Presenzas de Castelao en Barcelona. Dous momentos artístico-literarios

Páxina Anterior

Apéndice E. Castelao en Barcelona no 50 aniversario da súa morte

Páxina Seguinte

Presenzas de Castelao en Barcelona

     Inaugurada o 14 de xuño, a mostra conmemorativa do 50 aniversario do seu pasamento, titulouse "Castelao i la seva època". Con este motivo, a Galaría Sargadelos publicou un pequeno folleto no que se daba conta do amosado en diferentes salas do seu local. Na Sala Castelao: "Exposició gráfica sincrònica i diacrònica sobre els esdeveniments mundials del segle XX"; na sala Ánxel Casal: "Exposició bibliogràfica sobre Castelao". No folleto, que reproducía un dos carteis de Castelao a prol do Estatuto, coa lenda "Para que a nosa Terra sexa nosa", baseado na estampa do álbum Nós "A nosa Terra non é nosa, Rapaces", tamén reproducida no folleto, así como dúas estampas máis deste álbum, presentábase a exposición deste xeito:


CASTELAO I LA SEVA ÈPOCA

     Aquest títol és el mateix que posà en Ricard Salvat al seu muntatge teatral malbaratat pel PIDE, a Coimbra, ara fa un grupat (sic) d'anys.
     Ara es tracta, més aviat, d'una proposta per a recollir en una mostra diacrònica i sincrònica d'allò que s'ha esdevingut al segle XX i coetani a la vida de Castelao, doncs si bé en Castelao va morir a mitjan (
sic) del segle XX, concretament el 7 de gener de 1950, el cert és que la seva figura i el seu pensament són més vius que mai i són partíceps d'una lluita per la reivindicació de la personalitat cutural i política de Galiza amb una vigència, realisme i vitalitats tals, que se situen al capdavant de totes les formulacions actuals.
Aquesta mostra és tans sols una aproximació d'allò que es vol fer, historiant el que ens va condicionar, i ens segueix condicionant les nostres vides quan s'està acabant el segle XX. Per tot això, aquest intent té solsament el caràcter d'una proposta, i el que estem fent, agrairiem, no tan sols la crítica d'aquesta, sino també l'arranjament de les falles que té.


     A resposta, desta vez, non foi tan xenerosa como nas anteriores mostras: só un artigo de Josep Maria Huertas Claveria en El Periódico de Catalunya. Huertas Claveria, nacido en Barcelona en 1939, foi redactor de xornais como El Correo Catalán e Tele/eXpres, colaborou en semanarios ou revistas como Destino, Triunfo ou Signo, dirixiu a revista Oriflama, etc. No momento de redactar o artigo que que transcribiremos, era xefe de sección de El Periódico de Catalunuya, hoxe é "free lance" e colabora no xornal en catalán Avui e en La Vanguardia. En 1975 foi encarcerado e condenado por un tribunal militar por un artigo en que se dicía que moitos dos "meublés" durante a posguerra, en Barcelona, estaban rexentados por viúvas de militares (vencedores). En marzo de 1976, os xornalistas barceloneses manifestáronse polas rúas da Cidade Condal para pedir a súa liberdade: era a primeira manifestación legal que se coñecía en Barcelona desde xaneiro de 1939. Especializado en historia da cidade de Barcelona e dos seus barrios —sobre estes escribiu unha historia en doce volumes, en colaboración con Jaume Cabré—, ten publicado, tanto en español como en catalán, innumerábeis libros, entre os que salientamos: Materials per a una biografia del Noi del Sucre (1974), La Barcelona de Porcioles, (1976), Obrers a Catalunya (1982), Història dels noms dels carrers de Barcelona (1982), Les tres vides de Destino (1990), en colaboración con Carles Geli, Cada Taula un Vietnam (1995), libro de memorias, Barcelona en lluita (1995), "Mirador", la Catalunya imposible (2000), tamén en colaboración con Carles Geli, etcétera. Foi tamén vice-president dels Col.legi de Periodistes de Catalunya.
     Huertas, aparte de o único comentarista, foi mañanceiro, xa que xustamente ao día seguinte da inauguración da exposición aparecía o seu comentario en El Periódico de Catalunya, formando parte da súa sección habitual: "Ciudadanía". Como tal xornal ten unha dupla edición, unha en español —a primixeia— e outra, completamente igual, fóra o idioma, en catalán, reproducimos a versión española do artigo para facilitar a súa compresión ao lector galego. Eis o que dicía Huertas:


CASTELAO O GALICIA NO QUEDA TAN LEJOS

     Lluïsa Soaz, maestra y traductora, está convencida de que Galicia y los gallegos son unos desconocidos en Catalunya. Teme que pase sin pena ni gloria la exposición sobre Alfonso Rodríguez Castelao, el gran Castelao, que la Galería Sargadelos (Provença, 276), organiza a los 50 años de su muerte.
     La exposición ocupa dos salas. Una recoge un repaso de la vida y la obra del gran escritor, dibujante y político gallego (Rianxo, La Coruña, 1886-1950). Y la otra un conjunto notable de su obra, en distintas ediciones, con alguna curiosidad, como el libro de Anthropos que recoge su labor como funcionario entre 1915 y 1939.
     Acompaña a la detallada biografía una relación de datos sobre lo que acontecía en Galicia, en España y en el mundo. Castelao nació el 19 (
sic) de enero de 1886, el mismo año en que su compatriota Emilia Pardo Bazán publicaba Los pazos de Ulloa y nacía Alfonso XIII. En 1910 estimuló una de las revistas donde dejó huella de su talento, El barbero municipal, definida por lo que han pensado la exposición como "una publicación anticaciquil".
     Quedan también patentes las muchas habilidades del homenajeado, como la de ser el autor de los decorados de
Divinas palabras, el drama de Ramón María del Valle-Inclán, en el estreno que protagonizó la catalana Margarita Xirgu. No falta tampoco la referencia política a que resultase el candidato más votado en las elecciones de 1936, con 103.000 votos, en la lista del Partido Galleguista.
     La segunda exposición, la bibliográfica, muestra algunas maravillas, como la primera edición, ya póstuma, de
Os vellos non deben (de) namorarse (Los viejos no deben [de] enamorarse); un opúsculo comentando el Estatuto de Autonomía de Galicia; o los estremecedores dibujos de Galicia Mártir. También figura alguna fotografía curiosa, como Castelao pintando unas máscaras.
     Desde una óptica catalana, interesa el libro de Xosé Lois García, Castelao i Catalunya, y también un precioso número de la revista del Centro Gallego,
Alborada, dedicada a este personaje múltiple y atractivo que merecería una mayor divulgación, para que Lluïsa Soaz, traductora habitual de Manuel Rivas al catalán, se viese desmentida, y los catalanes supiesen más cosas de los gallegos.

(El Periódico de Catalunya, 15 de xuño do 2000, p. 5.)


     Á semana da inauguración houbo un acto, presentado por Isaac Díaz Pardo, dedicado a Castelao na propia Galaría, coas intervencións de Víctor Alba e Enric Ucelay da Cal. Víctor Alba (Pere Pagès), nacido en 1916 e recentemente falecido, antigo militante do POUM, cuxa historia en Galicia está por facer (36), exiliado en 1936, é autor de infinidade de libros tanto en catalán como español, entre os que salientaríamos as biografías de Andreu Nin e Joaquin Maurín, así como as historias do POUM e o seu antecedente en Cataluña, o Bloc Obreir i Camperol. Enric Ucelay da Cal (Nova Iork, 1948), fillo de Margarita Ucelay e Ernesto Guerra da Cal, desde 1972 reside en Cataluña. Actualmente é catedrático de historia contemporánea da Universidade Autónoma de Barcelona. Ten publicados diversos libros, dos que salientan La Catalunya populista (1931-1939) (1982), Francesc Macià. Una vida en imatges (1984, e, sobretodo, El imperialismo catalán: Prat de la Riba, Cambó y la conquista moral de España (2004). Dirixiu con Josep Fontana a obra en 12 volumes Història Universal Planeta, e en solitario La joventut a Catalunya al segle XX, en dous volumes. É un dos máis interesantes historiadores actuais de Cataluña. Rigoroso e polémico, as súas desmitifcacións non son ben vistas por certos sectores nacionalistas cataláns, autores dun anónimo manifesto contra el e outros historiadores como Josep Fontana o Borja de Riquer, é dicir, contra historiadores máis ou menos de liña marxista (37).
     Xornalísticamente falando, o acto non tivo moita resoancia. Eis a única reseña aparecida na prensa barcelonesa, no xornal en catalán Avui, o lus dia 26 de xuño, asinada por Xavier Cester.


