BVG     Atrás    Índice de Páxinas

O camiño

     Non tardaron en chegar ao refuxio, unha choupana de madeira. Dentro, o previsor Maroñas agochaba unhas latas de conserva de peixe, galletas salgadas e algunha chilindrada máis. Compartiunas con Antón Lariño. Ao empardecer prenderon un lume de achas de carballo para escorrentar a friaxe daqueles primeiros días da primavera.
     -Moito agradecen os meus cansos ósos un lume de lareira e unha conversa amigable -notábaselle un aquel morriñento, a Maroñas-. Nestes tempos non é moi doado atopar con quen falar. Non escoitan, só atenden por educación. A xente non sabe estar parada, ten razón Melchor, aquel vello navalleiro de Taramundi. Están noutras lerias.
     "Este lugar achega unha noite de hai moitos anos ás miñas lembranzas. Andaba, daquela, por Galicia. Quentábame na lareira da taberna de Cabanas, á beira daquel campo de concentración onde os fascistas rebentaban co traballo e mataban á fame presos republicanos. Foi nos negros corenta. A taberna aínda era máis cativa ca este refuxio. Catro táboas de piñeiro cravadas de presa, que sostiñan un teito de cinc.
     "Marchara todo o mundo. Estabamos sos, a carón do lume, Cabanas e mais eu. Chovía fóra. Bebiamos dunha botella de augardente branca que lle regalaran ao taberneiro. Debía ser do Ulla, polo recendo. Cabanas invitaba con frecuencia os amigos, e vendíalle ao fiado a calquera. Tiña dó da miseria daqueles tempos de atrocidades. Así lle foi o negocio.
     "Fumaba uns cigarros moi grosos, de picadura, que se lle ían apagando entre os labios. El chamáballe fachucos. Enleou un, despois de ofrecerme a petaca. Falou moi calmo, era home de paciencia infinita. Non sei por que me ven tanto ás mentes a sinxela historia que contou. Díxome: "O home coñecino nunha reunión, poucos días antes da sublevación militar. Agora andará polo monte. Non debe estar só. Non convén que saibas máis detalles del, aínda que sexas de confianza. Era alto e moi magro, cun aquel intenso nos ollos coma ti. Non quero acordarme de onde viña. Poñamos que dunha cidade. Despois da reunión, enredamos unha miga diante dunhas cuncas de ribeiro branco. El estaba seguro de que os militares non nos ían deixar en paz. Sabía que se ían revirar, Franco e os outros, contra da legalidade republicana. Falou lentamente, antes de despedírmonos, de outra persoa que el coñecera, un seu amigo. Díxome, como se lle enviasen as palabras de moi lonxe: "Non me preguntes nada daquel home. Nin cando o vin, nin de onde viña. Xa non era un neno. Na súa mocidade descubrira con claridade a súa meta. Non dubidou un segundo. Pillou o camiño máis corto e andouno dereito. Non consentiu que o enredaran. Achegóuselle algunha muller para matar o tedio de noites insomnes ou para soportar xuntos un treito de vida. Compañeiros de travesía ofrecéronlle amizade, propuxéronlle descansos, se cadra pillar por algún dos abondosos desvíos para saber de lugares onde outras xentes rebulían. El sabía que non podía arredarse do seu obxectivo, había que chegar antes de que o sorprendera a morte. Aínda novo, pero moi canso e con poucos folgos, sentou por fin entre os elixidos, aqueles homes firmes, serenos, sen dúbidas. E nese mesmo momento descubriu a verdade do que en realidade procuraba, que ficaba moi atrás, no longo camiño, nalgún dos moitos empalmes, onde arrolaban lentamente músicas mainas mentres os homes se miraban nos ollos dalgunha muller, daquel amigo. Ou no propio camiño que percorrera con tanta presa nos mellores anos da súa vida, sen reparar nas variadas paisaxes nin nas moitas xentes que deixaban escorrer o tempo nas súas marxes. E xa era moi tarde para desandar aquela ruta, non tiña forza, pesáballe a canseira e o desánimo".
     "Cabanas remexeu as brasas. Case non quedaba noite. Do campo de concentración chegou un barullo xordo. Contoume aínda dos militares ou dos falanxistas nas cunetas, en baixiño, como se tivese medo de que nos escoitasen
     O vello Maroñas calou. Tamén el fedellou cun pao no lume, para avivecelo. Unha noite sen lúa escurecía a fraga silandeira, ou sexa o Souto do Pardiñeiro de Amarelle.





Noite

     O vello Maroñas deitouse nun dos catres dos que se dispuña no refuxio, envurullado nunha manta. Falou como entre soños. Saíalle unha voz rouca.
     -Vou mudar de aires. A mergullarme na multitude. Mirar no metro esas caras que ollan ao lonxe sen ver cousa, sentir o latexo frenético das xentes apuradas que marcan os ritmos da cidade entre o balbordo xordo do tráfico.
     "E deben ser eses os lugares onde máis se padece de señardade. Non obstante, o engado funciona durante un tempo. Pensas que vas atopar unha compaña amena nalgunha das moitas persoas que andan a rentes de ti. Poucas veces acontece. O máis común e que te asolague a soidade amortuxada das longas noites insomnes. Se o veneciano Marco Polo descubrira as grandes cidades modernas a Kublai Kan, o curioso emperador dos tártaros, contaríalle como estas repousan na substancia de desexos que nunca xamais se fan realidade.(4)
     Non tardou en roncar, o vello Maroñas. Antón acobadouse na fiestra. Fóra, o lento orballar ennobelaba os murmurios do bosque. Cara onde ir, pensou. Tamén el tiña que decidirse.
     Esvaecíase Ahoulou, malia non ter decorrido un día desde a súa fuxida con Maroñas. Apagábanse, como un mal recordo, as imaxes dos ahulenses. Salvábase Xulia. Lembraba a súa cara na despedida, os cabelos revoltos, dicíndolle triste a Antón que non existían os encantos, que Novelúa era un invento seu. Amortecera a sensación de engulo que o alagara cando os descubrira xuntos, a Xulia e Xerardo.
     Podía regresar a Uldrá, buscar algún traballo de ir tirando e alugar un apartamento no Bairro Novo, con vistas ao souto. Zafarse dos artefactos metálicos que vixiaban a entrada no bosque, para seguir a exploralo no tempo libre, só, ou procurando a compaña de alguén. Non, mellor só. Perderse no Souto do Pardiñeiro de Amarelle, procurar a Novelúa, mirarse os dous novamente nun relanzo calmo do río.
     Deitouse, xa de mañanciña. Faltaría pouco para o abrente. Escoitaba, no entresoño, un ruído raro, como de motores. Fóiselle achegando Nela, a moza do Bairro Novo de Uldrá, moi seira. Silandeira. Xulia, a ahulense, cos cabelos desordenados, dicíalle cousas tristes que Antón non entendía, porque tamén falaba, non se sabe desde onde, o vello Maroñas. Estorbábanlle a Antón todos os tres. Non lle deixaban descubrir Novelúa. O seu encanto dos ollos verdes debía estar moi cerca.
     Espertou moi tarde, pouco descansado. Maroñas xa non estaba. Deixara unha nota nun sobriño verdoso, que poñía, con letras moi picudas: "O propio camiño, logo. Debe de ser eso o que nós temos que procurar. A min lévame o ar, agora, cara unha grande cidade. Abur, Lariño. Que a ruta che sexa leve e pracenteira. Xa nos veremos".
     No sobre había unha cantidade pequena de cartos, e aquel colgante de acibeche con figura de vacaloura. Antón pendurouno do pescozo e botou a andar polo camiño enlamado. Seguiu adiante, aínda que aos aproximadamente cen metros se decatou de que se esquecera de almorzar algo.
     Non daba imaxinado os xeitos calmos de Maroñas nos trafegos apresurados dunha grande cidade.





A pista

     Non soñaba, cando escoitou, de noite, ruído de motores. Chegáballe agora distinto, a intervalos, á corredoira enlamada que percorría. Nunca imaxinaría máquinas, Antón Lariño, a bruar no Souto do Pardiñeiro de Amarelle.
     Tamén se sorprendeu ao descubrir que o seu camiño empalmaba cunha ampla pista asfaltada. Vellas árbores ciscadas polas bermas semellaban tronzadas de non había moito.
     Ao pouco, un tractor cargado con troncos avanzaba cara a Antón. O conductor non responden ao seu saúdo. Mirouno con desconfianza. Virou dúas ou tres veces a cabeza, antes de dobrar nunha curva.
     Será un loucegho, polas trazas, pensou Antón. Da contorna de Ahoulou/Reghou, onde aínda semellan máis atravesados.
     Uns metros adiante, un home de funda azul traballaba na gabia. Este devolveulle os bos días.
     -¿Hai moito tempo que abriron esta pista, señor?- preguntoulle Antón.
     -Non lle sabería dicir. Sonlle un mandado. Páganme por rozar a herba. Eu déixoa a rentes. Un compañeiro ven detrás, cos pos. Din que son para que non medre máis, eses pos brancos. Pero non fan tanto. A herba volve. Tarda un chisco máis, pero volve. A herba inza.
     -¿É vostede de de Ahoulou?
     -Home, segundo como se mire. Da vila non son. Vira de aló, vostede. Por esta pista chégase ben, desde a propia rúa do centro. Mentiría se lle digo que eu non vou nunca, a Ahoulou. Merco alí, cando se precisa na casa. Non enredo moito. O normal: dúas ou tres cuncas, na taberna. Por certo, non me faga moito caso. Podo equivocarme, pero paréceme que o vin, a vostede, algunha vez. Desculpe se non é así.
     "Como lle digo, da vila non son. Pero ao mellor vostede chámalle Ahoulou a todo, á vila e ás aldeas. Hai quen o fai. Eu non vivo moi lonxe.
     Tivo a impresión, Antón, de que o home ía eludir calquera pregunta que se lle fixera. Aínda así, tentou saber a onde levaba a pista.
     -Ben se ve que son un mandado, xa lle dixen. Coma o meu compañeiro, o que ten que botar os pos. Desculpe, non sei se é moito preguntar. Se cadra, vostede tamén anda á madeira. Ven moita xente de Ahoulou a ela, agora que abriron pista.
     Tiña experiencia no trato con aqueles ahulenses, Antón Lariño. Nunca contestaban directamente. Daban unha reviravolta a conversa, levábana a onde eles querían, e remataban por preguntar. Despediuse do home da funda. Proseguiu, asfalto adiante.
     Acompañouno un tráfico irregular. Cruzou algún coche, adiantárono tractores, motos barulleiras. Algún dos motoristas viraba cara o mozo a súa máquina, agresivo, nun xogo que a Antón lle semellaba estúpido. Arredaba no último momento.
     Por sorte para el, que esmorecía pola fame, un treito máis adiante abriran taberna nun pendello de bloque e uralitas. Unha muller non moi limpa serviulle unha cervexa morna.
     -Fría non lla temos -falaba con brusquidade-. Pero tampouco está o tempo tan quente.
     Conseguiu que lle trouxeran un guisote engraxado, case frío.
     -Aquí damos de xantar ata a unha, señor, e xa están sendo as catro.
     Rosmaba por todo, aquela muller. Díxolle onde remataba a pista
     -Na aldea. E lo a onde vai levar. Ao Pardiñeiro de Amarelle. Des que emporlaron o camiño disque construíron moito. Debe de ser certo, que por diante da taberna aínda pasan ben camións, ou tractores, con material. Pero eu non lle sei. A min non se me perdeu nada alí.
     A muller enviaba un grolo cada vez que pasaba á beira do mostrador, dun vaso que debía conter algunha bebida alcohólica forte. Antón non se atreveu a pedir café.





