BVG     Atrás    Índice de Páxinas

Arte e ensaio

     Biografía
     Cando a un autor lle preguntan polas súas influencias tende a dar nomes de outros autores, clásicos ou contemporáneos. Isto faise por costume, pero cando menos trátase dunha resposta parcial. Máis ca Borges ou Shakespeare na miña escrita influíron a miña saúde, os meus pais, os lugares onde vivín, a miña vida sexual, os governos que padecín, colexios, amistades... Contestar cunha lista de autores, sen embargo, revela en parte a idea que un ten da súa, ou de calquera literatura.
                                                                                          *
 Escribir de literatura é algo que me relaxa e entretén, falar dela aborrézoo e provócame tensión. A literatura, por escrito.
                                                                                          *
     Cada obra miña debe incluír algo que eu non entenda, episodios ou aspectos dos que eu ignoro os motivos polos que os inclúo no libro, coma o agasallo disimulado no bolo.
     Non se lancen os críticos a citarme coma exemplo de autor non sempre consciente das súas motivacións, do seu oficio ou da significación plena da súa obra. Eu falo de cousas que non son quen de explicar no plano do razonamento lingüístico, pero perfectamente familiares no plano das emocións.
                                                                                          *
     ¿Cal é a miña idea de Deus, do deus cristián?. Malia ser agnóstico, ou ateo ou o que sexa, algunha idea debo ter. E téñoa. Nestas cousas a infancia manda moito e para min Deus segue a ser ese vello de longa barba branca, aceno de íra, túnica ata os pes, sillón de ouro sobre unha nube e triángulo enriba da cabeza.
                                                                                          *
     De vinteoito anos visitei o castro da Guarda. Desde entón fíxeno adoito pero daquela levaba vinte anos sen subir ese monte. Fixérao na catequese e o que lembraba é que no piar de madeira dunha das cabanas reconstruídas escribira a data e o meu nome. Non o esquecín nunca e cando voltei, dúas décadas máis tarde, acudín á casiña e revisei o vello tronco. Estaba inzado de nomes e datas, pero non o meu. Afírmoo rotundo porque botei unha hora a examinalo, dividíndoo en cadrados imaxinarios, descifrando ata as marcas sen tinta. Non estaba. ¿Que outras cousas desapareceran con aquel nome?.
                                                                                          *
     Hai que pensar máis do que se fala. Isto é algo que eu seguín sempre ao pe da letra, sen querer, ata as últimas consecuencias. Se falase menos sería un mineral.
                                                                                          *
     Cando coñecemos a alguén unha das primeiras cousas que preguntamos é: "E ti ¿de onde es?". Como se fosemos árbores. A miña compañeira di que non é para tanto, que é por buscar un tema de conversación, algo coñecido, pero a min tal dependencia da terra enérvame ata as raíces máis fondas.
                                                                                          *
     Sigo a escribir porque dalgho hai que morrer. Ademais, como dicía Lenin, ¿ou era Trotsky?: "non tes por que ter unha fe cega na compañía dos tranvías para permitir que te leven a onde queres ir".
                                                                                          *
     Cando escribo algo adoito rexistrar a data en que o fago, pero non outras circunstancias, como o meu estado de ánimo ou o lugar. Anotar estes factores e prescindir do tempo faríame máis feliz, se fose sincero.
                                                                                          *
     A miña patria é a lingua dos que calan. A miña lingua é a patria dos que calan. O meu silencio é a lingua dos sen patria. A miña patria non a elixín, a miña lingua si, o meu silencio...
                                                                                          *
     Ata non hai moito pensaba que para que un libro existise abondaba con escribilo e publicalo, hoxe sei que non é tan simple. Teño serias dúbidas sore se algún dos meus libros existiu de feito. ¿Pode o que no seu tempo non existiu resuscitar un día?
                                                                                          *
     Moitos artistas estudian cada un dos seus actos coma se fosen decisivos, agobiados pola ameaza das biografías futuras. Os seus productos créanos coma os turistas que enchen as viaxes riscando apartados das guías e enviando postais a moreas.



     Antroloxía
     Nós tamén caemos no erro de esforzármonos en definir a arte. Moitas persoas que nos precederon e sobrepasaron concorreron na dificultade do empeño. Non é que sexa difícil, é imposible. A arte non existe fóra das contradiccións herdadas desde a antigüidade. Non hai nada real que unifique todas as prácticas e experiencias humanas que englobamos como Arte, nada, só artificios sobre artificios. ¿Ou si hai?
                                                                                          *
     Acúsase ao pensamento máis contemporáneo de febleza, de instalarse na dúbida e renunciar á verdade. Eu, que son dos febles, escoitei recentemente argumentar a favor dun pensamento forte e da asunción de verdades incuestionables. Quen argumentaba cualificaba o gusto pola dúbida como dandismo e acomodación.
     Mentres escoitaba, paradoxalmente, eu non facía máis que asentir, e debo recoñecer que aqueles argumentos e aqueles exemplos tan ben escolleitos me convenceron. Se non me convenceron... polo menos metéronme a dúbida.
                                                                                          *
     Hoxe paréceme que vai moi rápida a terra, a rotación e a traslación da Terra. Estou a ollar os ronseis de fume dos avións e desprázanse a toda hostia, síntome nunha atracción de feira, é anormal.
                                                                                          *
     Nalgún momento os seres humanos desinseríronse dos ciclos da natureza e inseríronse nun proprio, un círculo pechado ao que chamamos Progreso. O progreso non é máis que unha alteración perceptiva da sucesión dos ciclos causada pola intervención humana. Onde isto non acontece, por exemplo entre as "tribos primitivas", a idea de progreso non ten sentido.
     Disque todo o posible acaba por suceder, e así o Progreso semella imparable, non ter volta atrás. Entre as consecuencias nefandas desta unidireccionalidade xeralista está a melancolía humana polos mortos e pola propria morte, unha saudade cincenta que acaba infectando cada acto das nosas vidas. Se non pensasemos que ao morrer se nos priva de ser testemuñas do porvir, todo sería distinto. Se non nos cegase o futuro, o Ceo, o tempo en forma de frecha. Se non sentisemos que todo nos deixa atrás.
                                                                                          *
     O de que toda a vida é un soño resulta discutible. O de que "os soños soños son" non o cre hoxe nin Calderón.
                                                                                          *
     A actitude do artista:
     "Vou tentar provocar o interese de aqueles a quen me dirixo por medio da miña capacidade para manexar as súas expectativas, valéndome dun producto diferenciado pero que ao tempo remita, lembre ou imite outros máis familiares".
     O artista quere que o receptor exclame: "¡Como é posible que isto suceda!". Algúns artistas baséanse só no abraio intelectual, pero esta condición non é quizais abondo para falarmos de arte. É o caso do inodoro de Duchamp, as latas de sopa de Warhol ou os envurullos de Christo, íso é filosofía da arte. Para seren arte estes productos deben ademais ter un prezo elevado.
                                                                                          *
     ¿Que exilio é maior que o da propria terra cando ollamos como caen os símbolos e os lugares comúns, como as prazas se fan hostís e os intelectuais se engurran, sen nin sequera dispor en terra allea da ilusión de comezar de novo, partir de cero, lembrar o ideal?
                                                                                          *
     Hoxe todo proxecto transformador semella nacer co virus da decepción, toda ilusión é observada con cinismo. ¿Será esta actitude producto da grande frustración revolucionaria ou da hedonista propaganda reaccionaria do primeiro mundo?. Ten que haber unha causa, un principio, e polo tanto unha saída.
                                                                                          *
     Veño de lerlle a un agudo filósofo: "a arte contémplase sabendo que non é verdade".
     Esta aseveración rénxeme, primeiro intuitiva e despois reflexivamente. Nun xornal sería transparente, nun sesudo e fenomenal tratado de estética contemporánea non. ¿É verdade unha sentencia xudicial? ¿son verdade as noticias? ¿é verdade o amor que proclamamos, a metafísica, os electróns dun átomo? ¿Son verdade as praias para un xinete de Kazakhstan?
     Esta teima por facer da arte unha non-realidade e da non-realidade algo estético (positivo nun plano irreal) ten como resultado a sensación de vivir nun acuario. Os peixes nin siquera tocan o vidro, saben que está aí e esquívano soberbios cun golpe da cola, e cara de peixe.
                                                                                          *
     A disxuntiva dereitas-esquerdas plantéxase de cote dun xeito simétrico, coma se se tratase dunha cuestión de gustos. Coca cola ou Pepsi, Colacao ou Nesquik.
                                                                                          *
     Por fin coñecín a un tipo totalmente normal. Eu, que sempre receei das estatísticas e as medias aritméticas ou ponderadas. Que sei de sobra que para dar co común hai que abstraer o accesorio e que o accesorio abstraído é o real, que o común é abstracto, malgré Platón. Pero este tipo que coñecín é absolutamente normal, sen fendas, un caso patolóxico.
                                                                                          *
     Na facultade aprendéronnos coa metáfora dun tapiz que as obras de arte deben ser complexas, pero non escuras. Sempre detrás deben poderse seguir os fíos que o expliquen todo. Desde aquela non dou tirado da cabeza o carallo do tapiz aquel. Complexo pero non escuro, liberdade e libertinaxe, dereitos e deberes...
                                                                                          *
     Canto menos o queiramos, máis nos imitamos a nós mesmos. Para non repetirse hai que ser moitos, sen máis.
                                                                                          *
Novo, hiper, super, mega, max, ultra, plus, boom. Imos mal. Personaxes como o Ariel de Shakespeare, o Ajax de Sófocles ou a Fairy dos contos estanlle a deixar paso a matóns coma Mr. Proper.
                                                                                          *
     Contentar a un artista é beber un oceano. O problema non é o sal, as quenllas, o mar de fondo ou a polución. O problema é que non hai deus que dea mexado tanto.
                                                                                          *
     Teima a reacción en que por enriba das opinións reina a verdade, chámese Constitución, Xuizo final, Monarquía, Historia, Orde, Utilidade... Algúns hai tempo que desterramos esa verdade, defendemos a nosa opinión en tanto que opinión e porque é nosa. Ningunha verdade é outra cousa que a opinión máis forte. Nin é preciso que algo sexa "a" verdade para defendelo ata a morte.
     Ata a morte é dicir moito. A morte semella outra desas verdades intocables, non vai ser ela quen nos estrague a teoría.
                                                                                          *
     O conto de ter dúas afeccións sentimentais ao tempo é coma o bilingüismo harmónico, útil coma excusa para calmar ao non favorecido. En ambos casos hai quen quere convencer, quen quere crer e quen non cre nada. ¡Que triste o papel dos que queren crer!
                                                                                          *
     Un compañeiro de traballo reveloume que os billetes son a cousa máis democrática do mundo, "o billete que hoxe teño eu puido telo antes o presidente dunha petroleira ou dun banco".
     "Si, home" palmexeille no brazo, "ou viceversa".
     El fitoume, case ofendido pola miña desconsideración, e replicou.
     "Pois si señor. Ou viceversa", e quedou tan pancho.
                                                                                          *
     Contrariamente ao que se pensa non vivimos tempos de caos senón de orde e rixidez. En Galiza os partidos políticos optaron pola orde, as asociacións pola subvención e a coordenación, as festas populares seguen o programa coma un actor que non sabe o seu papel e o representa lido. Os artistas, mesmo os que antes foron revirados, anceian agora a normalización: "temos que criar unha industria da nosa cultura, ser un país normal, programar de forma conxunta e con ambición".
     Pero aquí o que fai falta é alguén que veña e semente desorde, alguén que diga que non queremos un país normal, que o normal non existe e se existe é unha puta merda, ou algo así.



   

© 2006 Biblioteca Virtual Galega