[p. 98]
Don Luciano tiña marcado que na sua casa lle
desen de xantar âs doce e de cear âs sete, pró comían â francesa e
chamábanll'almorzo a o xantar e á cea comida.
Eran as seis da tarde cando Martiño se meteu
no seo carto, caviloso como ó vimos, e sin dar fala con naide.
A criada que ll'abrira a porta viuno chegar
de mal aire e non s'estreveu á decirlle que tiña orde de sua mai, pra
que encanto chegase que pasase ond'ela,
—Ven moi enfadado e non lle dixen nada, correu
é dicirlle á mai de Martiño.
—Logo hay que deixalo descansar un pouco, pero
estén alerta, pois non quero que salla sin falar co él. En canto
chegue a siñorita que veña aqui.
—Está moi ben.
Martiño cerrou a porta, sacou os paquetes de
cartos da faltriqueira e meteunos n'unha naveta. Recontou logo os
billetes, e dixo:
—Estes mil pesos vou dar á gardalos á miña
hirmá.
A habitacecón de Martiño era un gabinete
posto con moito luxo. Por todal-as paredes se vian ar-
[p. 99]
mas de todal-as cras postas artísticamente. Tiña un estante de
nogueira muy laboreado, cheo de novelas e libros de verso, que lucían
pastas moi rechamantes.
Solamente se vian sobre da mesa us cantos
libros de meiciña.
Estaba o noso home cavilando fondamente sobre
do que lle pasara, cando sintiu chamar á porta á sua hirmá.
Mandouna entrar.
Martiño sempre quixera moito á sua hirmá,
pois era á sua compañeira da infancia, conocíalle ben o xenio e nunca
lle dera un disgusto. Ademáis era o único hirmau que tiña e
contáballe calquera cousa á ela antes qu'a seus pais.
Era moi amiga de Panchiña e durante as
relaciós sirviralle sempre de moito.
—¿Qué me queres Sabela? Lle dixo erguéndose
de presa e facéndolle seña de que cerrase á porta.
—Que son sabedora do que che pasou e que levei
esta tarde un pesar moi grande pol-a tua causa en cas de Panchiña.
—¿Falache de min co-ela?¿Qué che dixo? lle
perguntou con gran intrés.
—Todo ó que pasara e que vira entre ti e
Adelaira. Por certo que me vin n'un gran apreto.
—¿E logo?
—Porqu'ela estaba empeñada en qu'eu debia xa
saber algo e mostrouse moi enfadada comigo, porque non-a desengañara.
—¿E tí qué lle dixeche?
—Que non sabia nada. Eu estaba tan chea de pena
com'ela e pasamos as duas bastante tempo churumicando.
—¿Pró ela cómo ó soupo?
[p. 100]
—Viute dend'a casa de Bastiana, que cadra
enfrente da d'Adelaira, e soupo qu'estaba contigo comendo á pan sabido.
—¿Estará moi anoxada contra min?
—Endemal figúraseme que xa t'aborrece e que
tardará en esquecerse do feito: é pois. Eu ben cho dixen.
—¡Cala ti! ¡Quén m'habia de decir qu'o habia
de saber Panchiña, cand'eu coidaba tanto de non darlle un motivo pra
que recease de min.
—Sí: pró eu ben che dixen qu'as mulleres
chegamos á saber todo unhas por outras. Saberemos moito máis do que
hay, e cando un conto corre de boca en boca, s'ha de baixar en detalles
medra, e cada contador visteo do pano que pode dar a amistá ou a
nemistá da vitima; pró as cousas que non teñen pé logo caen de seu e
morren pol-a contra si teñen algún pé rodan moito e tardan en parar.
—Pois eu penso que deberon tamen d'andar homes
no allo.
—Poida: que tamén son bos cando san da casta
dos lacazás, qu'adivirten o tempo en arregrar as cousas do próximo que
non lles importan.
—Si fora un home, xúrolle que ll'ei d'axustar
as contas.
—O que debías Martiño, é facer contas
contigo mesmo; e ver onde vas á parar pol-o camiño que levas. Estás
matando á tua mai; o pai non sabe xa que facer, pró hay us dias
qu'está como tolo por causa tua. Dixéronll'os profesores que non se
che via o pelo pol-as crases fai moito tempo e que xa te boraran da
lista, e sei que hoxe pensa falar contigo moi en sereo pra perguntarche
si queres ou non seguir estudiando porqu'onde non, quer buscarche un
emprego fora de Madrid
[p. 101]
ou mandarte a Boenos Aires, pra que non ll'acabes co-a vida, cos
disgustos qu'a cada paso ll'estás dando aqui.
—Pois que faga o que queira. Eu tamén farei ó
que me pareza.
—Non Martiño, non. ¡Por Dios! Si ti te vas do
noso lado tua mai e máis eu morreremos de pena. Dixo Sabela chorando e
abrazando á seu hirmau.
—Pró ¿que queres qu'eu faga?
—Ti bén-o sabes Martiño. Ti eres bon, ti eres
listo. Ti non podes deixar de ser un home honrado pra semellar á teu
pai; ti non podes matar á tua mai pouco a pouco, á tua mai que te
quere tanto, e que tanto sofre por defenderte diante de teu pai; qu'inda
te defende, porque non pode crer que chegases a viciarte tanto, porque
non lle cabe na cabeza qu'a sangue de tan bos pais desaparecera
compretamente das tuas veas e non corra ningunha pol o teu cerebro.
—¿Dond'está miña mai?
—Atopeina chorando sobre da custura.
Non sei s'a probe saberá ó que che pasa. En
canto cheguei dixome que viñese á verte, e que che dixese que tiña
que falar contigo antes de comer, sin qu'o sepa ó papai.
—Pois dille que veña aqui, dixo Martiño cos
ollos preñados de vagoas.
Correu Sabela a buscala e non tardou en chegar
co-ela.
A o pronto que viu o fillo correu car'a él e,
c'unha voz que partia a alma, dixolle abrazándoo.
—¡Ai filliño, filliño que disgraceada me fas
pol-a tua mala cabeza! malia á quen te leva por ese camiño e te fai
renegar da sangue de teus pais.
—¿Pero porqué, mamai?
¡Inda perguntas porque! Ti coidas qu'eu
[p. 102]
non sei as cousas, porque nunca che reñin como debia, coidando qu'eran
diversiós de neno!
—¿Pró eu que fago pra disgustalos tanto?
—¡Seica inda che parece pouco! Ti no-estudias,
nin pos os pés en San Carlos, ti eres un xogador desfeito, tí
perdichel-a vergonza, acompañándote de lampantis e perdidos, e
meténdote á vivir con mulleres prúbicas pra acabar co-a salú que,
pol-o visto, é o último bon que che queda.
—Vosté está engañada. Non é tanto com'eso.
—¡Ai burro!¿Pensarás ti qu'esa Adelaira ou
demo, te quere? Pensarás que sinte eses cariños conque t'emboba y ese
amor que che finxe? Tod'eso é mentira e non durará máis que mentras
repartas co-ela o diñeiro que teñas. O dia que te vente sin cartos, ou
que non lle cumpras os seus caprichos, trócate por outro que le pormeta
máis.
—Adelaira será todo ó que se queira, pró non
é tan mala rapaza.
—¡Rabiar'ela! Inda queira Dios que malas
vixigas lle dean. ¿Qu'ha de ser boa, sendo filla d'unha mai qu'a
consinte n'esa vida contigo? Non a defendas Martiño, porque me matas.
Deixa, pídocho por Dios; mira tí qu'eu non podo xa máis, mira que me
matarás si sigues co-ela, porque sei qu'ha de ser á causa da tua
perdición. Dasme palabra, Martiño, d'esquecerte d'ela pra sempre?
Martiño calou un istante.
Mirou pra sua mai, qu'estaba agardando chea de
mortal angustia pol-a sua remposta, e non podendo resistir aquela
mirada, dixolle:
—Abonda mamai. Xúrolle qu'a deixarei.
—¿De veras? Non m'engañarás, dixo á mai
entre leda e dudosa.
—Non siñora. Pró á esa muller quiteina de
ser unha honrada modista, y-é xusto que ô dei-
[p. 103]
xala lle dea con que gobernarse. Hoxe ganei dous mil pesos, esta noite
levareilles duas mil pesetas e dispidireime d'ela pra sempre.
—Non, eso si que non. Ti non irás alá. Irei
eu, irá calquera da tua confianza á levarlle ó que ti queiras, pró
ti non vas. Ti non debes volvela á ver Martiño, porque sei que logo
volve á engañarte. Conozo moito as tretas que teñen esas meigas y-a
pouca forza de voluntá que Dios che dou pra resistir a tentación.
—N'esto chegou D. Luciano, sin que naide
s'apercibise, á porta da habitaceón.
Todos quedaron calados.
Don Luciano dirixíndose â muller y-â filla
dixolles:
—Ide poñendo a comida que teño que falar con
Martiño.
Dempois que sairon Sabela y-a mai, pechou por
drento a porta D. Luciano.
Martiño quedouse dreito, co a cabeza beixa e
arrimado á mesa.
A conversa qu'acababa de ter con sua mai tiñao
vivamente impresionado. As emociós que n'aquel dia sintira, encheranll'o
espritu de cansaceo.
Martiño sempre lle gardara moito respeto á
seu pai e d'aquela sintia unha incertidume que se parecía algo á medo,
porque iñoraba ó que se propoñia pechándose co-él por drento.
Don Luciano abrangueu unha silla, sentouse con
certa cachaza e dixo:
—Colle unha silla e séntate ond'a min, pois
vamos á falar como dous bos amigos.
Martiño sentouse dicindo:
—Vosté dirá.
—Ben sabes os empeños que tiven que poñer os
dous últimos anos, porque xa vou vello e queria
[p. 104]
morrer sin deixarte feito médeco, pra que foses amparo de tua mai e de
tua hirmá. Cavilei que podia esperar que co tempo che fose vindo a
formalidá, y-as tarabeladas de neno fosen convirtíndose pouco a pouco
en custumes d'home, que ha de vivir como cordo e honrado no mundo.
Pois ben: hoxe soupen qu'os profesores non te
conocen, que te borraron da lista e que non t'acordas pra nada d'acabar
a carreira, e quero que me digas francamente, s'estás disposto á
prantar no estudio e queres tomar outro modo de vivir, porque non esto
pode seguir asi, nin tí podes quedar feito unhome que non sirva pra
nada. ¿Que respondes?
—Non di vosté que me borraron xá.
—Eso é certo; pero farei que te volvan a
adimitir si me das palabra d'estudiar, d'asistir as crases e de mudar de
vida. Onde non, deseyo saber que xiro queres emprender pra ganal-o pan.
—Pois ben seguirei estudiando, pró confeso que
me levan pouca afición os libros.
—¿Que che leva afición a tí? Adivirtirte,
pol-o visto, e nada máis. Eu fun mozo coma tí, e aporveitei ben a
mocedá, pró sempre tiven tempo pra divertirme e pr'estudiar. Pró tí
non miras pra diante, non te cuidas do porvir; por eso eu, que te vexo
á veira d'un abismo, donde caerás na disgracea pra nonsair máis
d'él, teño como pai, a obrigación de deterte n'ese perigro, pol-o teu
ben e pra que non amargues máis a vida de todos, porque fai tempo que
n'esta casa non hay alegria, nin paz, por causa tua.
—¿Pró eu qué lles fago? ¿Pídolle á
vosted'algo? Si fora un gastador teria porqué queixarse, pró si gasto
non é a conta do que vosté gana.
—Eso non é ò bastante. Xa sei qu'eres un
[p. 105]
xogador á quen pol o visto presigue a sorte. Ben craro ó din esas
xoyas conqu'adornal-os dedos y-esas halias que n'este carto vexo por
todas partes, pró o xogador nunca ben acaba. Tal viceo é dos que non
teñen cura, si se deixan arraizar moito tempo: mentras ganes, terante
por unha persoa decente, todol-os que teñan o mesmo viceo; pró en
canto a sorte che vire a cara y-escomences a perder, que non ha de
tardar, estonces non terás quen che preste un céntemo, terante por un
estrafalario e un vicioso, escaparán da tua compaña aqueles mesmos
amigos á quen máis favoreciche, si teñen algo que perder, e morrerás
cheo de miseria e de remordementos.
—É qu'eu non son punto, sinon que formo parte
dunha sociedá de tallistas, que nos repartimos o traballo, xa en
Madrid, xa en provincias e non imos mal no negocio. Todal-as desventaxas
están de parte do punto, y-estes son os burros que sempre acaban por
perder ó que teñen, sinon é un dia é outro; pero nosoutros poucas
veces perdemos
—¿Poucas? xa vin eu facer saltar bancas de
moitos miles de pesos, por un solo xogador qu'apuntaba con sorte. Eres
inda un neno e non conocel-o mundo, anque che pareza que sí. Calquera
dia ven un punto forte con sorte, e virlabol-a banca, quedándovos sin ter
que levar a boca, non tendo outro modo de ganar a pitanza.
—Nunca comprometemos todo o capital.
—Non importa. Xa t'acordarás algún dia do que
che digo, si non te corrixes. En fin, a comida está esperando. Por
remate de todo: ¿pensas acabal-a carreira?
—Dende mañá comenzarei á estudiar e irei á
[p. 106]
crase o día que sepa qu'estou apuntado outra volta.
—Mañá estarás apuntado, d'eso encárgome eu.
Veremos á ver s'eres home de ben, anque non sea máis que por
volverll'a salú á tua probe mai, qu'a ten perdida de todo pol-a tua
culpa.
—Non teña medo, que desde mañá, non terá
porqué volverme a reprender como estudiante, pois tratarei de adiantar
todo ó que levo d'atraso.
—Diol-o queira, dixo D. Luciano erguéndose.
Imos comer.
—Xa ó verá logo.
E entrambos se encamiñaron á o comedor. |
BVG
Atrás
Índice de Páxinas
Páxina Seguinte
Ir ao índice de Páxinas