BVG     Atrás    Índice de Páxinas

[p. 119] XI EN BUSCA DO QUE NON PARECE    Dous días tardou Vasco Gomez das Seixas en têr noticia do que pasara na Mámoa de Losoiro. Cando o soupu, púxose á bufar, á bracear, e á patear, que paricía un basalisco. O que mais o facía á él repelar era o saber que fora Gonçalo Ozores (que para él ainda estaba en Francia) quen mandara e dirixira o arraso do castelo de Losoiro. Renxíanlle os dentes, como si foran os de unha serra que estiveran limando, por non coller diante a seu primo o d' Ulloa, pois eran parentes; e toda a morte dél era saber como viñera aa terra e onde o hacharía. As esculcas que puxo pra averigualo non son pra ditas. Non quedou por perguntarllo á todo o mundo, nin por mandar propios e criados a todas partes para que escudrumasen e tomasen ventos do paradeiro de Gonçalo Ozores.    Non se esqueceu tampouco d' Alberte, que como estaba preto da Mámoa de Lo- [p. 120] soiro, feguróuselle que podería saber algo. Na noite, xa digo, do segundo día despois do feito de Losoiro, mandouno chamar, e así que o touvo diante sin mais voltas e preámbulos,    —Tí conoces á Gonzalo Ozores d' Ulloa? —díxolle.    —Señor, teño oido falar moito dél.    —Non che pergunto eso animal! pergúntoche si o conoces ou o viches.    —Vino moitas veces, antes que o levasen preso para Francia.    —Preso para Francia habías de ir tí e toda a tua caste, páparo, pedazo de besta! —e calamos outras resmas que Ile sigueu botando. —Quén foy o que desfixo o castelo de Losoiro? che pergunto. Non estivo alí Gonçalo Ozores?    —Señor, eu medio trasoín que estivera alí o Sr. Gonçalo Ozores; mais non-o sey poI-o certo.    —Pol-o certo estuvo, panarra, pedazo de xunta a cola! —e dicindo esto pegou tal puñatazo na mesa que tiña diante, que por pouco non-a fixo saltar en astelas. —Pero o que quero eu saber agora —continou —e onde s' apousenta; e esto e o que tí me tês que traguer sabido mañán aas sete da mañán, ¿entendiche? E veremos como te sacudes, sinon hancho de pagar ben as costas!    Alberte, que ben sabía cán axecutivas [p. 121] eran as ameazas d' aquel Herodes, maxinou que esbochando él o que tiña no seu peito, podería quizaibes arredar o rayo que tiña encima; e asi en tono moy homildoso e con moito misterio empezou á falarlle:    —Señor, eu aa sua señoría, non Ile debo calar nada; eu dubidaba dicirlle algo do que sey por medo á que me soupesen os outros e que me embreasen; pero xa que a sua señoría é gustante en que llo diga ¿qué non farei para que a sua señoría non se asañe?    —Pois conta todo o que saibas; e despacha logo; e si non atente aos resultados.    —Pois señor, pra mín onde s' apousenta o Sr. Gonçalo Ozores élle no paazo do señor Vasco Fernandez no Vilar de Mella. Eu dígoo porque Vasco Fernandez acompañáboo moito; e cando ao Sr. Gonçalo Ozores cumpríalle algunha cousa, os criados de Vasco Fernandez e ainda a misma filla, eran os que andaban para diante. E inda pra que a sua siñoría quede mais satisfeito, direille que nunha xunta que habrá catro somanas que houbo na eirexa de Pambre onde se reuniron ao pee de setenta ou ochenta homes, xuntos viñeron o Sr. Gonçalo Ozores e mais o señor do Vilar, e xuntos marcharon.    —Esas causas xa tí m' as debías têr ditas. Váleche que m' as dixeches á tempo; si non mal o pasarías.    Retirouse Alberte non pouco ledo e ain- [p. 122] da algo afouto, porque lle pareceu que debido aa sua asturcia librárase da somanta que o asperaba; por eso, poI-o si, pol-o non, quixo poñer terra por medio, e escapou correndo pra a casa.    Tocantes ao señor de Sampayo, non quixo saber mais. Imediatamente chamou á todol-os seus escudeiros e criados e doulles a orde de que pra o outro día sin falla ningunha aas sete da mañan tivesen reunidos no Libureiro de douscentos a trecentos homes ben dispostos e armados pra a impresa, que xa Iles diría.    A impresa era ir ao paazo do Vilar de Mella e buscar alí á Gonçalo Ozores, anque fose perciso reminar os acimentos da casa. Soupo Nuño do que se trataba, e metéuselle na cabeza o ir él mandando a xente; pois maxinou que se lIe poñía diante unha acasion pintada para apoderarse de Beringuela. Varias veces pasáralle pol-a mamoria o roubal-a; pero nunca se astrevera á facel-o; e moito foy pol-o mismo respeuto que Ile enfundía a que era dona de todol-os seus afeutos e pensamentos. Mais agora que se lle presentaba xeito para entrar na sua casa, e non de calquer maneira, se non como dono, como o que vay tomar satisfaicion d' un agravio, paricíalle que iba con certa aicion á impoñerse á aquela, no ánimo da cal hastra entonces nunca topara modo de entroducirse. [p. 123]    Condecendeu o pay; e non hay para que dicir con que puntualidá se presentou para conducír a hoste cara ao Vilar de Mella. Aquel tivo él poI-o día mais dichoso da sua vida; tal foy o antusiasmo, taes as aspiracions, taes as lisonxeiras ideyas de que se lle encheu a cabeza. Todas estas cousas eran outros tantos aguillons, ou mais ben alas que o levaban voando á botar abaixo aquela porta que para él estivera sempre tan fechada e detrás da cal soñaba él tanto ben; e cando aas dez da mañán, ou pouco antes, descubreu as almeas da torre do Vílar, doulle un salto o corazon como si estivera pra atrapar ca man o secreto e o resorte da sua dicha e felicidá.    No paazo non habia mais que oito ou nove homes armados, númaro que á nada chegaba para defender a casa contra aquela montitú. Como xa apuntamos noutro sitio, o paazo inda era regularmente forte e bastaba para rechazar calquer golpe d' eses que eran tan frecuentes naquela época; pero o seu perimetro ainda era estenso e necesitaba poI-o menos unhos trînta homes para gardar convenientemente a casa por todol-os lados. Por fallo de Xudas faltaban catro escudeiros que sairan con moy percisos recados e axencias; e así todo un corpo da casa tivo que quedar cuasi sin defensa porque a xente non chegaba para tanto. Naturalmente onde se concen- [p. 124] trou o nervo da defensa foy na torre; quedando fora soilo alguns, pero ca intencion de recollerse nela tan pronto como viran as contas mal paradas.    Os asaltadores foron rodeyando o paazo por todas partes, vadearon o río, montaron nas murallas e baixaron ao patio sin mais posicion e estorbo que alguns saetazos; que anque como ben afitados que iban causaron algunhas baixas, nin siquera ca fuga que levaban se decataron delas os anamigos. Pouco lles costou o penetraren no corpo da casa que entestaba ca torre pol-o lado do Norte; e desd' este momento xa os que na torre se refugiaran, se consideraron perdidos.    Porpúxolles Nuño a rendicion; e anque eles ben entendían que non lles quedaba outro romédeo, como non era de cabaleiros o entregarse así áa pírmeira intimacion, contestaron que mentres non lles fallasen todol-os medios que tiñan de defensa, non había que falar deso.    Mentres uns estaban nestas negociacions, outros andaban cacheando e rexistando toda a casa por ver de topar á Gonçalo Ozores. Non quedou curro nin escondrixo, que eles non mirasen e remirasen, nin mueble que non arredasen e abrisen, nin cesto que non desfixesen, nin sitio que non ensaminasen e reconocesen desd' o fayado hastra os baixos da casa sin escruir os cortellos e [p. 125] caballarizas; pero o dar con Gonçalo Ozores, nin con o menor rastro dél; os muiños!    Esto fíxolles convencerse de que debía de estar cos da torre; e pol-o mesmo á ela volveron os ollos e contra ela dirixiron todol-os seus esforzos. Mormentes Nuño ardía e non fumeaba co afán de verse dentro, non tanto para atrapar á Gonçalo Ozores, como ainda para coller á Beringuela, aa cual él tamen supoñia dentro.    Mais os da torre inda siguían nos seus trece; e estonces os de Vasco Gomez para darlles á entender que a cousa iba de veras comenzaron de xuntar palla, ramas e madeiros todo ao redor da torre, e así que tiveron feita unha boa morea, puxéronlle lume. Ao mesmo tempo dentro da casa montaron unhas trabes para bater con elas as estreitas e ferradas portas da torre. Nesto os d' adentro, asi que viron pol-as troneiras os remuiños de fume que iban subindo, procatáronse de que era tolería o prolongar máis tempo a resistencia, e entregáronse a discreución. Sairon todos da torre un tras d' outro e o Sr. Vasco Fernandez áa cabeza; e conforme iban saindo, así iban facendo entrega das armas que levaban. A señora Eldonza tamén saleu mais morta que viva; pero ningún dos da hoste de Nuño, que así o encargara él ben encargado, s' astreveu á faltarlle na mais me- [p. 126] nos ao respeuto e consideración que á tal dona eran debidos.    Desaloxada a torre, entrou Nuño cuns cuantos, e o que él alí buscou, e cacheou, e rexistrou e palpou, soilo é comparabre áa sorpresa que sinteu cando chegou á convencerse de que non había medio d' hachar á Beringuela; pois por Gonçalo Ozores xa non se lle daba tanto. Algo enfurruñado e caviloso saeu; mais por eso, como tiña no seu poder aos pais, botou de conta que mal sería que non parecese a filla. O pior foy que alguns malas almas antes de marchárense, pra que o fogo se estendese e envolvese toda a casa, botaron dentro todas cantas brasas e tizons poideron; os caes ao pouco tempo de tal modo foron ateando, que o paazo paricía un inferno vomitando chamas por todos lados.    Namentras Nuño foy arranxando a sua xente; aos señores do Vilar foynos él mesmo escoltando cas mayores mostras de cortesía e de agrado; aos outros prisioneiros foynos repartindo por antre as suas filas, e ao empezar a rolda do sol á enfundirse no confin do hurizonte, púxose en marcha con todo o convoy.    Abráyase e escandalízase a nosa sociedá ca relacion destes e outros somellantes feitos que tan á miudo tiñan lugar naquela época; e arrenegan dela e non queda cousa que non lle chamen pra que todo o mundo [p. 127] se hurrurice e torza a cara pra non ver tanta lástima. Certamente a época non era boa, pero ainda ha de têr moitas compañeiras; porque así, boas, boas, neste mundo que se estrenou co asasino d' Abel, e que foy feito, non pra sitio de calma e folganza, sinon pra lugar de contradicion e batalla; penso de min que deberon de ser moy contadas. E moito dubido que a presente, e ainda as que Ile sigan, deba de ser metida no númaro d' aquelas boas, boas, se é que as houbo; porque a nosa época, esta señorita tan impirixelada, tan chea de fratos e de entoxos, que tanto se gaba cos seus adiantos e inventos (que despois de todo á humanidá pouco favor Ile fan, pois tantos sigros tardou en topar con eles), esta nosa época, repito, ten tales eibas e tales lácaras encima de sí, que, abofellas, ao vel-o empaque e noxo con que mira pra as outras e como as aldraxa e apoupa, mismo da gana de riir. Porque ¿qué outra cousa ha de facer un, ao ver como o pote lle di ao caldeiro: Arrédate alá, no-me luxes?    As lácaras d' outras épocas pol-o regular estaban aa vista, eran materiales e tanxibles, aparicían xa na corteza; as da nosa época son íntimas, están no organismo, na costitucion, no mismo miolo da sociedá. E para falar d' algunhas ¿non é verdadeiramente estrambólico esta cras de neurosis que padece a nosa sociedá, e poI-o consi- [p. 128] guente todos nos, que nos embota o sentido moral ao paso que nos aguza á sensibilidá física, que non-os premite saber nada de canto poida ulir á escenas de sangre e de violencia, e en cambio, cando se trata dos maores desbaratos morales fay que os poidamos contemprar ca maor serenidá e frescura? ¡Non podemos ver unha pinta de sangre, anque sea d' un touro, sin que no auto nos dea un paratrás, e o derroche e a perdicion das almas soilo nos fay encollel-os hombreiros! Esecramos da mamora de Narón, porque puxo lume á alguns barrios de Roma pra gozarse co espeitáculo do inciendo; e para estes Naronzotes que se recreyan en acender e atizar o fogo das mais infames pasions, para que moralmente perezan, non barrios d' unha cidá, sinon poobos e xeneraciós enteiras, para éstes é o erguerlles estátuas e o trebutarlles todal-as laudes e encomios! Ay! sociedá escelsa, sociedá afertunada que vas á estalar ca tua sabencia e ca tua cultura ¿á quén mellor que á tí se poden apricar aquelas palabras que noso Señor dixo dos fariseos, cando Iles chamou sepulcros, branqueados por fora, pero que por dentro controminaban? Porque detrás da tua vida e da esquisitez dos teus modales, detrás da cortesía e afabilidá das tuas palabras, detrás da tua meliflua e candorosa sonrisa ¿qué é o que sol' esconderse se [p. 129] non a mais refinada perversion e malicia, e á veces unhas entrañas peor que de tigre?    Pero agora decátome pol-o que é. Non che volvo culpa. Rímonos da pedra filosofal que noutros tempos revolveulle o seso á tantos homes. Tí tamén andas tras d' unha pedra filosofal, d' unha síntesis, d' unha receta, en vertú da cal o sí e mal-o non, a verdá e o error, o ben e mail-o mal, a luz e as teebras se confundan e identifiquen, ou á lo menos se xunten e hirmanen. E poida que cacheando ben no sistema homeopático, que é o que agora adoutaches para curar as tuas eibas, a alcontres. Quén sabe? En camiño xa parece que estás.    Mais basta de filosofías, ou de matemáticas, como diría o outro.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega