BVG     Atrás    Índice de Páxinas

[p. 224]          Era unha noite do mes d'Outono.      Pepe y-a muller viñan de bautizar unha meniña.      Era a filla de Berta      Cando lla deu sua cuñada, colleuna, bicouna y-acuchouna.      —¿Como lle puñesteis? perguntou Berta.      —Delores, como ti mandache, respondeu seu hirmau.      —Non sinto mais que ter que criar unha filla sin pai.      —Pois eso te-lo que ver pronto. Xa che dixen onte qu'unha muller é unha disgracia no mundo, que si a crias, agárdante moitos traballiños, e si queres verte libre d'eles, débela botar ô torno antes que lle collas cariño.      —Ai filla do meu curazón, non teño valor pr'eso.      —Pois logo fai ó que queiras, pró ten presente que naide cho ha d'estimar. A tua filla, o dia de mañá, botarache na cara a tua falta, si tratas de reprendela por lixeirezas d'amores, pois poucas veces salen ben criadas as fillas sin pai, e o mundo nunca che ha d'agredecer qu'houbeses cumprido co teu deber cargando con esa canga en [p. 225]     espiación do teu delito, sinon que pr'el sempre será a siñal d'unha deshonra ó qu'é fruto lexítimo d'unha lei natural. Xa qu'o mundo ó quer así e pensa ô torto, guíate por min, queda libre, por qu'así quedas honrada pro mundo, unha vez qu'a falta quedará entre nosoutros como un segredo.      —Inda penso qu'o adiante seu pai s'acorde d'ela.      —Non a creas. Seu pai casouse e non s'acordará mais que da sua familia.      —El é moi bon.      —Non te fies d'eso, porque tamen é listo, e sabe que faría moi mal en poñerse por pai da nena, anque dad'o caso, ti chegases á morrer a non tivese outro amparo qu'o d'él. Calquera diría qu'o mundo inda n'este caso extremo llo daría por ben feito, pois non é asi. Anque o pai lle dere unha aducación com'a siñorita máis fina, non solo a mirarían a ela con aquela cheta, sinon qu'as amigas con quen s'axuntase, verían cerradas moitas portas por non fuxir da sua compaña. En fin, a lóxica do mundo é non premiar n'estes casos o bon corazón, nin os bos sentimentos, que fixeron qu'o pai dese nome á unha filla natural, sinon que pol-a contra, toda a vida lle chaman burro en todol-os tonos e de todal-as maneiras. Non esperes pois nada señorito Caitano, qu'o darche ó que che deu, foi pra non acordarse máis de tí.      —Pois non m'estrevo. Si non a vira, parece que non tiña tanta pena. Pró agora, ¡criaturiña de Dios!, non teño peito á votala a incrusa.      —Xa che pesará ben algún dia.      —Comprendo que tes razón, qu'o mundo é un pícaro, que non sabe perdonar as faltas que non producen diñairo, pró, miña alma, anque me deran canto vexo cos ollos non tiña corazón á dei [p. 226]     xala ir á incrusa, onde poida que non viva catro dias.      —Pódela meter na incrusa c'unha siñal pra conocela o dia de mañá si a queres afillar, polo demáis, na incrusa está inda millor que ô lado de algunhas mulleres das que puideras buscarlle pra ama, pois alí depréndenlle de todo, e no tocantes á morrer, tanto pode morrer alí como fora, pois morre quen está de Dios.      —¿E cal non será o deseo de conocer á seus pais mañá que chegue á grande? A incrusa, facer non se fixo máis que pras mais que non teñen corazón.      —E pras que teñen vergonza e saben ó qu'é o mundo; porque antes d'habel'a incrusa, abandonaban os fillos pol-as calles e pol-os camiños, e moitas chegaban a matalos, antes de ter sempre consigo ese inocente testigo d'unha falta.      —¡Probiños! Parece mentira que se poida ter tanta maldá.      —A maldá é matar una criatura, pró que penso que se percisa estar arroutado ou tolo, ademáis de ter malos sentimentos; pró ¡cantas mais deixarian botar no torno os seus fillos, doendolles o corazón, por non perder o creto!      —¿Pró que ten naide que ver qu'eu fose disgraciada n'us amores, e porqu'ha de tratar o mundo d'aumentar os traballos que m'agardan, criando un fillo, co-a pena y-os incomenentes que trai consigo o descreto?      —Pois anque pareza o revés éch'así. E por eso non é d'estrañar qu'as pirmeiras vítimas do que dirán, son eses inocentes seres, porque o mundo quer que nazan manchando á sua mai co descreto, sin ter en conta ó que pode o amor, nin o que domina unha pasión, nin as voltas, nin as [p. 227]     palabras qu'un home dá pr'engañar unha muller.      —O que debía impoñer o mundo ós homes é a obrigación de casarse, pois xa qu'as fan qu'as paguen.      Pró eles, hai boa, non teñen perigro, ¡veigaos o demo!, y en canto usman qu'está unha amañada, fuxen que rabean da qu'antes mimaban con locura. Eses son os que debían levar ás iras do mundo por non casarse, como Dios manda, co-as qu'engañan.      —Ui, enton cantos estropicios tiña qu'haber antes de cumprir co-a voluntá divina! ¡Quén vos viria á vosoutras de mimosas, azoroñando ôs homes! Maldito si fuxiriais tanto d'eles.      Pró ocúrreseme unha cousa. Supoñendo que todol-os homes se casasen, como hay máis mulleres, ¿cómo habían de facer as que quedasen por forcia solteiras, tendo com'as demáis dereito natural a  o matrimonio?      Ademáis, como o matrimonio é un xuntoiro pra toda a vida, hay que buscar, pra que non resulte un inferno, outras condiciós de caraute, de simpatia e de comodidá ou pol-o menos semellanza de ideas, que non se percisan pra manter por pouco tempo os antusiasmos de maxinación, nin pra despertar amor entre duas presoas.      Sempre é moito máis doado namorar que facer conservar o amor no corazón, cando se xuntan dous xenios distintos que non se respetan, nin saben transixir; porque cando dous empezan á quererse, todo e mel é dózura e repárase pouco nas condiciós de xenio e de caraute, que dempois se descobren. Así é qu'os homes fan ben en adivertirse de mozos, xa que teñen que folgar de vellos y-as mulleres fan moi mal en non pensar ò que [p. 228]     perden pro mundo cando xogan co corazón e s'espoñen a o perigo de que lles caya na terra.      —Pois non hay que facerlle: o mundo foi sempre así e seguirá sendo namentras haya mozos e mozas, pois todol-as cavilaciós dos homes non poderán nunca destruir aquelo qu'é de ley natural. Si onte me levaral-a filla á incrusa sin decirmo, poida que cho agradecese porque me libraba de moitos traballos, pró agora xa non me desprendo d'ela por máis qu'o mundo fale.      —Fai ó que queiras dixo Pepe, largándose d'onda sua hirmá.      A muller de Pepe estivera escoitando todo na porta e marchouse co-él, cerrándose os dous n'un carto.      —¿Qué pensas facer con tua hirmá? lle perguntou.      —Terá que marchars'a Galicia, porque co-a filla no-nos conven na casa.      —O noso gozo n'un pozo, xa non podemos poñer a tenda co a axuda dos seus cartos.      —Non pode ser porqu'esa filla o dia de mañá vai darnos moitos disgustos y-ha de ser causa de que haiga pouca paz entre nosoutros.      —Dixo ela que si onte lla levaras sin ela sabelo que cho agradecia. ¿Porqué non o fas hoxe, cando estea durmindo.      —Non m'estrevo á tal cousa.      —Pois si ti mo premites, aporveito unha ocasión esta noite cando estes durmindo e lévolla o torno, dempois eu cargarei con toda a culpa; tí fas que me reñes, y-os poucos días xa non s'acorda da filla.      —Fai ó que queiras, o conto é que non se poña mala miña hirmá co pesar.      —Non teñas medo, ó que nos conven á nosou [p. 229]     tros é tela na casa e aporveitanos dos seus cartos, á ver si co eles se fai algo. Xa sabes que co que tí ganas non podemos salir do dia. Val máis onza de trato que libra de traballo.      Pepe receaba moito facerlle aquela mala aución á sua hirmá, pró tanto empeño puxo a muller, que acabou por largar da casa deixandou en libertá de facel-o que quixese.      —Por si acaso non acouga dempois sin buscal-a filla, conven que lle cosas â roupa unha siñal pra conocela.      —Xa ten cosidas unhas medallas que dixo Berta conservaba de sua mai, e que tiñan virtú contra as bruxas y-o mal d'ollo.      —Xa sei que medallas son: pró conven ademáis que leve un papel escrito. Agarda un pouco. Logo volveu Pepe c'un escrito que decia "Vai bautizada co nôme de Dolores, e leva pra conocela sua mai, si lle petara por ahí algún día, esas medallas que debe de conservar namentras viva".      —Toma, lle dixo á muller, cando a leves cóselle tamén este escrito xunt'as medallas.      —Asi ó farei.      —Pepe marchouse y-a muller quedou aquela noite velando á Berta, e cando a viu dormida, colleull'a filla e levouna á incrusa tal e como lle pormetera.      Tan pronto como espertou Berta e s'atopou sin a filla, púxos'a berrar por sua cuñada, pró a probe estaba soliña na casa, e como naide lle respondía, o seu desconsolo era mayor, non dándose espricación do que lle pasaba.      Mal como puido, ergueuse, abriu a porta do carto y-esculcou por toda a casa, sempre berrando, sin que lle respondera máis qu'o eco da sua voz nas paredes. [p. 230]          Nin estaba na cuciña, nin lle dera ningún esvaido, ¿á dónde iría d'aquela hora co-a sua filla?      N'aquela soleda acudían á sua cabeza mil cavilaciós, pró nunca s'espricaba qu'intrés tería naide en roubarll'a filla.      Cansa de berrar e morta de frio volveus'á meter na cama, e non puido deitarse, sinon qu'estivo sentada n'ela, chorando a fio de cote, hastra que chegou por fin sua cuñada.      —¿Onde vai a miña filla? lle perguntou con mirada de fera, a o ver que non-a traguía no colo.      —Por máis que corrin xa non puiden atrapar os ladrós que cha viñeron roubar.      —Mentes, os ladrós non sodes máis que vosoutros. Quero que me traigades a filla, sinon non sei ó que son capaz de facer.      —Xa van correndo os policias tras dos dous homes qu'entraron aquí. Poida que cha roubasen pra dempois pidirche diñeiro por volvercha, que aquí en Madrid hai moitos ladrós d'eses.      —Pois que ma volvan qu'eu doulles todo canto teño.      —Non t'apures que xa che mandarán á pedir pol-o rescate.      —¿E cando?      —Poida que mañá.      —Pois canto máis antes, quero á miña filliña. Berta calou. Acuchouse na cama e puxos'a chorar com'unha perdida; non lle cabía duda qu'os ladrós que se vallan d'aquelo pra roubarll'o diñeiro que lle dera Caitano, eran sua cuñada e seu hirmau, pois ninguén máis sabia d'il.      —Aquel pensamento enchía d'esconsolo, e non podendo con tanta pena deull'un gran esvaido.      Sua cuñada, que se quedara cavilando como había de facer pra collerll'os cartos, xa que se lle [p. 231]     persentaba aquela ocasión, empezou á ter medo que se quedase n'él, pol-o que correu por unha pouca d'auga fría y-esbarruzoulla pol-a cara.      —En canto viu que Berta cobraba o conocemento largous'a deitar; prô non puido prender no sono hastra que chegou o home, a quen lle contou ó que pasara.      Cando Pepe foi ver á sua hirmá, pasou unha cousa parecida â que tivera co-a muller.      Pepe pormeteull'a Berta qu'aquel mesmo dia lle traguerían o fillo, porqu'el faria qu'os policías buscaran ôs ladrós que llo roubaran.      Como se vé, Pepe siguía a comedia empezada pol-a sua muller.      —Eu síntome moi mala, dixo Berta, quero que me chames á D. Luciano pra qu m'asista.      —¿Chamareicha'a parteira?      —¿Pra qu'a quero? Págalle, que non-a quero ver máis aquí, poida que tamén teña parte n'esta disgracia que me pasa.      En canto chegou D. Luciano contoulle ó que pasara e díxolle.      —Quero que me quite d'esta casa e me pase á un hespital, Non quero parar máis aquí.      —¿E si che tran aqui a filla? dixo Pepe.      —D'eso xa falaremos máis dispacio cand'estemos solos a sua muller, vosté e máis eu. Agora hai que pensar en sua hirmá qu'está moi mala, e que lle pode custar a vida o trago que ll'acaban de facer pasar.      —Berta siguia porfiando en que quería pasar a o hespital, e D. Luciano pormeteulle que a pasaría aquel mesmo día.      —Na conversa que tiveron Pepe y-a muller con D. Luciano, non puido sacar este nada en limpo porque Pepe dixo qu'estaba fora e que non viu [p. 232]     nada y a muller non fixo máis qu'aumentar a sua extrañeza y-as suas dudas co-as contradiciós en que de vez en cando caia.      Por fin dixo D. Luciano.      —Berta está moi grave, poida que non salla da que ten; sería ben antes de que marchase a o hespital que dispuxese do seu.      —Ten vosté razón, traguerémosll'o esquirbano dixo a muller de Pepe.      —Non; antes vamos á falar co-ela.      Foron os tres ond'estaba Berta e dixo don Luciano.      —Hay moitas espranzas de que logo lle pareza a filla: hoxe ou mañá traguerana, pró si vosté sigue empeñada en pasar a o hespital, anque pol-o d'hoxe non ten coidado, podía estar de Dios qu'alí chegase á morrer e conven qu'antes de salir faga testamento aquí diant'a familia, porqu'a morte ven cando menos se pensa.      —O meu testamento é doado de facer. Todo ó que teño deixollo á miña filla si parece. S'eu me morro, deseo que a boten na incrusa ou na beneficencia, e qu'os cartos que lle deixo sirvan pra coidala. Vosté, D. Luciano, gardará os papeliños qu'hay n'aquela naveta, que dan conta do diñeiro que teño. Pra facer esto non se necesita esquirbano ningún.      Don Luciano gardou os papes da naveta por mandado de Berta e marchouse con ánemo de facer de modo qu'ela salise aquel mesmo día pro hespital.      En canto quedaron solos Pepe y-a muller dixo ésta.      —O noso gozo n'un pozo. Foi pior o remedio qu'a enfermedá.      —Ben empregado. Nunca debimos de facer [p. 233]     esto, pró contigo non se pode. Pois agora, dempois que se marche pro hespital, aturúxalle o rabo; co-a desconfianza que ten de nos, anque chegue á curar, non entra con nosoutros en ningún trato, dixo Pepe.      —Pois entón hastra que cure non lle decimos nada da filla, porque a o fin y-o cabo si morre quer que vaya a incrusa. E D. Luciano, si non atopa â filla e morre Berta, non ten á quen deixar os cartos máis qu'a nosoutros.      —E tes razón, pois entonces calal-o pico hastra ver en que para.      Aquela misma tarde volveu D. Luciano. Alí soupo que non houbera noticia da nena, ó que non s'espricaba, pol-o que lles dixo qu'iba á dar parte o xuez do que pasaba, porqu'a policía non sabia nada.      Drento de pouco salía Berta n'unha camilla pro hespital.      Tras d'ela saliu D. Luciano, e dixo berrando dend'a escaleira á Pepe qu'o viñera despedir:      —Xa ó sabe Pepe. Hoxe mesmo dou parte o xuez, conque porpárense pra decrarar, porqu'este é un feito qu'eu non entendo.      Pepe foi en busca da muller e dixolle:      —Fixémola boa. Poida qu'as tuas ambiciós nos costen o ir á un presidio.      E collendo o pucho todo enfadado, saliu pra calle con ánimo de ver si ainda podía ter remedio aquel belen, qu'o facía tremar co medo.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega