BVG     Atrás    Índice de Páxinas

[p. 182]      Caitano saliu preocupado máis que do singular duelo qu'acababa d'acordarse, por ver á Berta en Madrid, cando tanto podia comprometelo.      Estaba namorado de Pancha y-era necesario qu'ela non soupese nada, pois temia moito perder o seu cariño.      Determinouse pois á pedirlla ó pai aquela mesma tarde, e dempois que fose ó que Dios quixera.      Figurábasell'á Caitano que dempois de formalizar as relaciós, xa non lle importaria ó que chegase á saber d'aquel tropezo. Endeben era querido, e poida que tampouco lle dese creto Pancha, anque lle foran co conto.      Pró deprocatouse de que estando Berta en cas de Martiño, poides'éste chegar á sabelo por ela, y-entón, correríase com'a gaita na boda, y-adornariase ó conto de tal xeito, qu'o pouco tempo teria tal nota, como s'en jamáis da vida fixera outra cousa qu'andar azoroñando âs mulleres.      Ben sabia Caitano que non hay nemigo pequeno, e qu'o mal que fai co a lengoa un nemigo mentiroso e cheo de envexa, non son ó bastante á desfacelo cen amigos, homes de ben.      O caso de Berta era pra Caitano unha nube [p. 183] qu'encubria o corazón de tristura, porque sin ter él culpa viase envolto n'un compromiso, pois, endemal de saberse, pro mundo habia d'aparecer sempre como sacrificador é Berta como víctima.      Porque n'estas cousas d'humanidá, o mundo xuzga sempr'asi, anque o home sea sempre a vítima, ou anque sean vitimal-os dous d'ese sentimento natural, que por unha serie d'evoluciós suxestivas, leva, sin darse conta, â única necesidá funcional, que ven á ser ou non vituperable, según cadra, ainda drento das mesmas condiciós fisiolóxicas e hixiénicas.      Ben deitaba Caitano da sua conduta en Madrid, da que naide tivera que decir, e onde non tratara de facer máis que bos amigos, pró ben se deprocataba tamen de qu'a conduta pérdese n'un minuto e dempois tarda moito tempo en recobrarse, á non ser que se mude un pra lonxe.      Porque os forasteiros,sempre veñen á un pobo limpos de polvo e palla, e solo son dempois xuzgados pol-as auciós que n'eles se ven.      Como todal-as edás teñen distintas costumes, os que de novos fosen moi adivertidos, debían cambear de terra cando lles chegase o tempo da formalidá, porque sinon, ou siguirán sendo pro mundo do mesmo xenio, ou pasarán por hipócritas, pois naide crerá na sinceridá d'aquel cambio nas costumes, por moi real e natural que sea.      Con estas refreusións chegou a o café, onde ó notaron os compañeiros moi caviloso, e pensando qu'era pol-o duelo qu'acababan de concertar, dixolle Payo:      —¿Qué che pasa? Supoño que non lle terás medo á Martiño.      —Non por certo; penso namáis en desfacerlle os morros, pra que deprenda; anque ben conozo [p. 184] qu'él, como poida matar, mátame co-a rabecha que me ten.      —Eso non o hey de consentir eu, Dios mediante, pois ganas tamén llas teño.      —Vosté deixem'á min, e faga as mocas ben igoales pra que naide teña que decir.      D'ali á un pouco despedironse, e Caitano encamiñouse á cas de Pancha.      Sempr'iba máis tarde, e notou Panchiña algo extraño na cara do novio, que de pirmeiro deulle en que pensar.      —¿Qué milagre hoxe tan cedo?      —Teño moito que decirche. ¿Está teu pai?      —Está acabando de tomar café c'un amigo.      —Teño que falar contigo á solas esta mesma tarde.      —Pois ben; dempois que nos acompañes á tomar café, erguereime da mesa e d'ali on pouco chamareite como pra que veñas á ver unha peza de música que merquei, e disme ó que tes que decir, que xa estou rabiando por sabelo.      Caitano pasou o comedor, onde tomou café, e inda ben non-o acabara, xa ó chamou a novia.      Foise tras d'ela, y-encanto estiveron solos, díxolle:      —¿Estás disposta á casarte comigo?      —Xa sabes que sí, pró ¿porqué mo perguntas?      —Porque Martiño está namorado de ti, xa sabes ó que me pasou co el, namentras non os casemos van á pasar moitas veces ó mesmo, y-eu quero salir d'esta situación, pidíndote hoxe mesmo á teu pai.      —¿Por eso viñas tan caviloso? ¡Non sei si cho crea! Ben sabes que te quero e que non teño mais voluntá qu'a tua.      Aquela tarde quedou d'acordo co pai de Pan- [p. 185] cha en casarse d'ali á dous meses que se necesitaban pra preparal todal-as cousas.      Estaba contándolle Caitano á Pancha toda a conversa de seu pai co-él, cando Irma anunciou a visita da hirmá de Martiño, y-enton Caitano dispidiuse pormetendo volver máis tarde.      —¿Qué che pasa qu'estás tan leda? lle perguntou Sabela.      —Que me caso drento de dous meses con Caitano.      —Chica eres ben estrevida, porqu'inda non sabes quen é nin os compormisos que terá pol-a sua terra.      —Abóndame saber qu'é un home de ben e que me quere moito.      —Querer tamén te quere meu hirmau, qu'está tolo rematado por ti.      —Non sei como t'estreves á decirme eso, sabendo qu'está en amores con Locaya.      —E por darche celos; pró pensar non pensa namais qu'en ti.      —Non a creo, pró xa ves que hoxe deille palabra de casamento á Caitano. Quedas convidada â boda, con tal de que non volvas á falarme máis de teu hirmau.      Sabela calou aquela conversa ô ver que seu hirmau podia perder toda espranza.      Foise pra casa con ánimo de contarllo todo á Martiño, pró viuno tan caviloso e de tan mal xenio n'aqueles dias, que non s'estreveu á decirlle nada. Dempois, cando ó viu vir firido e soupo ó que pasara no duelo, estivo ben libre de magoar máis a y-alma de seu hirmau con aquela noticea, pró en canto ó viu ben curado non lle coupo o pan no corpo e contoullo todo.      Martiño púxose furioso e medio arroutado. [p. 186]      Dend'aquela non volveu á cas de Locaya e foi vareas veces á rondar a cas de Pancha, por ver si via á Caitano co gallo d'armar quimeria, porque non lle salia do pensamento a idea de matalo.      Caitano atopouno varias veces, pró fixo que non-o via, anque ben conoceu as intenciós provocativas de Martiño.      Ecomasí Caitano non-as tiña todas consigo, e receaba algunha falcatrúa do seu rival, pol-o que non salia de noite sinon con algún compañeiro, porque chegou a decatarse de que algunha vez lle seguira os pasos Martiño.      Pró Pancha deu un baile o domingo de Piñata na sua casa, pra despedirse das amigas e do antroido como solteira, á este baile foi convidada Sabela e por ela ó soupo Martiño, quen se propuxo gardarll'a parada á Caitano pra cando salise, diante da mesma pousada en donde ó provocou y-en donde dempois de moi poucas palabras lle pegou as duas puñaladas que xa conocen os nosos leutores, dempois das qu'escapou Martiño, na crencia de que deixaba morto o seu rival.      Martiño, en canto notou que ninguén ó seguía, encamiñouse pra casa; asi que entrou viu á sua hirmá que o agardaba, porque lle dixera Berta que non fora á cear e que saira da casa moi caviloso.      Sabela estaba chea d'intranquilidá e propúxose non deitarse pr'agardalo.      En canto ó sintiu pol-a escaleira arriba, saliull'abrir a porta toda chea d'ansia e viuno entrar pálido e desencaixado.      —Matei á Caitano e non podo perder tempo présconderme, dixo asi qu'entrou, abrazando á sua hirmá.      Berta, qu'acudira detras de Sabela, puido oir [p. 187] esto á pouca distancia e caeu sin sentido. A ó tumbo que deu no chao virou a cara Sabela e correu á valerlle.      Namentras Martiño correu ó seu cuarto e meteu nas faltriqueiras todo o diñeiro que tiña, botando logo á fuxir.      A o salir estaba a porta pechada e tivo qu'ir buscar á sua hirmá pra que ll'abrise.      Estaba con Berta qu'inda non volvera en si.      —Dame a chave, que non podo perder tempo. Xa sabredes de min en canto m'atope á salvo. Solo sinto o trago que lle vou á dar á miña mai.      Sabela deixou á Berta e abrazouse chorando á seu hirmau, dicindolle.      —Xa tremaba eu qu'esa tua mala cabeza t'habia de botar á perder. ¿Onde te vas á esconder?      —Non o sei; pró cando poida xa vos darei razón de min.      Martiño saliu, e Sabela volveu acorrer á Berta.      Pró entr'a angustia y-a pena que sentia por seu hirmau, poñíalle tamén medo Berta, porque parecía morta, e tivo que chamar por sua mai, pra que ll'axudade a volvela en si.      Por fin Berta abriu os ollos, e cando pensaban as duas mulleres qu'iba á cobrar o conocemento, viron qu'empezou á facer mocas y-a retorder os brazos y a coller'as convulsiós por todo o corpo, qu'inda cobraron máis medo que cando non se movia.      Ben deitaron que logo chegou D. Luciano perguntando si chegara Martiño.      —Inda non, lle respondeu Sabela.      Don Luciano foi por unha meiciña, púxolla nas narices á Berta, y-esta volveu en si. Logo díxolle. [p. 188]      —Si chega Martiño avisádeme pronto. E largouse pro seu cuarto.      Sabelo non soupo que responder por estar diante a mai, pró non podia sacar do pensamento o porqué se lle barrera o sentido á Berta, o escoitar que Martiño matara á Caitano.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega