BVG     Atrás    Índice de Páxinas

CAPITULO XIX NON PASA NADA

     A perspectiva de ter que volver á casa de Zhivago para recoller o magnetofón resultábame mais ben molesta unha hora antes: pero agora, recén saído do cuartel, dirixín os meus pasos cara a ela con presa e con impaciencia. Esperaba que Zhivago me puxese ao tanto de todo o ocorrido pola noite.
     Eran as dúas menos vinte. De maneira que, se Zhivago cumpría o seu programa diario tan rigorosamente como el gustaba de proclamar, seguro que o había encontrar xa na casa, agardando a que chegasen as dúas menos cinco, a súa hora de xantar o seu prato de caldo galego preliminar insubstituíble do bistec de tenreira con patacas.
     Naturalmente, eu non facía máis que darlle voltas e máis voltas a todo aquel balume de disparates e barbaridades sobre o que versaran as preguntas que acababan de dirixirme. Pero era claro que as preguntas non as inventara eu.
     A casa de Zhivago estaba lonxe do cuartel. Mentres camiñaba pola acera, procuraba fixarme, a pesar da presa e das miñas inquedanzas, na xente coa que me cruzaba, por se atopaba algún coñecido, alguén dos que me presentaran a tarde anterior. Mais non foi así. Entre os ignotos peatóns predominaban mulleres e nenos. Por outra parte, o cartel de The Quasars e Hebefrenia perseguíame agora por tódalas paredes.
     Cando petei -dous golpes- na porta de Zhivago, máis incerto e intrigado que nunca polas novas que puideran agardarme, só me respondeu un longo silencio. Volvín petar, desta vez con tres golpes. Agora o silencio foi relativamente breve. Sentín unha porta do interior do piso que se cerraba de golpe, como con furia, e logo algúns pasos brandos de chinelas que avanzaban polo corredor e que se detiñan detrás da porta xunto á que eu estaba, barreira para min aínda infranqueable. Supoño que a mirilla se abriu e se volveu cerrar clandestinamente. Por fin, a porta entreabriuse. Apareceu, asomándose un pouco, a cara de Anuncia: o seu xesto, agrio e contrariado coma sempre, ou quizais máis que de costume:
     -¿Está...?
     Non me deixou seguir:
     -Está en cama.
     A resposta non puidera ser máis seca, seria e cortante.
     Tratando de insinuar o meu interese por unha longa e satisfactoria explicación, pregunteille agora se non se encontraba ben.
     Ela encolleuse de ombros.
     Estaba en bata de casa, de cor azul claro -quizais azul eléctrico.
     -Dice que no.
     Seguía contestándome con evidente mala gana. E logo fixo como un esforzo supremo para agregar isto:
     -Que esta noche se mojó los pies.
     Pronunciou esta segunda parte da súa resposta como dando a entender: Calquera sabe o que ten e, ademais, ¿que importa?; tanto pode ser esta memez dos pés coma outra calquera. Falaba de Zhivago cun desprezo só comparable ao desprezo que Zhivago manifestaba por ela. Formaban, certamente, un claro exemplo de parella estable apousada na mutua comenencia e na mutua antipatía. Polo demais, seguía mantendo a porta entreaberta, sen me conceder a máis mínima posibilidade, o máis mínimo resquicio -suavizando o seu ceño, ou adoptando unha postura algo máis relaxada, por exemplo- de encetar un diálogo. Era indudable que dela non podía obter nin tan sequera unha información esquemática; xa non digamos nada da iniciativa de invitarme a pasar para que falase directamente con Zhivago. Sen dúbida, ela non tiña nada contra min, supuxen. Pero, con toda seguridade, eu pagaba as consecuencias de ser unha amistade, ou unha relación do tipo que fose, exclusiva do seu marido.
     Expliqueille o meu problema. Onte, díxenlle, deixara esquecido un magnetofón no despacho de D. Julio.
     Mesmo agora comportouse dunha maneira receosa, como se non acabase de comprender de que se trataba, como se tivese a casa chea de magnetofóns esquecidos e lle fose difícil identificar o meu. Tivo unha vacilación, pareceume, antes de se decidir a ir buscalo deixándome só diante da porta entreaberta. Finalmente, entregoumo.
     Saín, pois, da casa de Zhivago con tódalas miñas dúbidas multiplicadas. Como xa dixen, o magnetofón era abondo pesado e molesto; así que o primeiro que fixen foi voltar ao Motel Las Vegas para metelo na bolsa de viaxe. Por certo que, nin ao entrar no Motel, nin ao encamiñarme de novo á rúa, atopei ao rapaz de recepción, con quen tiña medio pensado comentar o interrogatorio do cuartel, por se acaso el estaba máis informado ca min.
     Liberado do magnetofón, apurei o paso cara ao Café España. Lier animárame pola noite, no Linterna, a que fose polo España arredor das dúas, como punto de encontro para un novo banquete. Como xa indiquei, eu, en principio, non estaba nada animado a ir; pero agora, en vista das circunstancias, non me quedaba outra saída.
     O traxecto foi de novo longo; tiven que desandar case todo o andado, porque o España estaba, como se sabe, relativamente preto da casa de Zhivago, no outro extremo da Vila. De camiño, merquei o periódico provincial.
     Cheguei ao España. A terraza estaba deserta. Entrei no café.
     Lier estaba bebendo no mostrador con tres descoñecidos para min. En contra do que supuxera, non estaba Plastiras. Ao verme, separouse do grupo e, co seu vaso de viño na man, veu ao meu encontro. Pareceume como novo, como se tivese pasado en prácido sono ininterrompido as doce horas da noite. O primeiro que fixen foi preguntarlle:
     -¿Que lle pasou a Zhivago?
     Axitou unha man por diante da súa cara, dos seus ollos, como se quixese indicarme: ¡Menuda catástrofe!
     -¡Creo que está imposible! ¡Díxome Anuncia, a muller, que está imposible! ¡Que non hai maneira de aturalo, que non fai máis que botar pestes contra todo e contra todos; por botar, que bota ata blasfemias! Non quere ver a ninguén, nin falar con ninguén. Está todo o tempo repetindo que, por culpa duns burros, caeu no río.
     -E mollou os pés.
     -E, sobre todo, iso: que mollou os pés, que é o que el máis aborrece. Eu estiven hai dúas horas ou así na súa casa, pero, xa che digo, non quixo recibirme, namais puiden falar con Anuncia.
     Tiven que recoñecer, pois, que Anuncia non fora a culpable principal de que eu non puidera entrevistarme con Zhivago.
     De todas maneiras, non lle revelei a Lier que, en realidade, eu nin con Anuncia puidera falar. Certo que me decataba de que, para Anuncia, había unha diferencia moi importante entre Lier e mais eu. Lier non era para Anuncia unha relación exclusiva do seu marido. Se cadra, mesmo tiñan bailado os dous xuntos, Anuncia e mais Lier, de solteiros, nas gloriosas verbenas de postguerra do Ateneo.
     O que eu pretendía era, naturalmente, que Lier me contase todo o sucedido; pero, por así dicilo, el adiantóuseme con esta pregunta:
     -Que, ¿xa pasaches polo cuartel?
     Fíxoma como tratando -sen éxito pleno- de que soase a pregunta trivial, a pregunta relativa a un asunto sen a mínima importancia; algo así como se me preguntase se xa almorzara.
     A partir de aquí foi cando me deu unha primeira relación dos sucesos da tarde e da noite. Sempre restándolles importancia. No tempo que aínda estiven con el aquel día, reveloume máis feitos e máis datos, moi a miúdo en resposta directa ás miñas propias preguntas, quero dicir á miña curiosidade; moitos dos informes de Lier quedan reflexados e, ata certo punto, elaborados, como xa o lector terá comprobado, noutros capítulos da presente historia.
     -Eu xa estiven no cuartel antes de ir ti; xa lles dixen que non houbera intencionalidade; o que pasa é que, claro, a sobriña de Nestor estaba furiosa contra o Barbas, tamén é natural ¿non che parece?; o malo é que non puideramos evitalo, porque resulta que acabaron durmindo na Pensión Leonesa, e a sobriña de Nestor levantouse moi cedo a presentar denuncia, e como, ademais dáse a casualidade de que ela é neta de quen é neta..., pero eu xa lles dixen no cuartel que, realmente, non había asasinato en grado de frustración; claro, eu explícome perfectamente que ela estivese tan indignada contra o Barbas; pero, realmente, non houbo intencionalidade ...
     Nada, non pasa nada; ademais Nestor parará todo; vai vir aquí dentro de pouco -rematou Lier, máis tranquilizador que nunca, consultando o reloxio.
     Segundo me dixo, Lier, ademais de pasar polo cuartel, xa tivera tempo de estar con todos, incluíndo á propia sobriña de Nestor, coa que falara longamente, e mesmo a Muíños, o cobrador do coche de liña. Con todos, menos con Zhivago, con Fangio e co Barbas.
     Os tres amigos cos que estaba Lier ao chegar eu pagaran os seus vasos e os nosos. Antes de saír, invitárannos a beber máis viño noutro sitio, pero Lier dixéralles que estabamos agardando por Nestor. O café, de momento, quedara sen máis clientes que nosoutros os dous.
     -¿Por qué sabía a garda civil que nos estivemos onte á noite na Linterna con Barbas e Fangio?
     -Boeno -empezou a contestarme Lier, e xa foi un "boeno" maino e suavizante-, a garda civil ten moita... moita relación co Albán e co Reiriz, os donos do Linterna.
     -Pero os dous tiveron problemas coa garda civil.
     -Tivéronos -admitiu Lier recalcando a palabra-, pero por iso mesmo aprenderon a non telos -engadiu case astutamente-. Xa ves ti, nisto son máis prudentes có Barbas.
     -E que Fangio.
     -E que Fangio -recoñeceu Lier.
     Logo comentou:
     -Era a denuncia que lle faltaba ao pobre Fangio. Denunciado como cómplice do Barbas.
     Nestor non tardou en aparecer. Viña con traxe gris de entretempo, tan impecable coma o máis veranego que levaba o día anterior. Lier preguntoulle a modo de saúdo máis ou menos o que me preguntara a min, é dicir: se xa pasara por alí
     Porque "alí" era o cuartel, supuxen. Nestor afirmou mudamente coa cabeza. Logo, como con resignación, engadiu:
     -"Ese" home non me vai a deixar tranquilo en toda a miña vida.
     Ese home non o ía deixar tranquilo nunca. ¡Menudo animal! Se chega a coller aos rapaces dentro da tenda, os houbera "descerebrado". Sen dúbida algunha, os houbera descerebrado. ¡A cantidade de veces que o tivera que sacar do cuartel da garda civil!, exclamou Nestor despois.
     -Xa ¡que sei eu!, xa desde que tiña quince anos ou dezaseis anos.
     Agora Nestor dirixíase só a min: sen dúbida, porque Lier xa estaba enteirado.
     -Ou antes -dixo este.
     -Ou antes; pois probablemente é verdade, probablemente desde antes -admitiu Nestor nerviosamente.
     Unhas veces porque en tal festa andara a paus coa xente; outras por ofensas contra o alcalde, ou por romper as bombillas do alumado público, ou por prender lume no palleiro dun veciño, ou por arremeter contra un garda municipal polo único delito de que estaba cortando as uñas e saltáralle, sen querer, un fragmento de uña á suá cara, a cara do Barbas.
     -E mira ti polo que lle foi dar agora: polos pantalóns vaqueiros -observou Lier.
     Pero Nestor seguiu referíndose maiormente ao pasado:
     -¡E igual! Polos pantalóns vaqueiros ou polos... ou polo que sexa; ou polo cabalo branco de Santiago. O caso é que, cada dous ou tres meses, xa se sabía: lío armado por Pedriño e ao cuartel a sacalo.
     -E no fondo éche un rapaz excelente -louvouno Lier-. Pero, ¡coidado que levan mallado nel!
     -Nada, pero é duro coma unha pedra; parece que non, pero é máis duro que un penedo -afirmou Nestor.
     De pequeno dáballe pena, realmente, continuou, porque era o pai, no fondo, o verdadeiro culpable dos seus males, dos males que ocasionaba e tamén dos que el mesmo, o propio Barbas (Nestor chamáballe sempre "Pedriño") tiña que sufrir; o pai, que nunca fixera nada por el: Cando el estaba metido nun asunto feo o pai non se molestaba, non se tomaba ningún traballo; era máis cómodo servirse dos amigos, encargarlles aos amigos a liberación de Pedriño.
     -Sobre todo a ti.
     -Pois tes razón, sobre todo a min, sempre acababa pasándome a min a encomenda.
     Pouco despois, dispuxémonos a abandonar o España, que seguía deserto. Nestor era o máis impaciente por marchar. Como xa eu esperaba, Lier propúxome ir comer xuntos outra vez.
     -Hoxe imos a outro sitio -anuncioume como para animarme máis.
     Pero antes acompañamos a Nestor (que, segundo me repetiu, se autoimpuxera un réxime de comida moi rigoroso: soamente comidas cocidas e, sobre todo, peixe e verdura; e había anos que non pisaba un restaurant) ata a súa casa. Así que tiven ocasión de ver a Rúa Vella de día. Pasamos de novo polo Casino, que, como era de esperar, seguía ferreamente pechado.
     Na Rúa Vella quedaban certamente -¿por canto tempo?- casas fermosas (moitas delas cos baixos convertidos en pequenas tendas ou negocios como paralizados a perpetuidade, mercerías, cererías, barberías, mesmo algunha taberna), escudos, grosos portalóns de madeira, zaguáns co piso de coios en debuxos xeométricos a través dos cales se alviscaban ocultos xardíns traseiros sen coidar, barrocas e grandes galerías tamén de madeira.
     Unha de aquelas casas era a de Nestor.
     Invitounos a entrar.
     Case sentín ter que reforzar a negativa de Lier, fundada en que se nos facía tarde para a nosa comida. Gustaríame coñecer a casa por dentro, confésoo. Ao me despedir de Nestor, anuncieille que tiña mentes de voltar dentro dunha semana, aproximadamente, para unha nova -e tamén breve- visita profesional á Vila.
Pois seguramente aínda estaría el alí; si, dentro dunha semana aínda estaría, díxome Nestor.
     -Así que xa botaremos unha nova parrafada -engadiu.
     -Perfectamente -asentín .
     Cando xa marchara Nestor, pregunteille a Lier pola casa de Ventura.
     Estaba a poucos metros, case por fronte da de Nestor, e era certamente do mesmo estilo, pouco menos que xemea. Ambalas dúas sen herdeiros directos, non sería nada estraño, pensei, que xustamente por elas se principiara a demolición das antigas casas da Rúa Vella prevista por Nestor.
     Seguimos costa enriba para coller o atallo que utilizara eu pola noite. Máis enriba do atallo, estaba a igrexa -polo visto, a que había antes tiña moito mérito, pero xa non queda nada da parte vella, informoume Lier-, e as ruínas dun vello mosteiro á beira do antigo camiño de Santiago (ou Camiño Francés, como moi ben apuntara Lier), xa borradas, absorvidas por hortas, prados e devesas; mais era xa demasiado tarde para lles facer unha visita. E antes do atallo, había un claro de casas desde o que se podía dexergar unha repelente vista parcial da Vila moderna, situada a un nivel máis baixo, cheo de estafermos recentes, de cinco pisos ou máis, hórridos caixóns desproporcionados, feitos con eses impresentables ladrillos verticais cor vermella clara que substituíran en todo o país á vella pedra. O ladrillo quedara na maioría dos casos sen tapar, polo que as casas semellaban en carne viva.
     ¿Como se producira tamaña caída do gusto xeral? Era como se ata vintetantos anos atrás os propietarios encargasen "unha" casa e os obreiros, mestres, oficiais, peóns, edificasen unha, pobre ou rica, pero sempre instintivamente en concordancia co ambiente; e como se, desde había vintetantos anos, cada propietario estivese en bárbaro e palurdo desaxuste co seu medio natural e histórico, e encargase "a súa" casa, e nesta quedase irremediablemente un inequívoco selo do "seu" irreprimible mal gusto. Non digo que acontecese isto; senón só que a min me parecía como se fose así.
     Ao restaurant, que estaba un pouco lonxe, nos arredores da Vila, fomos no branco coche de Lier (enteireime xusto entón de que tiña coche). O restaurant imitaba a unha pousada rústica, con grandes mesas de madeira e bancos corridos, e teito con vigas baixas, cheas de xamóns pendurados, e unha cheminea nun ángulo da parede (apagada, claro é, de aquela). A conversa de Lier durante toda a comida foi, para min, interesante; en parte, porque, repito, se producía a miúdo como resposta ás miñas preguntas, á miña curiosidade.
     Así e todo, certas preguntas non ousei facerllas. Por exemplo, esta: ¿Cal fora a súa conducta despois de que a mesa caera enriba da tenda? ¿Baixara -baixaran- comprobar se non deixara a ninguén "descerebrado", como dicía Nestor? Seguramente, Lier xa tivera que contestar, pola mañá, no cuartel, a preguntas semellantes, pensei; e, seguramente tamén, amañárase para contestalas ben.
     Non tratei tampouco de volver falar con el do asunto da guerra civil na Vila. Estaba ben claro que de Lier no había sacar nada en limpo. Por certo, pensaba, que a traxedia de Zhivago principiara a desencadearse no intre mesmo en que a min se me ocorrera preguntarlle se el estaba na Vila no ano trinta e seis, cando mataran ao Perito de Guitián. Fora no intre aquel cando
     Zhivago interrompera definitivamente o rigor da súa vida metódica. Fora a raíz de aquela pregunta cando se erguera tan apuradamente do seu sillón, e me presentara a mesa de mármore e chamara por teléfono -el, que tanto o aborrecía- ao dono do River Club, para saír despois disparado ata o coche de liña. E con todo o que veu despois.
     Polo demais, a xente bebía viño, xogaba ao dominó, xogaba ao chinchón, comía o mellor que podía, bebía viño, falaba de coches, bebía viño, facía quinielas, bebía viño: diríase que xullo do trinta e seis era prehistoria de outro planeta. Quizais fose tamén verdade que hai comunidades sen conciencia histórica, intimamente convencidas de que, no fondo, nada cambia nunca; mentres tanto, tódolos acontecementos van esvarándolles, vánselles escoando inadvertidos, mesmo aqueles que as están conducindo directas ao aniquilamento. Como un autoxenocidio inconsciente e vexetal.
     Pero eu sabía que, por fortuna, entre as ideas e suposicións xerais e a realidade verdadeira pouca coincidencia soía darse. E, ademais, sospeitaba que había -alí mesmo, na Vila- quen acollería como auga de maio outro xullo do trinta e seis. Non pensaba de ningún modo no Barbas; nin tampouco en ningún Aser ameazando con matar aos fillos se lle saían "rojos". Pero, bebendo en calquera mostrador, podías atopar, por exemplo, a aquel pálido e discreto afeicionado ás armas, aos cans feroces, que posiblemente aínda non disfrutara da ocasión soñada para realizarse.
     En todo caso, estaba claro que Nestor si tiña lucidez e sensibilidade históricas. Pode que tivera vivido máis tempo en Mallorca que na Vila, pero, con toda certeza, a súa sensibilidade fora primordialmente educada pola Vila; fora "ferida" moito máis pola Vila e polo seu ambiente que por Mallorca. E eu estaba resolto a facerlle, a próxima vez que o vise, dixese o que dixese Lier, tódalas preguntas que non me contestaran os demais e que me interesaban; empezando pola de qué sabía el do asasinato do Perito de Guitián.
     Así de directo. Seguro que non me había defraudar.
     Polo menos isto -o coñecemento de Nestor- era algo que sacara de proveito da miña accidentada e, en gran maneira, fracasada visita á Vila. Fracaso dobre: na recollida de datos para a miña investigación, e tamén porque deixara enteiramente desatendidos os outros motivos, os de tipo profesional, que xustificaban tal visita. Os cales, a dicir verdade, tampouco eran demasiado importantes.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega