BVG     Atrás    Índice de Páxinas

[p. 165]      As doce do outro dia estaban na casa de Caitano, Payo e Mereguildo falando acerca do que lles sucedera á noite pasada y o que ganara cada un.      Caitano e Payo trataban de formar unha sociedade, pra facer un almacén de muebles e de madeiras, cos cartos que ganaran. Mereguildo, que solo ganara unhas cantas pesetas, non puido entrar n'ela pol-o de pronto, pois anqu'era abogado y empezaba á ter moi boa nota en Madrid, non via o negocio moi seguro pr'espoñer un capital que lle costaba tanto caro ganalo.      De paso direivos que Mereguildo era fillo d'un barbeiro que vivia nunha vila importante de Galicia. Estudiou con moito porveito a carreira d'abogado, que exerceu tres ou catr'anos xunto de seus pais; pró viu qu'ali pouco podía esperar, porque donde non-o hay non se pode sacar; qu'empezaron as envexas á traguelo e levalo; y os compañeiros, anque lle reconocian moita sabideza aló pros seus adrentos, trataban de poñerlle moitos peros cando falaban d'él co as xentes, pra que non  se lles escapase pr'él a parroquea; qu'us tratábano como si siguira sendo o neno que viran correr pol-as calles, facendo tarabeladas y-outros tiñan en conta qu'era fillo d'un probe e tiñan algo [p. 166] á menos o buscar a sua compaña, porqu'ademáis non andaba espirriquitado ó último figurín; que pol-as novas ideas que traguía deprendidas, as teorías qu'espoñia nacidas das boas facultás inteleutuales que Dios lle dera y-a maneira de ser que imprime o moito estudio n'unha presoa que se coida pouco das aparencias do mundo, comenzaron á decir d'él algús qu'estaba chiflado, e convencéndose ó fin de qu'é unha gran verdá que naide é profeta na sua patrea, largouse pra Madrid, onde ó pasou moi mal o pormeiro ano, que tivo que bruxelear de alma pra ganar de comer, pró non momento en que ó presento ós leutores, xa tiña bos preitos e bos amigos; ganaba bastante e sabia aforralo, e iba en camiño de que ó protexesen moito algús cas gordos da política, que ademiraban o seu saber e trataban d'utilizalo.      Por esto Mereguildo en madrid era cuasi un personaxe, á quen querian moito pol-o seu caraute todos cantos ó conocian y a quen non median nin xusgaban máis que pol-os méritos própeos, sin as lembranzas nin as miserias con que trataban de rebaixalo na vila en que nacera.      Caitano faláballes do desafio de Martiño e de qu'agardaba pol-os padriños, porqu'asi llo pormetian n'unha tarxeta.      Os tres estaban d'acordo qu'era unha barbaridá batirse por aquelo.      Payo dixo que tiña moitas ganas temén de darlle unha zurra.      N'esto estaban cando chegaron ós padriños de Martiño.      Dempois das ceremonias do saludo dixeron:      —Supoñemos que recibiu á nosa tarxeta.      —Si siñores: estes dous meus amigos poden escoitar ó que teñan que decirme acerca do caso. [p. 167]      —Pois qu'o noso apadriñado deixall'a vosté qu'escolla a arma que quixer, que sendo o pau, como vosté dixo onte, teñen que ser igoales os d'entrambos.      Vosté agora dirá con quen habemos d'entendernos pr'arrematar as demais condiciós.      —Non teñen qu'entenderse con naide máis que comigo, que son o intresado. Xa me pesa moito haberlles dado palabra onte, de batirme con Martiño, nin á paus nin á nada, pois agora non sei á que ven eso; pró xa qu'él s'empeña en que lle zurre a badana, non haberá outro remedio. Este amigo meu qu'é carpinteiro, fará duas mocas iguales: d'elas escollerá Martiño a que queira, e como hoxe â tarde teño d'ir ós Viveiros coa novia e mañá e domingo d'antroido, pra que goce algo d'il, será millor señalar un sitio pra tús pola mañá cedo. ¿Vosoutros tereis incomenente en servirme de testigos?      —Xa sabes qu'eu vou contigo a o fin do mundo, respondeu Mereguildo.      —Pois eu, dixo Payo, non podo xa desligarme do meu novo socio, e teño qu'ir onde él vaya.      —O noso apadriñado quer qu'os paus teñan por unha beira un cordón, pra poder amarralos á muñeca. e que o que venza, poida seguir dando paus no outro namentras lle dea a gana.      —Xa vexo que conta con vencer, dixo Caitano, pró poida que que lle salla a porca mal capada. Asi e todo, non podo consentir esa condición. A loita parará cando un de nosoutros caiga no Chau. Conque x'ó saben, eu levarei comigo estos dous testigos, d'aqui á lús pode volvers'atrás Martiño, qu'eu non teño intrés ningún na loita, mañá ó xantar estarán feita-las mocas, mañá mesmo desexo sabel-o sitio qu'escolleu Martiño, non reci- [p. 168] bindo recado d'il á es'hora é siñal de que lle pasaron as ganas de batirse, e sen'asi por min calous'o conto.      Quedaron todos conformes n'eso e marchárons'os padriños.      N'este mesmo tempo, camiñaba Berta car'a calle do Carmen, co gallo de perguntarlle â porteira ó necesario pra saber si alí vivia o seu Caitano.      Dáballe a y-alma qu'era o mesmo e iba pensando na cara que lle poría cando a vise e no que ll'habia de decir cando s'atopase co-él, porqu'iba decidida á subir á o seu cuarto, sendo qu'o fose.      ¡Qué marexada d'ilusiós, d'espranzas e de pouca fianza nos resultados que teria da sua visita, axitaban o espritu de Berta!      Solo lle daba ánemo, o amor que lle tiña á Caitano, que fora o home que mais quixera no mundo.      —Despreciarame, pensaba don dudosa amargura.      Este pensamento volvía tola co-a pena.      —Non pode ser, lle decía a ilusión, anqu'eres menos qu'él, ben lle gustabas e ben tolo o volviche cos teus mimos.      Con estes pensamentos chegou hastra xunto da porteira e ali convenceus de qu'era o mesmo.      Cando iba subil'as escaleiras pra ir á velo, baixaba Caitano cos seus dous amigos.      En canto viu á Berta, Caitano quedou todo sorpreso.      —Teño que falar con vosté duas palabriñas, si fai o favor, dixolle Berta co corazón todo tremando.      —¡Berta!¡Cómo ti por aquí! dixo Caitano todo [p. 169] pasmado. E logo dirixindose ós seus amigos díxolles:      —Idevos indo y-agardaime no café, qu'eu logo chegarei aló.      Subironos dous, e logo qu'estiveron no carto de Caitano dixolle Berta.      —Caro me costou dar con vosté.      —Ben, ¿y-a que viñeche á Madrid?      —A Madrid viñen porque alá iba perder o creto drento de pouco, e dende que se veu non m'afacia sin vosté y aqui veño porque sei qu'o queren matar.      —¿E logo?      —Estou sirvindo en cas d'un médeco que ten un fillo chamado Martiño, e onte á noite, oinlles que ll'habian de dar un pau n'unha muñeca pra que non se defendese, y-os demáis na cabeza hastra deixalo sin folgo, y-eu xa non tiven sosego hastra vir á dicirllo; e pra saber onde vivía, deixei a casa e viñenme tras de dous siñores que sabia viñan á velo. Non se fie d'eles porque son us traidores.      —Non teñas medo, que non m'ha de pasar nada. Pró ti, debes marcharte pra Lugo, qu'aqui non estás ben ti sola, pois aquí hai moito pillabán.      —N'estou tan sola en Madrid, porque teño un hirmau, qu'é sereno, qu'inda daria a cara por min.      Berta comenzou á bagoar e siguiu dicindo.      —Todol-os homes son asi: ó pirmeiro, moito te quero, meu santiño onde te porei, e dempois danll'a unha co pé, com'on estorbo. Vosté ben sabe que nunca á outro home quixen sinon á vostede, y-agora que me ve perdida esquécese de todal-as pormesas e de todol-os cariños con que me namorou. [p. 170]      —Mira Berta, comprendo co que pasou foi unha disgracia, na que tiveche tí tanta culpa com'a min, pró endemal eu non podo casarme contigo e vou á casarme drento de pouco c'unha siñorita.      —Por eso vosté quer que me vaya; pois non me vou.      —Ai muller, fai o que queiras, pró ti máis perdes.      —¿Porqué non me desengañou de pirmeiro?      —¿Pró eu engañeite? Non. ¿Pormetinch'algo que non che cumprise? Non. Logo ¿qué queres máis que che faga?      —Si: pró vosté namoroume, e sabendo que non s'habia de casar comigo non debia engañarme. Ben sabia qu'era unha nena nova, sin pizca de mundo.      —Ben, pró lémbrate como foi. Comenzamos por mirarnos, por surrirnos cada canto nos viamos, por facer por atoparnos, por facernos monadas tratando de que non os visen, por querernos ó cabo ¿non ves ti que todo esto faciamolo porqu'o amor nos atraguia con forza misteriosa e irresistible, sin qu'un nin o outro pensaramos en casarnos? Ti qu'eres muller, y as mulleres sodes máis frias e máis suspicaces, debias non facerme caso, porque sabias, qu'eu nin podia casarme d'aquela, nin era probable qu'ó fixese máis adiante. Pró ti, ser inda eras pior ca min, y-a postre acabamos por inde tiña que ser.      Berta botous'a chorar com'unha perdida.      —Non chores Bertiña, porque n'adiantas nada. Eu non che podo facer máis que darche unha dote en diñeiro, pra que te vayas á Galicia e busques por aló un modo de vivir.      —O meu creto, siñor, non se paga con diñeiro.      —Ben, pois eu non teño máis que che faga. [p. 171]      Cando queiras dareiche oito ou dez mil reas, e dempois non te volvas lembrar máis de min na tua vida. S'eres calada poida qu'inda máis adiante non che pese do feito. Onde non, xa verás ó que ganas dando ouces contr'o aguillón.      —¿E cando m'ha de dar eses cartos? dixo Berta, como quen toma unha resolución.      —Agora mesmo s'os queres.      —Déquemos logo.      —¿Xúrasme que non m'has de comprometer?      —Caro m'ha de custar olvidalo, pró si vosté é bon pra min, eu non podo desearlle sinon que teña moita sorte, e por min non teña coidado en xamáis da vida; pró non sei si Diol-o castigará dándolle unha muller que non-o queira tanto como eu ó quero.      Caitano abriu a naveta, contou os billetes e dixolle:      —Aquí tes dez mil reás. Empregaos ben. Si non te vas, é millor que teu hirmau ch'os poña á medrar en sitio seguro, por mor de que non ch'os rouben.      —¿Podo vir á velo de vez en cando?      —Podes, pró farás mal n'eso, e xa sabes qu'ó que quero é que non deas que decir. Trata de ser sempre honrada e de cumprir ben ond'esteas.      —Siñor, pr'escarmento xa lle me abondou.      —Bota logo pra fora, que teño présa.      Caitano tivo que salir pormeiro y-espedirse d'ela, porque outra volta se votara á churumicarse tiña trazas de non ter présa.      Pró dempois que marchou Caitano, saliu ela cos ollos hinchados como presas, pensando no seu mal e na sua disgracia, pr'os que non atopaba remedio nin pracer.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega