BVG     Atrás    Índice de Páxinas

     Marga

     Marga tivo a xentileza de me chamar por teléfono cando pasou por Compostela. Pillara unhas cortas vacacións. Anda agora por Catalunya, non me lembra o nome da viliña onde me dixo que traballaba, cerca de Girona.
     Decateime estes días do pouco que sabía da muller que compartira vida, naquel piso húmido e sombrizo dos Basquiños, co meu vello amigo desaparecido Cilistro Fernández Andrade. Aquela Marga, reservada e seria nas miñas lembranzas de hai nove anos, a penas falaba cando nós os tres coincidiamos. Penso hoxe que calaba por non estorbármonos, a Cilistro e a min, ou tal vez por falta de interese nas nosas conversas.
     Foi ela quen se empeñou en visitar o piso abandonado dos Basquiños, esa vivenda tan apegada aos seus recordos.
     Xa alí, remexeu en todos os mobles da casa. Pensei que procuraba algunha desas pequenas cousas sen valor material das que tanto doe desprenderse. Non obstante, foi un disquete de ordenador, o que achou na mesa de escritorio. Poñía "zunia xorda", en letras vermellas, na etiqueta.
     Tiramos o po de dúas cadeiras vellas, e falando esquecémonos da friaxe que abranguía o piso. Ao redor de Cilistro, como non, xirou a nosa conversación.
     -Eu fágoo polos arredores de Vigo -díxome-. Por Vincios, poño por caso, baixando á cidade cando lle apetece, ou á mesma Compostela ás agochadas. Este disquete proba que non debe estar moi lonxe. Andaba mal, refuxiouse para saír do burato.
     Contesteille:
     -Non sei. Non o teño tan claro. Para min, o disquete non proba nada. Cando atopei a carpeta preta coas notas varias que se converteron en Ahoulouuu....!, ese conto con nome de berro animal, un non repararía en ningún obxecto relacionado con ordenadores. Daquela aínda non me vira obrigado a deprender catro vaguidades de informática para uso doméstico.
     Démoslle reviravoltas aos recordos: o casal da Ulloa, onde Cilistro acubillaba cando a cidade pesaba coma unha lousa, segundo el propio dicía, os demorados outonos que tanto eu coma ela temos compartido co noso amigo nos lugares que el máis estimaba, aqueles rotundos soutos de vellos castiñeiros, Carolina, a súa parente, quen na práctica gobernaba as herdades familiares, unha muller acolledora, fermosa e rexa, aínda nova, que todos sentiamos como parte daquela paisaxe, e que, para a nosa sorpresa, decidira deixar o pazo da Ulloa para se mudar ao sur de Francia...
     Non me atrevín eu a falar da separación, que acordaran pouco antes de Cilistro desaparecer. Entendían a súa relación dun xeito nada convencional, segundo coido eu, mais a ruptura debeu pesar dabondo no abatemento do noso amigo. Pero eso concirne á vida privada deles os dous.
     Marga porfiou por que eu examinara o disquete da "zunia xorda". Tiña un mundo de curiosidade por coñecer o seu contido.
     Cando o intentei, a pantalla do meu ordenador ateigouse dun revoltallo de garabatos e debuxiños, indescifrables para min. Outro tanto aconteceu nos aparellos dos amigos expertos aos que acudín, e nos varios locais que visitei. Ao cabo, no obradoiro dunha pequena tenda de informática, compuxeron o invento de xeito que fose intelixible na miña máquina.
     Alí falábase de Uldrá, de Ahoulou/Regou, do Souto do Pardiñeiro de Amarelle. Lin todo dunha atacada. Non conseguín pasalo a papel, así que regresei á tenda onde souberan preparar o disco. Quería darlle unha copia a Marga. Mais os expertos dixéronme que o texto desaparecera. Era irrecuperable, explicárono sen se inmutar, que seica o comera un virus.
     -Reescríbeo -díxome ela, toda seria, cando llo contei-. Ven sendo, máis ou menos, o que fixeches con Ahoulouuu....!, o conto que argallaches a partir das notas dos Basquiños. Sempre compartistes ese mundo estraño, vos os dous.
     Aquela mesma tarde pillaba o tren para Barcelona, o catalán. Remataban as súas cortas vacacións. Acompañeina á estación.
     Fiquei un bo anaco nun dos bancos da plataforma, cando Marga se foi. Pensaba no maino que esvaraba o tempo á súa beira, e no seu xesto na despedida, tan característico, os labios nun pregue distante.
     Despois de lle dar moitas voltas, fíxenlle caso e recompuxen, ata onde a miña memoria mo permitiu, este novo lerio das terras de Uldrá, de Ahoulou/Reghou, tal como aparece nas páxinas que seguen.
     É mágoa non dispoñer do orixinal. Estou seguro de que canto máis me arredei do texto do disquete, máis empobrecín a historia escrita polo meu amigo desaparecido.
     Outra volta O Souto do Pardiñeiro de Amarelle. Quen lle diría a un que tornaría a eses afastados lugares, tan estraños para Marga.





O Souto do Pardiñeiro de Amarelle

     Os dous vellos pulcros estaban sentados nun banco do parque, moi cerca de onde eu me instalara. Morría o inverno. Queixábanse da friaxe que chegaba nas luzadas dun nordés. Eu escoitaba, sen facer moito caso. Prestei atención cando, para a miña sorpresa, un deles amentou o Souto do Pardiñeiro de Amarelle. Como se continuaran unha conversa que interromperan para falar dos derradeiros fríos da estación.
     -Eu penso que debes de ter unha confusión co nome. O Souto do Pardiñeiro de Amarelle non pode caer por onde ti dis. A non ser que haxa máis dun, cousa que eu non acho moi probable. O souto é invento dun discreto escritor, con a penas sona, autor dun par de libros que andan por aí sen pena nin gloria. Non me lembro do nome, sei del por un amigo que o trata algo.
     "Non debes coñecelo ti, a Seixáns, profesor de literatura xubilado. Foi quen me dixo que as historias deste autor teñen, sobre todo, o defecto de carecer de trama. Escribe con pulcritude, segundo Seixáns, mais abre camiños que non levan a ningures. Pero déixame ir ao conto da orixe do souto. Referiullo o propio escritor a este meu amigo.
     "É neto de labregos pobres, quen inventou o Souto do Pardiñeiro de Amarelle. Seu avó materno foi un home que librou de milagre da queima do 36. O apoio dos veciños evitou que o pasearan, disque. Téñenme falado doutro caso coma este, dixéronme que no Rodiño Grande non ousaron pasear o portugués que abrira alí unha taberna, pois era home moi estimado na parroquia. Para dicir a verdade, a min paréceme mentira que alguén puidera frear os baixos instintos daqueles bárbaros. Ben sabes ti como trabaron en carnes da miña propia familia. Pero desculpa, xa me estou desviando outra volta. Non podo falar daqueles tempos sen alporizarme.
     "O avó do escritor andara de carpinteiro ao xornal polas aldeas da contorna. Despois, coma o portugués do Rodiño, este carpinteiro e labrego tamén abriu taberna, un cabanote de madeira que el mesmo construíra, teitado de cinc, nun terreo alugado, moi cerca dalgún lugar onde os militares das dereitas rebeldes instalaran un campo de concentración. Non sei onde.
     " A familia do labrego en realidade sobrevivía coas anadas das catro guicholas cativas que herdaran el e a muller. Máis da metade da súa leira de labradío máis fértil estaba ocupada por un enorme castiñeiro, que estorbaba na sementeira, asombraba e empobrecía as colleitas. O labrego estimaba aquela árbore. Sorría, cando alguén lle aconsellaba que a derramara.
     "Unha noite, na taberna, un seareiro, un pouco peneque, berrou co labrego, seica lle dixo que nunca vira xente con tan pouco sentido coma el, que como se entendía que deixara estragar a colleita e desprezara a madeira que podía tirar daquel castiñeiro. Facendo honor á súa sona de home tranquilo, o taberneiro contestoulle con retranca. A ninguén lle senta mal o amparo dunha sombra no verán, meu compañeiro.
     "Na mesa onde se xogaba ás cartas houbo xente que tamén sorriu. Pillaran o dobre sentido da resposta. Os de moita confianza sabían que o preso republicano, que fuxira do campo de concentración aquela mesma tarde de verán, estaba ben amparado, so as táboas de castiñeiro que sostiñan a tella dun pallote, á beira da casa do taberneiro.
     "Aquela árbore medraba na leira que se coñecía como o Pardiñeiro de Amarelle. O escritor, sabedor desta historia, mudou o castiñeiro en souto, ou máis ben en fraga. Na opinión do meu amigo Seixáns pode tomarse polo bosque máxico dos contos marabillosos, O Souto do Pardiñeiro de Amarelle, o lugar prohibido onde un pode bater co inagardado, con perigos descoñecidos ou mesmo cos ledos soños do amor.
     Erguéronse do banco, os vellos. Volveron queixarse do frío daquel día de fins do inverno. Pensei en ir tras deles e espreitalos con disimulo. Desistín. Mirei como marchaban lentamente polo paseo central do parque. Cada pouco, detíñanse para continuar a conversa, apoiados nos seus caxatos.
     O Souto do Pardiñeiro de Amarelle. Que sorpresa, bater con el desta maneira. Pensei en Ahoulou/Reghou, pensei en Uldrá. A casualidade levoume, outra volta, a estas terras de lonxe.