O Trovo

     Como se sabe, no pasado Antón zafárase da acometida dos artefactos metálicos que cercaban o Souto do Pardiñeiro de Amarelle, nas lindes de Uldrá. Recibírao o rumor de polas arrandeando, ruídos leves de follas secas, bategar de ás, un chirlo-chirlo de paxaros. Agora, aquel ambiente apracible de devesa antiga afogaba no rouco boureo de motores roñando. As vellas árbores abatíanse para construír unha pista emporlada. Non concibía tal profanación do bosque, Antón Lariño Pedras.
     Pensaba se lle conviña retroceder, procurar outras rutas menos transitadas, cando entrou na taberna un home coñecido. Veu dereito á mesa de Antón.
     -Canto tempo, Lariño. Que sorpresa. Non te facía un por aquí. Permíteme que te invite a café.
     O bigote recortadiño, traxe gris ben pranchado, camisa azul, gravata negra, esculcantes ollos, tamén pretos. Era O Trovo, quen, como sabe, se lle presentara na feira que Antón visitara na compaña de Nela, a Feira do Trovo. Soubo daquela que era amigo de seu pai e, tempo adiante, chegara a oídos de Antón un rexoubar impreciso sobre negocios turbios e un pasado coidadosamente agochado. Nela advertírao de que se gardase moito del. Parecía temelo, coma todos.
     -Así que xa aborreciches en Ahoulou, Lariño. ¿Ou estás de excursión?.
     -É curioso. Non sei como pode vostede saber por onde anda un.
     -Non sexas neno, Lariño. Todo se sabe. E atúame, home.
     A taberneira alcólica trouxo dous cafés e unha botella con augardente branca. Trataba a O Trovo con amabilidade, sen os modos bruscos cos que atendera a Antón.
     -Son da quinta de teu pai. Amigos da mocidade -proseguiu O Trovo- Ou sexa, que podo darche un consello. Deberías acougar. Volver á túa casa. Teu pai ten proxectos novos. E neles cabes ti. A familia é a familia, Lariño.
     Antón estivo tentado de non lle responder a O Trovo. Ao cabo dixo:
     -Non penso volver nunca. Decidino cando descubrín a meu pai teledirixindo as galiñas.
     -¿De que galiñas me falas, Lariño?
     -Vino cos meus propios ollos. Á beira da miña casa, naquel cabanote que sempre está pechado, descubrín a meu pai manexando os aparatos que gobernan os movementos das aves metálicas. As que acometen a quen se arrima aos lindes do Souto do Pardiñeiro de Amarelle.
     -Lariño, tardan en chegar as novidades a Ahoulou, polo que eu vexo. Eso rematou. Xa non hai aparellos na entrada da fraga. Imos construír, nós tamén, unha pista ampla. A primeira, xa virán outras. Comunicar Uldrá co Souto. Explotar a madeira, introducir especies de crecemento rápido. Progresar. Acabouse a vixilancia. A entrada é libre, agora.
     Antón interrompeuno. Falou sen pensar.
     -Case prefiro as galiñas metálicas, antes que estas pistas emporladas e árbores de crecemento rápido. Das galiñas había procurar un a maneira de librarse, e pasear pola fraga que vós pretendedes estragar.
     -Non sabes o que dis, Lariño. Non te opoñas ao progreso. Coñézovos. Nunca estades contentos. Primeiro protestabades polas galiñas. E agora, que a entrada é libre, habedes queixarvos dos eucaliptos. Quen raio vos entende.
     O Trovo invitou Antón a acompañalo. Díxolle que tiña pensado chegar a Uldrá dunha atacada. Antón non lle quixo ir.
     Pola fiestra da taberna, aquel galpón sen recebar, mirou como arrancaba o coche, negro e brillante, inconfundible, de O Trovo.
     -É un Peugeot do 38 -díxolle a taberneira alcólica-. Bonito, ¿non si?.
     Antón non contestou.





O Novo Pardiñeiro

     Proseguiu Antón, sen moito entusiasmo, pista adiante. Non tardou en frear un turismo de par del. Invitouno a subir un home afectado, vestido cun traxe moderno. Díxolle, ao mozo:
     -Ata hai pouco traballaba libros, sobre todo enciclopedias -falaba con moita énfase-. O último que vendín para a editorial foron as obras completas dun escritor galego, un tal Álvaro Cunqueiro. Mercounas un velliño algo cocho.
     "Vaime moito mellor agora, que levo dúas firmas de materiais de construcción. Non hai comparanza. Un xisto para unha cuberta colócase só. Ou a plaqueta para un cuarto de baño.
     Antón preguntoulle se sabía cando construíran o camiño polo que o comisionista guiaba con soltura o seu coche.
     -Pouca xente sabe desta pista, polo momento. O sinalamento do empalme non se deixa ver, é doado pasarse. Buliron construíndo, rematárona en a penas dous meses. Haberá, máis ou menos, un ano que a abriron.
     "Ten un firme excelente, agarran con xeito os coches. O vello Pardiñeiro progresa gracias a este novo camiño. Remataron dúas urbanizacións de casas baixas, e constrúen agora edificios altos, de apartamentos.
     -Hai algún tempo que entrei no souto, pola parte de Uldrá -dixo Antón-. Non é que percorrera a fraga enteira, mais nunca sospeitei que ía bater con lugares habitados.
     -Nun claro do bosque, segundo me teñen contado, ficaba un pardiñeiro, catro paredes de pedra caendo. Desta ruína parece que procede o nome do lugar, e mesmo o da propia fraga. Dixéronme que o de Amarelle ten que ver cos lirios que medran alí cerca, nunha zona húmida, a Laghüela.
     "O vello Cabanas, un galego que vivía só, no interior da fraga, restaurou a ruína. Seica foi labrego, carpinteiro, taberneiro. Agora é músico. Asombra ver como toca o saxofón con aquelas súas mans deformadas polo traballo na terra. É gloria, da xenio escoitar o ben que soa o instrumento.
     "Tíralle o jazz, aínda que tamén se atreva con pezas clásicas. Cóntase que chegaba xente á moreas á fraga por escoitalo, moito antes de construír a pista. Tamén se di que, en realidade, as actuacións musicais agochaban non sei que estrañas reunións de políticos clandestinos. Outros falan de xuntanzas espiritistas. Hai versións para todos os gustos. Mesmo rexouban que é imposible que sexa o propio Cabanas quen toca, pois din que o vello faleceu en Galicia non se sabe cantos anos hai.
     "O certo é que o músico desapareceu, cando comezaron coas edificacións. Na ruína que preparou, un home aínda novo, parente seu, Xosé Requesende, abriu taberna e casa de comidas.
     "Todo mudou, no Pardiñeiro de Amarelle. Ampliouse o claro do bosque. Coas árbores tronzadas encheron camións de troncos. Achaiaron a terra as bulldozer. Andan no negocio empresas de madeira, varias constructoras. Escoitei por aí que O Trovo é propietario de todo, xa sabes, ese uldrao do Peugeot antigo, do 38, tes que coñecelo. As empresas seica non son máis que nomes comerciais. Polo que vou apañando aquí e acolá, eu máis ben penso que O Trovo traballa para algunha sociedade. Os donos móvense na sombra. Andan polo medio ahulenses, uldraos, algún galego. Os cartos ventan cartos, amigo, non teñen fronteiras. Pero non me fagas moito caso, un pode trabucarse.
     "Estamos chegando. Non vas tardar en ver por ti propio o Novo Pardiñeiro de Amarelle, Zona Residencial, como pon no letreiro de benvida da entrada.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega