vb9xavierqueipo
AUTOPOÉTICA DO NENO QUE ESCRIBÍA NOS VIDROS EMBAZADOS
Hei confesar que nunca se me dou ben esta parte do choio, a de falar de
min. Hei confesar tamén, que unha das eivas máis grandes
que recoñezo nestes tempos que corren é a de non ser quen
de vender mellor o meu produto (en definitiva trátase diso,
nonsí?). Pero coma por covarde tampouco me teño,
veña e imos ao asunto por ver que dá. Se cadra para non
me complicar moito a vida vou tratar de responder a algunhas preguntas
que me incomodan particularmente, e ter a esperanza, así, de
que, cando menos os que isto lean, non mas fagan máis. As
preguntas son canónicas e porén, básicas e
concrétanse en Que?, Por qué?, Como?, Cando?, Onde? Para
que?, e Para quen?
1.Que? A resposta semella ben
simple, pois non hai máis que percorrer unha desas fichas que
circulan na rede onde se explicitan un a un os libros que fun
publicando dende Decembro do 1990 no que apareceu Ártico até O espello e o dragón,
que saíu do prelo na fin de Febreiro do 2005 e é,
porén, o último dos publicados. Na lista pódense
atopar libros de relatos (Ártico, Ringside, O ladrón de esperma, Os ciclos do bambú), novelas (O Paso do Noroeste, Malaria Sentimental, Papaventos), diarios (Diarios dun nómada) libros de ensaio científico-literario (Contornos, Mundiños, Manual de Instruccións), poesía (Nos dominios de Leviatán, Glosarios) e literatura infantil (O espello e o dragón).
Quedan fóra da lista, para non semellar prolixo, aqueles libros
colectivos onde fun chamado a colaborar arredor de temas, ideas ou
solidariedades diversas, e as ducias de artículos de
opinión recollidos en diarios, revistas e páxinas web (un
non ten vergonza e fala do que sabe e do que non, expresando as ideas
que se pasan pola cabeciña, con resultados brillantes ou
ruíns segundo os puntos de vista de cadaquén).
Ficcionista, dixeran. Non sei. Hai unha liña sutil e esvaecente
que separa a realidade da ficción do mesmo xeito que se fosen
dous gases, os dous expandíndose nun volume pechado,
mesturándose ata que é imposíbel saber onde
está un e onde está o outro.
2.Por qué? A verdade
é que escrebo polo mesmo que o fan todos os meus colegas, para
satisfacer o ego (moitos non o dirán nunca, pero
desconfíen deles, son, con certeza uns mentireiros). Do que sei
estou seguro é de que non escribo para facer país nin
para salvar a lingua, nin para dignificala, nin para calquera outra
forma de salvar a patria. Ningún comisario político me
vai dicir dende unha cátedra (aínda que tanto lles gusta,
povverinos, que por algo chegaron a esa posición de orgasmo
académico) se teño que escribir un romance ou un ensaio,
unha colección de contos ou uns poemas épicos.
Ninguén me vai ditar os temas dos que teño que falar e
daqueles dos que non, ninguén, je espere, me vai insinuar un
camiño, unha progresión canónica, unha vie royale
cara ao destino de escritor orgánico. A miña patria non
é a miña lingua pois teño dúas por
nacemento, unha única na que fun educado, outras que estudei a
peito ou contrapeito, varias nas que fun amado, outras que adoptei
voluntaria ou forzosamente (o exilio ten, entre outras
características, a de permitir somerxérmonos noutras
culturas e noutras linguas), e outras máis que espero visitar
(ilusión ou desatino) nos anos que me queden de vida. Escrebo,
se cadra, porque andei moito mundo dentro e fóra de min, porque
os meus puntos cardinais son cinco coma os sentidos, ou talvez sete
coma os sete mares, ou tres coma no espazo euclidiano, ou unha Fita de
Moebius con dúas caras infinitas por onde camiñan
angustiadas as formigas de Escher.
3.Como? Comecei escribindo a
man, nos vidros embazados da sala de xogos na Rúa do
Preguntoiro, no casco antigo de Compostela. Xa na escola, e tras moitas
tardes de caligrafía intentando corrixir o meu natural
desordenado e romántico, debuxei con xiz o meu primeiro
corazón, todo un poema. Proseguín de rapaz acnéico
botando botellas ao mar con mensaxes cifradas, pequenos poemas que
abandonaba nos bancos da Alameda de Compostela a xeito de book-crossing
anticipativo, escribindo lindas cartas (eles dixeron che) a amigos e
relacións. Logo, xa mozo, chegaron as madrugadas
interminábeis tecleando con rabia unha Underwood que o
avó trouxera do Uruguai, facendo copias en papel carbón,
presentándome a concursos que non gañaba ou que si (hoxe
esquecidos aqueles textos na brétema dos arquivos con prosas non
publicadas e secretas). Houbo gran período ágrafo,
abraiado pola potencia dos que me precederan no empeño, e un bo
día comezou un tempo no que ditei textos en alta voz para
corrixilos eu logo nas longas tardes de verán baixo o emparrado
da casa matriz da Porta dos Mariños. Outras, nas que paseando
por Londres ou París, por Ejsberg ou Cuxhaven, utilicei unha
gravadora de fitas de K7. Despois chegou o ordenador dos amigos, e, xa
logo, cos primeiros salarios importantes, merquei un portátil
Toshiba de ecrán de cristal líquido e peso excesivo.
Durou ata que o tempo o apagou para sempre logo de dez anos de
relacións difíciles, levándose na súa
memoria de Alzheimer informático non poucos ensaios e proxectos.
Agora, recuperado de tan sentida perda, continúo escribindo a
man, nuns pequenos cadernos italianos de 96 páxinas
tamaño postal (1), e,
xa logo, paso os textos no ordenador IBM que de terceira ou carta man
lle merquei a Nguyen, corrixo a bolígrafo BIC sobre papel Xerox (2)
, reescribo n veces n, e así ata que me sinto satisfeito, de
xeito que a semellanza entre o resultado final e o proxecto inicial
é, as máis das veces, ben cativa. Esquecín dicir
que as veces escribo tamén sobre os napos de papel dos
restaurantes, sobre os pousa-vasos de cartón das
cervexerías, nas marxes do xornal de cada día, nos
tíckets do supermercado, no reverso de noticias imprimidas das
edicións dixitais dos xornais galegos, nas páxinas do
libro que estou a ler nese momento de necesidade, etc. Un día
mesmo –mozo aínda- escribín no aire dunha illa a
verba máis fermosa que pronunciarse poida.
4.Cando? O cando non ten
moito segredo pois se articula en varios locucións verbais:
cando podo, cando quero, cando teño o día e cando me
deixan. Traballo noutra cousa (acrediten que isto de escribir en
linguas minoritarias non dá para vivir) que é o que se
podería denominar traballo alimenticio. Daquela restan as fines
de semana, as festas de gardar, as vacacións e o tempo que un
lle vai rabuñando ao día a día para escribir todas
as seráns do mundo. Este cando, condiciona, por tanto, outras
condicións da miña escrita, coma por exemplo o
“como” e o “onde”.
5.Onde? Hai colegas que adoitan
falar das condicións absolutamente necesarias para o seu
recollemento creativo, e non serei eu quen non lles dea razón.
Cadaquén ten as súas teimas e eu o primeiro. Escribo nos
barcos, nos avións, nos trens, nos aeroportos e nas distintas
estacións de comunicacións, nos taxis, nos hoteis nos que
deixo caer os meus ósos de familia de reumáticos, nas
cafetarías das cidades e os pobos que visito, na casa dos amigos
que me acollen con xenerosidade e agarimo, nos xardíns
botánicos, nos bancos dos parques, nas praias nudistas (3)
, no medio dos piñeirais e nas carballeiras máis
queridas; nos zoolóxicos, nas rúas molladas, nas paisaxes
montesías de todas as Fisterras visitadas, nas illas e lagoas,
na horta dos meus antergos e, de cando en cando tamén, no meu
apartamento en Bruxelas ou na casa que temos en Vigo. Unhas veces
acompañado e outras só, con música escollida ou
coa ambiental, espido ou de mitóns es escarpíns de la por
mor de escorrentar a friaxe, certamente abraiado pola grandeza do
mundo, ou triste coma un animal orfo que non atopase ninguén da
súa estirpe con quen falar.
6.Para qué? A pregunta
non é mala e a resposta é sempre unha
xustificación a posteriori (desconfíen de aqueles que
semella que teñen a vida programada dende que teñen uso
de razón). Nos faladoiros adoito dicir que escribo para me
aforrar o psicanalista, pero convirán comigo que isto é
unha chisca dejá vu. Se dixera que para ordenar as miñas
ideas, que é outro xeito de dicir que o fago para ordenar o meu
mundo, o interno e o que me arrodea, ou para ser máis feliz,
tamén serían respostas usadas. Todo isto é
verdade, pero verdade tamén é que o fago para satisfacer
o ego, para engrandecer o que doutro xeito sería unha vida menos
interesante e, por suposto, para publicar, para me presentar diante do
mundo como alguén que ten (ou que cando menos quere) ter algo
que dicir. Se cadra tamén para abarloar o futuro (potencial ou
cinético, verdadeiro ou falso, realidade ou desexo) neses os
meus diarios anticipativos (contradición das
contradicións).
7.Para quen? Desconfíen
daqueles colegas escritores que din que eles non queren publicar, nin
expoñerse, nin entregar algo de seu para compartir cos lectores.
Mesmo os que temos, por escolla, ou circunstancia de estilo, un
público limitado, escribimos para nós (narcisismo natural
a toda manifestación artística) e para os outros
(altruísmo tamén consubstancial a toda
manifestación artística). Tamén, coma todos os
meus colegas d’ailleurs, escrebo por interese, pois como a todos
eles (minte tamén o que non o diga ou pretenda disimulalo)
encantaríame vivir do meu traballo creativo sen precisar dun
traballo alimenticio alternativo (no meu caso funcionario, como Kafka
ou Cortázar, de sorte desigual) nin escribir por encargo ou
obriga cotián (xornalista a tempo parcial, articulista a ditado
ideolóxico, escritor bandeira de aço de tal ou cal grupo
de presión). Escribo para todos os que me queiran ler e para os
que non teñen a mínima intención, para o presente
e para o futuro, e mesmo para contentar aos antepasados, para aqueles
que me queren e aqueles que me detestan (xa non son un neno, e sei de
certo, que hai xente que me detesta, ás veces, supoño,
que cargados das súas razóns respectivas), por suposto
para ser traducido ás mil e unha linguas que no mundo son e as
que foron e serán, para que a miña mensaxe se estenda
como rego de pólvora, para me sentir, como todos os artistas
convencidos, máis preto da explicación deste Universo que
se expande.
Estas son as respostas ás sete preguntas capitais, e son, pois,
as razóns da miña poética, do meu traballo
artesán que non sabe de encargos nin ditados da moda ou os
mercados. Estas son, sen dúbida, as razóns do meu
éxito limitado, da miña escasa proxección
comercial, do meu minguado suceso editorial, do meu combate permanente
cos números, circunstancias estas, por certo, que
acompañan á meirande parte dos escritores do mundo,
independentemente da lingua escollida. Estas son tamén as
razóns do meu potencial de futuro, as da miña
satisfacción interior, as da mutabilidade constante dos meus
textos, as de unha paixón sen límites e sen afervoamentos
de débedas con tal ou cal grupo de poder ou opción
política. Razóns que reforzan cada día o meu
sentimento (se cadra inocente) de liberdade. Por elas persisto,
acrediten, con teimosía sen límites precisos.
* A foto é da
autoría de Cé Tomé.
(Bruxelas, 31 de
Maio de 2005)
1. As Moleskine son un
encordio, ou demasiado grandes, e daquela non caben nos petos, ou moi
pequenas, e daquela non dan xeito para apegar nas súas
páxinas postais, ou fotos, ou afiches despregabeis, ou etiquetas
ou soños; ademáis escribir nos mesmos cadernos que Bruce
Chatwin ou Ernest Hemingway -como relixiosamente fan algúns
benqueridos colegas- non vai facer que un escriba coma eles, e mesmo
non sei se é interesante escribir coma a cadaquén se lle
dea.
2. Encántame facer
publicidade, se cadra algún día me chega un agasallo por
dicir que esta ou aquela son as miñas compañías
aéreas favoritas, ou que o meu computador é X ou Z, ou
que para saír me poño morado de Tónica Schwepss
(probabelmente non se escrebe así), que é un
tónico cardíaco dos mellores e disque protexe da malaria.
3. Nas praias non nudistas, que
sorprendentemente son as máis, é difícil escribir,
pois un se sinte permanentemente escandalizado polo comportamento da
xente, polo seu xeito de agochar partes nobres do seu ser, pola
obsesión no ocultamento, polo pésimo gusto na escolla de
bañadores, que definitivamente non lles van coa cor dos ollos,
coa estructura ósea ou coa forma das orellas.
|