Uldrá. Ahoulou/Reghou.

     Cavilaría en voz alta, o vello Maroñas, en calquera das súas conversas con Antón Lariño Pedras:
     -O tempo escorre coa constancia das augas do Uldrá naquel seu relanzo maino, no interior do Souto do Pardiñeiro de Amarelle, alí onde ti te miraches nos ollos verdes de Novelúa. Vai deixando un sinal, leve coma ronsel de dorna veleira esvarando na tona dun mar en calma, e as vellas feridas, cando non aboian, somérxense no profundo das augas salgadas.(1)
     Aínda que deben ir aló cerca ou máis dos vinte anos, foi onte, nos meus recordos, cando viaxaba eu a Compostela, no tren expreso que se coñece como o catalán. O home entrou no meu departamento na estación de Reus. Era mariñeiro, segundo me dixo, estaba enrolado nun cargueiro alemán, e aproveitara as súas vacacións para visitar a uns parentes que traballaban na central nuclear de Vandellós. Falaba case berrando, coa entoación cantariña da Ría de Arousa. Contoume do seu traballo:
     -Algúns galegos embarcamos de mariñeiros de cuberta, nos barcos dese armador. Para capitán, ou de oficiais, contratan alemáns. Son fodidos, os alemáns. Non todos, hainos coma a xente. Pero manda moito carallo con eles, se saen alemáns-alemáns.
     "Tocounos un de camareiro de comedor, un alemán-alemán. Chamáballe teutón testudo, un dos nosos. Chamáballo por detrás, non fose que entendera.
     "Aquel home entraba no comedor como se non nos houbese, e botáballe o buterbrote, ou como raio lle chamen, aos seus paisanos. Os galegos íamos sempre os derradeiros, tanto tiña que pillaras unha cadeira á beira da porta. Pousaba a prata cun golpe riba da nosa mesa, con malos modos.
     "Un día calquera pasou por diante de Pepe de Cabío, penso que era el. Foi, coma sempre, onda un alemán que estaba acomodado na outra banda do comedor. Ergueuse un paisano del que debía estar farto de aturalo. Plis, plas, arrioulle unha labazada do dereito e outra do revés, antes de lle dar palabra.
     "Sinto ben non lembrar o nome deste compañeiro. Ben se ve que non é alemán-alemán. É un alemán coma a xente. Non sei que lle diría ao camareiro. Faloulle moi baixiño, despois de zorregarlle.
     "Santo remedio. O buterbrotes non volveu saltar unha quenda ata o mesmo día que desembarcou, en Hamburgo.
     Falaba sen parar, aquel mariñeiro de cuberta. As súas historias axudáronme a soportar a pesada viaxe na segunda clase daquel tren incómodo. Bebía moito, dunha petaca de whisky.
     Xa cerca da madrugada botei unha sonequiña incómoda. Cando espertei, o mariñeiro mirábame. Parecía un pouco achispado. Seguía enviando whisky a morro.
     Faloume de Uldrá, o país á beira da fraga prohibida, vixiada por artefactos metálicos de feitura semellante á das galiñas de curral. Foi moi confuso, cando explicaba a situación destas terras de interior, ás que el se achegara co gallo de non sei que xestión que lle encomendaran no cargueiro. Contou tamén de Ahoulou/Reghou, de xentes esgrevias, situado á outra banda da fraga.
     Uns días más adiante, referinlle ao Cabanas as historias do mariñeiro.(2) Daquela era moi frecuente que ambos os dous enredaramos con longas conversas nas que se falaba de todo, co entusiasmo propio da mocidade. Cabanas díxome:
     -Velaí tes materia literaria. Xa hai un relato feito, a pouco que se traballen as historias do mariñeiro.
     -Escribe ti -contestáralle eu-. A literatura tírache moito máis.
     Fíxome caso, mais eu tampouco resistín a tentación de achegarme en secreto ao mundo que me descubriu o mariñeiro.(3) E cara aló vou, outra volta, incitado pola conversación dos vellos descoñecidos do parque.
     Non sei moi ben por qué. É certo que me atraen estas terras. Mais tamén achegan a un os aires do fastío e do aborrecemento.
     O meu compañeiro de viaxe daquela xa arredada noite ceibaría unha frase feita que usan con frecuencia as xentes do costado de noroeste do Mar de Arousa:
     -É moito mal -diría, con moita retranca.





O vello Maroñas

     A pequena ferida na meixela do vello Maroñas deitaba unhas pinguiñas de sangue. Antón Lariño Pedras preocupouse unha miga.
     Estaban os dous nun claro da fraga, na parte do Souto do Pardiñeiro de Amarelle que linda con Ahoulou. Repousaban da carreira. Como se sabe, escaparan das pedras que os ahulenses ou louceghos lle guindaron a Maroñas nada máis velo. A liorta pillou polo medio a Antón, e este decidiu acompañar o vello na fuxida.
     -Supoño que teremos que buscar algo para facer unha cura -dixo Antón-. Non sangras moito, pero de a ferida seguir así, o teu pano da man non abonda para estiñala. Ti debes saber dalgunha herba medicinal.
     -Repúgnache ver o sangue, compañeiro -repúxolle o vello, rindo-. Esto non precisa de herbas. Debe de haber un regatiño por aquí cerca. Lavareime, por non che dar noxo. Imos aló.
     Había efectivamente un regato de augas limpas, non moi lonxe. Coa cara ben lavadiña, e cuns retoques coquetos dos cabelos e das longas barbas brancas, resaltaba o ar de pillaría nos ollos pretos do vello Maroñas, mesturado cun aquel de visionario.
     Sentaron os dous na herba, ao pé dun freixo. Antón preguntoulle a causa de que os ahulenses os apedraran. O vello Maroñas falou a modo. Pasaba lentamente a man polo colgante con figura de vacaloura que levaba pendurado do pescozo.
     -Foi en Ahoulou onde lles deu por chamarme Merlín, de alcume, por estrafalario. Mal merezo eu o nome dun sabio. Vivín no mesmo Reghou hai tempo, cando comezaron a repoboar o monte a eito, con eucalipto. Son moi diferente dos ahulenses. Non aturei nin un ano. Coidaba que se esqueceran de min, mais vexo que aínda lle dan creto a esa vella, avesía como unha terra sen sol. A que guindou a primeira pedra.
     O vello Maroñas calou. Ficou pensativo. Antón dixo:
     -Desculpa a miña franqueza. Semella que non quixeras contarme o que en realidade pasou en Ahoulou cando viviches alí.
     -Que máis ten se discutimos por un marco ou por causa de que aborrezo os eucaliptos. Non teño ningún interese en lembrar detalles. Que importa o que dixen, o que os louceghos responderon. Non nos entendemos, os ahulenses e mais eu. Velaí o problema.
     "Alugara unha casiña pequena, de pedra, entre carballos. Gustaba daquelas terras. Aínda non medraran os eucaliptos, tampouco construíran eses estafermos de ladrillo sen recebar, estaban coidados o monte e os campos. Se te esforzas un pouco podes imaxinar como sería a paisaxe. Fermosa e amena. Mais non fun quen de me entender con esas xentes. Foi en Ahoulou onde me sentín absolutamente só por primeira vez na vida.
     -Se cadra o problema es ti propio, e non os ahulenses.
     -Tamén se pode pensar, que son home de mal acomodo. Neste momento estou pensando en tirar cara a unha grande cidade. Mesturarme coa xente, andar polo medio dela sen que ninguén repare en ti.
     Calou un anaco longo, cos ollos fixos da fraga. Despois ergueuse de súpeto e dixo, con outro ton máis ledo.
     -Compañeiro, as xentes novas de hoxe non tedes pulo ningún. Imos, se che parece. Se non, danos a noite aquí. Hai un refuxio cerca. E, aos vellos, a vida fainos previsores. Xa saberás por que o digo.
     Atoparon un camiño enlamado, despois dun treito a monte. Andaron en silencio. Internábanse no Souto do Pardiñeiro de Amarelle.
     É moi probable que Antón Lariño Pedras non pensara na conversa do vello Maroñas. Cavilaría en Novelúa, o encanto que coñecera á beira dun relanzo maino do río Uldrá, no interior da fraga.
     Quen sabe.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega