Do pai apenas se gardaba un lonxe recordo.
Recordo que axudaba a manter unha fotografia colocada pola avoa no
recanto do espello de marco dourado do dormitório. Lonxe recordo
coincidente coa estática imaxe do retrato.
Podia-se definir a Pepiño como un verdadeiro
orfo. Orfo de nai polo menos, que repousaba para sempre no cemitério da
Chacarita. E cáxeque orfo de pai, desaparecido ao pouco da morte da nai
sen deixar mais rasto que a sua inexplicábel auséncia como un curioso
recordo no maxin incrédulo do Pepiño.
Así era como o chamaba a sua avoa. E Pepiño Báinberguer como o
coñeceron na escola e mais no bairro onde tamén,
todo o longo da sua vida, lle dician «el gayego».
A mestra dixera-lle que o seu apelido era
Weinberger, pero que estaba ben dito como el o dicia, que era como lle
ensinara seu pai a dicer. Cousiñas como estas, pequenas, mas
transcendentes, eran as que el mais lembraba do seu proxenitor, que el
sabia que era de orixe teutona, segundo llo contara a sua avoa e segundo
el deduciu mais adiante polo seu apelido.
Si, el sabia que a sua orixe era alemá por
parte de pai e galega pola parte da nai e se lle dician galego non era
ao xeito crioulo como mesmo poderia ser un «galego» de Madrid, de
Cádiz ou de Tarragona. El era galego galego, como un galego da Galiza.
Claro que o seu nascimento fora posíbel pola
vinda da sua avoa na procura do seu home, do pai da sua fila que ia ser
co tempo sua nai, a nai de Pepiño. Se a avoa tivese ficado en Póvoa do
Freixal, perto da estacion de «Puebla del Frijol», el, Pepiño, nunca
tivera nascido. Ou non se apelidaria Weinberger, con uvedobre, e
pronunciado como os brasileiros pronuncian o uvé de vinho.
Ser galega e non se chamar Maria ou ser galego
e non chamar-se Xosé ou Xesus era algo tan insólito que Maria se
chamaba a avoa de Pepiño, por suposto tamén chamado Xosé. Xosé
Báinberguer, que se escribia Weinberger.
Maria era Maria do Carmo, pero na cédula de
identidade suprimiron-lle o «do» porque tina resaibo aristócrata,
ficando asi o seu nome, logo de traducido, como María Carmen Rosende.
Velai polo que o seu nome era idéntico ao de todas as galegas. Velai
polo que o seu nome, o seu primeiro nome, era Maria. Como Maria era
tamén a sua filla, a nai do Pepiño, que se chamaba Maria do Pilar, María
Pilar na cédula de identidade, que casara con Rodolfo Weinberger, filio
de alemans chegados a Buenos Aires no ano 1925.
Maria nascera en Póvoa do Freixal e casara cun
viciño que emigrou de contado, non sen antes deixar no agarimoso ventre
de Maria (do Carmo) o xerme de unha nova Maria, Maria do Pilar, que
nasceria co anseo de se reunir co seu descoñocido pai mais alá de onde
o céu e mailo mar parecesen compartir azuis e distáncias.
Maria (do Carmo) ergueu no colo a Maria (do
Pilar) e comezou a lle ensinar un adeus que até enton nunca tivera
acenado, o adeus ás costas da Terra, pouco a pouco mergulladas na
imprecision do arredamento. Logo, virando-se cara a proa, co índex
estendido, dicia-lle á pequena que aló, tras daquela liña igual á que
se formara no ponto onde Galiza ficara, aló estaba o pai, aló estaria
o pai para brincar coa alegria no momento en que souber da chegada de
ambas.
Ninguén sabia de Manolo, ainda que se
insinuaba que fora viver a Mendoza ou a San Juan, como peon do
Ferrocarril, e que ali formara unha familia «clandestina» con unha
rapaza que era sobriña de uns parentes que el tiña en Buenos Aires e
que foran os que o empregaran na Compañia. Manolo non sabia nada de
letras nen de contas pero para apertar parafusos contra os dormentes con
ter forza era avondo. E Manolo forza tiña-a, eh!
Maria (do Carmo) non tardou en atopar conchavo
como mucama cama adentro na casa da familia de un eminente executivo. Os
seus labores non Ile impedian poder atender á sua filla para que pudese
asistir pontualmente á escola onde cursou primária con bastante boa
aplicación.
