BVG     Atrás    Índice de Páxinas

     DE ALÍ a pouco, abandonaron os tres a casa dos xenerais.
     Ata que estiveron fóra, non lles deu por tratar do problema de para onde ir. En realidade, por cada sitio que nomearan, os inconvenientes superaban as vantaxes, á luz dunha análise crítica. Por outra banda, era moi cedo aínda.
     -Ben, pero ¿non queriamos comer? -dixo Anselmo.
     Querían, efectivamente, comer.
     Un procedemento que utilizaran a miúdo en tempos pasados para matar a fame era comprar beef sandwiches, sandwiches de carne de vaca cocida, nunha especie de grande carnicería que había en Edgware Road, onde os daban baratos e abundantes de carne. Quedaba distante aquilo, pero peor sería, e de incerto resultado, andar a buscar nas cercanías outro establecemento semellante. Ademais, os tres viviran por Edgware Road e tomáranlle lei á zona aquela. Estaban xa case dispostos a se trasladar ata a carnicería de Edgware Road, cando Artemio se deprocatou de que era domingo.
     -Polo tanto, estará pechada.
     Domingo. Estaban os tres mergullados no domingo, axustándose a un programa condicionado polo feito de ser domingo e, non obstante, descoidaran o carácter dominical do día no proxecto de tomar os beef sandwiches. Mais aos tres costáballes traballo abandonar tal proxecto e, principalmente, buscar outro co que sustituilo. Así que, polo de pronto, acordaron achegarse a Marble Arch no metro. Marble Arch estaba estratéxico para, se vían que lles apetecía máis, meterse nunha cafeteria como La Chaumière ou Pierrot.
     Foron ao metro.
     Saíron en Marble Arch e, aos poucos pasos, tropezaron con Igartua.
     Informoulles Igartua a Anselmo e máis a Artemio que viña da casa deles, onde fora para lles facer unha visita e que, en vista de que non estaban, agora tornaba para a súa.
     Falaba Igartua mainamente, nun ton elegante, suave, insinuando un sorriso elegante e suave tamén, e case constante; un sorriso que, ademais, deixaba lucir a fúlxida brancura duns dentes perfectos. Andaba polos trinta e catro anos, era medianamente alto e de rexa constitución, moreno, e de face correcta, intelixente e agradable. Vestía con británica elegancia.
     -Claro, ¡pero se non avisas! -díxolle Artemio.
     Seguiu queixándose Artemio de que Igartua fose sempre visitalos sen previo aviso e logo, claro, atopábase con que non estaba ninguén na casa. Se primeiro chamase por teléfono...
     -No, pero verás lo que me ha pasado -retrucou Igartua con grata serenidade, poñendo unha man sobre un brazo de Artemio.
     Era natural imaxinar que lle tería pasado un caso curioso, e mais non.
     O que lgartua dixo foi namais isto: que se lle ocorrera de repente a idea de facerlles a visita. Por iso non os avisara previamente.
     Logo, tras de lle dar suave palmada nas costas, preguntoulle lgartua, sorridente, a Xesús:
     -Jesús, ¿qué tal?
     Xesús contestou que como sempre: loitando pola vida.
     Iso era o que estaban facendo todos eles, loitar pola vida, comentou Igartua. E logo preguntoulles aos tres amigos cara onde se encamiñaban.
     Comunicáronlle o plan de tomar uns beef sandwiches e a contrariedade de que fose domingo. Igartua, con pleno convencemento, manifestou que a tenda estaría pechada e que non lles pagaba a pena de dar o paseo só por comprobalo.
     - Pero é que queriamos comer algo, porque temos fame, a pesar do magnífico banquete que nos deu hoxe Xesús -dixo Artemio.
     -¡Ah! ¿Os ha obsequiado Jesús con un banquete?
     lgartua gabou cumpridamente os banquetes de Xesús; tamén el, dixo, fora obsequiado con un.
     Tratou Artemio de levar con eles a Igartua a merendar algo, pero Igartua non quixo. Privárase a el mesmo de comer nada fóra das tres comidas regulares. En parte era por favorecer o cultivo da vontade e en parte porque, como xa non lle cadraba lonxe a data de partir para o Canada, conviñalle acrecentar o máis posible os aforros.
     De maneira que, dixo Igartua, como non quería forzalos a abandonar os seus plans, el optaba por marchar para a súa casa. E prometeulles a Artemio e mais a Anselmo unha visita para dentro de poucos días, pero desta vez avisándoos previamente.
