BVG     Atrás    Índice de Páxinas

[p.234]      A lua de mel de Caitano e Pancha foi mais corta do que pensaban.      Dempois de correr por toda Galicia chegaron por fin á Xixón no mes d'Agosto, qu'é cando este porto de mar goza de todol-os esprendeores, pol-a moita xente forasteira qu'ali acode á buscar salú y-a divertirse n'aquelas prayas.      N'este mes, é Xixón un pobo cheo de movemento, onde non se perdona medio pra qu'o forasteiro se divirta e pra que lle queden ganas de volver.      Poida que por esto, o noso vello tivese que facer varios escesos pr'acompañar ôs fillos n'as suas festas, ou por outra causa, o conto é qu'aquel vrau, poucos días antes do que tiñan disposto pra virse a Madrid, pegoulle unha pulmonía qu'o papou n'unha semana.      Este duro golpe amargou de mala maneira a felicidá dos novos casados.      Caitano arregrou os asuntos de Xixón e veus'a vivir á Lugo co-a sua familia.      Aqui tiveron un fillo aquen lle puxeron Estevo, qu'era o encanto da casa y-a espranza de seus pais, pro dende que nacen nunca a mai gastou salú.      Caitano tratou de qu'o colocaran en Madrid, por mor d'estar cerca dos bós médicos especialistas bastante tempo, pra que lle poidesen curar a muller.      Pró non valeron de nada os recursos de cencía pois Pancha empezou á perdel'o apetito y-as forcias y-entrou unha anemia tal n'ela, que facia perdidas as operaciós y-as curas qu'había que facerlle, por non atopar medio de facer reaucionar aquela natureza cada vez máis espolitada.      Unha tarde, cerca do noitecido, fixo sentar á Caitano ond'ela, deixou caer a cabeza tristemente sobre do hombro d'él, arrodeoull'a espalda c'un brazo, pasando a mau pol-o outro hombro, e dixolle con aquela voz doorida e angustiada propia do moito mal.      —Caitano, eu morro, non te fagas ilusiós, conozo que non teño cura.      —Non morres muller, non. Penso qu'esas duchas hanche facer ben, parece que xa comiche hoxe algo máis.      —Non ch'hay duchas que vallan, os médecos non acertan co meu mal. Desque aquí vin, sempre fun á menos, e á miña vida é moi corta. Quero facer testamento.      Caitano tratou d'alegrala con mimos e con gasalleiras espranzas, pró ela mirando pr'él, ô velo ledo a o parecer, por alegrala â ela, respondeu â todas aquelas festas con acento cheo d'amargura.      —Ai meu Caitaniño, non é ó mesmo morrer como ver morrer.      En seguida empezan á decirlle ô home como queria que a vistise dempois de morta e inda algunhas cousas do enterro.      —Non t'acordes d'eso muller, tí eres quen t'estás matando con esos cavilamentos. [p.235]      —Mira Caitano, non sinto morrer por nada d'este mundo máis que pol'o meu filliño. ¡Miña almiña! ¡Non sei quen ó coidará dempois qu'eu lle falte!      —Muller s'esa desgracia pasase, non faltaría quen coidase d'Estebo millor que da miña persoa.      —Dim'a verdá Caitano. ¿Volvich'a saber d'aquela novia que tiveras de solteiro?      —Volvin.      —¿Ond'está?      —Aqui en Madrid, sirvindo na casa de don Luciano.      —Quero que ma trayas aquí, pois deseyo falar co ela.      —¿Pró ti que pretendes?, perguntoulle Caitano cheo d'estrañeza.      —Xa ó saberás ó seu tempo. Quixera que non deixaras de cumprirme este deseyo.      Caitano calou e saliu do carto cheo de confusión e de dudas. ¿Qué se proporia a sua muller mandand'a buscar á Berta, que sabía fora sua novia? O caso era tan extraño, que por moitas voltas que lle deu non acabou d'entendelo e determinouse á mandar calar á Berta.      Moito extrañou á Berta recibir un recado de Caitano pra que fose á sua casa canto antes, e aumentaba a sua extrañeza recibil-o recado pol'o propio D. Luciano.      Asi é qu'a tarde, en canto acabou co trafego da casa, amañouse e dispúxose á ir ver que lle querían.      Mandara Caitano qu'en canto chegase lla persentaran, y-asi foi.      —¿E logo que me quer? Perguntoulle Berta.      —Eu nada, pró a miña muller desea falarche e mandou en busca tua. Eu non sei que che quere [p.237] que non mo dixo; pró quero adivirtirche antes de qu'a vexas, qu'esta moi mala, que ten moi poucos dias de vida e que non debes dicirlle ningunha cousa que poida darlle pena.      —Vaites, xa entendo. Vosté ó que quere é que non lle descubra a outra conta.      —Eso é ó mesmo, porque xa ó sabe.      —¿E quen llo dixo?      —Eu mesmo, xa antes de casarse.      Berta quedouse parva.      Xa non sabía logo ó que lle poderia querer aquela siñora con tanta presa, e medio aturdida por unha gran marexada de cavilaciós dixo:      —Pois sallamos pronto do paso, quero ver que me quere.      En canto Berta estivo diante de Pancha, èsta mandou abrir as ventanas e fixoa sentar n'unha silla preto de si.      Pancha estaba sentada n'un diván, moi pálida e desencaixada, porqu'o mal fóralle comendo de tal maneira as polpas, que xa non lle quedaba máis qu'a figura de cristiano.      Berta sintiu unha grande lástima vela.      Caitano comprendeu moi pronto qu'a sua muller quería quedar sola con Berta, e largouse arrichuindo a porta.      Logo que quedaron entrambas solas, sacou Pancha a sua sequiña mau de debaixo dos panos con que s'atapaba, e collendo co-ela a de Berta díxolle cravando n'ela os ollos preñados de bagoas:      —Chameite, Berta, pra percurar o teu ben, pró quero que en todo canto me respondas me digal-a verdá e me fales de corazón.      —Vosté dirá, siñora.      —Xa sabes qu'estou âs portas da morte, e que [p.238] moi pronto m'ha de xuzgar Dios, e vou á facer un testamento contigo.      —¡Comigo, siñora!, repuxo Berta chea de sorpresa ante aquela salida que non esperaba e que a fixo cavilar s'estaría boa da cabeza.      —Contigo. Ben sei que fuche novia do meu home ¿vivech'a filla que tiveche?      Berta escomenzou á tremar. Aquela pergunta estraña levou á sua y-alma unha porción de tristes lembranzas, qu'a pesar do tempo, sempre a conmovían, porqu'iban á firir percisamente donde as mágoas estaban máis dooridas; porque tocaban as cordas, sempre enfermas, do corazón da mai burlada; porque enfocaban todas a un feito qu'ela consideraba como o punto céntrico, de donde partiran y-o rededor do que xiraban todal-as disgracias da sua vida.      Por eso Berta quedou co-a cabeza baixa, cos ollos fixos no aire pra non ver nada mais qu'as imaxes que cruzaban pol-a sua memoria, qu'hasta lle suspenderon a respiración por algús segundos, absorta e sugestionada por elas.      —¿Non respondes nada?      Berta dempois de botar un suspiro moi fondo, dixo, ceibando un par de grosas bagoas, que correron pol-as meixelas abaixo.      —¡Probe filliña miña! ¡Dios sabe que será d'ela! Nunca puiden máis saber s'é morta ou viva, desque ma arroubaron.      Entón a curiosidá de Pancha obrigou á contar á Berta todo ó que lle pasara con seu hirmau e con sua cuñada.      —¿Teria Caitano algo que ver n'eso?      —Non-a creo, siñora. D. Caitano ten moi bon corazón e portouse comigo sempre ben, hastra que se namorou de vosté. Non receo nada d'él. [p.239]      Pol-a contra cavilo que tivo a culpa toda, a cubiza de miña cuñada, por me chupar os cartos que me dera Caitano.      —¿De modo que non che queda espranza d'atopala?      —Leva un papel escrito co nôme que lle puxeron. Fun un día a perguntar por ela â incrusa, e dixéronme que co as señas que daba habia alí unha nena, pro non ma quixeron dar, nin amosar siquera.      —Xa lle direi á Caitano que faga as veces pra saber d'ela e que cha entregue s'é que vive. O que eu quero é, que si morro, t'encargues ti de coidar y educar o meu filliño como si foras sua mai.      —¿Eu siñora?      Ti mesma. Dempois, si Caitano se quer casar contigo que se case, porque xa te conoceu e te quixo antes qu'a min, pró con outra muller sintiría que chegase á casarse.      —Vosté soña. Nin vosté morre tan logo como pensa, nin anque morrera se casaría D. Caitano comigo agora, xa que non-o fixo antes.      Co-a forcia do mal deulle esvaido á Pancha, que parecia como si se quixera quedar n'el, e Berta foi correndo á chamar á Caitano qu'ó atopou escoitando tras da porta.      Entraron entrambos correndo xunto da enferma que xa abrira os ollos e tiña toda a cara cuberta de sudor.      Mirou pra Caitano, que máis morto que vivo lle perguntaba como s'atopaba, e díxolle:      —Inda non é pr'agora, pró non tardará. Quixera que trouxeras á Berta dende mañá mesmo, si pode ser, pra coidar d'Estebo. En canto eu morra deseo que si te casas, non-o fagas con outra muller mais que con esta.      —Ven; que veña cando podia, repuxo Caitano, pró eu casarme, non me volvo casar na miña vida.      —Pois eu, dixo Berta, tamen lle pormeto vivir como unha santa, porque malia a gana que tamén teño de casarme, e no tocantes á Estebiño, será pra min sempre com-un fillo.      —Parece que se me quitou un peso do corazón y-agora morro máis contenta. Ídevos agora e deixádeme sola, que vou á ver si podo dormir un pouquiño.      Arrechuiron as contras e saliron amodiño do carto, entrambos churumicando.      Xa fora díxolle Berta:      —Siñorito Caitano; eu non-o quero engañar, e xa llo poño por diante. Virei pr'aqui dende mañá mesmo, pró nunca se volva acordar de que fumos novios, porque o pirmeiro día de que lle vexa á vosté namais que inteciós de compormeterme deixoo prantado.      —Ven sin coidado Berta, porque eu ch'aseguro que nin me volverei á casar mentras me viva este fillo, nin terás de min nunca queixa pol-o motivo que dis.      A o outro día, Berta deixaba a casa de don Luciano con gran sorpresa e pena de todos, pra entrar á cumprir a voluntá de Pancha.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega