxe nos reúne, sempre
dentro das limitacións obrigadas polo tempo.
Certamente,
o número de cuestións e de obxectos de disertación que
presenta a estas alturas a obra de X. L. M. F., derivados
uns do seu propio texto, outros da súa incidencia na
historia recente da nosa literatura, outros do propio
discurso crítico disposto ata hoxe sobre ela, é tan
profuso, tan copioso, que os pouco máis de sesenta
minutos (non máis) que, esperamos, dure esta nosa
intervención, só servirán, no mellor dos casos, para
facer unha primeira aproximación, un inicial
achegamento.
Aínda que
non nos consideramos, nin moito menos, a persoa máis
preparada para afrontar unha análise pormenorizada da
obra lírica de Xosé Luís Méndez Ferrín, habendo como
hai autores que teñen demostrado, ao longo de moitos
anos de publicacións e dedicación analítica, unha
maior proximidade ao autor e ao xénero, e poderíamos
citar, sen ir máis lonxe, a Claudio Rodríguez Fer e
Carme Blanco, a Xosé Manuel Salgado ou ao propio Anxo
Angueira e Irís Cochón, entre moitos outros, si podemos
afirmar que a nosa frecuentación da obra poética de X.
L. M. F. vén de lonxe e que xa son moitos os anos que
vimos reflexionando sobre o seu sentido e sobre os
alicerces, as bases ou pés de barro, que
poderíamos dicir, citando ao propio autor, sobre os que
se erixe. E aínda que, como en toda grande obra, a
reflexión está aínda aberta, e non consideramos
esgotadas as vías para achegarse a ela nin tampouco
consideramos que estean xa contados todos os fíos que
van tecendo a rexa malla do seu significado, si podemos
comezar a espallar algunhas precisións, algúns matices,
tamén algunhas correccións, se a nosa pericia
analítica e interpretativa chega a tanto, ao que a
propia crítica ten ido dicindo nos últimos anos,
sumando, a todo isto, un mangado de propostas acaso
novidosas que non sempre encaixarán dentro do agardado,
toda vez que, como sempre acontece cos poetas cuxa
proximidade humana, social e política vai condicionando
as pautas iniciais da súa lectura, segue a ser certa a
falacia de tentar igualar as figuras do autor real e o
autor implícito, personaxes que, como ben sabe a
crítica literaria e tamén a psicanálise, teñen tanto
que ver, ou que non ver, como un actor e o personaxe que
representa.
Non
queremos dicir con isto que haxa unha contradicción, no
caso concreto de X. L. M. F., entre o que a persoa
manifesta e o que os enunciadores textuais ou falantes
líricos dos seus poemas parecen estar a contar, ese poeta
fingidor pessoano contra o que tantas veces o noso
autor se ten posicionado, pero si que os poemas presentan
ás veces opinións e argumentos que non sempre semellan
presentarse como harmónicos co que o ser real, o
individuo, o cidadán Méndez Ferrín, ten ido
manifestando ao longo do seu percurso vital. Trátase,
por tanto, dunha obra poética que hai que ler, como sen
dúbida esa mesma obra poética propón desde o
principio, en clave dialéctica, isto é, sometida ás
tensións, aos avalos e devalos da contradicción, ás
flutuacións da certeza e da incertidume.
Ferrín
parece ser consciente de que, frente a historia xeral,
caracterizada pola caducidade, pola entidade efémera dos
avatares e dos acontecementos, a historia literaria
caracterízase pola permanencia. Neste sentido parece
facer súas as recentes palabras de Antón Figueroa cando
proclama:
Hai
unha contradicción inherente na noción mesma de
historia literaria, [...]: a historia xeral estudia
o
que cambia e a historia literaria o que permanece. Esta
dificilmente podería ser parte daquela. O que
particularmente
distingue á historia literaria é que se ocupa, non de
secuencias e estructuras no seu devir,
senón
de obxectos e formas que, creadas no pasado, están
sempre presentes. Racine viviu, Phèdre vive.
[Figueroa
2001: 24-25]
O propio
autor ten manifestado a súa convicción de que "no
plano da literatura, onde todo é renovable, todo se
renova, non hai progreso".
A obra
poética de Ferrín coñecida ata agora, e da que nos
imos ocupar a seguir, abranxe a segunda metade do século
XX, con libros que se sitúan entre 1957, data de
publicación de Voce na néboa ata 1994, data de
publicación de Estirpe, con títulos tan
significativos en canto á súa data de publicación como
Antoloxía popular de 1972, asinado baixo o
heterónimo de Heriberto Bens, Sirventés pola
destrucción de Occitania de 1975; Con pólvora
e magnolias de 1976, Premio da Crítica; Poesía
enteira de Heriberto Bens de 1980, que recolle os
poemas da Antoloxía popular, engadíndolle o Sirventés;
O fin dun canto de 1982; Homes e illas
de 1986, carpeta de gravados de Xosé Lodeiro, cuxo texto
foi posteriormente incluído en Estirpe; Morte
de Amadís de 1990, con gravados de Alberto Carpo; Erótica
de 1992, con ilustracións de Leiro.
Trátase,
por tanto, dunha obra o suficientemente densa, aínda que
non sexa particularmente extensa, como para precisar un
estudio clasificatorio dos períodos en que foi escrita,
toda vez que nela se perciben, como non podía deixar de
acontecer, diferentes maneiras de achegarse ao poético,
con oscilacións significativas, aínda que dentro dun contínuum
definido por unha personalidade complexa, imbuída
de moi diversas preocupacións intelectuais, que van
desde o puramente literario ao político-social.
|
BVG
Atrás
Índice de Páxinas
Páxina Seguinte
Ir ao índice de Páxinas