Castelao: paella, café, copa i puro

Una època de corró parlamentari absolut, vehicle idoni per a un cada cop més agressiu nacionalisme espanyol, és el moment idoni per recordar la figura de Castelao, un dels grans referents del galleguisme, ara que conmemoren els 50 anys de la seva mort a l'exili argentí.

     Això és el que va proposar la galeria Sargadelos dins del marc de l'exposició Castelao i la seva època que organitza aquest mes de juny. Una reflexió sobre aquesta personalitat política feta des de Catañunya que no és pas sobrera, tant per les diverses conexions que Castelao tenia amb el Principat, sobretot durant l'època de la Segora República, com per les problemàtiques comunes que tenen el que eufemísticament anomenen nacionalitats históriques.
     El veterà periodista Víctor alba, va confesar que, tot i haver tingut, com tots el nens de casa bona, una dida gallega, no coneixia prou directament la personalitat de Castelao. En tot cas, li va servir com a plataforma per fer una dura crítica al paper dels catalans tant en l`època de la República com en la Transició. Reivindicant el republicanisme federal de Pi i Margall, Alba va lamentar que no se optés pel café, copa i puro per tothom. "Als catalans els sabia greu que els altres pobles de l'estat fossin iguals. Quan després de la proclamació per Macià de la Republica catalana i la instauració de la Generalitat no es va optar per la República federal, es va fer la primera ficada de peus a la galleda", afirmava el periodista. Segons ells, aquest problema d'
ego, digne de tractament psiquiàtric, es va repetir després de la mort de Franco, quan no es va aprofitar el prestigi de Catalunya com a principal punt de resistència contra la dictadura per tirar, almenys, cap a la monarquia federal, i un nou error amb conseqüències negatives per a tothom. La Galícia caciquista i el propi Castelao van ser víctimes d'aquesta miopia política. Enric Ucelay da Calcatedràtic d'historia contemporània de la Universitat Autónoma de Barcelona, si que va parlar de Castelao, però ho va fer des d'un distanciament historicista que transpuava una visió crítica de la seva figura que va descol.locar més d'un membre del públic. En tot cas, abans d'iniciar la seva exposició, es va curar en salut dient que en la seva religió no hi ha sants i que, a més, ell no era creient. Ucelay va emfatitzar que el carácter simbòlic de l'autor de Sempre en Galiza va anar creixent a mesura que la seva carrera política, plena de fracassos, es va anar fent més fugíssera. Segons l'historiador, el de Castelao va ser un pensament boirós que va passar per multitud d'etapes contradictòries, fins a la sacralització potsmortem del moviment galleguista, que ha fet que Castelao pugi ser reivindicat per un ampli espectre que va de l'extrema esquerra a la dreta nacionalista moderada. Castelao seria, doncs, com la paella: tothom creu tenir la recepta correcta.


     Antes de acabar o 2000, suponse que aproveitando o 50 aniversario do pasamento do rianxeiro, saíu a edición de Cousas en versión catalá de Lluís Felip, con prólogo de Basilio Losada. Era o segundo libro de Castelao —en catalán— que se publicaba en edición comercial. Recordemos que o primeiro, El problema de les Nacionalitats Ibèriques. Antoloxía de Sempre en Galiza, aparecera en 1983, e que a edición de Retalls, versión de Retrincos ao catalán, publicada en 1987 polo hoxe case desaparecido Centre de Documentació de les Cultures de les Comunitats Autònomes —máis que Centro de Documentación, oficina para arrecadar votos nos medios inmigrantes doutros lugares do Estado, e se iso non era posíbel, a súa neutralización política: é dicir, a abstención nas eleccións autonómicas: así era a política pujolista tan gabada por algúns medios nacionalistas galegos—, durmirá o sono dos xustos nalgúns dos centos de almacéns da Generalitat. Coses foi presentado por Basilio Losada na Galería Sargadelos, o 14 de novembro do 2000, aparecendo en La Vanguardia do día seguinte esta crónica asinada por Xavier Ayén:


"Cousas" de Castelao traducida per primera vez al catalán

BARCELONA.— Leer los brevísimos textos de las "Cousas" de Alfonso R. Castelao —ilustrados por él mismo— es adentrarse en el alma de la Galicia profunda, con su sufrimiento, religiosidad y leyendas, a través de una mirada humorística y tierna. Estas exitosas colaboraciones, que aparecieron en su día —los años veinte— en prensa, con voluntad de incidir en la modernización de Galicia, han visto ya más de veinte ediciones en gallego, y han sido ahora traducidas por primera vez al catalán de la mano de Lluís Felip para la editorial Empúries.


Un arte "no estupefaciente"

     El profesor Basilio Losada, que presentó ayer la obra en Barcelona, ironizó al recordar que "hoy en día, los políticos de todas las tendencias se apropian del legado de Castelao, incluso aquellos que en 1936 lo hubiesen fusilado sin ninguna reserva". Sin embargo, más allá de la clarividencia de este ministro de la República —una suerte de federalista "avant la lettre"—, Castelao fue, ante todo, "un artista, dramaturgo, escritor, pintor y caricaturista, y especialmente un investigador del arte popular". Las historias de "Coses" proceden de ahí, del pueblo, "de una frase o relato que oye en la calle y que recrea". Tullidos, pobres extremos o patéticos ancianos y borrachos que protagonizan unas historias cortas que reflejan "una explícita voluntad de estar con los que sufren, a pesar de que su familia era rica" (llegó a afirmar: "Mi arte no tiene vocación de estupefaciente", cuando le reprocharon que reflejaba un país dolorido). "Por otra parte, la presencia de la muerte es una constante en la vida rural gallega, se la trata con familiaridad y los muertos están siempre a nuestro alrededor", recuerda Losada. Castelao inició su carrera como dibujante, pasó a complementar los dibujos con textos y, finalmente, "creó un género en que ambos elementos, el gráfico y el textual, formaban un todo indiscutible". Está considerado el gran clásico del gallego moderno, idioma que solía trabajar hasta la obsesión, a pesar de que pueda dar la impresión de que recoge directamente el habla popular. Alianza tradujo "Cousas" al castellano a finales de los sesenta.


     Se o eco na prensa diaria da exposición Castelao i la seva època foi escaso, cáseque nulo —só un artigo, o reproducido de Josep Maria Huertas Claveria—, pode dicirse que a versión catalá de Cousas tivo un pouco máis de sorte: á párte da crónica da presentación no xornal de máis tiraxe e venda en Cataluña, saíron algunhas reseñas da obra.
     En Barcelona, no momento da aparición de Coses publicábanse —como agora, fóra os gratuítos— cinco xornais, tres completamente editados na Cidade Condal: La Vanguardia, El Periódico de Catalunya e o Avui, máis dous en edición para Cataluña mais de cabeceira madrileña, El Pais e El Mundo. (Xornais aos que cabe engadir hoxe La Razón e ABC, ambos con cadernillo para Cataluña.) Destes cincos xornais, o último citado non ten páxinas específicas dedicadas ao libro catalán, non así El Pais, que publica un "Quadern de Cultura" cada xoves. Hai, pois, catro xornais en Barcelona que falen de libros editados en catalán —"El Quadern" de El País, restritivamente, dous, tres libros semanais como moito. En dous destes suplementos reseñaron o libro de Castelao. El Periódico de Catalunya e o Avui. Para facilitar a lectura, do primeiro xornal citado escollemos a versión española da reseña.
     O suplemento de libros de El Periódico de Catalunya aparecia os venres, hoxe, (finais 2004) os xoves. É un caderno do tamaño do xornal, a toda cor. Reséñanse tanto libros editados en catalán como en español. Normalmente, á parte da portada, onde se anuncian os temas que se tratan dentro, son de 10 a 12 páxinas dedicadas ao libro, con seccións fixas. As páxinas dous e tres están dedicadas a un tema que os responsábeis do suplemento consideran estrela, as seguintes, reseñas de libros, sección fixas, noticias de libros e lista dos máis vendidos, ficción e non ficción, tanto en catalán como español. Nas súas páxinas colaboran Manuel Ollé, Vicent Pagès, Xavier Lloveras, Carlos Geli, Josep Maria Huertas Claveria e todo un etcétera que sería longo reseñar. (Tal era así o suplemento no momento da aparición da reseña de Coses. Desde hai uns dous anos, o suplemento cambiou considerabelmente, perdendo a axilidade e a dureza das reseñas.) O xornal vende un 220.000 exemplares, dos que aproximadamente un cen mil en catalán. Velaí a reseña que apareceu no suplemento "Libros" deste xornal.