Tamén Ile sobraba tempo para atender os
requebros de Manolo, porteiro do edifício, que a convenceu de que ela
tamén tiña direito a refacer a vida sentimental e dar-lle un novo pai
á sua filla.
E asi foi como Pepiño chegou ao mundo. Talvez
non merecera nunca ver-se privado da sua nai tan axiña pero tivo na sua
avoa a compensacion cáxeque total até o ponto de non saber distinguir
o benefício que lle suporia que a sua nai non houbese falescido.
Nada faltaba naquel fogar onde o traballo da
porteria era repartido de xeito que Maria (do Carmo) facia a limpeza
mentres que Manolo atendia os desperfectos que se producian na
instalacion da luz ou na da auga, ou na bisagra que se afrouxaba ou no
pintado de pisos ou habitacions, traballos que nunca faltaban. E mais
tempo que tivera!
Maria (do Pilar) casou e casou ben. Hai quen di
que Rodolfo non pudo resistir a pena e que por iso desapareceu, para que
o fillo non lle recordase aquel seu amor tan grande e que tan pouco
durara.
Pero aquel fillo apelidaba-se Weinberger e ese
apelido ia-o axudar moito na vida. Por iso a sua avoa o meteu na Escola
Industrial. Xa diplomado de mecánico electricista, foi-lle facilísimo atopar traballo moi ben remunerado por iso de que a técnica de un
alemán era moi difícil de ser superada.
Sempre sentira como un orgullo secreto o
sobrenome de «gayego», porque todo nel era galego, comezando pola sua
avoa e mailo seu compañeiro, continuando pola sua nai e salvando ese
paréntese teuton incrustado no médio. Como galego o criaran e como
galego comezaran os seus primeiros enredos nos piqueniques do «Centro da Póvoa do Freixal», onde ainda
participara como parella infantil de baile no coro.
Cada vez que sentia no traballo que o chamaban
teuton ou aleman, ria para dentro e pensaba baixiño: «quen che mo ia
dicer, alemán eu!».
Todos estes recordos estaban-lle a bater no
miolo ao escoitar a polémica surxida pola sua candidatura na lista dos
novos directivos do «Centro da Póvoa do Freixal».
Fora medrando neste centro e practicamente
vivia nel, quizais pola proximidade ao fogar dos seus avós, na porteria
do Edifício Sol. Medrara nel, participando de todos os avatares que o
mesmo tiña que afrontar. As comisions de festas sempre o tiñan de
pontal de modo que a recaudacion de fondos non tivese merma e asi poder
solventar a existéncia da mesma sociedade. Na Comision de Cultura. Na
revista «Freixo», órgao do Centro...
Nunca Ile puxeran traba algunha. E agora
porque?
Fillos do país, como el, habia moitos. Mesmo o
presidente sainte. Que tiña el de diferente para non poder ser candidato
á máxima representatividade do centro do povo onde sua avoa nascera,
onde a sua nai nascera, onde nascera aquel avó que el non coñeceu?
El era moi pequeno cando se producira a
escision do primitivo centro. Nada tiña que ver con aquela escision
orixinada na loita política que enton se desenrolaba entre os
partidários de enviar fondos e axuda aos combatentes da guerra civil.
El non se identificaba, hoxe, con ningun daqueles bandos porque el era
arxentino e aquilo era cousa dos «galegos» de nascimento, e el non o
era. Do mesmo xeito tampouco comprendia o feito de que seu pai fora
loitar voluntário a Alemaña e nunca mais se soubera del.
Como era posíbel que sendo arxentino se
sentise alemán?
Os que non estaban de acordo coa axuda «ao bando
leal»,
por consideraren que iso era facer política, foron-se e formaron a
sociedade de «Hijos de Puebla del Fresno». Hoxe non existe tal,
aborrecidos na sua estreitez económica e societária. Moitos tiveran
volto, pero hoxe, pola idade, non figuraban nen tiñan peso nas decisions
do «Centro da Póvoa do Freixal».
Faltaba-Ile pouco para se erguer e se ir
mandando-os a todos a fritir caranguexos cando unha «moción previa»
pediu ao cabeza da lista contrincante que explicase claramente se tanta
adversidade pronosticada, se a lista de Pepiño triunfaba, non tiña algo
que ver coa sua própria vaidade de querer ser el mesmo o próximo
presidente da entidade.
«Eu, si, quero ser presidente. Se non fose asi
non aceitaria a candidatura. Nada me importa que outra persoa digna poda
rexer os destinos da nosa Entidade. E don Xosé Báinberguer non é
digno de ser presidente porque o señor Xosé Báinberguer, ou como se
diga, non é galego».
«Sinto muito ter que disentir co compañeiro
pre-opinante. Vou dicer, ante todo, que somos unha entidade con personería xurídica, o cual nos acredita como integrantes da sociedade
arxentina onde ninguén é discriminado polo seu nascimento. Non sei se
o querido compañeiro pre-opinante se decata de que o estou a advertir de
que a súa recusacion non é válida porque está fóra da lei».
«Que explique porque non é galego».
«Si. Que o explique!».
«Que o explique!».
«Vou ser mui breve porque isto ten que acabar
e xa levamos perdido muito tempo e se dixésemos que non temos mais
xente ca o senor Báinberger para ocupar unha presidéncia de unha
entidade tan insignificante como a do «Centro da Póvoa do Freixal»,
que non dá nengunha clase de benefício remunerativo e si, en cámbio,
muitos sacrifícios, tanto económicos cuanto dos outros, pois eu non
teria ningunha obxeccion que lle pór a candidatura do señor
Báinberger, porque el é economicamente solvente como para levar a
presidéncia, pois tempo para atende-la non lle falta e ingresos como
para afronta-la tampouco, pero eu, en grácia desa brevidade que é
necesária en todo canto acto sexa preciso facer uso da palabra para
esclarecer conceptos matizados e ineludíbeis, hei facer fincapé na miña postura de recusacion do candidato a presidente pola lista
oficialista, o entrañábel amigo don Xosé Báinberguer, a quen todos
cariñosamente chamamos Pepiño, e a miña postura de recusación baséase
no feito irrebatíbel da sua condicion de non galego, tal e como
atestigua o seu apelido que tan dificilísimo é de pronunciar. Que
diria o señor alcalde de A Puebla do Freixal se algun dia chegara ali o
noso presidente con semellante apelido? E que non hai mais galegos en
Buenos Aires...? Señores, amigos todos, o que precisamos é un
verdadeiro, un auténtico presidenciábel, cousa que non podemos atopar
no señor Xosé Báinberger, ou como se diga, debido á dificultade que
teríamos de adaptarmo-nos todos ao seu estraño apelativo».
«Coido que o meu inesperado inimigo está
transitando os camiños da ofensa persoal e diante de todos vós, como
testemuñas, quero que desembuche a verdadeira causa do seu enfrentamento
total. Quero, con toda a caridade de que son capaz, non pensar que o
único desexo que o empurra a querer para el a presidéncia é o de
visitar algun dia Póvoa do Freixal e receber, entre báguas e babas, os
afagos de unha xente que, no mellor dos casos, é allea ou ignora a
existéncia do «Centro da Póvoa do Freixal» nestas lonxes latitudes».
«Eu pido a palabra e quero manifestar...».
«Aguarde o seu turno, meu amigo, que hai
outros anotados diante sua».
«... E quero manifestar que estou decidido a
votar a lista opositora, pero exixo que quede ben clariño, diante de
todos, cais son os argumentos que proclaman que non podemos considerar
como galego ao candidato da lista oficial o amigo Pepiño Báinberger,
contra quen, a verdade sexa dita, nen eu nen ninguén temos nada».
«A cousa está mui clarísima e non precisa de
mais explicacion. Segundo o procedimento de inscreber aos nosos fillos
nos rexistos civis, o apelido que se conserva é o apelido paterno,
posto que o apelido materno non é considerado para a individualizacion
dos arxentinos. E Pepiño ten apelido alemán!».
«Pero por parte de nai é galego».
«Iso non acredita nada. Ou non sabes que a
muller non é sanguínea».
«Home, non me fagas rir. A muller é
sanguínea avondo. Pero eu ben sei o que queres dicer con esa expreson.
Ti queres significar que os direitos de nacionalidade anterior só Ile
son recoñecidos os descendentes por liña paterna, non si? Pero,
felizmente, hoxe en España tampouco é asi».
«Eu presento unha mocion previa e pido que
sexa apoiada para que deixemos de unha vez por todas de discutir
pretendidos direitos que están en contra das leis do país. Pero quero
clarificar un pouco o lio que ten na cachola o compañeiro que acaba de
falar. Se tivésemos en conta o lexislado noutros países faríamos da
Arxentina un forno de controversias. Velai os xudeus, e con muitísima
razon, que consideran xudeus, nos matrimónios mistos aos alumiados por
nai xudia. Porque o único que non é susceptíbel de dúvida é a
maternidade. E que non dicer dos portugueses que lle poñen aos seus
fillos como primeiro apelido o apelido da nai».
«Pero nós somos galegos...!».
«En terra arxentina, con leis arxentinas, que
son as que rexen a vida da Arxentina!».
«Señores! Orden, por favor, ou dou por
finalizada a asemblea...».
«Vosté, como presidente da asemblea, non ten
direito a falar!».
«Non terei direito de opinion no exercício da
presidéncia, pero a miña obriga é manter a orden na asemblea e se isto
non retoma os canles de respeito mútuo e de respeito á legalidade,
darei por finalizado este despelote».
«Vosté esgrime os mesmos argumentos de
le-ga-li-da-de dos partidários de ter a un alemán por presidente.
Vosté está incapacitado, polo que dixo, de dirixir unha asemblea
democrática!».
«Atencion! Atencion, señores! Que a cousa non
dá para tanto. Eu non teño nengun interese en ser a causa de unha
polarizacion política que acabe por destruir o pouco que resta da nosa
pequena entidade. Eu pido aos señores componentes da asemblea que
suxiran outro candidato, un candidato de concórdia, e que saia daqui
reforzado este espíritu de defensa da nosa peculiar identidade. E falo
da nosa peculiar identidade considerando a herdanza galega que corre
polas miñas veas».
«Aceito a proposicion do pre-candidato pero
con unha salvedade. Que non figure en acta esa expreson equívoca da «herdanza
galega que corre polas suas veas». Iso valeria tanto como admitir que
estamos cometendo unha anomalia estatutária que poderia ser recorrida
legalmente».
«E que esta asemblea ainda non saiu da
ilegalidade. Se apresentamos as actas ante os Tribunais da Xustícia
iríamos todos parar en cana. Non temos mais saída que aceitar a lista
oficial tal e como está e somete-la a votacion. Que cada quen apoie a
quen mellor lle pareza!».
«É unha mocion?».
«Si que o é!».
«Que erga a mao quen estexa de acordo! Un,
dous... quince... vintesete... trinta e tres! Pasamos a votar. No cuarto
de baño hai duas mesas con senllas listas. Aqui temos as urnas. Chamarei
polo nome de asistentes firmantes que irán deixando aqui o seu voto,
previamente ensobrado no sobre que cada un tiña no seu asento. Por
favor, a xunta escrutadora que teña a ben pasar a ocupar o seu lugar
aqui á miña beira».
«Eu quero propor que a eleicion sexa feita por
mao alzada e o voto fundamentado».
«Quero recordar-lle ao compañeiro asociado que
a votación é secreta polo que a sua proposta non ten posibilidade
algunha de prosperar».
«Eu pido o apoio da asemblea para a miña
proposicion».
«A asemblea é soberana pero non pode pasar
por riba dos estatutos. Só unha Asemblea Xeral Extraordinária pode
modificar o estatutado pola Asemblea Constitutiva, sempre que sexa
legalmente convocada para ese fin. Penso que non pode haber ninguén tan
desinformado como para ignorar isto».
«Sen embargo, eu quero fundamentar o meu voto.
Non vou votar oposicion porque coido que o seu candidato a presidente
non ten o suficiente arraigo na Entidade. Acordou que era da Póvoa do
Freixal cando xa vello e cheo de cartos quixo acadar un pequeno
«marquesado»
na emigracion. Pepiño, velai o tendes, non hai sócio novo ou vello,
antigo ou recente, que non o coñeza, que non saiba da sua traxectória
en prol do «Centro da Póvoa do Freixal».
(«Pepiño, esa ovación non é para min nen polo
que eu dixen. Esa ovacion asinala quen será o vencedor»).
|
BVG
Atrás
Índice de Páxinas
Ir ao índice de Páxinas