     Pero non lle permitiron marchar. Xesús especialmente reaccionou con forza. Tiña Igartua que comprender que agora non o ían deixar só; se non lle apetecía comer algo, había outras moitas posibilidades, argumentou Xesús.
     Houbo unha viva polémica. Igartua dicía que o que máis lle molestaba era mesmamente que os outros tivesen que variar de plan por culpa del. Xesús, apoiado por Anselmo e por Artemio, sostiña que peor sería deixalo marchar a el só. Unha idea concebida por Xesús foi a que impuxo a concordia: a idea de visitar ao Diablo. A casa do Diablo quedaba preto, relativamente. Levaba Xesús moito tempo axexando unha ocasión oportuna para visitar ao Diablo. Do que máis receaba era do perigo de se atopar con Mercedes, que, pese a todo, aínda non se cambiara de residencia. Pero pensou que a tarde aquela, por ser de domingo, sería o perigo mínimo.
     Igartua acabou dicindo que moi ben, que tamén el tiña ganas de parolar un pouco con Aurelio, a quen había moito que non vía.
     -Seguramente no estará -opinou Xesús.
     De tódolos xeitos pagaba a pena ir aló, concluiu. Ningún lle preguntou porqué pagaba a pena.
     Subiron por Bayswater. Cruzáronse con algún grupo de hostiles teddy-boys.
     Unha visita ao Diablo e sempre inquedante, ía cavilando Anselmo. Camiñaban, Anselmo e Artemio, tras da outra parella.
     -Xa estará o elegante señor da bufanda escocesa disposto a lles fastidiar a sesión a tódolos oradores -dixo Artemio, referíndose, naturalmente, aos oradores de Hyde Park.
     Unha visita ao Diablo é sempre inquedante, repetiuse Anselmo.
     Porque de Aurelio Sánchez Atienza, humilde membro da caste de Stavroguine, non se podia un fiar.
     Non era doado apreixar a verdadeira personalidade de Aurelio. Alto, moreno, nervioso, de trinta e tantos anos, a mesma idade que Xesús máis ou menos, con fino bigote a rentes mesmo do labio, Aurelio de ordinario conducíase con amabilidade preocupada e sincera. Razoaba cordamente. Nacera no seo dunha familia culta e acomodada. Era bo amigo dos amigos. Bo amigo de Xesús, por exemplo, e compañeiro del de aventuras e de navegación. Anselmo debíalle varios favores. Convidárao por dúas veces a xantar e era -a diferencia de Xesús- estupendo cociñeiro. Traballaba de aquela Aurelio en Londres de obreiro nunha fábrica -ilegalmente, dende logo- e a segunda das dúas comidas pasáraa combatendo oralmente a un chipriota que nesta fábrica coñecera. Chamáballe cobarde e embusteiro; dicía que o tiña enfilado, que tiña gana de lle dar unha boa soba. Todo era porque o chipriota se producira unha ferida nun dedo para facela pasar como accidente laboral. Como se Aurelio fose un defensor do dereito.
     O certo é que as aparencias non dicían, nin moito menos, todo o que Aurelio era. A biografía de Aurelio non era doado adiviñala. Por exemplo, inmediatamente antes de vir para Londres, estaba de matón nun antro portuario dunha cidade do Norte de España. E non deixaba de ser curioso que o tiveran a el de encargado de impoñer orde, porque sobresaír non sobresaía por unhas dotes físicas privilexiadas. Ademais, sorprendentemente, tocaba alí o piano. Nunca piano estudiara, nunca ninguén sospeitara que soubese tocar o piano. Xesús non o tiña oído, pero afirmaba, e non sen fundamento, que tan mal non o tocaría cando máis dun ano durara como pianista. Fora este un tempo misterioso de Aurelio, do que poucas noticias claras había. Pero habíaas, pola contra, da época precedente. Era sonado que desfixera dúas bodas nunha vella capital de provincia, seducindo, baixo promesa de matrimonio, ás futuras mulleres dun xuíz de primeira instancia e dun médico.
     A do xuíz non se resignou. Chea de carraxe, trasladouse a Madrid, en busca de Aurelio; pero, ao atopalo, amainou, volveuse suplicante. Pediulle un emprego, polo menos, un medio para gañar a vida -posto que, dixo, agardaba un fillo del.
