BVG     Atrás    Índice de Páxinas

CAPITULO IV OU ANTES OU DESPOIS DA HORA

     Fomos costa enriba pola acera. Andamos como medio minuto en silencio. Debo puntualizar que non era a miña primeira visita á Vila, pero coma se o fose, pois as miñas visitas anteriores levaban xa moito tempo perdidas no restroballo da memoria, nos anos lonxanos da infancia. O primeiro que falou foi Zhivago, que, con ton de quen recoñece a Deus o que é de Deus e ao Cesar o que é do Cesar, me fixo esta observación:
     -Hay que reconocer que este pueblo progresó.
     Si, había que recoñecelo, pensei. E non só pola cantidade de estafermos vilegos, senón tamén porque a cada paso se atopaban os inevitables híbridos cafeterías-tascas. Quero dicir, en primeiro lugar, que non son tascas, que nada teñen que ver coas tascas tradicionais, cos seus longos mostradores, os seus bancos corridos, os seus teitos, todo de madeira; cos seus bocois de viño ocupando espacio con arte ao mesmo tempo rústica e estilizada; coas súas humildes penumbras, coas súas existencias discretas en compañía de discretos e veteranos bebedores. Tampouco son cafeterías propiamente ditas -aínda que aspiren a un estilo de cafetería luxosa, impoñéndose cunha presencia agresiva, con grandes ventanais-escaparate, con sillas e mesas nas aceras. En ningunha faltan, por outra parte, as máquinas tocadiscos, nin os obsesivos xogos electrónicos. Mais a razón principal pola que non son propiamente cafeterías, é que, despois de todo, o negocio que se fai nelas -raquítico na maioría dos casos, probablemente, debido á súa superabundancia- baséase na consumición de viño nas barras: polo común, para un paladar ou un estómago algo sensibles de máis, un eficaz vomitivo; pero que non deixa de quentar as mentes tomado nas doses debidas. Mención á parte merecen os nomes, case todos ingleses ou norteamericanos. Bristol, Picadilly, Kansas, Texas. Os chamados "xenitivos saxóns" exercen forte atracción, quizais polos apóstrofos. Jimmy's, Baby's; ou mesmo Manolo's ou Josealbert's. Desexo delirante dunha imposible inserción no mundo anglonorteamericano, superposto, no caso galego, ao eterno complexo por non saber ben o castelán. Desexo traducido en anglomanía imitativa. Pero a imitación é unha arte tamén, despois de todo (mesmo houbo quen dixo que a arte é imitación), e ése artista ou non se é ou, dito de outro xeito, sábese imitar ou non se sabe. Sen contar con que o ambiente dun local público non depende só do local senón, en maior medida, da clientela. O caso é que, en todas partes, nas vilas coma nas cidades, proliferan pubs, snacks, bowlings, bowling-pubs, clubs, whisky-clubs, dancings, cocktail-bars, que non están nin a metade de camiño entre o que querían ser e o que non quixeron ser; e que todos eses nomes quedan desprazados e orfos e tristes, coma un carnaval caribeño en Notting Hill. E ningún fracaso é tan rotundo coma o fracaso imitativo.
     Oxalá que non fose un fracaso, dito sexa de paso. Ou mellor: oxalá houbese unha verdadeira anglificación, ou unha verdadeira xermanización, ou unha verdadeira finlandización -sobre todo, isto último: un kalevala salvador.
     Pero nada menos acorde coa realidade. Non había máis que botar unha ollada ao arredor sen se deixar enganar polo tráfico de coches. A abundancia de xente que deambulaba con aire derrotado; é dicir, andando, non para ir dun sitio a outro, senón por non ter absolutamente nada que facer, por non ter nin tan sequera ganas de pasear, era inconfundible. Coma os contertulios parados ás portas das casas, prolongando ata o infinito unha conversa principiada xa sen ter nada que dicirse. Posiblemente conversas tan longas coma aquelas fosen necesarias no decorrer da vida rural, onde quizais haxa que compensar a escasez de relacións sociais facendo estas relacións máis intensas ou, polo menos, máis de vagar. Ademais, como o traballo no campo non se axusta a un horario discontinuo, como é, en certo xeito, permanente, os diálogos, as conversas demoradas, poden encaixar perfectamente na actividade dos labregos; non son un obstáculo para ela, senón máis ben unha axuda. Pero aquelas ociosas conversas vilegas perderan toda función: medraban como herba parásita.
     Volvendo á opinión de Zhivago de que a Vila progresara moito, pensei, que, de todas maneiras, el non estaba ligado a anglomanías. Todo o contrario. Quizais nin se decataba da omnipresencia destas.
     Teño que recoñecer que Zhivago era bo andador. Ou, polo menos, que tiña tódalas cualidades aparentes para selo. Porque, ao velo subindo pola acera, un pouco arredado del, comprobei como eran as súas pernas, longas e delgadas coma fíos, o rasgo máis sobranceiro da súa figura. Eran pernas e silueta de fidalgo anacrónico.
     Case non falamos máis nada. El ía demasiado preocupado por chegar a tempo ao coche de liña. Quedábame, iso si, o recordo de canto me dixera na súa casa, a impresión dun cidadán insolitamente satisfeito de si mesmo, dos propios hábitos, das propias ideas, da propia oratoria. Un home como el, que constituía un exemplo perfecto, un modelo insuperable, un continuo show (pido perdón por esta primeira mostra da miña propia anglomanía, e por tódalas que aínda han vir) para si mesmo (e tamén para os demais, pensaría el), un home así tiña que ser feliz.
     A unha e outra banda da rúa erguíanse estafermos de tres ou catro pisos, algúns pintados como tartas, case todos cun híbrido no baixo -Kansas, Picadilly, Bristol-, totalmente baleiros a aquelas horas (quizais a todas); as súas máquinas tocadiscos mudas, os seus xogos electrónicos en paro. Un pouco despois pasamos por diante do que, sen dúbida, era, na rúa aquela, a mostra máis clara do "progreso" da Vila: dous estafermos colocados a menos de tres metros dunha fermosa casa con galerías de madeira que aínda parecían conservarse en perfecto estado. Os estafermos edificáranos na parte anterior do que, con seguridade, fora xardín da casa. Esta, detrás deles, quedaba encaixonada, humillada, anulada. Quizais estivese afeita á presencia de xenerosos magnolios adornando a entrada no xardín (porque aínda quedaba un, salvado, sen dúbida, pola súa situación un tanto marxinal) e a xustiza do "progreso" a castigase por tantos anos de luxosa contemplación vexetal, colocándolle dediante aquelas dúas fachas de ladrillo color sangue e cemento. Tamén pasamos por diante dun tablón de madeira, roído polo tempo e as chuvias, que tiña fixados os carteis anunciadores dunha película. Enriba de todo, o nome do cine: Cine Palace. Todo polo grande. A película era española e chamábase Jo, papá.
     A penas nos cruzabamos con ninguén sen un saúdo recíproco entre el e mais Zhivago. Case só os máis novos, os menores de dezaoito anos, pasaban sen saudar.
     De repente, decateime que deixara o magnetofón no despacho de Zhivago. E xa non podiamos dar volta: eu non podía nin pensar en causarlle a Zhivago o mínimo retraso na súa marcha obsesiva e ascendente cara o coche de liña. De todas maneiras, tampouco podía silenciar aquel feito ; non me conviña.
     Así que lle dixen que deixara esquecido o meu magnetofón no seu despacho.
     Zhivago torceu a cara na miña dirección con xesto de non me ter comprendido e, ao mesmo tempo, segundo me pareceu, con certo xesto de noxo, debido quizais ao pouco simpático que lle resultaba aquel neoloxismo -magnetofón.
     -Un aparato que traía...
     Un aparato para gravar e reproducir o sonido, un deses aparatos que agora abundaban tanto, tratei de explicarlle; pero supoño que el non quixo enteirarse. Tampouco tiña eu ningún interese en que aprendese que era un magnetofón; así que lle fixen a única pregunta axeitada, no meu ver, para asegurar o rescate do meu: ¿Podía pasar mañá pola mañá pola súa casa para recollelo?
     Zhivago encolleuse de ombros e exclamou, como querendo dicirme que tal pregunta-petición de permiso era enteiramente innecesaria:
     -¡Puedes ir cuando quieras!
     Non tardamos en chegar á parada do coche de liña.
     A gran sorpresa -polo menos para Zhivago- foi encontrármonos con que o coche xa chegara. Estaba alí, na parada -un autobús vermello e baleiro, e tamén cuberto de po. E xa non había ninguén arredor del tampouco.
     -Como, pero ¿ya está aquí? -preguntou Zhivago dirixíndose ao aire, con indisimulada expresión de contrariedade.
     Ou chegaba antes de tempo, ou con retraso, dixo. O normal era que chegase un pouco despois da hora. Pero bastaba que un día un contase cun pequeno retraso para que...
     -¡Es así y no hay remedio!- exclamou Zhivago como resume, referíndose, supoño, ao coche de liña.
     Era ben claro que arredor do coche non había ninguén. Aínda así, Zhivago, non sei por qué, foi todo apurado ata a parte do motor e algo andou inspeccionando por alí. Eu, mentres tanto, ollaba para un monte verde con piñeiros modernos e algún vello carballo residual, que enmarcaba a Vila por aquela banda; e non só atraído pola paisaxe, senón tamén polas masas de fume negruxo que se erguían lentas e implacables sobre o monte, esborranchando o ceo.
     Hai lume por aló, dixen eu.
     Pero Zhivago non me fixo o menor caso. En cambio, anuncioume:
     -Vamos al España.
     Seguro que Cabude estaba no Café España, afirmou Zhivago.
     Sen dúbida, o lume aquel no monte deixara de ser novidade desde había tempo, porque a verdade é que ninguén se fixaba nel.
     -Ha de estar en el España- insistiu Zhivago, obsesivo.
     De maneira que nos dispuxemos a cruzar a rúa. Primeiro tivemos que deixar pasar varios coches; aínda así, acabamos cruzando a toda velocidade, por causa de novos coches que acortaban distancias ameazadoramente.

CAPITULO V NOVAS CARAS

     Coma aqueles carballos arrasados polo lume, o Café España era tamén residual. Quizais coa diferencia de que o carácter residual de tales cafés non sexa tanto de lamentar como o dos carballos, ou non sexa en absoluto de lamentar. Quero dicir que se trataba dun vello e típico café hispano -o seu nome cadráballe ben- sen pretensións de cafetería. Non era un híbrido. Era escuro, e tiña mesas de mármore, coma a que tanto enorgullecía a Zhivago. De todas maneiras, desentoaba o inevitable televisor, posto sobre un pequeno estante na parede, ben alto, para que todos puidesen velo e, desde logo, en funcionamento: Como era de esperar, co volume de voz a tope, para lograr ese ruído enxordecedor, droga común dos hispánicos. Non obstante, pola resonancia, polos outros ruídos interiores, polos exteriores do tráfico, polo que fose, a penas se entendía nada do que falaban unha locutora e mais un home engravatado de aire solemne e importante: seguramente era un toureiro ao que a locutora lle estaba preguntando que se sente diante dun touro, que é unha das preocupacións máis transcendentais e constantes da Televisión Española. Polo demais, quizais aquela situación fose o efecto apetecido en todos estes casos: que o ruído nos libere de oír o que nos están dicindo, que non se oia ningunha palabra a ninguén, nin tan sequera as do televisor. Convén ter en conta tamén que ninguén estaba mirando para a pantalla.
     Zhivago preguntoulle a unha rapaza de arredor de dezasete anos, que era a que atendía o mostrador, se Cabude non viñera por alí.
     -Dixo que, se o xefe preguntaba por el, que virá dentro de dez minutos -contestou a rapaza como recitando unha lección ben aprendida.
     Zhivago non era o xefe, certamente, pero pensou que a volta de Cabude dentro de dez minutos tamén valería para el.
     Convidoume Zhivago, ¿quería tomar algo?, pero, sen darme tempo a contestarlle si ou non, agregou que teríamos que agardar alí un pouquiño.
     Alí, dentro do café, agrupábanse catro ou cinco bebedores xunto ao mostrador. As mesas estaban todas baleiras. A porta do WC non cerraba ben, de xeito que, na área de influencia de aquel, notábase o típico cheiro dos nosos lóbregos urinarios sen ventilación nin limpeza.
     Eu suxerín agardar fóra.
     Efectivamente, fóra, na acera -interrompendo o paso aos transeúntes- o café tiña unha serie de mesas máis lixeiras, non de mármore, senón de material sintético, propias dos híbridos, baixo un toldo de lona.
     Zhivago aceptou a miña suxerencia.
     Namais unha das mesas exteriores, xusto diante da porta da entrada, estaba ocupada. Os seus ocupantes eran, polas apariencias, dous amigos de moita confianza, un deles abondo calvo, que descansaban relaxados sen tomar nada. Sen dúbida, acababan de chegar, pois cando nós entraramos no café todas aquelas mesas estaban desertas.
     Zhivago preguntoulles se viran a Cabude.
     Logo preguntoume a min se non os coñecía, a aqueles dous amigos.
     E, de novo sen agardar pola miña resposta, anuncioulles aos da mesa:
     -Os lo voy a presentar.
     Por raro que pareza, Zhivago non se preocupara de informarse do meu nome: presentoume como amigo do seu curmán. Pero, cando eu lles dei a coñecer o meu nome completo, preguntáronme de contado:
     -¿Non serás parente de... ?
     Si: era sobriño de aquel señor que fora, durante tantos anos, famoso -por razóns que non veñen ao caso- veciño da Vila. Invitáronme a sentarme con eles. Tamén eles me comunicaron, naturalmente, os seus nomes respectivos; pero de seguida fun advertido da escasa utilidade dos mesmos.
     -Aquí ningún nos chamamos polo nome propio -dixo o non calvo-. Ese é o Dr. Zhivago -sinalouno cun movemento de cabeza. Logo, referíndose ao calvo, dixo -Este é Lier. Eu, Plastiras.
     A min chocoume, sobre todo, como cambiara a actitude de Zhivago, como abandonara toda a súa pose, todo asomo da febre discursiva que estivera despregando ante min no illamento do seu despacho. Agora transformárase nun paciente conveciño disposto a que lle chamasen Dr. Zhivago, disposto a sobrelevar tódalas bromas que se puidesen facer á súa conta.
     Sentei con Lier e Plastiras. Falamos por algún tempo entre nós; eu expliqueilles as circunstancias -sen facer ningunha mención, desde logo, da miña proxectada investigación histórica- da miña viaxe á Vila. Zhivago, mentres tanto, continuaba de pé, como revoando arredor da nosa mesa, demasiado nervioso para sentarse.
     Lier, en contraste coa súa cabeza case pelada, tiña bigote a rentes mesmo do labio, e un falar suave. Suavemente, preguntoume se non tomaba nada.
     E, unha vez máis antes de que me dese tempo a responder (pero para facer algo moi distinto do que, había poucos minutos, fixera Zhivago nun caso semellante), empezou a bater palmas para que viñesen atendérmonos. Pedimos cervexa todos -agás Zhivago. De alí a pouco, díxolle Lier a Zhivago, sinalándolle a acera de enfronte:
     -Velaí tes a Cabude. Co Barbas e o Fangio.
     -¡Ben acompañado! -exclamou Plastiras.
     -¡Ahí está! -case berrou Zhivago cun movemento de excitación, e como se se tratase dun descubrimento propio, e non dun que llo debía a Lier.

© 2006 Biblioteca Virtual Galega