BVG
Atrás
Índice de Páxinas
|
BVG
Atrás
Índice de Páxinas
|
Muxenas |
||
|
Muxenas (pp. 101-144) |
||
Muxenas
[p. 101]
* * *
¿E quéns foron aqueles
Pol-os qué a humanidá, con louco empeño,
O mundo dividiu en dúas mitades
Pra loitar sin descanso e sin sosego?
¿Quenhes foron os qué, con saña impía
Levantarse fixeron
Ôs fillos contra os pais, uns contra outros
Os pobos, as cibdades y-os impéreos?
¡Ou! ¿quéns foron, dicide,
Aqueles pol-os que n-un cimiterio
Trocouse o fertil campo,
O val risoño y-o pelado outeiro;
Aqueles, que, risoños,
Ôs seus hirmans sacrificando á eito,
[p. 102]
Sobre unha pía de calabres fríos
Tomaron logo asento?
¿Quenhes foron, dicide,
Qué méreto ou qué fado eles tiveron,
Por qué modo d'os homes consiguiron
A renúncea total d'os seus direitos?
Pro non, non preguntedes
Os d'arriba quéns foron, n'é un sacreto;
Preguntade, s'é caso, qué así puido
Velar d'a humanidade o entendemento.
[p. 103]
* * *
Ô tirano ferir, mais n-esquenzádes
Que d'o sangue que brota,
Se manteñen âs veces os que queren
Un mundo gobernar todo de ilotas.
As cadeas crebai; mais ténde en conta,
S'os eslabós rompestes,
Que, en lanzas y-en espadas, os que berran
¡Libertade! as convirten moitas veces.
[p. 105]
* * *
Ónse d'o piano os acordes.
Po-lo espáceo que deixa o cortinaxe
Sai a luz á torrentes:
Xa non hai duda, encomezou o baile.
Entrade... non se mira
Mais qué riqueza e luxo en todas partes,
Vistidos de gran préceo,
Muebres mil de un valor sin duda grande,
Tapices de mil coores,
Sin númaro de halaxes,...
En fin, por todos sitos,
Ouro e mais seda, terceopelo, encaixes.
Alí rein'a legría
[p. 106]
Alí xa non hai bágoas nin pesares,
A música encomeza
Y-encomeza tamén con ela o baile.
II.
Vese todo valeiro, non s'alcontra
Nin un banco siquera en que sentarse.
N-o fondo d'un rincullo
Sobre pallas se ve cuase un calabre,
E de xionllos n-o chan, médeo despidos
Están sete rapaces,
Chorando os coitadiños
Porque senten n-o corpo frío e fame
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pan, pan, berran os nenos
E, c'unha voz que non s'escoita cuase,
Co-as bagullas n-os ollos
A probe moribunda dí: ¡calade!
III.
A que visre de seda
E de cote recibe os homenaxes
Y-a que sobre unhas pallas
Espir'antre saudades
¿Son hirmans?... Así o dicen; mais eu penso
Negándoo está de cote a sociedade.
[p. 107]
* * *
Y-èses que berran
E de contino predicando, ufanos,
Están a libertá, pra convertirnos
A todos en escravos
D'o seu capricho louco,
¿É pusibre, Dios Santo,
Que sen tropezo sigan seu camño,
D'as víutemas sin seren dispreceados?
Que anda todo ô rivés, teño por certo
Cando vexo qu'o engano
Vive tranquilo, y-antre tant'o Apostol
Que nos trai a verdá, morre encravado.
[p. 109]
* * *
Sempre buscando quén m'entenda marcho;
Pro en vano, non alcontro
Mais que seres que dicen, si m'escoitan:
¡Disgraceado, está tolo!
Será certo, Dios mío, ou n-este mundo
Serei eu soil'o cordo
E todol-os que ufanos me motexan
Ô mirarme de loito,
Que fan bulra d'o mal que m'acongoxa,
Que rirse de min oyo,
Serán todos ¡Dios Santo! n-é posibre,
¿Serán toliños todos?
[p. 111]
* * *
Alá van, cómo fume desfeitas,
Ilusións qu'a miña alma mantivo,
Alá van, xa morreron,
O meu peito deixando ferido.
Doces sonos, proyeutos dourados,
De feliz ser afán non comprido...
¡Qué presto marcharon!
¡Con qué presa c'o vento fuxiron!
Pensamentos que noites enteiras
Acupándom'a mente, entranquilo
Pasar me fixestes
Horas longas de triste martíreo;
[p. 112]
Antuseastas promesas, nacidas
En istantes de louco dilíreo,
¿En donde xa vades?
¿Cál, ô fin, foi o voso destino?
Alá van, cóm'o fume desfeitas,
Xa de min e pra sempre fuxiron,
Tan soilo quedaron
Tristes recordos n-un peito ferido.
[p. 113]
¡LIBERTÁ!
Paxariño
Que n-a xaula
D'o meu carto
Triste cantas,
¡Quén soupera
Qu'é o que parlas!
Eu, que triste
Vivo antre ánseas,
Eu, que sinto
Sempre as bágoas
N-as meixelas
Que me escaldan,
[p. 114]
Cando escoitas
Cómo ensayan
Os seus cantos
N-a enramaa
Os xilgueiros
Y-as calandras,
Cando miras
Case alargan
Pol-os aires
As súas alas,
Anduriñas
Áfricanas;
Paxariño,
Que n-a xaula
D'o meu carto
Triste cantas,
O teu peito
¿Non alasa?
Dí ¿non sentes
De ir as ánseas
Pr'ese ceo
Que habitabas,
Pr'esas veigas
Sementadas
De casiñas
[p. 115]
Van morrendo,
Cál n-a frágoa,
As muxenas
Que levanta
O ferreiro
De antr'as chamas,
E qu'o vento
Logo mata,
Y-ô pensar
En quén n-a y-alma
Lev'a pena
Que me mata,
Non acougo,
Perdo a calma,
Sinto'o peso
D'a disgrácea.
Meu amigo,
Tra-las barras
Que te prenden
D'esa xaula,
Fai ben tempo
Xa que te hachas,
E, tan pronto
Triste cantas,
Como legre
[p. 116]
Vai con ramas
Con palliñas
E con lama
Y-o teu niño
Presto amaña;
Chouta legre
Legre canta...
E si queres
 ventana
Ven e dame
Serenata,
Qu'eu ferida
Teño a y-alma
Penso sempre
Que n-a xaula
Que te encerra,
Triste layas,
Que é, teu canto,
Mostra crara
D'o que o peito
Drento garda.
Cando miras
Cómo a y-alba
Se presenta
Sonrosada,
Sempre brancas?
¿A morriña
Non te mata,
D'eses ríos,
D'esas prayas,
Que se ven
Dend'a ventana?
Paxariño,
Sinto n-a alma
Unha cousa
Qu'esprica-la
Eu non poido
Cando cantas,
Y-onde queira
Qu'eu me vaya,
Xa n-o campo
Xa n-a praya,
Sempre, sempre,
Me acompaña;
Y-é qu'a miña
Vida pasa
D'as tristuras
Sempr'escrava,
Sin sosego,
Y-as espranzas
Subes, baixas
Auga tiras,
grau espallas
Y-hastra queres
¡Cousa vana!
D'a priseón
Rompel-as barras,
Compareite,
¡Veces tantas!
Eu a solas
Co-a miña'alma
D'este probe
Corpo escrava,
Qu'en deixal-o
Pon súas ánseas.
Paxariño,
Marcha, marcha,
Vóa libre,
Libre salta,
Sube ô pico
D'a montana,
Cruza o val
Y-aló n-o faldra
Ántr'as penas
E tan soilo
Tí aliviala
¡Ai! consigues
Cando cantas.
Ténde, ténde
Presto as alas,
Dend'a carce
Fuxe, escapa,...
¡Ou! meu Diós
Se a miña y-alma
Tamén libre
Se alcontrara¡
[p. 117]
* * *
¡Meu door, meu door! ¿A quén ll'entresa
Que chore oou que me ría?
¿Quén por min ha botar unha bagulla
Cando deixe esta vida?
Un punto, soilamente, n-este mundo,
Fugaz unha estreliña
N-o ceo, soilamente n-unha praya
Unha arca cativa,
N-a bóbeda celeste debre nube
Qu'o vendabal disipa,
D'o oceáno bruador pena iñorada,
D'o fogo unha muxica,
¿A quén han d'entresal-os meus doores?
¿A quén minas legrías?
[p. 119]
CONTRASTE
 veira de un berce
Que acupa o calabre
De un neno que feito
Parece de nacre,
Chorando, sin trégoas
Está incosolabre
Sua nai, que lle dice,
Con brando linguaxe:
«Adiós, meu feitizo,
Meu neno, meu ánxel;
Non podes xa verme,
Nin podes bicarme;
[p. 120]
Xa mais non me legras
Con soilo mirarte.
Morriche ¡ou!, meu fillo,
¿Y-así, pra deixarme
Ferida de morte
D'o ceo te baixache?»
Y-en tanto d'o neno
N-o doce sembrante
A pura legría
Parez retratarse:
É qu'a y-alma xa está n-a sua pátrea,
É que goza n-o médeo d'os anxes.
II.
É neno, moi neno,
Pro istintos salvaxes
N-os xogos que elixe
Xa poden notarse.
A un probe paxaro
Que tén ô alcance
Aperta y-esmaga,
Co-a risa n-os labres,
Y-o can qu'ô seu lado
Sostén a lealtade,
N-o coiro xa sofre
D'o neno a coraxe;
[p. 121]
Y-a nai, que o contempra,
N-aqueles infames
Entretenementos,
Surrise y-apraude,
De que cría, quizaves un mostruo,
Nin siqueras de conta botarse.
III.
Ô ver ¡veces cántas!
Tan triste contraste
Me dixen: ¡Dios Santo!
¿Y-a filicidade
Posibr'é que sempre
N-as bágoas se garde,
E logo, n-as risas
N-as risas.... ¿quén sabe?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nai de un anxel, filix, ponte legre
Nai de un mostruo... tí pont'a chorare!
[p. 123]
O EMPERDORE D'A CHINA
(poesía catalana de Apeles Mestres)
¡Qué aburrido e triste está
O Emperadore d'a China!
Fai tempo non vai â caza
E de gozo non ten miga.
Xa lle cansa o cheiro d'o opio,
Os goces d'o amor o alritan
¡Qué aburrido e triste está
O Emperadore d'a China!
Si n-é mintira, ¡ou Poeta!
Qu'é poderosa a tua lira
C'os teus cantos iste anoxo
[p. 124]
Que me afoga noit'e día
Fai fuxir y-hei de pagarche
A moi bon préceo a meiciña
Tempra o poeta o sanc-sing
E d'este xeito emprincípea:
—Primeiro reinaba o caos,
A noite tod'o invadía:
O Eterno Tao este mundo
Concib'e brota en siguida;
Mais ô miral-o ermo e frío
Xuzgándoo obra mezquina
Quixo darlle un paraiso,
Fai un sol pra darlle vida,
Seménta-o de opio e de té
E dalle por nome China;
Fai d'el öasis sagrado
D'os prefumes y-as delíceas,
D'a vertud'e mais d'a céncea,
De filósofos y-artistas
Y-os chinos, antuseasmados
D'un xardín com'o que tiñan,
Rodéano de murallas
Gardadas de noit'e día
Pra que nunca os estranxeiros
[p. 125]
Gozasen de tanta dicha;
Mais o país estranxeiro
Que dá volta a tod'a China,
Agora é pátrea común
D'os prefumes y-as delíceas,
D'a céncea e mais d'a vertú,
D'os filósofos y-artistas
Y-os chinos, emparedados
Co-estas murallas macizas,
Saben o qu'os vellos, fai
Cinco mil anos, sabían.
Ô rnaordomo o Gran Khan
Chama e dille, antre surrisas:
—O trobadore legroume,
A canceôn é divirtida;
Fai que o prémen con cen sacos
Cheos de ouro e pedrería,
Cento cincoent'alefantes
Y-a millor d'as miñas pipas.
Despois... cortarll'a cabeza
Y-ô son de pito en seguida
Fain-a colgar n-o portal
D'esa pagoda viciña.
[p. 127]
* * *
Seu honor defendeu y-a sua concéncea
Loitando sempre sin gozar descanso,
E cand'ô fin berrou ¡vitórea! estonces.
Viuse prob'e d'o mundo dispreceado.
Concéncea, honor, decoro...
Todo tripou, risoño e sin reparo,
E, ¡mirái!, casi todos o saúdan
Xa véndô d'a fertuna n-o pináculo.
Mais aquél que ¡vitórea! berrou, probe,
Agora que ten cartos,
Pasa en silénceo co-a cabeza baixa:
É, qu'a concéncea dille: ¡derrotado!
[p. 129]
O EMIGRANTE
Dendes d'o barco qu'o arrastra
A desconecidas terras,
Cara á pátrea que abandona
A mirada volve inqueda
E namentras que n-o peito
O curazón lle latexa,
Brilantes bagullas corren
Po-las páledas meixelas.
Recordos tristes d'a infáncea,
D'aquela edá de inocéncea,
N-o seu peito s'amontoan
E terribres o atormentan,
Pois n-as ondas que marmulan
[p. 130]
E contra o barco s'estrelan,
N-a brisa que, caprichosa,
D'o mástel engurr'as velas,
D'o mariñeiro que canta
N-a praya a voz lastimeira
Que chega hastr'él cómo adiós
Que se desfai antr'a brétema,
Frebento pens'alcontrar
Asuntos mil que lle lembran
D'o logar a vida legre,
A casa que aló n-a aldea
E n-unha verde cañada
Aculta ôs seus ollos queda;
o regato choutador
Que lodas suas augas mezcra
Co-as puras e cristainas
D'o río que ven d'a serra;
O sito en que, veces tantas,
Ô redobrar d'a pandeira
Y-ô malencóneco acento
D'a dôce gaita d'a terra,
As tardes pasóu brincando
Yñorand'o que eran penas;
o rosmar d'a rula triste,
A campaiña d'a Eirexa,
[p. 131]
O probe vello qu'ô ouvila
A frente descobr'e reza
En fin, cánto d'agradabre
Pra él á sua pátrea encerra.
Ouviu qu'é-rico o país
Hácea donde'o barco o leva,
Ouviu qu'alí n-a abundáncea
Se vive, que n-hai miséreas,
Ouviu, en fin, tantas cousas
D'aquela bendita terra,
Co seu mar tranquilo sempre,
Sembrand'o fondo de pelras,
Co seu ceo sempre limpo,
Limpo, cál alma sin pena,
C'os seus rios, c'os seus lagos,
Seus prados e carballeiras,
Que, vendendo a probe chouza
Que d'os seus páis por heréncea
Recebira, os probes muebres
Y-aquelas sembradas veigas
Qu'o sol aluma e de noite
A brisa tranquila orea,
Ô fin adiós dice a todo
Y-a pátrea chorando deixa,
Co seu peito traspasado,
[p. 132]
Co-a y-alma de dôres chea.
¿Volverá? Quizaves non,
Quizaves alei ll'espera
Tras terribres sofrementos
A homillaceón y-a misérea,
Quizaves n-un hespital,
Rodeado de xente allea,
N-a pátrea seu pensamento
A triste vida ô fin renda.
[p. 133]
¡QUEIXA!
Paxariño, paxariño,
Páxaro de sort'esquiva,
Páxaro que d'o teu niño
Cantas n-a pol qu'está enriba.
Páxaro, que pol-a noite
Tristes queixas das ô vento,
Fai qu'a tua voz un momento
Siquera unha vez n-escoite.
Non me trayas â mamórea,
Cando n-o meu duro leito
Quero durmir, unha hestórea
Que aguda me fire o peito.
Era unha noite serea:
Söave a brisa arrulaba
[p. 134]
As frores e descansaba
Todo en paz n-a miñ'aldea:
A branca lua n-o espáceo
Seus nítedos resprandores
Estendía e n-o meu seo
Xogaban tenros amores.
Era filiz agardando
N-esta reixa ô meu amor
Y-as tuas queixas escoitando,
Paxariño cantador.
E recordo que ô chegar
O meu amor hastr'aquí,
Teu dôcisemo cantar
Deixache un momento tí.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Encomezach'o teu canto,
Escoitouse un xuramento,
Amargo correu meu pranto,
Terribre asuviou o vento,
E sin outra compañía
Qu'os meus terribres doores,
[p. 135]
D'un novo espréndido día
Nacer vin os resprandores;
Mais xa non vin o amancer
Pra min d'aqueles seus ollos,
Nin ante min de xinollos
O meu ben volvín á ver.
Por eso, cando t'escoito,
Páxaro que cantas triste,
O meu curazón de loito
Ô momento se reviste.
Paxariño, deixa, deixa,
Deixa teu canto un istante,
Qu'o meu tenro peito amante
De morte fire a tua queixa.
[p. 137]
¡FALA QUIRIDA!
Os campos feiticeiros
D'a miña pátrea,
¡Cánto pracer, Dios Santo,
Cánto me causan
C'os seus reguiños,
N-os que legres rebuldan
Os paxariños.
Os pinares sombrisos
Y-as carballeiras,
C'os seus brandos arumes
¡Cánto me legran!
¡Con cánto gusto
[p. 138]
Escoito n-as debesas
Cantar o cuco!
¡Con qué pracer tan grande,
Con qué legría,
Despertar vexo todo
Cando aló enriba,
N-a cruz d'a torre,
Brilar contempro os rayos
D'o sol que sobe;
Cando o son d'a campana
Subrime escoito,
E d'a brisa lixeira
Precib'o sopro,
N-esas noitiñas
Que tan soilo se gozan
N-a pátrea miña,
N-as que os cantos subrimes
D'os reiseñores
Se mezcran, qu'os d'os pinos
Gratos remores,
E rebrincando
Po-lo fondo d'os vales
Van os regatos.
[p. 139]
Mais cando o acento escoito
D'a nosa fala,
Espricar nunca puiden
O que me pasa.
¡Fala quirida,
Que te escoite namentras
Eu teña vida!
Múseca inimitabre,
Dôce concerto,
Tí, cal ningunha, espresas
O sentemento.
¡Fala adourada,
Que te escote n-a boca
D'aqués que me aman!
Que d'o mund'ô marcharme,
Xunt'o meu leito,
Ô espirar eu escoite
Teu dôce acento,
Voz precursora
D'as fermosas cantigas
Que se ôn n-a grórea.
Que cantos por min pidan,
Cantos me queren,
[p. 140]
N-a ben amada fala
Gallega recen;
Que n'é pusibre
Que xordo Dios se faga
Se así lle piden.
Qu'ô morrer, brandamente,
N-o campo santo,
A garimosa brisa,
Traya ises cantos
Inimitabres,
Que entonan os labregos
D'o vran n-as tardes.
Que sobre a miña focha,
N-a tosca pedra,
A iscriución que se poña
Sexa gallega,
¡Ai! pra que cando
A lean, sintir sempre
Gozo escoitando.
[p. 141]
¡ . . . . . . . . . . !
Surxíde.... surxíde,
Surxíde d'a mente,
Mostrosas ideas
Máis frías qu'a neve,
Máis grandes qu'o espáceo,
Máis malas qu'a peste.
Surxíde.... surxíde....
Brotái, si queredes,
Brotái, malas fadas
Que xa me dais frebe
y-os gallos d'a pruma
de cote rompede,
[p. 142]
Que m'ofogan as ánseas terribres
De dicir canto a y-alma hoxe sente.
Surxide, brotáde..,
Brotáde d'a mente
Qu'a laba y-o ferro
Fundidos máis quentes,
Brotáde, surxide...
Brotái si queredes
Y-o peito en anacos
Axiña rompede.
Ruinas subrimes,
Recordos enxebres,
Lembranzas amargas,
¡Amargas, cál' féles!
Firidas qu'o sangue
Brotar me fixestes...
D'o peito apreturas,
Dilíreos de frebe,
Loucuras, manías,
Tenruras, quereres,
Parolas, promesas...
Surxíde ¡ou! enchente
Terribre de espiñas
De vívoras dentes,
[p. 143]
Que n-o peito a miñ'alma en anacos
Intentastes romper cen mil veces.
Surxíde, surxíde
Brotái, sonos legres
Qu'en noites filices
Pintei sin pinceles,
Fundin sin crisoles
N-o ardente celebre;
Brotái, dôces sonos,
Mintidos praceres,
Cál fume desfeitos,
Desfeitos, cál neve,
Y-agora qu'o peito
Magoado rompestes,
Fuxíde, pantasmas,
Fantástecos seres,
Qu'en horas terribres
Que nunca s'esquencen,
N-a mente axitada
Labrei sin cenceles
E logo a marmórea
Gardou n-os seus pregues.
¡Ou! Sombras, fuxíde,
proyeutos.... morrede
[p. 144]
E deixáde qu'o esprito axitado
A gozar d'o descanso hoxe empece.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Surxíde, surxide,
Brotáde d'a mente
Proyectos e ideas
Que dásme xa frebe,
¡Afogábanme as ánseas terribres
De dicir canto á y-alma hoxe sente!
|
|
© 2006 Biblioteca Virtual Galega |
Páxina Seguinte
Ir ao índice de Páxinas