     Aurelio, irado como el se poñía, coas veas marcándoselle na fronte, díxolle:
     -¿Que quieres un medio de ganarte la vida?
     Perfectamente, pois proporcionaríalle un sen demora, anuncioulle. E meteuna nun lupanar dunha antiga rúa madrileña.
     Aurelio debía de obrar así máis ben instintivamente, porque non era o del un temperamento especulativo -anque intelixente, en certo xeito, si que era. Modesto, prudente, preocupado por agradar, namais a posteriori, tendo os informes pertinentes, descubríanse no Diablo notas concordes co seu fondo: o apaixonamento aquel co que ás veces falaba dos asuntos máis vulgares, o doadamente que se alporizaba, e tamén o seu sorriso branco, xeado, en parte, polo moito que nel fulxian os dentes.
     Claro que a vida de Aurelio non estaba baleira de tropezos. Un, era Rosa. Rosa, viúva xoven dun arquitecto, ao primeiro non fora para Aurelio senón unha aventura máis. Aínda estaba pagando as consecuencias. Rosa resultou ser a única muller capaz de vencelo. Xesús dicía que Aurelio lle tiña medo.
     Rosa perseguíao, perseguírao ata Londres, mataríao, segundo Xesús, antes de deixalo marchar. A pesar de todo, aparentemente levábanse ben os dous. Ela traballaba nun dos mellores hoteis de Londres e o Diablo traballaba ultimamente en The Cat's Whiskers, un céntrico club que moito o divertia e escandalizaba. A Anselmo describíralle un baile alí organizado, tan violento, que a dúas rapazas tivéranas que sacar lesionadas. Certo que o baile non fora público.
     Dediante de terceiros, o Diablo referíase sempre ás boas cualidades de Rosa. Eloxiábaa, especialmente, como muller facendosa e aforradora. De calquera obxecto sabía onde o vendían máis barato.
     Se Anselmo, en broma, dicíase que unha visita ao Diablo era sempre inquedante, debíase á posibilidade de que supetamente cometese unha falcatruada, de que, despois dunha formalidade falsa, dunha calma enganosa, estoupase en calquera imprevisto trebón.
     Con razón sostiña Xesús que con Aurelio nunca estaba un seguro.
     Xesús e Igartua ían dediante falando. Mellor dito, era Xesús o que falaba. Igartua escoitaba e preguntaba ou comentaba de cando en cando algo. Contaba Xesús unha vez máis con toda seriedade -e oílo dáballes risa a Artemio e a Anselrno- como, por causa de Mercedes, a pouco estivera de cometer con Aurelio unha enorme inxustiza. Aurelio teríase enteirado, de fixo; de maneira que Xesús debía pedirlle, dende había moito tempo, as lóxicas disculpas.
     -Figúrate lo que pensará él de mí -dicíalle Xesús a Igartua.
     Dende o casual encontro con Rosa polo que fora informado da inmoralidade de Mercedes, Xesús manifestábase mentalmente máis amigo que nunca de Aurelio -co que, nos últimos tempos, pasaba por unha fase, se non de tirantez, si de certo mutuo arredamento. Sabelo inocente do crime por el imaxinado e aprecialo maximamente, fora en Xesús todo un.
     Chegaron a casa de Aurelio. Chamaron.
     Abriu a porta unha vella que xa Xesús coñecía, de maneira que, sen dicirlle nada, subiu cos tres acompañantes ao piso de enriba, que era onde Aurelio e Rosa tiñan un austero apartamento. Petou Xesús na porta e ninguén lle contestou. Volveu petar. Quixo logo abrir, pero a porta estaba pechada.
     -No está. Sabe Dios dónde estará -dixo Xesús.
     Igartua, nun ton moi asisado, dixo que non lle collía de sorpresa en absoluto que non estivese; era o que el esperaba.
     Era o que esperaban todos, en realidade.
     Así e todo, baixaron como derrotados.
     Na entrada da casa, enriba dunha repisa da parede, seis ou sete cartas agardaban polos seus destinatarios. Xesús, un por un, contemplou os selos. Tiña interese pola filatelia, e os selos aqueles, procedentes case todos de raros países orientais (pois orientais eran a maioría dos hóspedes da casa), constituían para el verdadeiros tesouros.
     Xesús dubidou. Non sabía se quitalos.
     Poder, podería quitalos, xa que ninguén llo ía impedir. A vella que lles abrira, desaparecera. Pero Igartua aconselloulle que os deixase.