Narrativa
Galicia, sitio distinto


Coses
Autor
: Alfonso Rodríguez Castelao
Traducción: Lluís Felip
Editorial: Empúries
Páginas: 136
Precio: 1600 pts.

     "Em vaig ver metge per amor al meu pare, però per amor a la humanitat no vaig exercir la carrera". Aunque la cita parece digna de Groucho Marx, la frase es en realidad de Alfonso Rodríguez Castelao y sirve para ilustrar el tono que el lector encontrará en Coses, la obra que le encumbró como un clásico del gallego moderno. Antes de eso, Castelao publicaba caricaturas y viñetas satíricas en los periódicos; transcribía el mundo que le rodeaba con ironía y trazos rápidos.
     Poco a poco, los textos de este escritor fueron ganándole terreno a las viñetas y relegaron su talento gráfico. En
Coses, el Castelao escritor y el Castelao dibujante dialogaban en perfecta armonía, se complementaban a la perfección. El volumen, aparecido en 1926, recogía prosas e ilustraciones aparecidas en la prensa. El resultado es un delicioso baúl lleno de cultura popular, cotidiana y socarrona, aliñada con tintes negros. Con los mimbres mínimos, Castelao conforma historias fascinantes, llenas de carcajadas amargas. Si jo fos autor teatral o Quan jo era petit son buenas muestras de ello.
    
Coses nos deja claro que, en el primer cuarto del siglo XX, Galicia era un sitio distinto. La miseria y la pobreza desertizaban las aldeas, empujando a los emigrantes a la otra orilla del Atlántico. En ese contexto histórico, lo extraño y lo grotesco forman parte de lo cotidiano: las calaveras se utilizan como huchas, los fetos se conservan en potes de aguardiente y algunos pocos locos, con alma de brujo, vagan por las montañas.
     Castelao nos muestra todo esto a modo de estampas breves y retratos cortantes. Nos sirve un mundo ajeno a la modernidad, a las vanguardias y el cosmopolitismo y es que a Castelao, a diferencia del futurista Filippo Tommasso Marinetti, le entristecía ver a los chiquillos corriendo tras los automóviles.

Sebastià Roig

(El Periódico de Catlunya, 24 de novembro de 2000, suplemento "Libros", p. 7.)


     A segunda e última reseña na prensa barcelonesa apareceu, como dixemos, en Avui, que publica os xoves o seu suplemento "Cultura". Dirixido polo escritor e poeta David Castillo, pódese afirmar que é un dos mellores suplementos de cultura e libros dos que se fan no estado español. Dedica de 18 a 20 páxinas a libros, e dúas a arte. As páxinas de libros-cultura adoitan abrirse cunha extensa entrevista a un escritor catalán, español ou estranxeiro con recente obra publicada. Veñen logo diversas seccións fixas, variadas e non semanais todas —algunhas, como por exemplo, "Llibres recuperats", que fala de libros publicados en catalán e nunca máis reeditados, adoita ser bimensual. A súa variada temática abranxe desde a lingua até a enigmística, sendo os seus máis asiduos colaboradores: Anna Maria Gil, Josep Joan Isern, Joan Solà, Enric Vila, Joan Triadú, Joan Agut, Màrius Serra, Sussanna Rafart, Concha García, Carles H Mor, etc. sen esquecer ao seu director, David Castillo e á novelista e redactora de cultura das páxinas do xornal Ada Castells. A reseña da versión catalá de Cousas correu a cargo de Enric Vila, redactor do xornal. Eis a súa visión de Castelao e da súa obra.


Galicia 'mon amour'


Enric Vila


Alfonso R. Castelao: Coses, Traducció de Lluís Felip. EMPÚRIES, Barcelona, 2000.

     Encara als anys vuitanta, quan la mili era para mi poc més que una varicel.la vaga i llunyana que havia acceptat passar algun dia, l'emotivitat que el Nadal infon a les sobretaules familiars va conduir la conversa cap a aquell moment tan enfadós en què el nen de la casa esdevé un homenet en la imaginació dels adults i pot passar fins i tot com va passar, que, amb aquestes, una tieta m'advertís: "Si et toca fer el soldat a Galícia vigila amb les noies o en tornaràs casat, que les gallegues van boges per trobar un nóvio que les emporti ben lluny del seu país!".
     La memòria, a més de ser selectiva, té intuïció i reté en suspensió experiències aparentment fútils, com aquesta. que amb el pas del temps prenen sentit o fan pedra foguera quan una idea demana que una anècdota que la il.lumini. Si la cosmovisió de la meva tieta em va posar sobre la pista de la influència que el reduccionisme folklóric promogut pel franquisme va tenir en la societat catalana, Castelao ha donat vida i profunditat al tòpic que va inspirar el seu comentari.
     L'autor de
Coses és sense dutbe el millor cronista de la Galícia preindustrial que a finals del segle XIX i primers del XX pagava amb una important sagnia migratòria el preu de la modernització europea. No és casualitat que els dos millors escriptors gallecs d'aquella època visquessin en la seva própia pell l'aventura americana: mig milió de compatriotes seus també ho van fer. Julio Camba (Villanueva d'Arousa, 1884) va embarcar de polissó amb tretze anys rumb a l'Argentina i no va tornar fins que un decret d'expulsió el va fer fora. El cas de Castelao (Rianxo, 1886) és diferent: el seu pare, mariner, va muntar una adrogueria a la Pampa i l'escrpitor no va tenir altre remei que anar-hi a viure entre els nou i el catorze anys. Camba i Castelao van païr l'experiència migratòria de manera absolutament oposada, l'un per la via universalista i l'altre per la localista, però en la literatura de tots dos ressona la mateixa saviessa ancestral, la mateixa mirada tendra i la seva inevitable humanitat.
     Dic això perquè pocs escriptors europeus d'aquest segle deuen haver aconseguit, com ells, contradir amb tanta contundència Oscar Wilde (per cert, felicitat pel centenari, mestre!) quan deia allò que "és bo recordar de tant en tat que res que valgui la pena conèixer pot ser ensenyat". Segurament però en aquella Galícia on van viure el camí que anava de la cultura adquirida a la naturalesa heretada encara era possible desfer-lo amb paraules, pocs han descrit l'essència humana amb tanta simplicitat i concisió. Ras i curt, Castelao i Camba tenien aquella màgia que avui sovint busquem en els escriptors del Tercer Món i als barris marginals de les nostres ciutats, on encara podem trobar-hi el rastre de la nostra humanitat primigènia que hem perdut sota la disfressa.
    
Coses, recull de peces literariopictòriques publicat el 1934, gaudeix doncs de la intemporalitat del clàssic perquè és una magnífica estampa de les societats tercemundistes d'avui, a més de retratar perfectamente la Galícia de fa un segle. A base de contes curts que ell mateix li.lustrava amb dibuixos de tall goyesc, Castelao va confegir a les revistes de l'època un completíssim retaule de la societat precapitalista que li va tocar viure i defensar des de l'acció política. A diferència de Retrincos, l'altre aplec de textos dispersos de Castelao, a Coses la diáspora no és el tema central del llibre, però hi batega dissolt en un variat mar de temes en què la denúncia, la orientació moral i la descripció bucòlica van agafats de la mà.
     Amb amor a la terra i el retard tecnológic de fons, Castelao reflexiona sobre el misteri de la vida i de la mort, el pes de la tradicció, el pas del temps, la solidaritat individual, la insolidaritat social, les il.lusions colectives, els somnis personals, i va trenant, conte rera conte, els signes que conformen la identitat gallega sense avergonyir-s dels seus fonaments humils i rurals. Difícilmente la sensibilitat melindrosa de Castelao hauria pogut donar peu a un nacionalisme superb, que no sorgís de l'observació detinguda de la realitat o condicionés el mite al benestar de les persones. La seva prosa de pinzellades poètiques és un crit desacomplexat que reclama ajuda a l'exterior i dóna ànims als marginats de l'interior.
     A
Coses, com a la resta de l'obra de Castelao, els desherdats són els homenatjats. Borratxos, vells, visionaris, bojos incompresos i tota mena de miserables en general formen una galeria de personatges valleinclanescos que enllacen la sensibilitat de l'autor amb el seu nacionalisme. Al capdavall, Castelao devía trobar en la figura dels perdedors una precisa metàfora de la seva Galícia, la Irlanda peninsular, despenjada del procés de modernització europeu, econòmicament colonitzada pels anglesos i catalans i deixada de la mà de Déu per part del govern de Madrid.
     La dignitat amb què els protagonistas dels seus contes suporten les penes, les rialles i la incomprensió aliena, ell se la sabia de memòria gràcies als seus discurs a les Corts per demanar al govern de l'estat que donès un cop de mà al seu país o el deixés espavilar-se sol. No n'he pogut estar de copiar un fragment del final del discurs que va pronunciar el 5 de maig de 1933: "Aquest túnel ideat per gran novel.lista Kellerman que havia d'unir Amèrica amb Europa acabava a Galícia, però la fogosa imaginació d'aquest escriptor no va arribar a concebre, no va poder veure una desídia com la de l'Estat espanyol [...] Voldria tenir un pretetx, un de sol, per felicitar el govern per la seva actuació a Galícia [...] En aquestes condicions, creieu-me, senyors ministres, no podem defensar els poders públics a la nostra terra". Quan un no pot decidir per ell mateix no té altra sortida que donar la culpa als altres.


(Avui, 14 de decembro do 2000, suplemento "Cultura", p. XVI.)











36 No POUM de Galiza militaron, entre outros, Uxío Carré Naya, o fusilado fillo de Uxío Carré Alvarellos, Andrés Colombo, Jaime Fernández, Eugenio Fernández Granell, Luis Rastrollo, o irmán —fusilado en Santa Uxía de Ribeira— de Enrique Fernández Sendón, etc. Pouco se leva escrito sobre estes personaxes, a non ser os artigos de recordos que entregou Borobó en A nosa terra. Falta, pois, un estudo polo miúdo sobre a implantación do POUM no país. Lembremos que en xullo de 1936, no momento do alzamento fascista, o seu máximo dirixente, Joaquin Maurín, se encontraba en Santiago para "promocionar" o partido na Galiza e dar nacemento ao POUM galego.
37 Está ben lembrar que nas recentes memorias do Raimon Galí, o "mentor político" de Jordi Pujol, se chega a escribir que o ambiente das universidades catalás durante o franquismo era irrespirábel, porque estaba dominado por marxistas como Pierre Vilar —nunca profesor nunha universidade franquista— ou Manuel Sacristán —expulsado da universidade de Barcelona, da que era simple profesor, en 1966. Así escriben certos "nacionalistas" a historia.

Páxina Anterior

Ir ao índice de Páxinas

Páxina Seguinte


logoDeputación logoBVG © 2006 Biblioteca Virtual Galega