     -Pórtate como un caballero.
     O consello non lle sentou ben a Xesús, pero dándose conta de que fora por parte de lgartua unha involuntaria imprudencia, non fixo máis que poñer -non o puido evitar- un xesto de disgusto, que de seguida corrixiu.
     Por unha imprudencia semellante estiveran Igartua e mais Xesús a mal por máis dunha semana. Fora o día en que Igartua, Artemio e Anselmo concebiron o proxecto de embarcar de camareiros, ou para cumprir outro servicio subalterno calquera, e pasar un ano no mar. Cando lle comunicaron tal plan, Xesús non só o aprobou, senón que acordou sumarse a el tamén. Habería, polo tanto, que o meter no grupo, porque, dicía, canso de facer de criado, gustaríalle tornar á vida mariñeira.
     Moitas veces, non obstante, manifestara unha idea contraria: que se despedira para sempre do mar. Del conservaba interesantes lembranzas. Un dos pasatempos favoritos de Xesús era sacar unha man de fotos e ilas amosando unha por unha, morosamente. Fotos de Buenos Aires, de Ciudad Trujillo, de La Habana, de Maracaibo, de Valparaíso, e tamén de portos alemáns, holandeses, franceses. En case todas aparecía Xesús á beira do Diablo, os dous en uniforme de cadetes da Marina Mercante -eran alumnos de máquinas. Contaba Xesús curiosidades de tan lonxanas terras, sobre todo da República de Santo Domingo e da dictadura de Trujillo, e aventuras nelas. Pero non todos foran días felices nos tempos navais de Xesús. Endexamais había esquecer, por exemplo, unha tempestade no Golfo de Vizcaya, na que xa o capitán perdera toda esperanza; porque, ademais, tan vello estaba o barco, que fora rexeitado polo Lloyd's londinense.
     Pero Igartua non quedara contento coa incorporación de Xesús. Porque tomara case pateticamente o asunto aquel do embarque, e Xesús non lle parecía un compañeiro abondo formal. Así que, diplomaticamente, díxolle Igartua a Xesús que non lle conviña embarcar, que era en terra onde se debía labrar un porvir, e ademais canto máis antes.
     O seu caso era distinto, explicoulle, porque el non tiña, como Xesús, a experiencia do mar, o cal, como a bon vasco que era, atraíalle moito. Pero el, Xesús, embarcándose novamente, ¿que era o que pretendía?
     Despois de repetidamente lle ter proposto a pregunta esta, deu, ao cabo, Xesús, cunha razón.
     O que pretendía, dixo, era entrar en México clandestinamente. En México tiña irmáns moi ben casados. A el non lle permitían as leis inmigratorias mexicanas entrar no país, pero así que puxera nel o pé, xa se amañaría para que non o botasen fóra. Tocar algún porto mexicano era o que estivera sempre agardando e polo que tanto tempo permanecera no mar. E en tódalas viaxes oíndo que, de aquela, seguro que pasaban por México, pero nunca tales anuncios certos foran. E a mala sorte -o barco partía para un porto mexicano inmediatamente despois de abandonalo el.
     Pero a razón de Xesús foi contraproducente. Deixou a Igartua máis convencido de que Xesús non debía embarcar. Porque o propósito de Xesús era comprometerse a servir nun barco por un certo tempo, para logo, faltando á palabra, abandonalo; xustamente o que máis fastidiaba ás navieiras.
     -Comprenderás que eso no es de caballeros.
     Foi por esta opinión polo que Xesús reaccionou violentísimo, indignado como endexamais Anselmo o tiña visto. ¿Ía Igartua ensinarlle a ser cabaleiro?
     En realidade, o desafogo de Xesús fora cocéndose pouco a pouco, porque el ben adiviñaba o verdadeiro receo de Igartua, a pouca confianza que Igartua tiña nel. Igartua ferírao nunha das súas debilidades. Gracias que, nobremente, acabou pedíndolle perdón, co que quedaron os dous como nunca de amigos. Por iso fixera Xesús a tortilla de patacas en homenaxe do vasco.
     Os catro baixaban agora de novo cara Marble Arch. Artemio e Anselmo falaban de discos e de tocadiscos.
     -Deberías comprar tamén música folklórica -dicíalle o segundo ao primeiro.
     -Pero, ¿cantos discos pensas ti que podo comprar? Polo de agora namais podo gastar en discos doce libras. O resto faime falta para o tocadiscos.
     -Xa, pero eu digo para máis adiante.
     -Home, para máis adiante, si.
     -Porque ademais é negocio.
     -Home, claro que o é. Como que eu vendo, se quero, en canto chegue a España, o tocadiscos e tódolos discos, e gaño cartos.
     Artemio escollera para comprar o tocadiscos e os tres discos -a novena de Beethoven, un disco calquera de Bach e o Concierto de Aranjuez- o día seguinte. Agardaba por elo con impaciencia o luns xa inminente. Variados goces musicais discorría para cando tivese o tocadiscos en Inglaterra e especialmente en España.
     -Figúrate cando estea na casa e non teña preocupación ningunha por madrugar, deitarme na cama e oír a Bach mentres que non durmo... Eche algo que sempre desexei.
     Xa de aquela, un pouco farto de penalidades e ascetismos voluntaria e deportivamente aceptados, figurábase de tempo en tempo Artemio de volta na casa e satisfacendo un ideal tecido de refinadas comodidades.
     Esta conversa musical foi interrumpida por Igartua ao recordarlle a Artemio que quedaran en voltar ás Orient Lines a próxima semana.
     Anselmo ría. Facíalle gracia Artemio mergullándose no sono, docemente acariñado pola música de Bach.
     -¿Cuándo vais a ir? -preguntou Xesús.
     Igartua aseguroulle que xa o avisarían e que en ningún caso sería marxinado; de maneira que en canto a isto, non tiña porqué preocuparse en absoluto.
     Pois unha das consecuencias da reconciliación de Xesús con Igartua era que no vindeiro habería que contar co primeiro para o embarque, solicitando tamén un posto para el nas navieiras, no caso de que, como era probable, non puidera ir a elas con Igartua, Anselmo e Artemio, por causa do seu traballo cos xenerais.
     Tres días levaban xa Igartua, Anselmo e Artemio percorrendo as casas navieiras da City. Recibiran en todas noticias máis ben negativas. As maiores esperanzas tíñanas centradas nas Orient Lines: dixéranlles alí que precisaban persoal e que volveran ao cabo dunha semana.
     -Pero ben, Xesús, ¿ti non vas casar? -dixo Artemio.
     Xesús, agora con non moita convicción, contestou que si, se a noiva estaba conforme.
     -¿Entón? Ou casas ou embarcas, porque comprenderás que son dous proxectos incompatibles.
     Con tal disxuntiva quedou Xesús como desarmado de súpeto. Non acertando con outra resposta dixo:
     - Yo me entiendo.
     -¿Que te entendes ti? -dixo Artemio rindo-. Oes, pois tes un mérito extraordinario, porque entenderte a ti é case tan difícil como entender a Kant.
     -Calla, Pájaro -díxolle Xesús.
     E ironicamente agregou que xa sabían todos que era moi culto.
     Pero, no intre aquel, decatouse Xesús de que contaba cunha arma contraofensiva.
     En efecto: preguntoulle a Artemo que para que quería embarcar el.
     Tampouco, certo é, deu Artemio ningunha resposta consistente. Nada máis contradictorio que os diversos proxectos de Artemio.



     ASÍ QUE chegaron a Marbie Arch, propuxo Xesús ir a La Cage d'Or. Era La Cage d'Or unha sala de baile barata e elemental, propia para continentais, que estaba aló por Swiss Cottage.
     Artemio e Anselmo dixeron que ben. Pero Igartua porfiaba por tornar para a casa, obrando de acordo cos seus dous propósitos: o cultivo da forza de vontade e o aforro. Contra tales propósitos inútil sería loitar.
     Malia o seu aspecto equilibrado e sereno, era Igartua do máis inquedo e desencaixado que concebir se poida. Metéraselle na cabeza o ideal barojiano do home de acción. Tiña como envanxeo a novela de Baroja Zalacaín el Aventurero, e como verdade fundamental esta: A acción pola acción é o ideal do home san e forte. Ao que máis lle tería gustado adicarse -por influxo de Zalacaín- era ao contrabando, entendido dun xeito arriscado e romántico. Sempre que se falaba de negocios imaxinarios, Igartua, sutilmente, saía co asunto do contrabando.
     Co seu aire asisado e sabio, teimaba en que el seguía pensando que o contrabando podía ser unha magnífica canteira de diñeiro.
Tiña Igartua unha fina escrupulosidade ética, pero non xulgaba que o contrabando, en canto unha das formas de se realizar o home de acción, fose inmoral.
     Igartua levaba en Madrid a contabilidade dunha empresa importante. Pero de repente acordou romper definitivamente con aquela orde burguesa e viñera a Londres. En Londres contaba cos envíos de diñeiro que lle facia un irmán, de nacionalidade norteamericana, residente en Washington, e, para o caso, resucitado. Resucitado porque, dende a guerra española, na que interviñera, co exército vasco, del máis nada se volvera saber; ata que unha tarde estaba o pai de lgartua nun cine da Gran Vía madrileña, no que, como de costume, pasan un noticiario, e o noticiario colle o intre de desembarcar tropas norteamericanas nunha illa do Pacífico, de aquela ocupada polos xaponeses (era o ano corenta e tantos). E nun dos soldados que desembarcan recoñece o pai de lgartua nada menos que ao fillo desaparecido. A sorpresa que levou foi, claro, maiúscula; non agardou pola pelicula. Pola embaixada norteamericana, pai e fillo puxéronse axiña en contacto. Resulta que o segundo era tenente de marines. A historia proba, como dicía Anselmo, que o cine, tan atacado polos poderes político-relixiosos de España como fonte de perversión moral, non carece de aspectos bos.
     Con axuda económica do irmán e todo, non deixara Igartua de traballar, aínda que intermitentemente -e, dende logo, no washing up de diversos restaurantes londinenses.
     Unha mañá, lavando pratos, o traballo abundante, e ademais o vapor da auga quente, sumado a temperatura de aquel pesado día estival, acabaron por marealo. Atendeuno un negro que traballaba con el. Logo, para se repoñer, saíu tomar o fresco.
     O incidente non tiña nada de particular. Pero Igartua non o daba esquecido. Aínda con certa frecuencia, sen que viñese a conto, trataba de xustificalo, como se fose causa de que os demais pensaran mal del. Era el mesmo, en realidade, quen se xulgaba negativamente por causa do mareo. Era unha espiña que levaba cravada e que non paraba de magoalo.
     Realmente, non sabía o que lle pasara, dicía; quizais influíra nel a circunstancia de non ter almorzado aínda, porque para el o almorzo era fundamental.
     -E a calor, e o moito traballo -dicíanlle, por exemplo.
     El non rexeitaba a posible importancia destes factores, pero agregaba outro máis aínda, e é que aqueles días el non estaba ben físicamente; encontrábase frouxo.
     Pero, así e todo, volvía sentir inmediatamente despois a dolorosa espiña:
     -Pero de todos modos quedé muy mal. Quedé francamente mal.
     Dicíao repousadamente, con elegante indiferencia, como referíndose a outro. Disimular, disimulaba moi ben.
     Déranlle, a Igartua, permiso para emigrar ao Canadá. Claro que non llo deran doadamente. Favorecérao en gran maneira o feito de que levara máis de dous anos en Inglaterra. Pero, aínda así, pouco lles faltou aos funcionarios canadienses de inmigración para se volver atrás ao teren noticias de que nacera nas Filipinas. Soamente cando Igartua os convenceu de que, non obstante, non contaba con antepasados filipinos, de que tódolos seus antepasados eran vascos, confirmáranlle o permiso.
     En consecuencia, se nas Orient Lines non tiñan barco, Igartúa pensaba marchar para o Canadá dentro de dous meses . Era opinión común que o Canadá lle ofrecería boas oportunidades. Axudaríalle, polo de pronto, a súa pericia como contable. E logo, que sabia tres idiomas: español, inglés e francés -el si que era trilingüe: pasara a infancia en Biarritz. E o francés era importantísirno en cidades como Montreal ou Québec.
     Pero Igartua non estaba conforme con tal esquema. Os empregos burocráticos non interesaban, dicía. Serían cómodos, compensarían economicamente, pero non interesaban.
     O que a Igartúa lle gustaría era: facerse mecánico de automóbiles, ou traballar nos bosques canadienses.
     Os amigos dicíanlle que as ideas estas non eran realistas. Pero Igartua non se convencía. Nada de acougar na burocracia; el quería coller por vieiros difíciles e inseguros. E ás veces, como se fose unha ocorrencia incidental, falaba do contrabando.
     ¿Que posibilidades habería no contrabando entre os Estados Unidos e o Canadá?
     -Sería interesante saberlo.
     Coidábase de non dar a entender que seria interesante "para el". Aparentaba o seu aire de imparcialidade acostumado, como se pensase: sería interesante dende un punto de vista científico.
     De tódolos xeitos, Igartua prevía que había pasar en Canadá por uns primeiros tempos facareños -lavando pratos, se cadra, nun restaurante. Ademais, quería devolverlle ao irmán todo canto del tiña recibido en Londres, anque non fose diñeiro emprestado, senón axuda gratuita e xenerosa.
     Agora, de boa gana retrasaría Igartua a viaxe ao Canadá por un ano de vida mariñeira. Se ao cabo lles saía ben o das Orient Lines, sería Igartua dobremente feliz, porque xustamente os países que máis arelaba visitar eran os orientais.
     O máis curioso de Igartúa era, pois, o contraste aquel entre o seu carácter aparente e o seu carácter real, o ben que sabía disfrazar dun ton aséptico, gratamente equilibrado, obsesións apaixonadas e orixinais. Tardábase en dalo coñecido, a Igartua.
     lgartua teimaba en marchar para a casa. Xesús, escandalizado, repetíalle que era moi cedo, mentres que Artemio e Anselmo calaban, porque sabían que a loita contra os dous propósitos de Igartúa -o cultivo da vontade e o aforro- era tempo perdido.
     -Me voy, Jesús.
     Sentíao moito, pero tiña que marchar, insistiu, e aseguroulle a Xesús que o chamaría para ver se podían estar xuntos un día enteiro. E finalmente preguntoulles aos tres que acordaban no tocante ás Orient Lines.
     Houbo dúbidas, propostas e contrapropostas a eito, e acabaron acordando chegar a un acordo a semana que viña.
     Logo, Igartua desapareceu -para sempre, podía dicir Anselmo- tragado polo metro.



     QUIXO XESÚS pasar por La Chaumière antes de partir para La Cage d'Or.
     Ía dicindo Xesús, polo camiño, que non discorría ben Igartua, que discorría aínda peor ca el.
     Efectivamente, era máis disparate que embarcase Igartua que non que embarcase el. Porque el, despois de todo, non tiña o proxecto de ir ao Canadá.
     Criticou o interese de lgartua por traballar nos bosques canadienses. Aquilo non o resistiría. Namais un leñador profesional, dicía, era capaz de resistilo
     A poucos pasos de La Chaumiére acordouse Xesús, nunha fase de pesimismo, das cartas da noiva. Como non lle escribise unha carta por semana, reñía con ela. Diríallo así, claramente. Porque ¿que traballo levaba escribir unha carta por semana?
     -Para min sería un traballo duro -dixo Anselmo.
     -¡Pois para min! Hai xa máis dun mes que non escribo a casa -dixo Artemio.
     En La Chaumière, sentáronse nas banquetas da barra. Pediron os tres café.
     Manifestou Xesús que a el se lle pasara a fame.
     Aos tres desaparecéralles a fame. Se cadra, polos cartos que apagala en La Chaumière lles costaría.
     Xesús descubriu, ademais, que realmente non tiña ganas de ir a La Cage d'Or. Dado que nin Artemio nin Anselmo as tiñan grandes tampouco, resolveron os tres dar en paga unha volta por Piccadilly Circus.
     A camareira italiana -máis ben pequeneira, cabelo loiro, verdes ollos, faciana branca e así e todo, non moi agraciada- tiña, a tarde aquela, na fronte, un gran infectado. Desafogou en Xesús unha longa parrafada, queixosa como sempre, na doce lingua de Dante -máis ou menos.
     -L'ho detto al padrone che lo stipendio è troppo piccolo per il lavoro c'ho da fa', perché a me me tocca sta piú tempo che agli altri e poi me tocca pure piglià le strillate...
     Xesús escoitábaa sorridente, cun sorriso estereotipado e, dende logo, sen entendela. Así que rematou, para saír do paso, dixo:
     -Funny.
     Saíulle un funny tímido e para a italiana, naturalmente, desconcertante. De seguida, Xesús, antes de que fose atender a unha chamada que o rapaz encargado da máquina do café lle fixera, e ao mellor para borrar o mal efecto do funny, preguntoulle a italiana:
     -¿Sapete si é libera... libre.. si está libre.. la cafetera del Pierrot?
     O día aquel resultou ser tamén o derradeiro en que Anselmo estivo con Xesús.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega